باغ ملی عمومی که نشان شهر گرفت
«پارک شهر» به دلیل جای گرفتن در قلب تاریخی پایتخت به درستی نام و نشان «شهر» به خود گرفته است. پارکی که در محله قدیمی سنگلج و با تخریب بخشی از این محله پا گرفت و در طول چند دهه گذشته به یکی از اصلی ترین پاتوقها و فضاهای تفریحی پایتختنشینها و بسیاری از مسافرانی که به تهران میآیند، بدل شده است. اولین نشانههای ساخت پارک شهر به سال 1320 باز میگردد؛ اواخر مهر ماه آن سال شهرداری تهران اعلام کرد که قصد دارد میدان سنگلج را که از قدیمیترین محلههای تهران بود و در نزدیکی میدان هفتگنبدان (حسنآباد) قرار داشت به «باغ ملی عمومی» بدل کند. البته ساخت این باغ عمومی یا آنچه بعد «پارک شهر» خوانده شد سالها به طول انجامید و در نهایت در سال 1339 افتتاح و به روی عموم بازگشایی شد. کار ساخت پارک شهر در سال 1332 شروع شده بود و مجلس در سال 1334 برای حفاظت از این پارک در برابر هرگونه ساخت و ساز قانونی ویژه تصویب کرد:« ساختن هر نوع بنایی که به مسکن یا به ادارات یا به مؤسسات اختصاص داشته باشد در پارک شهر یعنی درجایی که قبلا سنگلج معرفی میشد و هم اکنون محصور بوده و از شمال به خیابان ورزش و از جنوب به خیابان سنگلج جنوبی و از مغرب به خیابان شاهپور و از مشرق به خیابان خیام خاتمه پیدا می کند ممنوع است و مجری این قانون هم وزارت کشور است.»
پارک شهر با حدود 25 هکتار مساحت همچنان یکی از پارک های بزرگ و اصلی پایتخت است و از ویژگیهای مهم آن میتوان به وجود درختان کهنسال و فضاسازیهای منحصر به فرد از جمله دیوارهای قدیمی که دور تا دور پارک کشیده شده و آن را در آغوش گرفتهاند، اشاره کرد. دیوارهای سنگی و درهای بزرگ آهنی قدیمی، پارک شهر را به دژی سبز در شمال خیابان بهشت تبدیل کردهاند. علاوه بر این ویژگیها در ضلع جنوبی پارک شهر کتابخانهای هم قرار داد که یکی از قدیمیترین کتابخانههای تهران محسوب میشود و از سال 1344 (55 سال پیش) فعالیت آن شروع شده و همچنان ادامه دارد.
جایی که قرار بود بورس تهران شود
ایجاد پارک شهر تهران
میدان سنگلج باغ ملی عمومی خواهد شد.
شهرداری تهران تصمیم دارد اراضی میدان سنگلج را که سابقاً برای بورس تهران در نظر گرفته شده بود خریداری کرده و پارک عمومی برای تفریح و گردش اهالی پایتخت دایر کند. بزودی تصویب نامه برای واگذاری این میدان به شهرداری از هیأت وزیران خواهد گذشت.
روزنامه کوشش- جمعه 25 مهر1320
میراثِ سلیمان میرزا
تشکیل حزب توده
لیلا ابراهیمیان/ سیزده روز پس از تبعید رضاشاه، هفتم مهرماه 1320 حزب توده در ایران تشکیل شد؛ فردای تاجگذاری محمدرضاشاه او فرامینی جدید صادر کرد برای جبران صدمات حکومت پدرش و یکی از آنها عفو عمومی بود. برای همین زندانیان سیاسی آزاد شدند و بیستوهفت نفر از اعضای جوانتر گروه پنجاهوسه نفر که در سال 1316 زندانیشده بودند، در خانه سلیمان میرزا اسکندری دور هم جمع شدند و سازمانی سیاسی را تأسیس کردند. رئیس حزب تازه تأسیس توده، شاهزادهای رادیکال، سلیمان اسکندری بود. او از انقلابیون مشروطه، یاری رسان تشکیل حزب دموکرات در مجلس دوم شورای ملی و رهبر کمیته پایداری در زمان جنگ جهانی اول بود. اسکندری از سال 1300 تا 1305 حزب سوسیالیست را راهبری میکرد و حالا در رأس حزب تازه تأسیس توده قرار گرفته بود.
کمیته مرکزی موقت با حضور سلیمان و عباس اسکندری، شیخ محمد یزدی، ایرج اسکندری، رضا روستا، دکتر مرتضی یزدی، دکتر رضا رادمنش، عبدالحسین نوشین، دکتر محمد بهرامی، بزرگ علوی و علی امیر خیزی تشکیل شد و چهار هدف فوری برای خود تعیین کردند: آزادی بقیه پنجاه و سه نفر، رسمیت قانونی دادن به حزب توده، انتشار یک روزنامه و تدوین برنامه وسیعی که همچون برنامههای غیرمذهبی گذشته با روحانیان به مخالفت نپردازد و دموکراتها، سوسیالیستها و کمونیستهای قدیمی و مارکسیستهای جوان را جذب کند. اما مخالفت با تأسیس حزب توده از همان روزهای اول شروع شد؛ یازدهم مهرماه، چهار روز بعد از اعلام موجودیت حزب توده در ایران، وزیر خارجه انگلیس گفت: «دولت شوروی قصد اشاعه عقاید کمونیستی در ایران و بلعیدن این کشور را دارد و ما مخالف سیاست آنان هستیم.»
اواخر مهرماه بقیه گروه پنجاه و سه نفر از زندان آزاد شدند و چند ماه بعد، اواسط بهمنماه شهربانی به این حزب اجازه برگزاری یادبود اولین سالگرد تقی ارانی را داد. همچنین آخرهای بهمنماه بود که روزنامه «سیاست» که در دوره رضاشاه تعطیل شده بود توسط عباس اسکندری احیا شد و یازدهم بهمن 1320 اولین شماره روزنامه «مردم» به سردبیری عباس نراقی و هیأت تحریریهای مرکب از ایرج اسکندری، انور خامه، بزرگ علوی و مصطفی فاتح بهعنوان ارگان حزب در تهران منتشر شد.چند روز بعد حزب توده در اول اسفندماه برنامه موقت خود را اعلام کرد و به حمایت از قانون اساسی، آزادیهای مدنی و حقوق بشر، حفظ حقوق شهروندان و توده مردم و مشارکت در مبارزه جهانی دموکراسی بر ضد توحش و فاشیسم تأکید کرد و از لزوم محو بقایای دیکتاتوری رضاشاهی گفت. حزب توده با تدوین برنامه موقت به سازماندهی خود پرداخت و کار را از تهران آغاز کرد؛ در مهرماه 1321 در موقع تشکیل نخستین کنفرانس مقدماتی، 39 ناظر از استانها حاضر بودند و 87 نماینده از تهران؛ هر نماینده نشان دهنده 10 عضو بود و بهگفته رضا رادمنش در سراسر کشور حزب 6 هزار عضو داشت که یک چهارم آن را روشنفکران و بقیه را به گفته «یرواند آبراهامیان» نویسنده کتاب ایران بین دو انقلاب کارگران، پیشهوران و صنعتگران تشکیل میداد.
تهیه و تنظیم:حسن مجیدی
تأسیس اداره واگذاری املاک
در وزارت دارایی ادارهای بنام اداره واگذاری املاک تأسیس شده است تا امور مربوط به آنها را طبق نظم و ترتیب صحیحی اداره کند. چون املاک مزبور در نقاط مختلف کشور واقع است، به این واسطه در مرکز هر ناحیه نیز اداره مخصوصی برای همین امر در این نقاط تأسیس شده است. در گرگان، بهشهر، ساری، آمل، نور، کجور، تنکابن، بجنورد، فریمان، شاه آباد، غرب ورامین و نیز چند کارپردازی در تاکستان، زنجان و دماوند دایر گردیده. این املاک از دارایی اعلیحضرت پادشاه سابق است که وزارت دارایی عهده دار اداره آن میباشد. لکن برای واگذاری املاک دیگر موقتاً کمیسیون مختلطی از نمایندگان وزارت دادگستری و وزارت دارایی در محل اداره املاک تشکیل شده است و مقدمات رسیدگی را از قبیل تهیه پروندهها و غیره حاضر میکنند تا پس از تصویب قانون واگذاری املاک محکمه مخصوصی برای این امور تشکیل شده و به رسید گی دعاوی ادامه دهد.
روزنامه کوشش- دوشنبه 19 آبان1320
روزی که محمدعلی فروغی در مجلس کتک خورد
حمله به نخستوزیر
محمدعلی فروغی نخستوزیر در آستانه انعقاد پیمان اتحادیه سه جانبه ـ میان ایران، روسیه و انگلستان به هنگام تشریح اهداف آن در مجلس شورای ملی، مورد هجوم یکی از تماشاچیان [محمد علی روشن] قرار گرفت و بشدت مضروب شد. «... ناگهان مرد ناشناسی از جایگاه همگانی تماشاچیان (سمت راست) بیرون جست و با شتابزدگی فوقالعاده دیوانه وار از پلههای جایگاه هیأت رئیسه بالا رفت و از جلوی میز منشیها گذشت و در بالای تریبون پشت سر آقای نخستوزیر که مشغول صحبت بودند قرار گرفت و بلافاصله سنگی که در جیب داشت از بالا به سمت ایشان پرتاب نمود. خوشبخانه سنگ به آقای نخستوزیر اصابت نکرد و در کنار تریبون افتاد. فوراً شخص ناشناس از بالای کرسی خطابه به پشت تریبون جست و با آقای نخستوزیر گلاویز شد که چند ثانیه طول کشید تا چند نفر از آقایان نمایندگان که نزدیک تریبون بودند زودتر به ایشان رسیده و ناشناس را گرفتند و آقای نخستوزیر را از چنگ او خلاص نمودند. در این موقع همهمه زیادی در گرفت، انتظام مجلس بهم خورد عده زیادی از وکلا و همچنین تماشاچیان از مجلس خارج شدند و شخص ناشناس را فوراً به دست مأموران سپرده و در توقیفگاه مجلس زندانی نمودند که برای تحقیق تسلیم شهربانی گردد...»
روزنامه اطلاعات- یکشنبه5 بهمن 1320
دستگیری رئیس سابق شهربانی
بازجویی از سرپاس مختاری
سرپاس رکنالدین مختاری رئیس سابق شهربانی که در 8 آبان از طرف اداره شهربانی کرمانشاه بازداشت و برای تحقیقات به تهران اعزام شده بود، پساز پایان عمل از بیمارستان به زندان موقت منتقل و مطابق معمول برای ادامه بازجویی به دیوان کیفر احضار گردید و چون مشارالیه بهعنوان کسالت قلبی و درد پا از حضور در مجلس بازپرسی خودداری میکرد برای تشخیص صحت و سقم این ادعا مجلس مشاوره پزشکی مرکب از آقایان دکتر محمد علاء، دکتر رفیع امین، دکتر محمد حسابی، دکتر غلامرضا شیخ ودکتر شریف امامی پزشک قانونی تشکیل و پس از معاینه دقیق متفقاً اعلام داشتند که وضع مزاجى مشارالیه به هیچ وجه مانع بازجویی و حضور در مجلس بازپرسی نیست. از اینرو صبح امروز بنا به دستور آقای دکتر جلال عبده دادستان دیوان کیفر برای ادامه بازجویی احضار و تا مقارن ظهر امروز نزد آقای سلطانزاده ادامه داشت و بعدها هم مرتباً ادامه داده میشود تا هر چه زودتر پرونده ها تکمیل و به دادگاه فرستاده شود.
روزنامه اطلاعات- شنبه 9 اسفند1320
نصب سنگ بنای کوی نازی آباد
ساعت سهونیم بعد از ظهر روز پنجشنبه 16 بهمن ماه آیین نصب نخستین سنگ بنای کوی ناز آباد [نازی آباد] در پیشگاه اعلیحضرت همایونی با گزارش وزیر دارایی انجام گرفت: «در اینجا طرح؛ کویی که امروزسنگ اول مسجد آن بهدست مبارک نصب میگردد ریخته شده و امید است در این زمینهای بایر عنقریب یکی از زیباترین محلات تهران برپا شود. انجام ساختمان این کوی به شرکت سهامی بیمه ایران تکلیف گردید. مکانی که برای این منظور در نظر گرفته شد دهکده ناز آباد است که بواسطه نزدیکی به شهر و مجاورت با سایر محلات پرسکنه و داشتن آب قنات ملکی از هر جهت مناسب میباشد. هفتصد هزار متر مربع اراضی به این منظور تخصیص داده شده و طبق طرح مقدماتی که تهیه گردیده این کوی دارای ۱۰۳۰ خانه خواهد بود. کلیه خانهها دارای سیمکشی برق و لوله آب آشامیدنی خواهد بود. آب مشروب از مظهر قنات اختصاصی گرفته شده و بعد از تصفیه بوسیله لوله به داخل خانهها تقسیم میشود. لوازم زندگانی اجتماعی و بهداشت و فرهنگی از قبیل بیمارستان، زایشگاه، گرمابههای عمومی، رختشوی خانه، دبستان و دبیرستان و زمین ورزش و کتابخانه و تالار سخنرانی و سینما و پارک عمومی و دکان و بازار و میدان خواربار فروشی و سرویسهای عمومی از قبیل پست و تلگراف و کلانتری و شهرداری و غیره پیشبینی شده و در مر کز کوی مسجد باشکوهی به سبک مسجد شاه اصفهان برپا خواهد شد. میدانها و خیابانها و کوچهها آسفالتریزی خواهد شد و با این که ناز آباد از شهر دور نیست برای تأمین آمد و رفت اهالی سرویس مخصوص اتوبوس رانی به مرکز شهر دایر خواهد گردید. جمع مساحت خانهها و باغچههای اختصاصی 550 هزار متر و بقیه تا 700 هزار متر مساحت اماکن عمومی و پارک و خیابانها خواهد بود. جمع کل هزینه ساختمان خانهها ودکاکین و گرمابهها و اماکن عمومی جمعاً در حدود ۸5 ملیون ریال پیشبینی شده است...» پس از گزارش فوق، اعلیحضرت همایونی پس از نصب سنگ بنا به کاخ سلطنتی مراجعت فرمودند. ماهنامه ایران امروز- اسفند 1320