حکایت تلخی و شیرینی سال جدید تحصیلی

سید محمد بطحایی
وزیر سابق آموزش و پرورش
از مهمترین آثار شیوع کرونا، تأثیرات آن برآموزش‌های مدرســــه‌ای و تحصیــــــــل دانش‌آموزان است. نداشتن تجربه نظام‌های آموزشی در مواجهه با این شرایط و کافی نبودن امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، دست‌اندرکاران نظام‌های آموزشی در سراسر جهان را غافلگیر کرده است. درکشور ما نیز حسب عادت مذموم که غالباً در هنگام بروز بحران به راهکارهای آن می‌اندیشیم و علیرغم تلاش وافر همکارانم در وزارت آموزش و پرورش و برخی دیگر از بخش‌های دولت، نارسایی‌هایی برای پاسخگویی مناسب به این نیاز ضروری یعنی آموزش‌های مجازی به وجود آمده است. بی‌شک موفقیت در آموزش‌های مجازی، مستلزم پاسخ مناسب در موارد ذیل خواهد بود:
آیا امکانات سخت افزاری و ابزارهای ارتباطی مناسب با مشخصات کافی و لازم در اختیار دانش‌آموزان و معلمان قرار دارد؟
آیا زیرساخت‌های فنی و ارتباطی دراکثریت مناطق کشور فراهم شده است؟
دوره‌های آموزشی وارتقای مهارت در بهره‌مندی از سامانه ها را برای معلمان، دانش‌آموزان و خانواده‌ها برگزار کرده‌ایم؟
نظامات انگیزشی برای اشتیاق معلمان و حضور فعالانه در آموزش مجازی را طراحی و مستقر کرده‌ایم؟
چه اقدامات مؤثری را برای تنویر افکار عمومی و همکاری خانواده‌ها در برنامه‌های آموزش مجازی انجام داده‌ایم؟
در صورتی‌که این سؤالات را با تردید و شرط و شروط پاسخ دهیم، باید مطمئن باشیم که جایی از کار حتماً با اختلال مواجه خواهد شد.
فراموش نکنیم، تقریباً همه ارکان و ابعاد برنامه‌های آموزشی در آموزش‌های مجازی با آنچه در آموزش‌های حضوری تجربه کرده‌ایم کاملاً متفاوت است و این تفاوت، آمادگی کامل را برای موفقیت در این مسیر طلب می‌کند.
در این میان همچنان معلم تأثیرگذارترین عامل در فرآیند یاددهی - یادگیری است. ضعف دانش و توانایی برخی معلمان در بهره‌برداری کامل از سامانه‌ها و همچنین کم‌آشنایی با طراحی برنامه‌های چندرسانه‌ای از مهمترین موانع موجود در اثربخشی این نوع آموزش به شمار می‌رود.
هرچند معلمانی از سر ذوق خود به این موضوع پرداخته‌اند ولی ارتباط یک طرفه و عموماً فقط از طریق توضیحات معلم، فضای کسالت‌آوری را برای کلاس مجازی و دانش‌آموزان ایجاد می‌کند.
این مشکل به نوعی در میان دانش‌آموزان و خانواده‌ها نیز وجود دارد بویژه آنکه در آموزش مجازی برای دانش‌آموزان دوره‌های تحصیلی پایین‌تر مثل دوره ابتدایی، بخشی از مقدمات برای انجام تکالیف و تمرین برعهده خانواده‌ها قرار می‌گیرد و خانواده‌ها مجبور خواهند شد علاوه بر زمان نسبتاً زیادی که صرف می‌کنند خود نیز آشنایی کافی و توانایی کار با سامانه‌ها را به دست آورند.
یکی از مهمترین چالش‌هایی که در وضعیت فعلی باید به نحوی صحیح مدیریت شود حضور دانش‌آموزان در مدرسه است. از یک طرف اصرار بر حضور در شرایط بهداشتی موجود، سلامت فرزندانمان را با خطر مواجه می‌سازد و از دیگر سو قطع ارتباط طولانی مدت دانش‌آموزان با محیط مدرسه نوعی گسست عاطفی نسبت به مدرسه ایجاد می‌کند که پیامدهای بسیار خطرناکی را در بر خواهد داشت.
فراموش نکنیم مسئولیت اصلی در جریان تربیت با خانواده است و هر برنامه‌ای برای حضور دانش‌آموزان در مدرسه باید با کسب موافقت ایشان صورت گیرد بویژه در شرایطی که امکانات بهداشتی و ملزومات ایمنی سلامت در مدارس فراهم نباشد. طبعاً کم‌توجهی دانش‌آموزان در رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی نه تنها سلامت آنها را به مخاطره می‌اندازد بلکه خود می‌تواند به عنوان عامل شیوع بیشتر بیماری در خانواده‌ها و جامعه باشد. هیچ ترجیحی فراتر از سلامتی دانش‌آموزان نیست.
مجدداً خاطرنشان می‌سازد؛ دست یافتن به شرایط کاملاً مطلوب و استاندارد در آموزش مجازی بویژه در محدودیت‌ها و سختی‌های موجود کشورکه تحت فشار بسیار سخت دشمنان و تحریم‌های ظالمانه قرار گرفته است، در کوتاه مدت میسر نمی‌شود و نباید اقدامات ممکن را به امید رسیدن به شرایط کاملاً استاندارد متوقف کرد چرا که هر اقدامی ولو اندک می‌تواند قدمی رو به جلو باشد.
به هر حال سال تحصیلی جدید در میان نقد‌های فراوان منتقدین امروز شروع می‌شود و باید بیش از هر جنبه انتقادی، توجه به روحیات و آرامش دانش‌آموزان عزیزمان در اولویت قرار گیرد. ایجاد فضایی مملو از مباحث تردیدآور، شیرینی سال جدیدتحصیلی را به تلخی و نشاط و سرزندگی بایسته برای دوره جدیدی از زندگی را در فرزندانمان کم‌سو خواهد کرد.
امیدوارم یک‌بار دیگر با همراهی و همکاری خانواده‌ها، مربیان، معلمان و اندیشمندان این چالش نیز با مدیریت عالمانه و هوشمندانه به نفع اهداف آموزش و پرورش ختم به خیر شود.