فریبا خان احمدی
خبرنگار
تازه‌ترین آمارها از افزایش مبتلایان و جان باختگان ویروس کرونا در جهان خبر می‌دهد. آمارهای اعلامی از سوی کشورها به سازمان بهداشت جهانی بیانگر آن است که شمار مبتلایان کرونا ویروس در جهان تا تاریخ 30 تیرماه به 14 میلیون و 194 هزار و 147 نفر و شمار قربانیان بیماری کووید19 نیز به 599 هزار و 416 مورد رسیده است. در این میان ایران با 269 هزار و 440 بیمار مبتلا به کووید19 و 13 هزار و 791 قربانی ناشی از آن در رتبه یازدهم جدول کشورهای درگیر کرونا در جهان قرار دارد.
آمارهای سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد؛ امریکا، برزیل، هند، روسیه، پرو، آفریقای جنوبی، مکزیک، شیلی، اسپانیا و انگلستان کشورهایی با بالاترین آمار کرونا هستند. در این میان ایتالیا با 35 هزار، آلمان 9 هزار و فرانسه 30 هزار کشته در میان کشورهای اروپایی بیشترین آمار کشته شده را دارند. همچنین در میان کشورهای خاورمیانه و آفریقا ایران با نزدیک به 14 هزار کشته در رده اول جدول رتبه‌بندی قرار دارد. بعد از ایران، ترکیه با بیش از 5 هزار کشته در رده دوم و عربستان سعودی نیز با 2 هزار و 400 کشته در رتبه سوم این رده‌بندی قرار دارد.
در این گزارش از نگاه شهروندان برخی کشورهای اروپایی، امریکا، خاورمیانه و آسیا و اقیانوسیه چگونگی کنترل بحران کرونا و اجرای دستورالعمل‌های بهداشتی از سوی جوامع خارجی را بررسی کرده‌ایم. شاید برای خیلی از خوانندگان این سؤال پیش آمده که دولت‌های خارجی موفق در مهار کرونا چه اقداماتی انجام داده‌اند؟ گزارش حاضر گویای این واقعیت است که همیشه هم مرغ همسایه غاز نیست. بجز اعمال قرنطینه اجباری در ماه‌های نخست پاندمی هیچ اتفاق خارق‌العاده‌ای در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه از نظر مهار کرونا رخ نداده که ایران از آن قاعده مستثنی باشد تنها یک تفاوت فاحش در این زمینه وجود دارد و آن رفتار بهداشتی شهروندان است که چه با اعمال زور و جریمه و چه خودجوش و از سر احساس تکلیف اجتماعی پروتکل‌های بهداشتی دولت‌هایشان را به دقت رعایت می کنند.

شروع دیرهنگام کرونا در آلمان

بابک ولیپور زنوز شهروند آلمانی که خود جزو پرسنل درمان یکی از بیمارستان‌های برلین است درباره اینکه چرا نرخ مرگ و میر در مقایسه با آمار ابتلا به کرونا در کشور آلمان پایین است؛ به « ایران» می‌گوید: «آلمان در بین کشورهای اروپایی کمترین میزان مرگ و میر را به نسبت تعداد مبتلایانش داشته است که دلایل متعددی دارد. اول اینکه فصل گرما دیرتر در آلمان آغاز شد؛ در نتیجه آلمانی‌ها نسبت به کشورهای اروپای جنوبی 3 تا 4 هفته دیرتر از خانه‌های‌شان بیرون آمدند. در حالی که در ایتالیا و اسپانیا از اوایل مارس گرما شروع شده بود و مردم بیرون بودند و مردم در آلمان از اواخر مارس بیرون آمدند. (دمای هوا از اواسط مارس کمی گرم شد). دلیل دیگر آنکه در آلمان ازدحام جمعیت وجود ندارد. شاید ازدحام جمعیتش سه چهارم ایران باشد و جاهایی پرتراکم مثل ایران ندارد برای مثال در تهران 12 میلیون جمعیت کنار هم زندگی می‌کنند در حالی که کل جمعیت برلین 4 میلیون نفر است هر چند که مساحت برلین خیلی زیاد است ولی تعداد جمعیت آن به متر مربع خیلی کمتر از کشورهای همسایه‌اش است و تراکم بالا نیست.»
او در ادامه می‌افزاید: «حمایت از بیماران مرگ مغزی در آلمان جنبه اقتصادی پیدا کرده و در این خصوص سرمایه‌گذاری زیادی هم شده است برای همین هم تعداد دستگاه‌های تنفس مصنوعی(ونتیلاتور) در 20 سال اخیر بسیار زیاد شده و تجهیزات بیمارستانی برای حمایت از بیماران دارای مشکلات تنفسی بسیار مطلوب است. در بیماران کرونایی اکسیژن به قاعده شش نمی‌رسد و ریه درگیر عفونت می‌شود در نتیجه منجربه لخته خون می‌شود با استفاده از دستگاه تنفس هوا وارد قاعده شش شده و بیمار نمی‌میرد. آلمان در بحران کرونا نزدیک به 3 هزار دستگاه‌های تنفسی به ایتالیا ارسال کرد، حتی به امریکا هم از این محموله‌ها فرستاد. همین سرمایه‌گذاری موجب شد افراد بعد از ابتلا به کرونا با استفاده از دستگاه‌های تنفس مصنوعی خون‌شان لخته نشود.»
شروع دیرهنگام بیماری، تراکم کمتر جمعیت در آلمان و توسعه دستگاه‌های تنفسی از جمله عواملی است که به‌گفته «بابک» آلمان با بیشترین موارد ابتلا کمترین میزان مرگ و میر را دارد.: آلمانی‌ها افراد بسیار مقرراتی‌اند وقتی «مرکل» اعلام می‌کند «مردم بیرون نروید» دیگر هیچ کس بیرون نمی‌رود.
 این شهروند آلمانی در ادامه با اشاره به وضع قوانین مدیریت کرونا می‌گوید: شبیه پروتکل‌هایی است که ستاد ملی مقابله با کرونا در ایران به اجرا گذاشته است. اولین کاری که دولت آلمان انجام داد از 16 مارس تعطیلی عمومی اعلام کرد. مدارس، دانشگاه‌ها و تمام مشاغل به غیر از شغل‌های ضروری از جمله پرستاری، پزشکی، فروشندگی، پست و پلیس تعطیل شدند. بقیه افراد باید در خانه می‌نشستند و همه چیز به شکل آنلاین انجام می‌شد، مثل معلمی که با تشکیل گروه‌های واتس اپی به دانش‌آموزان درس می‌داد. کلاس و امتحان‌های دانشگاه‌ها هم آنلاین شد به‌دنبال این اقدامات رفت و آمدهای اتوبوس‌ها و مترو به نصف کاهش یافت. مردم در فروشگاه‌های مواد غذایی موظف شدند موقع خرید سبد بردارند تا فاصله رعایت شود. فاصله مشتری با صندوقدار حداقل دو متر بود و دورتا دور صندوقدار را با پلاستیک جدا کرده بودند. هزینه خریدها را باید با دستگاه‌های پرداخت یا موبایل حساب می‌کردیم. البته این دستورالعمل‌ها هر دو هفته یکبار ارزیابی می‌شدند و با توجه به آن قدم بعدی را برمی‌داشتند. بعد از 4 تا 6 هفته از آغاز اپیدمی اعلام کردند یکسری مغازه‌ها باز شود ولی رستوران‌ها همچنان بسته بود. البته مشتری‌ها باید حداقل دو متر از هم فاصله داشته باشند و حتماً ماسک یا شال بپوشند.
شاید بتوان گفت؛ بحران کمبود ماسک در اوایل اپیدمی کرونا در سراسر جهان جریان داشت. بابک تجربه‌اش را اینگونه توصیف می‌کند: اوایل در آلمان ماسک پیدا نمی‌شد، 3 تا 4 هفته طول کشید تا مردم به ماسک دسترسی پیدا کنند. بعد از هفته اول اپیدمی دستمال توالت، آرد و مایه خمیر قحط شده بود. از اوایل مارس مواد ضدعفونی‌کننده در همه جا تمام شد به‌طوری که قیمت ماسک اِن95 در سایت آمازون 120 یورو به فروش می‌رسید.الان همان ماسک 5 یورو است و ماسک پزشکی معمولی یک و نیم یورو است. بعد از دو هفته یک مرتبه همه جا پر الکل و ماسک بود ولی قیمت‌ها فضایی بود. هر عدد ماسک پزشکی 5 یورو به فروش می‌رسید در حالی که قبل از کرونا یک بسته صدتایی ماسک 112 یورو بود. هر عدد ماسک پزشکی 50 سنت است یعنی 10 تا 15 برابر قیمت قبلی ماسک را می‌فروختند.
او با بیان اینکه رستوران‌ها در آلمان از دو ماه پیش به شرط داشتن منوهای آنلاین باز شده‌اند، عنوان می‌کند: مردم در مکان‌های کوچک بیشتر پروتکل‌ها را رعایت می‌کنند ولی در جاهای بزرگ رعایت نمی‌کنند. الان هم که تقریباً وضعیت خیلی عادی شده است تنها چیزی که بابت کرونا انجام می‌دهیم باید با ماسک در اتوبوس و مترو تردد کنیم.
او می‌گوید: بسیاری از محدودیت‌ها از اول ماه ژوئن از جمله تعطیلی باشگاه‌های ورزشی و استخرها برداشته شد و در کنسرت‌ها و مسابقات فوتبال تجمع بالای 50 نفر قدغن است. مراسم عروسی و ترحیم نیز به‌دلیل تجمع بالا در کلیساها برگزار نمی‌شود. در حال حاضر یک سری مدارس باز شدند اما دبیرستان‌ها همچنان تعطیل‌اند و دانشگاه‌ها هم یکسری تعطیل‌اند و دانشگاه‌های بزرگ این ترم را آنلاین برگزار کردند. البته امتحانات مدارس هم استان به استان فرق می‌کند برخی استان‌ها امسال بی‌خیال امتحانات مدارس شدند.»
بابک با بیان اینکه ضریب ابتلا به کرونا از یک و نیم ماه گذشته دوباره در آلمان بالا رفته، می‌افزاید: در اوج بحران کرونا در آلمان و ایتالیا هر مریضی که بالای 50 سال سن داشت مراکز درمان پذیرش نمی‌کردند در حالی که بالای 95 درصد مرگ و میر کرونایی‌ها به‌خاطر بیماری‌های جانبی فشارخون، چاقی و دیابت بوده است. 5 تا 10 درصدشان هم هیچ مریضی نداشته‌اند. خیلی از پزشکان اینجا می‌گویند کرونا یک فیلم سینمایی و مسخره بازی است، سالانه در آلمان 20 هزار نفر فقط به‌خاطر سرماخوردگی می میرند.
از او می‌پرسم آلمانی‌ها از عملکرد دولت‌شان در مبارزه با کرونا راضی اند؟ می‌گوید : «یک گروه هستند که می‌گویند ما شانس آوردیم که زنده ماندیم و گروهی هم می‌گویند درست عمل کردیم. من می‌گویم ما شانس آوردیم.»

30 درصد شهروندان روسیه
ماسک نمی‌زنند

روسیه در بین کشورهای جهان بعد از امریکا، برزیل و هند بالاترین میزان آلودگی به ویروس کرونا را دارد. کووید19 اولین بار در فدرال  بایکال در روسیه شناسایی شد. علت شیوع ویروس به‌خاطر ابتلای 4 چینی در این کشور بود و از همان موقع یعنی اول فوریه مرزهای روسیه به روی چین مسدود شد. با وجود این، این روزها آمارهای قابل توجهی از تعداد مبتلایان و جان باختگان ویروس کرونا از سوی رسانه‌های این کشور مخابره می‌شود. سؤال اصلی این است چرا در موج دوم کرونا قربانیان زیادی در این سرزمین پهناور به کام مرگ می‌روند؟ اوایل ماه ژوئن روسیه محدودیت‌های قرنطینه‌اش را برای شهروندانش برداشت و بعد از آن برای خروج از منزل نیاز به اجازه نامه کتبی نبود، مغازه‌ها و کلوپ‌های ورزشی همه باز شدند و مراسم‌های عقد و عروسی بدون هرگونه همراه و عکاس انجام گرفت. بعد از 23 ماه ژوئن محدودیت برگزاری مراسم نیز برداشته شد. سمانه خزایی دانشجوی دکتری در مسکو می‌گوید: «روسیه همزمان با بحران کووید19 بشدت با آنفلوآنزا نیز درگیر بود. در قدم اول، دانشگاه‌ها و مدارس را آنلاین کردند، مغازه‌ها بسته شد و کم‌کم قرنطینه بیشتر شد تا اینکه حتی به خوابگاه‌های دانشجویی دستور دادند اجازه ندهند دانشجوها خارج شوند. ما فقط اجازه داشتیم تا محدوده سوپرمارکت رفت و آمد کنیم. اگر کسی یک شب بیرون از خوابگاه می‌خوابید باید چند روزی را قرنطینه می‌شد، بتدریج اجازه نامه الکترونیکی گذاشتند فقط کسانی می‌توانستند از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند که این اجازه نامه را داشتند.» به‌ گفته سمانه؛ همزمان با آغاز محدودیت‌های کرونایی در روسیه کسی اجازه نشستن در پارک را نداشت، صندلی‌های مترو را ضربدری نوار زده بودند که افراد کنار هم ننشینند، تعداد زیادی دستگاه‌های اتومات ضدعفونی‌کننده در ایستگاه‌های مترو و فروشگاه‌های مواد غذایی گذاشته‌اند. بعد از آنکه 1500 مورد ابتلا در روسیه اعلام شد روز به روز به تعداد ماسک زده‌ها اضافه شد. در سوپرمارکت‌ها برای فاصله‌گذاری خط کشی کرده بودند ولی مردم خیلی رعایت نمی‌کردند تا اینکه جریمه گذاشتند و خیلی‌ها پروتکل‌ها را جدی گرفتند. عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی برخی شهروندان در مسکو هم وجود دارد. به گفته این دانشجوی ایرانی مقیم روسیه؛  30 درصد مردم در شهر ماسک ندارند البته در مترو، اتوبوس و فروشگاه‌ها ماسک اجباری است ولی به‌دلیل اینکه کلوپ‌ها بسته است جوانان بیشتر در نقاط شهر جمع می‌شوند که ممکن است باعث انتقال بیماری شود.

50 میلیون نفر در امریکا شغل‌شان را از دست دادند

امریکا با 3 میلیون و 800 هزار مبتلا و 142 هزار کشته در صدر جدول 10 کشور جهان است که بیشترین آمار ابتلا به کرونا را دارد. گفته می‌شود؛ چاقی مفرط (به‌ دلیل فرهنگ فست فود خوری) و تراکم 300 میلیونی جمعیت در آن دلیل افزایش مرگ و میر و ابتلای به کرونا در این کشور بوده است.
 دنا رستمی ساکن سانفرانسیسکو امریکا درباره دلیل افزایش آمار ابتلا به کرونا می‌گوید: وضعیت در ایالت‌های مختلف امریکا متفاوت است، به‌طور مثال در کالیفرنیای جنوبی «گایدلاین‌»های بهداشتی خیلی کم رعایت می‌شود مردم مرتب بیرون می‌روند و در ساحل بدون ماسک تردد می‌کنند. سرعت ابتلا در آنجا بیشتر است؛ در شمال کالیفرنیا مردم بهداشت را رعایت می‌کنند، در خانه می‌مانند و بیرون هم از ماسک استفاده می‌کنند. از طرفی در فلوریدا (ایالت دانشجویی) دانشجویان زیر 22 سال با این تصور که این بیماری افراد پیر را از بین می‌برد میهمانی می‌گیرند و رعایت نمی‌کنند. در کالیفرنیا هنوز جاهای عمومی تقریباً تعطیل اند و فقط فروشگاه‌های مواد غذایی باز‌است که آنجا هم همه باید ماسک داشته باشند؛ دنیای آنلاین ترکیده و خریدها اغلب از سایت آمازون است. او با بیان اینکه نزدیک به 50 میلیون نفر از جمله کارگران رستوران‌ها، آرایشگاه‌ها و...در امریکا کارشان را از دست داده‌اند، در مورد وضعیت بیمارستان‌ها  می‌گوید: اوایل بیمارستان‌ها خیلی مشکل داشتند به این حد که از مردم برای تهیه ماسک عمومی کمک می‌گرفتند حتی در ایران وقتی ماسک اِن95 را به روستاها می‌فرستادند در امریکا ماسک نبود. پزشکان درخواست کمک کرده بودند الان وضعیت بهتر شده است. در فروشگاه‌ها ماسک و الکل حتی یک بسته هم پیدا نمی‌شد.  به‌گفته او، مدارس در امریکا همچنان بسته است ولی ترامپ اعلام کرده مدارس از پاییز باز می‌شود با وجود این هر ایالتی برای خودش تصمیم می‌گیرد و به خانواده‌ها حق انتخاب می‌دهند که بچه‌ها درخانه بمانند یا مدرسه بروند، البته درباره شیفت‌بندی مدارس برای حفظ فاصله یک و نیم متری  صحبت می‌شود ولی هنوز هیچ کسی نمی‌داند آیا مدارس باز می‌شود یا نه. اتفاق جدید که از چند روز پیش در امریکا رخ داده و دنا نیز بدان اشاره می‌کند انکار مسائل مرتبط به کرونا از سوی دولت امریکا است.: «چون ماه نوامبر انتخابات است ترامپ سعی می‌کند آمار کرونا را دستکاری کند تا بتواند خودش را موجه جلوه دهد حتی دست مرکز بهداشت امریکا را از گرفتن آمار بریده و مستقیم خود دولت آمار کرونا و فوتی‌ها را می‌دهد برای همین همه می‌ترسند آمار را کم اعلام کنند و به‌دنبال آن همه جا را باز کنند و خیال مردم را برای انتخابات راحت کنند و وضعیت بدتر شود، این نگرانی تازه به‌وجود آمده است. نتیجه‌اش هم این است که امریکا و برزیل جزو بدترین‌های مدیریت بحران کرونا در دنیا هستند.

آسیب مشاغل کوچک در روزهای کرونایی هلند

هلند را می‌توان نمونه‌ای از کشورهای موفق در مهار اپیدمی کرونا دانست. با وجود گذشت 150 روز از بحران کووید19 هنوز آمار فوتی‌ها و ابتلایش پایین گزارش می‌شود. نازلی مولانی کارمند بانک و شهروند ساکن هلند است. از او درباره سیاست‌های دولت هلند در جهت کنترل اپیدمی کرونا می‌پرسم. می‌گوید : «در کل سیاست دولت هلند در این هست تا زمان پیدا شدن واکسن تا جایی که امکانش هست دورکاری کنیم. با وجود این، حفظ فاصله یک و نیم متری و قرنطینه خانگی از ۱۶مارس برقرار شد. در حال حاضر نیز مغازه‌ها به تعداد محدود مشتری قبول می‌کنند و امکان پرداخت نقدی وجوه وجود ندارد. راه‌های ورود و خروج علامت‌گذاری شده و کلاً همه معابر عمومی را طوری خط‌ کشی کرده‌اند که آدم‌ها همدیگر را کمتر ببینند.»
محدودیت‌ها در هلند به گونه‌ای است که اگر مردم بسته‌های پستی یا غذا سفارش دهند پیک یا پست‌چی باید بسته را روی زمین بگذارد. تحویل دادن به دست مشتریان ممنوع هست. از یازدهم ماه «مه» آرایشگاه‌ها، دندان‌پزشک‌ها، مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی باز شدند و سالن‌های ورزشی هم فقط نوجوان‌ها را قبول می‌کنند. دبیرستان‌ها، رستوران‌ها، کافه‌ها، سینما و تئاتر نیز از اول ژوئن به‌صورت مشروط باز شدند.
نازلی می‌گوید: استفاده از ماسک در وسایط نقلیه عمومی اجباری هست. سرپیچی از قوانین ۱۳۰-۲۰۰ یورو جریمه دارد و به‌عنوان سوءپیشینه قضایی ثبت می‌شود، بنابراین مردم سعی می‌کنند رعایت ‌کنند ولی همه ‌جا احمق‌هایی هستند که رعایت نمی‌کنند. همه می‌دانند که این کرونا حالاحالاها با ما هست برای همین داریم عادت می‌کنیم ولی مشاغل کوچک در هلند نیز بشدت آسیب دیدند.

غافلگیری فرانسه در برابر ویروس کرونا

فرانسه در بین کشورهای اروپایی بعد از ایتالیا ،انگلیس و اسپانیا جزو کشورهای با درصد ابتلای بالا به کووید19 گزارش شده است. لیدا گودرزی در منطقه ریولی پاریس زندگی می‌کند. او از تجربیاتش درباره روش‌های مدیریت ویروس کرونا می‌گوید : «مردم اول فکر نمی‌کردند کرونا وارد فرانسه شود. ناگهان خیلی غافلگیر شدند و کم‌کم در ماه مارس یعنی اسفند ماه ویروس همه جا را فرا گرفت.» در نخستین گام دولت فرانسه مدارس، سینماها و مکان‌های عمومی را تعطیل اعلام می‌کند و با قرنطینه سراسری دورکاری ادامه پیدا می‌کند. لیدا می‌گوید: «ما در قرنطینه اول که یک ماه بود، خروج از منزل را نداشتیم اگر کسی پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کرد بار اول 138 یورو جریمه داشت. بار دوم هزار یورو و بعداً به رقم‌های خیلی بالا می‌رسید. البته قرنطینه دوم دو هفته بیشتر طول نکشید و الان حدود یک هفته است که چون اوضاع مناسب‌تر شده و آمار پایین آمده قرنطینه را کامل برداشته‌اند.» به‌گفته این شهروند فرانسوی؛ از نیمه‌های اردیبهشت ماه پارک‌ها و رستوران‌ها باز شدند ولی در تمام اماکن عمومی استفاده از ماسک اجباری است همچنین اجتماع بالاتر از 10 نفر در مکان‌های عمومی ممنوع است یعنی کنسرت‌ها و فوتبال فعلاً برگزار نمی‌شوند. در واقع ما مرحله دوم قرنطینه هستیم و گفته می‌شود تا آخر ماه ژوئن وارد فاز سوم می‌شویم اگر اوضاع خوب نباشد دوباره محدودیت‌ها را بیشتر می‌کنند اما شنیدم در ایران آمار دوباره بالا رفته و انگار مردم رعایت نمی‌کنند، مسافرت می‌روند.»
تجربه لیدا نشان می‌دهد؛ گفت‌و‌گوی روشن وصریح مسئولان با مردم و اختصاص ساعت‌ها برنامه در این باره رمز موفقیت فرانسه در کنترل این بحران بوده است، اما مشکلی که فرانسه نسبت به ایران داشت این بود که ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده در دسترس همگانی نبود. او می‌گوید: ایران سریع و در زمان کوتاه امکانات را به مردم ارائه داد اینجا کسانی که نتوانستند، کار کنند 80درصد حقوق‌شان را پرداخت کردند، شنیدم در ایران هم مبلغی را به‌عنوان یارانه به مردم دادند.» مرحله سوم قرنطینه هنوز در فرانسه اجرا نشده است. با وجود این سیستم بهداشت و درمان این کشور در حال رصد آمارهای روزانه مبتلایان است تا ببینند با وجود برداشته شدن محدودیت‌ها آمارها بالا خواهد رفت یا نه. شهروندان این کشور همچنان فاصله اجتماعی را رعایت می‌کنند و مردم همگی در خارج از منزل ماسک می‌زنند.

استرالیا؛ پیشرو در کنترل کووید 19

استرالیا یکی از کشورهای پیشرو و موفق در مهار کرونا در جمع کشورهای توسعه یافته است. براساس آخرین آمارهای سازمان بهداشت جهانی این کشور با داشتن 11 هزار و 500 مبتلا تنها 118فوتی ناشی از کرونا داشته و در انتهای جدول کشورهای جنوب آسیا و اقیانوسیه قرار دارد. اولین مورد کرونا در استرالیا 25 ژانویه شناسایی و تأیید شد. شروع محدودیت‌ها اما همچون دیگر کشورهای دنیا در استرالیا نیز طول کشید تا اینکه اواخر مارس دولت استرالیا با اعلام وضعیت اضطراری مرزهای هوایی و دریایی اش را به روی تمام غیر استرالیایی‌ها بست. استرالیا با اقداماتی از قبیل بستن مرز‌های بین‌المللی و بین ایالتی، قرنطینه کردن مسافران ورودی در هتل‌ها، ‌تدابیر فاصله‌گذاری اجتماعی و برقراری یک نظام گسترده تست و ردگیری موفق شده که شمار جان باختگان را با 118 مورد فوتی محدود کند، اما اخیراً نگرانی‌ها درباره شیوع موج دوم کرونا در ایالت ویکتوریا افزایش یافته ودر هفته‌های گذشته مبتلایان بیشتری در دومین مرکز پرجمعیت این کشور ثبت شده است. حمید اطمینان کارمند بانک «وت پست» ایالت نیوساوت‌و‌لز استرالیا هم می‌گوید: «استرالیا یکی از کشورهای موفق در مهار پاندمی کرونا است. به‌دنبال شیوع ویروس کرونا برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم از اوایل ماه مارس دولت ملی در استرالیا تشکیل شد. نخست‌وزیرهای ایالت‌ها و وزرای بهداشت با تشکیل کابینه ملی هر هفته یک بار تشکیل جلسه می‌دادند و سعی کردند اقدامات ایالت‌ها را در سطح ملی هماهنگ کنند. البته قرنطینه تبعات اقتصادی بسیار سنگینی داشت و عده زیادی بیکار شدند ولی تحت پوشش حمایت دولت قرار گرفتند برای همین تنش روانی و اجتماعی آنچنانی سر این قضیه ایجاد نشد.» اطمینان، درباره رفتار بهداشتی شهروندان استرالیایی نیز توضیح می‌دهد: واقعاً بیش از 95 درصد مردم توصیه‌ها را خیلی جدی دنبال می‌کنند. اولاً راهی برای دور زدن قانون وجود ندارد و مردم شرایط را درک می‌کنند دوم اینکه عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی جریمه منطقی پشت سرش داشت. در حال حاضر نیز ماسک زدن اینجا اجباری نیست و شاید 60 درصد مردم ماسک نمی‌زنند اینجا بیشتر مردم را به فاصله‌گذاری اجتماعی و شست و شوی دست ترغیب کرده‌اند تا زدن ماسک.
 او در پاسخ به اینکه آیا بعد از بازگشایی‌ها شمار مبتلایان به کرونا در استرالیا افزایش پیدا کرد، می‌گوید: «تا اواخر مارس وضعیت ابتلا در استرالیا سیر صعودی داشت طوری که آمار روزانه بین 400 تا 600 نفر بود اما از اوایل آوریل یک مرتبه آمار کاهش پیدا کرد و به روزی 20 مورد رسید تا اینکه در دو هفته اخیر در ایالت نیوساوت‌و‌لز  تقریباً آمار مبتلاها به صفر رسید اما در ایالت ویکتوریا در عرض یک روز 10 تا 12 مبتلا شناسایی شدند. یک علت اصلی مهار کرونا در استرالیا این است که مرز زمینی ندارد و مرزهای هوایی و دریایی نیز براحتی قابل کنترل اند. بازگشایی‌ها در استرالیا در سه مرحله به اجرا درآمد. در مرحله نخست مراسم عروسی و عزا تا سقف 10 نفر اجازه برگزاری داشتند، سالن‌های زیبایی باز شدند، عمل‌های جراحی الکتیو مجاز شد. در مرحله دوم بازگشایی نیز گردهمایی‌ها از 10 نفر به 50 نفر افزایش یافت. در مراکز خدماتی از جمله صنایع ساختمانی و کارخانجات که تعطیل نشده بودند باید یک سری نکات بهداشتی از جمله زدن ماسک و پوشیدن دستکش و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده رعایت می‌شد. در حال حاضر نیز اغلب کارکنان کمپانی‌های بزرگ دورکار هستند و تا زمانی که به وضعیت پایدار قابل قبولی نرسند دورکاری ادامه خواهد داشت. از ابتدای ماه جولای استرالیا وارد فاز سوم بازگشایی‌ها شده است، به‌طوری که اجتماعات در این کشور تا هزار نفر مجاز است و باشگاه‌های ورزشی نیز بازشده‌اند. محدودیت سفرهای بین ایالتی برداشته شده ولی همچنان سفرهای خارجی ممنوع است. اطمینان این را هم به حرف‌هایش اضافه می‌کند که در استرالیا نیز دسترسی به ماسک و مواد ضدعفونی کننده، صابون مایع و دستمال توالت و  دستمال کاغذی خیلی سخت شده بود. در حال حاضر رضایت گسترده‌ای از عملکرد دولت استرالیا وجود دارد و نظرسنجی‌ها هم این را تأیید می‌کنند.

عبور از بحران در چین
زادگاه ویروس ناشناخته

با علی قلیزاده دانشجوی دکتری سیاستگذاری عمومی در دانشگاه علم و فناوری چین در اواخر ماه ژوئن(اوایل تیر) گفت‌ و‌ گو کرده‌ایم. او و همسرش روز 3 فوریه با پرواز ماهان از فرودگاه شانگهای به ایران آمدند و تا دو هفته پس از ورود به ایران از سوی مرکز بهداشت مشهد تحت کنترل بودند. آقای قلیزاده به روزهایی اشاره می‌کند که حتی یک نفر  در روزهای اوج کرونا بدون ماسک در شانگهای اجازه رفت وآمد نداشت و تعداد افراد پیاده در خیابان همیشه شلوغ «نان‌جینگ» به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسید.  او می‌گوید: بزرگ‌ترین قرنطینه تاریخ در دومین روز شیوع ویروس ناشناخته کرونا در چین اتفاق افتاد.لاک داون و قرنطینه اجباری 500 میلیون نفر اتفاق بی‌سابقه‌ای را در تاریخ رقم زد، تنها 70 میلیون نفر در ووهان چین قرنطینه شدند؛ در شهرهای دیگر چین  دو نوع «لاک داون »اتفاق افتاد. در مرحله اول، همه کسب و کارها تا دو ماه تعطیل شد، چنانچه فردی در مجتمع‌های مسکونی مبتلا به کرونا می‌شد مجتمع را قفل می‌کردند و در هر خانواده یک نفر دو روز در هفته می‌توانست برای خرید از خانه خارج شود. لاک داون بسته به درجه حساسیت شهرها تسهیل می‌شد و پوشیدن ماسک اجباری بود. گزارش‌ها حاکی است؛ کشورهایی مانند جمهوری چک و قطر که از همان ابتدا پوشیدن ماسک را اجباری کردند کمترین سرانه ابتلا و مرگ و میر را دارند. آمار مبتلایان کرونا در این کشورها یک دهم فرانسه و آلمان است. این دانشجوی دکتری سیاستگذاری عمومی در ادامه استفاده از ظرفیت تکنولوژی در ردیابی ویروس کرونا را مهمترین عامل کاهش زنجیره انتقال ویروس کرونا می‌داند و می‌گوید: برای مثال افراد برای ورود به مترو و اتوبوس کد سلامت دارند که این کد در همه جا اسکن می‌شود و نشان می‌دهد فرد قبلاً کجا بوده و به چه مناطقی رفته است ،حتی اینکه در سلف سرویس دانشگاه روی کدام میز نشسته  مشخص می‌شود؛ کشورهایی که توانستند ویروس را ردیابی کنند مثل هنگ کنگ، ویتنام، کره جنوبی، چین خیلی موفق بودند. در یک جمعبندی خلاصه باید گفت که درایران به‌ دلیل تبعات اقتصادی و معیشتی و اثرات تحریم‌ها قرنطینه اجباری لحاظ نشد، امریکا دو ماه بعد از اعلام ورود کرونا هیچ اقدامی انجام ندادند، نخست‌وزیر انگلیس از ایمنی گله‌ای صحبت کرد، در اسپانیا تا اواخر مارس حتی مدارس را تعطیل نکردند، در ایتالیا ایالت «لمباردی» که مرکز شیوع بود تا یک ماه شیوع گسترده‌ای داشت ولی قرنطینه نشد. اگر سؤال پیش بیاید علت تفاوت چین به‌ عنوان مرکز شیوع کرونا با کشورهای دیگر چیست و چرا آمار چین، ژاپن و ویتنام با کشورهای دیگر متفاوت است؟ آقای قلیزاده در پاسخ عنوان می‌کند: «علت تفاوت را باید در توان مالی(چین 300 میلیارد دلار برای کنترل کرونا هزینه کرد)، اراده سیاسی تکنولوژی و مطیع بودن چینی‌ها جست و جو کرد.»

جریمه 900 لیری استفاده نکردن از ماسک در ترکیه

اولین مورد رسمی ابتلا به کرونا 11 مارس به‌طور رسمی در ترکیه اعلام شد. ترکیه به نسبت سایر کشورها دیرتر ورود ویروس کرونا را به داخل خاکش اعلام کرد و برای همین نیز ویروس بسیار سریع در همه جای آن شایع شد. گفته می‌شود شیوع کرونا در ترکیه نسبت به تمام کشورهای دنیا شدت زیادی داشت و استانبول با جمعیت 14 میلیون نفری مرکز این اپیدمی بود؛ با این حال ترکیه جزو معدود کشورهایی است که در واکنشی زودهنگام برای ردیابی ویروس از شهروندانش تست کرونا گرفت و همزمان نیز کافی شاپ‌ها و مراکز خرید و مساجد را تعطیل کردند. به‌طور کلی بعد از کرونا ریتم زندگی در استانبول به هم خورد. چرا با وجود ابتلای 218 هزار نفر به ویروس کرونا تنها حدود 2 هزار و 500 نفر در ترکیه به‌خاطر کرونا جان باخته اند؟ نیما پرهام شهروند ایرانی مقیم ترکیه به این سؤال اینگونه پاسخ می‌دهد: «ترکیه جمعیت جوانی دارد و وجود تعداد زیادی تخت آی سی یو باعث شد نرخ مرگ و میر و شیوع کنترل شود در مجموع متخصصان، این کشور را در زمینه کنترل کرونا موفق می‌دانند البته اشتباهاتی هم داشته است؛ از جمله اینکه انتقاد می‌شود مرزها را دیر بستند، تقریباً از اوایل ماه ژوئن قرنطینه کلاً برداشته شده ولی اغلب مردم به رغم اینکه کافی شاپ و مراکز خرید باز است رعایت می‌کنند، ماسک زدن اجباری است و کسانی که ماسک نزنند 900 لیر جریمه دارد. به‌گفته مونا، دیگر شهروند ترکیه‌ای، برای ورود به رستوران‌های زنجیره‌ای و فروشگاه‌های بزرگ علاوه بر تب سنجی، ظرفیت ورود در نظر گرفته‌اند. داخل فروشگاه ها روشن کردن کولر ممنوع است. دسترسی به ماسک نیز به‌دلیل رقابت تولید‌کننده‌ها به وفور در دسترس است هر بسته 50 تایی ماسک 30 لیر قیمت دارد. شاید 10 درصد مردم از ماسک پارچه‌ای استفاده می‌کنند. اوایل شیوع کرونا فروش ماسک در داروخانه‌ها ممنوع شد ولی دولت با معرفی آدرس سایتی و ثبت‌نام مردم هر هفته به ازای هر نفر 5 عدد ماسک رایگان ارسال می‌کرد. او در ادامه با اشاره به نکات منفی مدیریت کنترل کرونا می‌افزاید: «در رستوران‌ها و کافه‌های زنجیره‌ای روی صندلی‌ها با برچسب مشخص کرده‌اند نشستن ممنوع است اما در رستوران‌ها و کافه‌های محلی فاصله‌گذاری رعایت نمی‌شود و مردم به محض ورود به این مکان‌ها ماسک‌های‌شان را برمی دارند و کیپ تا کیپ کنار هم نشسته‌اند. مردم حتی در وسایل حمل‌ونقل عمومی فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت نمی‌کنند چون امکان نظارت دقیق وجود ندارد.»

سیاست احتیاطی انگلیس
برای مهار بیماری

انگلیس دهمین کشور دارای بالاترین آمار ابتلا به ویروس کرونا است با این حال از 294 هزار مورد ابتلا در این کشور، تنها 41 هزار نفر جانشان را در طول این 5 ماه گذشته از دست داده‌اند. انگلیس در میان کشورهای اروپایی بیشترین تعداد کشته‌های کووید19 را دارد و در اوایل ماه مه آمار این کشور از ایتالیا و اسپانیا هم پیشی گرفت و البته آمارش کاهشی است،به‌طوری که در حال حاضر روزانه حدود 1000 مورد جدید گزارش می‌کند. گفته می‌شود استراتژی انگلیس برای خروج از این بحران و کاهش عفونت در سراسر کشور به تکنولوژی وابسته است. دولت این کشور( در برنامه ردیابی) همه شهروندانش را ردیابی می‌کند موضوعی که البته انتقادات زیادی را در رابطه با به خطر افتادن حریم خصوصی مطرح می‌کند. انگلیس نسبت به کشورهای همسایه‌اش رویکرد احتیاطی بیشتری را نسبت به بازگشایی‌ها اتخاذ کرد برای مثال رستوران‌ها و کافه‌ها فقط از فضای باز به مشتریانشان خدمات می‌دهند. پریسا حاتمی یکی از شهروندهای انگلیس می‌گوید: از اوایل مارس که کرونا به مسأله جدی انگلیس تبدیل شد بلافاصله تمام کشورهای انگلند، ایرلند و اسکاتلند سه ماه کامل قرنطینه شد؛ همزمان همه مشاغل، باشگاه‌ها، رستوران‌ها و مراکزخرید، اداری و تجاری و وسایل حمل‌ونقل عمومی بین شهری تعطیل شد. اوایل همه مردم دچار وحشت شده بودند و برای تهیه ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده به فروشگاه‌ها هجوم بردند ولی بعد از 20 روز تقریباً مشکل حل شد. به‌گفته پریسا، از جمله اقدامات خوبی که در این کشور انجام شد انجام گسترده تست کرونا، پوشیدن ماسک در وسایل حمل‌ونقل عمومی و رعایت فاصله گذاری فیزیکی در مراکز اداری، تجاری و بانک‌ها است. همچنین وجود زیر ساخت‌های قوی اینترنتی و شبکه‌ای موجب شد اغلب کارهای اداری، پزشکی و درمانی به شکل آنلاین و از راه دور انجام شود؛ همه این اقدامات به کاهش آمار‌ها کمک کرده است.

دکتر حمید سوری
اپیدمیولوژیست و عضو ستاد ملی کنترل کرونا
چه اتفاقی افتاده است که در کشورهایی با شیوع بالا، اینک آمار تلفات پایین آمده اما ایران روند افزایشی دارد؟ شاید بتوان گفت  اپیدمی‌ها هیچ‌گاه دست از سر جامعه بشری برنداشته‌اند و با فراز و نشیب‌هایی همواره جان انسان‌ها را تهدید کرده‌اند. آنچه حائز اهمیت است، آن است که ایران در منطقه‌ای پرآشوب ازنظر بیوپولیتیک  قرار دارد و اپیدمی‌هایی مستمر در کشورهای منطقه رخ می‌دهند که احتمال سرایت آن‌ها به کشور ما نیز بسیار بالاست لذا رویکرد سازمان‌یافته به اپیدمی‌ها نیازمند توجه جدی و مستمر نظام سلامت و سازمان‌های ذیربط است.
در 31 دسامبر 2019 «اپیدمی کووید 19» اعلام شد. ویروس به‌سرعت انتشار یافت و همه کشورهای جهان را فراگرفت. موضوع اپیدمی کرونا خبر اول رسانه‌های دنیا شد. موضوع، دیگر تنها یک خبر علمی مورد توجه گروه خاصی نبود و به‌سرعت به دغدغه عموم جامعه تبدیل شد! عدم اطلاعات لازم در مورد این اپیدمی، سردرگمی و نگرانی‌ها را در جوامع انسانی گسترش داد.
بیماری کووید-19 در دسامبر 2019 در شهر ووهان چین به دنبال ابتلای چندین مورد به بیماری عفونت حاد تنفسی ویروسی شناخته شد. عامل این بیماری یک نوع ویروس جهش‌یافته و نوظهور از خانواده کرونا  ویروس‌ها به نام SARS-CoV-2 است که در عرض چند ماه اکثر کشورها را درگیر کرد؛ به دلیل اهمیت اپیدمی این مشکل در صدر مشکلات جامعه بشری قرار گرفت.
آمارهای رسمی منتشرشده توسط سازمان‌های بین‌المللی معتبر نشان می‌دهد در جریان اپیدمی حاضر برخی کشورها کارنامه ای موفق‌تر نسبت به بقیه کشورها ازجمله ایران داشته‌اند؛ برای مثال کره جنوبی با جمعیتی حدود دوسوم جمعیت کشور ما ولی با فاصله‌ای حدود یک‌دهم نزدیکتر به کانون اپیدمی و سفرهای چند صد برابری اهالی چین به آن کشور تا 5 تیرماه جاری تنها 12248 مورد تأیید شده و 282 مورد مرگ (6 مورد به ازای یک ‌میلیون نفر) داشته درصورتی‌که این اندازه‌ها برای کشور ما به ترتیب 212501 مورد، تأیید شده و 9996 (119 مورد به ازای یک ‌میلیون نفر بوده است) که بسیار بالاتر از موارد مرگ به ازای یک ‌میلیون نفر در تایوان (0.3)، تایلند (0.8) سنگاپور، هنگ‌کنگ، مالزی و استرالیا (4)، ژاپن (8) ترکیه (60) و حتی میانگین جهانی (52.3) است.
اولین مورد ابتلا به کووید 19 در کره جنوبی اول بهمن‌ماه 1398 و در ایران دقیقاً یک ماه بعد یعنی اول اسفندماه گزارش شد؛ هنگ‌کنگ، سنگاپور، تایلند، مالزی و تایوان نیز تقریباً در همان اوایل بهمن‌ماه اعلام شد. ویروس همان ویروس و الگوهای اپیدمی هم تقریباً در همه‌جا یکسان بود ولی چرا این‌همه تفاوت بین میزان مرگ به ازای جمعیت دیده می‌شود؟
آنچه از برآیند سیاست‌ها و رویکردهای کشورهای موفق‌تر در مهار اپیدمی کووید 19 می‌توان استنتاج کرد این است که سرعت و شدت عمل در مقابله با اپیدمی رمز اصلی موفقیت آنان بوده است؛ برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی از اپیدمی‌های قبلی خود ازجمله اپیدمی سارس بخوبی درس گرفته و برای کرونای جدید به لحاظ سازمانی و اجتماعی مهیاتر بودند. استفاده از فناوری‌های نوین و انجام تست‌های تشخیصی انبوه جمعیتی بخصوص در ردیابی تماس‌ها و شناسایی موارد محتمل نکته اساسی دیگر این توفیق بود. اعتماد مردم به دولت و تعامل هم‌افزای ملت و دولت نرخ موفقیت برنامه‌ها را چند برابر کرد. اعمال شدید قانون برای متخلفانی که به مقررات تمکین نمی‌کردند و با بی‌ملاحظگی جان خود و دیگران را به خطر می‌انداختند همچنین  اعمال سریع و نظام‌مند نظام قرنطینه در سطح مناسب و محافظت از کشور و مناطق به‌اصطلاح سفید (قرنطینه معکوس) به علاوه اقدام سریع برای جلوگیری از تشکیل اجتماعات، آموزش سنجیده عمومی و در اختیار گذاشتن ارزان و حتی رایگان وسایل محافظتی و حمایت‌های لازم از گروه‌های جمعیتی آسیب‌پذیر جامعه برای تحمل بیشتر در شرایط سخت اپیدمی از نکات قابل‌ توجه دیگر بود. بدیهی است ارائه داده‌ها و اطلاعات شفاف و کامل برای اجتناب از گمراهی در اعمال سیاست‌ها و تصمیمات درست نکته کلیدی دیگر بود تا خطای محاسباتی کمتری برای تحلیل وضعیت موجود و برنامه‌ریزی قدم‌های بعدی پیش گرفت.
ما هم تقریباً از تمامی رویکردهای بالا برای مهار اپیدمی استفاده کردیم ولی به نظر نگارنده مهم‌ترین دلایل عدم توفیق لازم را باید در سرعت عمل، شدت عمل و عدم پیگیری لازم سیاست‌ها و عادی انگاری  جست وجو کرد که البته بخش اصلی بازگشایی‌ها به دلیل مسائل اقتصادی حاکم بر کشور بود. ما بجز روز طبیعت (سیزده بدر)  شکلی واقعی از فاصله‌گذاری اجتماعی و محدود شدن سفرهای بین‌شهری را از سوی شهروندان ندیدیم. تناقض در پیام‌هایی که به جامعه می‌رسید اعتماد عمومی را کم کرده و حمایت‌های گروه‌های بیشتر آسیب‌پذیر در حدی نبود که آن‌ها را در خانه نگه دارد. عدم دسترسی حتی متخصصان مرتبط به داده‌های شفاف و کامل، فرصت تحلیل و پیشنهادهای مناسب به جامعه را ایجاد نکرده و تصور اشتباه موفقیت در مهار اپیدمی ذهنیت عادی شدن شرایط را در توده مردم دامن زده است.
معنای این نقدها نادیده گرفتن تلاش‌های قابل ‌تحسین دلسوزان جامعه یا عدم توفیق ما در برخورد با اپیدمی کووید 19 نبوده و قطعاً وجود تهدیدهای بیرونی ازجمله محاصره اقتصادی بخشی از محدودیت‌های ما در موفقیت بیشتر بوده است. ولی علیرغم عدم دسترسی به توفیق حداکثری، ازآنجاکه هنوز هم‌میهنان ما در استان‌های مختلف با ابتلا و مرگ این اپیدمی دست‌وپنجه نرم می‌کنند بازهم می‌توان بار ناشی از اپیدمی را با شرایط و سختی‌های حاضر کم کرد مشروط بر اینکه به متخصصان و افراد کاردان مراجعه کنیم. عمق این اپیدمی بیشتر از آن است که بتوان با اطلاعات سطحی و تجارب خام روزمره آن را خاموش کرد.