هدی هاشمی
خبرنگار
سال تحصیلی گذشته سال تجربه‌های جدید برای معلمان و دانش آموزان بود. «سیستم آموزش مجازی» پس از چند ماه تعطیلی به‌واسطه شیوع ویروس کرونا جایگزین کلاس درس حضورى شد تا معلمان و دانش آموزان فصل جدیدی از آموزش را فرا بگیرند. این شیوه تدریس در مدت‌زمانی کوتاه طرفداران و مخالفان خود را پیدا کرد. بسیاری از این تجربه جدید استقبال کردند و آن را آغازی برای مکانیزه شدن سیستم آموزشی خواندند و گروهی هم  انتقاد کردند که این شیوه بچه‌ها را بی‌سواد بار مى آورد. با تمام این فراز و نشیب‌ها سال تحصیلی گذشته به پایان رسید و سال جدید در حالی آغاز می‌شود که بسیاری باور دارند امسال هم خبری از کلاس درس‌های حضوری و نشستن بر سر نیمکت‌های مدرسه نیست. به همین بهانه با چند نفر از معلمان  گفت‌وگوکردیم  و نظرات آن‌ها را راجع به سال تحصیلی جدید و استفاده مجدد از فضای مجازی و کلاس‌های آنلاین جویا شدیم.

هیچ کلاس آموزشی برای معلمان گذاشته نشده است
مجید علیپور، کارشناس آموزشى و معلم در باره اینکه احتمالاً در سال تحصیلی جدید هم دانش‌آموزان باید آموزش‌های مجازی داشته باشند یا کلاس‌ها به‌صورت حضوری برگزار شود، به «ایران» می‌گوید: هنوز تکلیف سال تحصیلی آینده مشخص نیست و کسی دستورالعملی برای سال جدید صادر نکرده است. وقتی برای موضوع مهم و فوق‌العاده حساسی مثل کنکور تصمیماتی گرفته می‌شود و چند روز مانده به آزمون تصمیم لغو می‌شود پیش‌بینی کردن اتفاقی که یک ماه دیگر قرار است بیفتد، سخت است. فعلاً اعلام‌ شده قرار است از 15 شهریور مدارس باز شود اما آن‌قدر تصمیم‌های مختلف گرفته و بعد لغو شده که واقعاً نمی‌دانیم قرار است چه اتفاقی در سال تحصیلی جدید رخ دهد.
او در باره اینکه گفته می‌شود محتوای درسی سنگین است و برای یادگیری بهتر بچه‌ها لازم است برخی سرفصل‌ها از کتاب و آموزش‌ها حذف شود،
می گوید : کم کردن محتوا و حذف سرفصل‌ها آن‌قدر مدافع و مخالف دارد که حتی دست وزیر و مسئولان رده‌ بالای سیستم آموزش کشور را هم برای تصمیم‌گیری می‌بندد. چیزی که من و بسیاری از همکارانم معتقدیم این است که به تشخیص معلم بویژه مدیر مدرسه احترام گذاشته شود. شعار «مدرسه محوری» که تمام این سال‌ها سر داده‌ شده در این زمان و با این بحران معنا پیدا می‌کند، یعنی اگر معلم و مدیر به این تشخیص برسند که ارائه محتوای درسی از طریق آموزش‌های مجازی امکان‌پذیر نیست یا دشوار است باید به معلم اعتماد کنند. معلم با توجه به شناختی که از دانش‌آموز، شرایط تحصیلی، امکانات و روحیه دانش آموزان دارد باید تصمیم بگیرد که کدام سرفصل‌ها را آموزش دهد، برای کدام بخش‌ها زمان بیشتری بگذارد و بر کدام فصل‌ها تأکید داشته باشد و کدام‌ یک را حذف کند. مهم‌ترین اصل باید اعتماد به معلم باشد چراکه معلم بد دانش‌آموز را نمی‌خواهد.
علیپور در خصوص  دردسرهای آموزش مجازی می افزاید: در این چند ماه که معلم‌ها مجبور شدند به فضای مجازی پناه ببرند و با آن مواجه شوند یک جهش خیلی خوب در میان معلمان شاهد بودیم که توانستند با قابلیت‌های فضای مجازی آشنا شوند و از آن استفاده کنند. ما در آن اوایل اتفاقات خوبی دیدیم؛ معلم‌ها در تعطیلات نوروز ابتکارات خوبی از خودشان نشان دادند. برای اینکه بازدهی بهتری داشته باشند دست به ابتکارات خوبی زدند، مثل معلم خوزستانی که روی در یخچال به شاگردانش درس می‌داد، اما یکی از گرفتاری‌های فضای مجازی که دامنگیر معلمان هم شده است بحث «لایک گرفتن» در شبکه‌های اجتماعی است. اینکه معلمان خلاقیت و ابتکار داشته باشند موضوع بسیار خوبی است اما باید دقت کنیم تبدیل به «شو آف» (خودنمایی ) نشود. عده‌ای سعی کردند با تقلید یا انجام کارهای کوچک در شبکه‌های مجازی خودشان را مطرح کنند. با این‌حال امروز به‌جرأت می‌توانم بگویم معلم‌ها هرچه بیشتر با فضای آموزش مجازی آشنا شوند و جلوتر بروند بهتر می‌توانند خود را در این زمینه نشان دهند.
این معلم در ادامه با انتقاد از اینکه پیش از استفاده از برنامه‌ها و فضای مجازی هیچ آموزشی برای معلمان صورت نگرفته می‌گوید: اینکه معلم با آزمون‌ و خطا یاد بگیرد که باید چه‌کار کند و چطور از برنامه استفاده کند درست نیست. تا این لحظه هیچ کلاس ضمن خدمتی برای همکاران نگذاشته‌اند و اگر قرار باشد سال تحصیلی بعد هم آموزش‌ها همچنان به‌صورت مجازی باشد باید به این موضوع فکر کرد.
او درباره  برنامه‌های آموزش مجازی اظهار می‌دارد : من روی استفاده از برنامه «شاد» به‌شدت تأکید دارم. قلباً از آن رضایت دارم و مطمئن هستم همان‌طور که این چند ماه رشد خوبی داشته در آینده هم می‌تواند مفید وقابل استفاده باشد، به شرطی که دست ما را در استفاده از سایر امکانات موجود نبندد یعنی اگر بخواهیم صرفاً روی شبکه  شاد تأکید کنیم زمانی که به اوج و پیک مصرف برسیم قطعاً با مشکلاتی روبه‌رو خواهیم شد و برنامه کم خواهد آورد؛ حالا یا مشکل از سرورهاست یا نرم‌افزار آن مشکل دارد اما بی‌تردید در زمانی که استفاده از برنامه زیاد باشد مشکل‌ساز می‌شود و درگذشته هم این برنامه در برخی جلسات اداری اختلال به وجود آورده و باعث شده جلسه بدون نتیجه و جمع‌بندی تمام شود.

در آموزش مجازی باید فقر را در نظر گرفت
ابوالفضل رحیمی شاد، دبیر فلسفه و جامعه‌شناسی در باره توانایی معلمان درصورتی‌که سال آینده هم‌ کلاس‌ها به‌صورت آنلاین برگزار شود می‌گوید: من در تهران و در مدارس دولتی و غیرانتفاعی خوبی کار می‌کنم و مسلماً در این مناطق مسأله فقر به چشم نمی‌آید بنابراین از تجربیات همکارانم در شهرک‌ها و مناطق فقیرنشین تهران نیز استفاده می‌کنم.
اولین نکته‌ای که رحیمی شاد به آن اشاره می‌کند این است که حدود یک‌ میلیون معلمی که در آموزش‌وپرورش مشغول هستند در ابتدای استخدام هیچ‌گونه آموزشی برای تدریس به شیوه مجازی ندیده‌اند و تصوری از اینکه زمانی بخواهند به این صورت تدریس کنند، نداشتند و از سوی دیگر آموزش مجازی هم به آن معنایی که تصور می‌کنیم وجود ندارد؛ به گفته او همه تصور می‌کنند آموزش مجازی در وهله اول فرستادن یک سری سؤال برای دانش‌آموز، سپس فایل‌های صوتی و پس‌ازآن فایل‌های تصویری است که فایل‌های تصویری به دلیل سختی بارگذاری و حجم بالا و مصرف اینترنت عمدتاً زیاد مورد توجه قرار نمی‌گیرد. اگر بخواهیم این مفهوم را آموزش مجازی بدانیم به نازل‌ترین سطح آن اشاره‌ کرده‌ایم. آموزش مجازی با توجه به تکنولوژی های ارتباطی امروز طبیعتاً پر کردن فایل نیست.
او همچنین معتقد است اگر مشکلی در سیستم آموزش مجازی وجود دارد تقصیر معلمان نیست چون آموزش ندیده‌اند و مورد بعدی سطح پایین تکنولوژی در مدارس است، تدریس بعضی دروس با پر کردن فایل صوتی و تصویری امکان‌پذیر نیست. برای مثال تدریس فیزیک بدون برخورداری از تخته و ابزارهای آموزشی به دانش‌آموزی که مقابل معلم حضور ندارد کار دشواری است. از آن سخت‌تر کار معلمان هنرستان‌هاست و آموزش مثلاً خیاطی یا عکاسی یا رشته‌های فنی و حرفه‌ای با این شیوه بسیار سخت یا حتی ناممکن می‌شود. نکته مثبت مهمی که رحیمی شاد روی آن تأکید دارد این است که وقتی معلمان احساس کردند این مشکل تداوم دارد به سمت یادگیری استفاده از تکنولوژی‌های فناوری ارتباطات حرکت کردند. درنهایت اینکه در اسفندماه توان معلمان یک توان رو به پایین بود اما با گذشت زمان ارتقا پیدا کرد و به عقیده او سال آینده با توان بالاتری تدریس می‌کنند اما به دلیل نبود کلاس های آموزشی برای کادر مدرسه و امکانات لازم آموزش‌ها چندان کیفی نخواهند بود.
رحیمی شاد در باره مؤثر بودن آموزش‌های مجازی می گوید : یکی از جنبه‌های مثبت آن عدالت آموزشی است. به‌واسطه مجازی شدن آموزش ها، این امکان برای افرادی که در شهرستان هستند فراهم‌ شده تا بتوانند از معلم‌های خوبی که در شهرهای بزرگ تدریس می‌کنند استفاده کنند. از طرفی دیگر اگر بحث آموزش عمیق و کیفی را در نظر بگیریم با توجه به صحبت‌هایی که شد باید بگویم با شیوه فعلی چندان مؤثر نیست. با این‌حال نکته مثبت دیگری در ارتباط با مجازی شدن کلاس‌ها وجود دارد این است که درگذشته دانش‌آموز در مدرسه درس را می‌گرفت و به خانه می‌آمد اما در حال حاضر فایل‌های درسی وجود دارند و دانش‌آموز می‌تواند هرچند بار که می‌خواهد درس بگیرد.
این معلم در بخش دیگری از صحبت‌هایش  با اشاره به نحوه ارتباط دانش‌آموز و معلم در کلاس‌های آنلاین می افزاید: معلم و شاگرد یکدیگر را دوست دارند. اگر مهر و محبت یا حتی دعوا و ناراحتی وجود نداشته باشد رابطه این دو به هم می‌ریزد. این ارتباط دو نفره است که انتقال مفاهیم را تسهیل می‌کند مثلاً معلم با ارتباط رودررو متوجه می‌شود دانش آموزان نیاز به استراحت دارند یا کشش تدریس بیشتر دارند اما کلاس‌های مجازی این امکان را از هر دو طرف گرفته است. اشکال بعدی شناخت نداشتن از دانش‌آموز است. در آموزش مجازی معلم با روحیات، اخلاقیات، نقاط ضعف و قوت دانش‌آموزان آشنا نمی‌شود و این آموزش را سخت می‌کند. این مشکل در سال‌های اول ابتدایی بسیار سخت و دشوارتر است. برای مثال قلم دست گرفتن یک مهارت است و معلم نمی‌تواند از طریق اینترنت به کودک این مهارت را آموزش دهد.
او درباره  حذف سرفصل‌ها  اظهار می دارد: بحث حذف سرفصل‌ها مربوط به امروز و شرایط کنونی نمی‌شود برای مثال ما سرفصل‌هایی را داریم که خود معلم و دانش‌آموز هم نمی‌داند به چه دردی می‌خورد. چه ضرورتی دارد که دانش‌آموز محتوای سنگین را یاد بگیرد؟ بیشتر دانش آموزان در رشته‌های تخصصی دانشگاهی این سرفصل‌ها را در محیط دانشگاه‌ها آموزش می‌بینند. بنابراین نظر من حذف دروس تخصصی رشته‌های دانشگاهی است و حالا تصور کنید آموزش این دروس به‌صورت مجازی چقدر سخت می‌شود.
رحیمی شاد درباره بایدها و نبایدهای آموزش‌های مجازی تصریح کرد: در اختیار قرار گرفتن اینترنت پرسرعت برای تمام دانش آموزان کشور الزامی است. تعداد زیادی از دانش آموزان (حدود یک‌میلیون) به اینترنت دسترسی ندارند. موضوع دوم دسترسی دانش‌آموز به ابزار سخت‌افزاری است. در تهران هم برخی از دانش آموزان تلفن شخصی ندارند یا مجبور بودند از گوشی مشترک استفاده کنند که همان ابتدا برای ثبت‌نام در شاد مشکل‌ساز شد که البته بعداً مشکل رفع شد و پس‌ از آن تداخل ساعات کلاس بچه‌ها باعث می‌شد با مشکل مواجه شوند و غیبت بخورند. این مشکل در شهرستان‌ها و مناطق محروم و دورافتاده قطعاً بیشتر است و آموزش‌ و پرورش باید فکری به حال این موضوع کند.

سرفصل‌های درس ها مناسب آموزش‌های مجازی نیست
مهدی بهلولی، معلم ریاضی درباره  حجم درسی و آموزش‌های مجازی در سال‌های آینده می گوید: در مورد درس ریاضی می‌توانم بگویم که حجم درسی بچه‌ها زیاد است با این‌حال در سال‌های گذشته مقداری از حجم دروس کم شده است چون مطالب واقعاً برای برخی پایه‌ها زیاد بود اما مشکل اصلی که فعلاً برای معلمان مطرح‌ شده این است که سرفصل‌ها مناسب آموزش‌های مجازی نیست یعنی یک معلم از طریق فضای مجازی نمی‌تواند به دانش‌آموز آموزش دهد و مطالب برای آموزش کلاسی برنامه‌ریزی‌شده و حالا که آموزش مجازی شده است مشکلات زیادی را ایجاد کرده‌ است. باید به این نکته توجه کرد که در حال حاضر ما در یک حالت بحران هستیم و سیستم آموزشی دهه‌هاست که با چنین مشکلی روبه‌رو نشده و تنها راهی که معلم می‌تواند فعلاً با این موضوع کنار بیاید و دانش‌آموز را به درس علاقه‌مند کند کم کردن حجم درس و پرسش بیشتر است. یعنی باید کاری کنند دانش‌آموز تکلیف و تمرین بیشتری تحویل دهد تا از فضای درس دورتر از این نشود.
او در ادامه می‌افزاید: بنابراین اگر قرار باشد آموزش‌های مجازی در سال جدید هم ادامه داشته باشد لزوم تغییر محتوا و در برخی موارد تغییر بنیادین بعضی از دروس به‌شدت حس می‌شود. از سوی دیگر کلاس‌های مجازی کیفیت آموزش‌ها را به دلایل متفاوت پایین آورده است. در حال حاضر و با وجود این نوع سیستم، امتحانات هم هیچ اعتباری ندارند چون دانش آموزان به‌صورت گسترده تقلب می‌کنند. به هر صورت اگر این نوع آموزش ادامه پیدا کند مسئولان باید فکری جدی برای تغییر نوع آزمون گیری، تدریس دروس و محتوای درس‌ها بکنند.
بهلولی در پاسخ به این سؤال که معلمان چه‌کار کنند تا آموزش‌های آنلاین بهتری داشته باشند، خاطرنشان می‌کند: با توجه به دوره‌ای که گذشت تجربیاتی دست معلم‌ها و مدارس آمده است که چه‌کاری بهتر است و چه‌کاری بازدهی ندارد. پیشنهاد من این است که اگر بتوانیم به سمت ارتباط تصویری برویم خیلی از مشکلات حل می‌شود. برای مثال آزمون‌ها را به‌صورت تصویری برگزار کنیم چراکه آزمون‌هایی که در سال تحصیلی گذشته برگزار شد ازنظر من و قریب به‌اتفاق همکارانم فاقد ارزش و اعتبار است.
او درباره  توقعات خانواده‌ها از معلمان و تدریس در فضای آنلاین می‌گوید: موضوعی که می‌خواهم در مورد آن صحبت کنم کمی سخت است چراکه برخی از معلمان در این مدت از جان‌ و دل برای دانش آموزان و تدریس تلاش و وقت زیادی صرف کردند چون آموزش آنلاین از آموزش‌های کلاسی بسیار وقت‌گیرتر است اما گروهی از معلم‌ها آن‌طور که باید و شاید دل به کار ندادند؛ بر همین اساس  انتظار خانواده‌ها از معلم‌ها این است که برای آموزش بچه‌ها وقت بیشتری بگذارند اما از طرف دیگر خانواده‌ها باید بدانند در بحث آموزش آنلاین خودشان نقش بزرگی ایفا می‌کنند یعنی خانواده‌ها باید مدیریت بیشتری روی فرزندشان داشته باشند و زمان بیشتری برای پرسش و حل تمرین و رسیدگی به تکالیف مدرسه فرزندشان اختصاص دهند.

ارتباط ماشینی معلم و شاگرد در فضای مجازی
علی بهشتی نیا، معلم ادبیات فارسی معتقد است در بحث آموزش‌های آنلاین در ابتدا باید به دسترسی دانش آموزان به اینترنت و لوازم الکترونیکی ازجمله گوشی‌های هوشمند و تبلت اشاره کرد. خانواده‌های زیادی در نقاط مختلف کشور به این ابزار دسترسی ندارند که همین موضوع ناقض عدالت آموزشی است.
موضوع دیگری که او به آن اشاره می‌کند تفاوت در رویه مدارس است. برای مثال رویه مدارس دولتی با مدارس غیردولتی متفاوت است. بهشتی‌نیا تأکید می‌کند: من مدارسی می‌شناسم که کلاس‌ها را به‌صورت کاملاً آنلاین برگزار کرده و اتفاق خوب این بود معلمان و دانش آموزان با فضای جدیدی آشنا شدند با این‌ حال کاستی‌هایی هم وجود داشت و همیشه هم در ابتدا نقص‌هایی وجود دارد. یکی از موضوعاتی که می‌توانیم در باره مشکلات کلاس‌های آنلاین به آن بپردازیم، شبیه نبودن کلاس‌های آنلاین و کلاس‌های حضوری است. کلاس حضوری بسیار لطیف‌تر است و معلم با دانش آموز ارتباط برقرار می‌کند اما در فضای آنلاین این اتفاق رخ نمی‌دهد و ارتباط معلم و شاگرد ماشینی است.
بهشتی نیا با اشاره به اینکه برخلاف تصور عموم هزینه‌های زمانی معلمان در کلاس‌های مجازی دو برابر می‌شود، می گوید : بسیاری از والدین می‌گفتند معلمان سر کلاس کار نمی‌کردند و حالا هم در خانه‌ مانده‌اند و باز کاری نمی‌کنند درحالی‌که چنین نیست و گاهی تا نیمه‌های شب هم مشغول کار بودیم. مضاف بر اینکه با پدیده جدید تماس‌های تلفنی دانش آموزان و والدین آن‌ها خارج از وقت کلاس هم درگیر بودیم.
او در آخر به این نکته تأکید می‌کند که در این مدت بعضی دروس بودند که با بی‌توجهی دانش آموزان و خانواده‌ها مواجه شدند ازجمله ادبیات، هنر یا کار و فناوری. درصورتی‌ که این دروس بسیار مهم هستند و بیشتر توجه خانواده‌ها بر درس‌های اصلی چون ریاضیات و علوم و زبان بود که این کار اشتباه است و در صورت تکرار دوباره می‌تواند آسیب‌رسان باشد

رضا فرخی
خبرنگار
وقتی کرونا پایش را به زندگی ایرانیان گذاشت، کلاس‌های درس هم مثل تمام دنیا تعطیل شد. تعطیلی این کلاس‌ها بسیاری از والدین ایرانی را بشدت نگران وضعیت تحصیلی یک سال فرزندان خود کرد. به‌ویژه آنکه در برخی مقاطع امکان اینکه واقعاً بتوان به کودکان در خانه آموزش داد وجود نداشت و آنها به طور حتم به کلاس درس و شیوه تدریس معلمان نیاز داشتند. شاید از همین رو بود که آموزش به‌صورت برخط و آفلاین از سوی وزارت آموزش و پرورش در ابتدا شروع شد، اما خیلی زود مدارس غیرانتفاعی که میلیون‌ها تومان پول از دانش‌آموزان گرفته بودند برای راضی نگاه داشتن والدین به سمت برپایی کلاس‌های درس به‌صورت آنلاین رفتند. اتفاقی که در ابتدا محدود به مدارس غیرانتفاعی بود و یک بار دیگر تبعیض آموزشی را در ابتدا به رخ کشید، اما به هر روی وزارت آموزش و پرورش هم سعی کرد شبکه‌ای را پیشنهاد و ارائه کند که از طریق آن آموزش‌های آنلاین هم به دانش‌آموزان ارائه شود. شبکه‌ای که بسیاری آن را لازمه امر آموزش دانش‌آموزان می‌دانند و معتقدند که برای آموزش مجازی باید چنین شبکه‌هایی در کشور وجود داشته باشد. موضوعی که برخی خانواده‌ها و معلمان مدارس بر آن تأکید کردند و اظهار می‌کنند که برای سال تحصیلی آینده لازم است این آموزش‌ها در بستر شبکه شاد تقویت شود.
آموزش مجازی اپلیکیشن بومی می‌خواهد
همان روزهای اول شیوع ویروس کرونا بود که دانش‌آموزان، یادگیری مطالب درسی را از طریق شبکه آموزش، دنبال می‌کردند اما رفته رفته معلمان مدارس نیز با ایجاد گروه‌هایی در فضای مجازی، سعی کردند تدریس خود را از این راه به گوش دانش‌آموزان برسانند اما هیچ‌کدام جای خالی تدریس در مدرسه را برای دانش‌آموزان پر نکرد.
اپلیکیشن شاد، یکی دیگر از راه‌هایی بود که دانش‌آموزان و معلمان مدارس با عضویت در این سامانه توانستند آموزش را دوباره از سر بگیرند. این شبکه کار آموزش تعداد زیادی از دانش‌آموزان ایرانی را انجام داد، اما دادن آموزش مجازی آنچنان هم آسان نبود.در همان ابتدا، برای بسیاری از والدین ایرانی این سؤال مطرح بود که چرا وقتی اپلیکیشن‌های باکیفیت خارجی وجود دارد که در سراسر جهان استفاده می‌شود، باید به سمت اپلیکیشن‌هایی رفت که هنوز آزمایش خود را پس نداده بودند. استفاده از اپلیکیشن‌های آموزشی در سراسر جهان امری مرسوم است که معمولاً در همه کشورهای جهان از چند اپلیکیشن معروف و مشخص که جواب خودش را در سراسر جهان پس داده بهره می‌برند.
در همین زمینه مادر یکی از کودکان با اشاره به ارتباطات خود با دوستانش در کشورهای خارجی می‌گوید: پیش از آمدن و شیوع کرونا هم من ارتباط مداومی با دوستانم در کشورهای خارجی داشتم. گاه به‌صورت جمعی همه دوستان‌مان به‌صورت آنلاین در یک اپلیکیشن حاضر می‌شدیم و با هم گفت‌و‌گو می‌کردیم. در همان روزهای ابتدایی کرونا هم من با حساب کردن روی همین اپلیکیشن و اینکه فرزندم می‌تواند از طریق همین اپلیکیشن‌های باکیفیت خارجی با معلم و دیگر بچه‌ها ارتباط برقرار کند، نگرانی زیادی نداشتم. اما در ادامه متوجه شدم که مسئولان وزارت آموزش و پرورش موافق این مسأله نیستند. او عنوان می‌کند: شاید مدیران آموزش و پرورش درباره لزوم استفاده از اپلیکیشن بومی درست بگویند اما این نسخه بومی باید با کیفیت باشد و به آموزش دانش‌آموزان ایرانی کمک کند.
از سوی دیگر برخی والدین که خودشان در برخی کشورهای خارجی دانشجو هستند هم بر این باورند که باید روی اپلیکیشن‌های داخلی بیشتر کار کرد. در همین باره مادر دیگری از کودکانی که در این مدت از اپلیکیشن‌های آموزش آنلاین ایرانی استفاده کرده، عنوان می‌کند که خودش مدت‌ها به‌صورت آنلاین در یکی از دانشگاه‌های خارجی درس خوانده و با استاد مبادلات علمی داشته و همه نرم‌افزارها مشکل دارد اما زیرساخت‌های نرم‌افزار‌های ایرانی بیشتر مشکل دارد.
خطا‌های خسته‌کننده برای همه
 با توجه به همه این صحبت‌ها شاید این سؤال مطرح شود که به‌طور مشخص اپلیکیشن‌های ایرانی چه ایراداتی دارند و چطور هنگام آموزش با مشکل مواجه می‌شوند و اینکه نظام آموزشی چگونه می‌تواند این ایرادات را برطرف کند. در ابتدا باید اشاره داشت که تمام والدین و دانش‌آموزان ایرانی حداقل در طول آموزش با ارورهایی همچون «مدرسه تعریف نشده»، «کد ملی مدیر تعریف نشده»، «ارور کدامنیتی برای دانش‌آموزان» و «کلاس مورد نظر برای شما تعریف نشده» روبه‌رو شده‌اند.
در همین باره سارا، دانش‌آموز کلاس ششم می‌گوید اولش خیلی سخت بود که با آموزش مجازی ارتباط برقرار کنم راستش اوایل نمی‌شد با شکل و ساختار اپلیکیشن ارتباط برقرار کنم و زمان زیادی برده تا بتوانم با آن آشنا شوم.
اما مشکل دیگری که بسیاری از دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها داشتند مسأله ورود به سامانه و احراز هویت بود. امیرمحمد دانش‌آموز کلاس سوم دراین باره می‌گوید: بسیاری از اوقات از همان ابتدا برای ورود به سامانه و شناسایی هویت با نام کاربری مشکل داشته است. به شکلی که سامانه‌های ایرانی بارها به آنها با پیام رمز کاربری اشتباه است اجازه ورود نمی‌داد. یا اصلاً سامانه این گونه پیام می‌داده که کاربری این چنین ثبت نشده، در حالی که این نام کاربری از سوی خود مدارس مورد نظر به دانش‌آموزان داده می‌شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در بسیاری از مواقع بویژه در روزهای ابتدایی کار این اپلیکیشن‌های بومی، دانش‌آموزان به سختی وارد آنها می‌شدند و در بیشتر اوقات باید به مسئول فنی سایت مراجعه کرده و او آنها را به‌عنوان میهمان می‌پذیرفت. یعنی رمز و کاربری از پیش در نظر گرفته شده برای هر دانش‌آموز کارایی برای ورود یا به اصطلاح sign in نداشت.
صدا و تصویر‌ها با کیفیت باشد
شبکه‌های بومی باید صدا و کیفیت خوبی برای آموزش داشته باشند. موضوعی که مسئولان آموزشی باید برای سال تحصیلی جدید بیشتر به آن توجه داشته باشند. برخی والدین بر این باورند که صدا و تصویر اپلیکیشن‌های داخلی خوب است و عده‌ای دیگر می‌گویند چون آموزش بچه‌ها در میان است باید به این موضوع بیشتر توجه شود. برخی والدین به این موضوع هم اشاره داشتند که کیفیت صدای معلم هنگام آموزش حتی با داشتن اینترنت با سرعت متوسط به بالا ضعیف بود. آنچنان که دانش‌آموزان بخشی از کلاس درس را اصلاً متوجه نمی‌شدند. مادر یکی از دانش‌آموزان می‌افزاید: بحث پیرامون کیفیت صدا بد نیست اما کیفیت تصویر کمی پایین است. چرا که اگر می‌خواستیم کلاس‌ها را به‌صورت تصویری دریافت کنیم برخی مواقع تصویر قطع می‌شد و در این مدت کمی دانش‌آموزان با سختی تصویر را دریافت می‌کردند. همچنین یکی دیگر از والدین در این باره می‌گوید: در صورت استفاده از آموزش آنلاین برای سال آینده باید وزارت آموزش و پرورش زیرساخت‌های تصویر و صدا را افزایش دهد چرا که دانش‌آموزان از قطع و وصل شدن پی در پی کلافه می‌شوند.
شیرینی‌های آموزش آنلاین
اما در آن سو باید به‌ خوبی‌ها و امتیازات مثبتی که آموزش آنلاین در این روزهای کرونایی برای دانش‌آموزان و معلمان هم داشت اشاره کرد. مهسا، دانش‌آموز کلاس چهارم می‌گوید  که در ماجرای آموزش آنلاین نسبت به گذشته بیشتر مجبور شده که در خانه، خود با کمک مادر درس بخواند. به شکلی که بسیاری از درس‌ها را عمیق‌تر مطالعه کرده است. او می‌گوید که حالا فهمیده باید درس‌ها را علاوه بر حضور در کلاس عمیق‌تر بخواند تا بتواند بهتر و عمیق‌تر آنها را درک کند. مریم هم به‌عنوان یک دانش‌آموز کلاس هفتم عنوان می‌کند که استفاده از اپلیکیشن‌های آنلاین به او این کمک را کرده که به طور همزمان و با استفاده از وقت بتواند در کلاس‌های آنلاین دیگری هم شرکت کند که برخی از آنها به نوعی کلاس‌های آنلاین تقویتی و خارج از مدرسه هم محسوب می‌شدند. همچنین مادران بسیاری از این دانش‌آموزان بر این باورند که آموزش آنلاین توانسته فرصت‌های تازه‌ای را ایجاد کند که قطعاً در آینده می‌تواند به ارتقای سطح معلومات دانش‌آموزان و استفاده بهینه از وقت‌شان هم کمک شایانی کند. در کنار این موضوع برخی والدین و به‌ویژه فرزندانشان از راحتی آموزش آنلاین و اینکه می‌توانستند در خانه و با پوشیدن هر لباسی در کلاس‌های آنلاین شرکت کنند عنوان می‌دارند که برای سال بعد هم از این وضعیت استقبال می‌کنند. هر چند که در سوی مقابل هم برخی دلشان برای مدرسه و کلاس درس تنگ شده است.
حالا باید اشاره داشت که بسیاری از این اپلیکیشن‌های آنلاین بومی با گذشت زمان و طی کردن برخی مراحل آزمون و خطا توانستند به استانداردهایی برسند که به هر صورت قابل تأمل بوده است. چرا که به طور واقع از نظر بسیاری از کارشناسان فنی در بررسی کیفیت و عملکرد این اپلیکیشن‌ها باید به محدودیت زمانی و وضعیت اضطراری که به یکباره سیستم آموزشی کشور با آن روبه‌رو شد هم توجه کرد. به‌ویژه اینکه پس از کنترل موج اول کرونا بسیاری از این اپلیکیشن‌های آموزش آنلاین بومی توانستند به وضعیت باثبات و خوبی برسند که رضایت نسبی خانواده‌های ایرانی را فراهم کرد. اما به هر صورت همان طور که مشخص است پاییز و زمستان امسال هم قطعاً بخش قابل توجهی از آموزش‌ها در کشور پیش‌بینی می‌شود که آنلاین باشد، پس باید از همین امروز به فکر ارتقای کیفیت آموزش آنلاین بویژه در میان اپلیکیشن‌های آموزش آنلاین بومی بود.