فرزانه قبادی/ از اشغال ایران چند ماهی گذشته بود و شاه بیست‌و‌دو ساله جای پای محکمی در قلمروی بحران زده خود پیدا نکرده بود که نزدیک به صد و بیست هزار زن و کودک لهستانی وارد ایران شدند. ایران که خود اوضاع بی‌ثباتی داشت و با بحران‌های مختلفی دست و پنجه نرم می‌کرد، به یکباره میزبان آوارگان جنگی شد که از بندرانزلی وارد کشور شدند. هیتلر و استالین آتش جنگ را در لهستان روشن کرده بودند و ارتش سرخ شوروی بالغ بر یک میلیون و پانصدهزار لهستانی را اسیر و راهی اردوگاه‌های کار اجباری سیبری کرده بود. بسیاری از اسرا بر اثر گرسنگی و بیماری در همان منطقه جان باختند و آنها که ماندند با توافقنامه جدید استالین راهی کشوری بی‌طرف که تحت اشغال متفقین بود، شدند.
آوارگان لهستانی از فروردین 1321 به مرور از مرزهای شمالی وارد کشور شدند. در ابتدا قرار بر این بود که ایران تنها میزبان نظامیان لهستان باشد و تأمین آذوقه را هم شوروی برعهده بگیرد، اما مثل تمام توافق‌هایی که در جنگ به آن عمل نشد، این مورد هم مورد توجه قرار نگرفت. لهستانی‌هایی که در سال بلوا وارد ایران شدند، اغلب زنان ، کودکان و سالمندانی بودند که از سرمای سیبری جان سالم به در برده بودند. بسیاری از آنها در بدو ورود به ایران در انزلی بر اثر تیفوس و تیفوئید و سل از دنیا رفتند و باقی هم به مرور در فاصله سال‌های 1944-1942 جان باختند. آرامگاه لهستانی‌ها در شهرهای تهران، انزلی، قزوین، اصفهان، مشهد، خرمشهر و اهواز راوی غربت آدم‌هایی است که جنگ از یار و دیار دورشان کرد تا در جایی دور از وطن برای همیشه آرام گیرند.
در تهران آوارگان لهستانی در اردوگاه‌های ویژه‌ای در دوشان‌تپه، یوسف‌آباد و قلعه مرغی مستقر شدند. کنسول بریتانیا، شرایط موجود در اصفهان را برای کودکان مناسب می‌دانست به همین دلیل نزدیک به ۲۵۰ کودک بی‌سرپرست راهی اصفهان شدند. باغ صارم الدوله، خانه سردار بی‌بی مریم و تعدادی از صومعه‌های محله جلفا میزبان این کودکان بودند. کودکانی که بعضی تا سال‌ها بعد در ایران ماندند و ازدواج کردند و در ایران هم از دنیا رفتند. تعدادی را هم سال‌ها بعد به بمبئی و بعد زلاندنو فرستادند. ورود لهستانی‌ها به ایران اثرات اجتماعی بسیاری بر جامعه ایران داشت. از مشاغلی که مهاجران ایجاد کردند تا سبک زندگی و نوع پوشش و آرایش آنها همه مواردی بود که به مرور بر جامعه ایران تأثیر گذاشت، تأثیراتی که برخی از آنها همچنان باقی است.
ایرانی‌ها آن سال‌ها درگیر کمبود آذوقه و مواد غذایی بودند. اما با این حال ایرانی‌ها رسم میزبانی را حتی در سال قحطی و جنگ هم فراموش نکردند. یکی از خاطراتی که دکتر چاریس ایلیف در مورد کودکان لهستانی که در اصفهان بودند نقل می‌کند، روایتگر نگاه مردم به این آوارگان جنگی است: «تنها پسر شاهزاده صارم‌الدوله ازدواج کرد. ما نیز به‌همراه بچه‌های لهستانی به میهمانی دعوت شدیم. به‌هنگام عصر، دری که بین دو باغ بود را باز کردند تا بچه‌ها بتوانند شاهد مراسم باشند. آنها پابرهنه بودند، پس از حاضران درخواست کمک شد و شوهرم با پول جمع‌آوری شده، ۱۱۹ جفت کفش برای بچه‌ها خرید.»
بسیاری از مهاجران در ایران به اجرای تئاتر و برگزاری کنسرت موسیقی می‌پرداختند. لهستانی‌ها مراکز و پاتوق‌های خاص خود را داشتند. از جمله معروف‌ترین پاتوق‌های آنها کافه پولونیا در لاله زار است که ردپای آن را می‌شود در آثار ادبی نیز دنبال کرد. شاهرخ مسکوب، علیرضا دولتشاهی، حسین نوش‌آذر از جمله کسانی هستند که در آثار خود به این کافه و حال و هوای آن پرداخته‌اند. مهاجران لهستانی در سال‌های اقامتشان در اصفهان هشت روزنامه مستقل منتشر می‌کردند و مراکز فرهنگی خاص خود را در این شهر دایر کردند.بسیاری ورود لهستانی‌ها را عامل شیوع تیفوس در ایران می‌دانند در حالی که در میان اسناد گزارشی از یک نماینده مجلس وجود دارد که در فروردین 1321 اعلام کرده است: «.. نظامی‌های عشرت‌آباد به‌دلیل کمبود بودجه ارتش ۶ ماه است که حمام نرفته‌اند و بیماری تیفوس از عشرت‌آباد است...» به هر روی بعضی ورود این مهاجران را از سیبری یکی از عوامل تشدید شیوع تیفوس در ایران می‌دانند، بیماری که تا چند سال بعد در شهرهای مختلف ایران قربانی می‌گرفت و در مقطعی آمار قربانیان را به هزار نفر در ماه رساند.
٭ تیتر برگرفته از عنوان کتاب زندگی‌نامه
«هلن استلماخ» آخرین بازمانده مهاجران لهستانی
 در ایران

«ما طرفدار قدرت حکومت مرکزی و حفظ وحدت ملی و تجدد و اصلاحات هستیم... ما می‌خواهیم دولت مرکزی مقتدر بوده، اوامر او در تمام کشور مطاع و محترم باشد... ما می‌گوییم باید اصلاحات و تجددی را که اساس آن پی افکنده شده نگاهداری و استوارتر ساخت... ایران دارای حکومتی مشروطه و عدالت‌پیشه بشود.» این جملات چندخطی از اولین سرمقاله روزنامه کیهان است که به قلم عبدالرحمن فرامرزی نگاشته شده و به‌عنوان سرمقاله اولین شماره روزنامه کیهان در 6 خرداد 1321 (78 سال پیش) به چاپ رسیده است. اولین نسخه روزنامه در 4 صفحه پنج ستونی با تیراژ دو هزار نسخه و در قطع45 در 30 منتشر شد. امتیاز اولیه این روزنامه به‌ نام عبدالرحمن فرامرزی از روزنامه نویسان با سابقه آن روزگار گرفته شد ولی در واقع مغز متفکر این جریده مصطفی مصباح‌زاده (دانش آموخته دکتری حقوق) بود که روزنامه کیهان و در 1332 اولین مدرسه عالی روزنامه نگاری ایران (بعدها به دانشکده علوم ارتباطات ایران تغییر نام داد و هم‌اکنون دانشکده علوم ارتباطات علامه طباطبایی است) را پایه‌گذاری کرد. از شماره 161 کیهان عنوان صاحب‌امتیاز و مدیر مسئول روزنامه کیهان به دکتر مصطفی مصباح‌زاده تغییر پیدا کرد و نام عبدالرحمن فرامرزی به‌عنوان سردبیر چاپ شد. اولین دفتر روزنامه کیهان در سه راه امین حضور کوچه میرزا محمود وزیر در نزدیکی چهارراه سرچشمه قرار داشت و هسته روزنامه‌نگاران اولیه آن را روزنامه نویسان نشریه بهرام تشکیل دادند؛ موضوعی که عبدالرحمن فرامرزی سردبیر نشریه بهرام در سرمقاله شماره نخست کیهان هم به آن اشاره کرد:«چون نویسندگان روزنامه کیهان، همان کسانی هستند که برای مدت دو ماه نشریه «بهرام» را منتشر ساختند، گمان می‌کنم محتاج نباشند که مرام خود را از سر نو گوشزد کنند.»
بین روزنامه کیهان با پرتیراژترین روزنامه آن روزها (1321) یعنی اطلاعات از همان ابتدا رقابت سنگینی وجود داشت که بعدها در دهه 40 و بخصوص 50 به اوج خود رسید؛ دو روزنامه‌ای که هر دو با پیروزی انقلاب دولتی شدند و در حال حاضر قدیمی‌ترین روزنامه‌های کشور هم محسوب می‌شوند. روزنامه کیهان در طول بیش از 7 دهه فعالیت چندباری طعم تلخ توقیف را چشیده است که نخستین آن به 17 آذر 1321 (6 ماه و یک روز بعد از انتشار) باز می‌گردد؛ زمانی که مردم به‌ دلیل بحران‌های کشور بعد از جنگ جهانی دوم و ناکارآمدی دولت قوام، مجلس را گرفتند و قوام هم به بهانه آرام کردن فضای کشور دیواری کوتاهتر از مطبوعات از جمله کیهان ندید و تمام روزنامه‌ها را بجز «اخبار روز» که زیر نظر حسینقلی مستعان چاپ می‌شد توقیف کرد.

 تهیه و تنظیم:حسن مجیدی

خطوط اتوبوسرانی تهران در گاراژ
اتوبوس‌ها کار نمی‌کنند

از غروب چهارشنبه ۱۲ فروردین کلیه اتوبوس‌هایی که در شهر مسافر حمل می‌کنند به گاراژهای خود رفته و کار نکردند. حتی روز 13 فروردین هم که روز گردش عمومی و مورد احتیاج اکثر اهالی تهران بود، کار نکرده ولی روز جمعه یکی دو اتومبیل خودسرانه از مسافرین یک ریال بهای بلیت دریافت داشته که چون طبق مقررات نبود، جلوگیری و عصر همان روز بازهم تعطیل و روز شنبه و یکشنبه هم کار نکردند. علت کار نکردن رانندگان، کمی نرخ کرایه به مبلغ دهشاهی برای هر نفر بود. گویا مذاکراتی درجریان است که در این دو روزه تکلیف اتوبوس‌ها معلوم خواهد شد.
ëبه‌کار افتادن اتوبوس ها به وضع سابق
در کمیسیونی که دوشنبه با حضور نمایندگان مالکین اتوبوس‌ها تشکیل گردید، پس از کسب نظریه آنها قرارشد فعلاً اتوبوس‌ها به همان وضع سابق و نرخ ده شاهی شروع به‌کار کنند و نسبت به ظرفیت آنها مداخله‌ای نشود تا با حضور نمایندگان وزارت دارایی و شهرداری به میزان هزینه و درآمد اتوبوس‌ها رسیدگی کامل شده و بعد از مطالعات لازم تصمیم مقتضی اتخاذ شود. درهمان جلسه نماینده مالکین اتوبوس‌ها معرفی شده است که پس از معرفی نماینده وزارت دارایی ترتیب مقتضی دراین کارداده شود. به‌همین مناسبت دیروز از اول وقت صبح، کلیه اتوبوس‌ها درخطوط مختلف شهر مشغول حمل ونقل مسافر شدند.
روزنامه کوشش- 17 .  18 فروردین 1321

دستگیری و آغاز بازپرسی از پزشک احمدی

احمد احمدی پزشک مجاز بهداری سابق شهربانی که متهم به شرکت در تبهکاری‌ها و بزه‌های زیادی می‌باشد و چندی پیش به کشور عراق فرار کرده بود از طرف دولت عراق به مأموران دولت ایران تسلیم و چهار ساعت بعد از ظهر دیروز به تهران وارد شده است. بلافاصله پس از ورود به دیوان کیفرتسلیم و درهمان موقع تحقیقات و بازپرسی از مشارالیه آغاز و سپس در توقیفگاه دیوان کیفر بازداشت گردید.
روزنامه اطلاعات
  پنجشنبه 20 فروردین 1321

پخش صدای رادیو
نصب بلندگو در میادین شهر

اداره تبلیغات در ضمن اصلاح و تجدید برنامه رادیو تصمیم گرفته که دوازده دستگاه بلندگو در محلات مختلف و پرجمعیت شهر مخصوصاً قسمت‌های جنوبی جهت استفاده عموم مردم که شخصاً رادیو ندارند نصب نماید و همچنین بوسیله تشریک مساعی با وزارت کشور و شهرداری‌های شهرستان‌ها این منظور را در ولایات نیز عملی کند تا عامه اهالی کشور از رادیو بهره‌مند شوند.
متأسفانه به مناسبت اوضاع جنگ و فقدان وسایل خرید دستگاه‌های بلندگو در این زمینه موفقیت کامل حاصل نگردیده است. با این حال عجالتاً اداره تبلیغات یک دستگاه بلندگو در میدان محمدیه در جنوب شهر تهران و یک دستگاه دیگر درمیدان تجریش نصب نموده و از روز گذشته که برنامه جدید رادیو بموقع اجرا گذارده شد، قسمت مهمی از مردم می‌توانند از این دو دستگاه استفاده نمایند.
اداره تبلیغات در نظر دارد در میدان بهارستان نیز یک دستگاه بلندگو نصب نماید و برای اجرای این منظور از اداره مباشرت مجلس شورای ملی تقاضا کرده است که دستگاه بلندگوی مجلس را در دسترس اداره تبلیغات بگذارد که برای استفاده عموم مردم در آنجا نصب کند و همین که مجلس شورای ملی موافقت کرد و اجازه دارد که از بلندگوی مزبور استفاده شود در آن قسمت شهر نیز مردم از رادیو استفاده خواهند نمود. همچنین در میدان دروازه قزوین و باغ فردوس بلندگوهایی از طرف اداره تبلیغات نصب خواهد شد.
روزنامه کوشش- دوشنبه 14 خرداد 1321

اولین سفر محرمانه چرچیل به ایران
نخست‌وزیر انگلیس ۲۴ ساعت در تهران بود

آقای چرچیل نخست‌وزیر انگلستان که از راه ایران به مسکو مسافرت نمود، در تهران فرود آمد ولی کسی از تفصیل ورود و مدت توقف و ملاقات‌های ایشان در تهران اطلاع نداشت. چرچیل از لندن و از راه آفریقا به عزم مسافرت به مسکو حرکت نمود و در قاهره، بغداد و تهران فرود آمد و درهر یک از این پایتخت‌ها ساعاتی توقف کرد. مسافرت چرچیل در همه جا محرمانه و سری انجام گرفته است چنانکه هنگام ورود به تهران بدون تشریفات و خیلی ساده بود و استقبالی از او بعمل نیامد و جز وزیر مختار انگلیس و چند نفر از کارمندان سفارت کسی دیگر در فرودگاه نبود و نیز برای اینکه این مسافرت کاملاً به‌طور ناشناس انجام گیرد، چرچیل از فرودگاه تا تهران با اتومبیل کرایه‌ای وارد شد و در عمارت ییلاقی سفارت انگلیس در قلهک اقامت جست. نخست‌وزیر انگلستان در این مسافرت روی هم رفته ۲4 ساعت وقت خود را در تهران گذرانید. اشخاصی که به همراهی ایشان وارد تهران شدند پنج نفر و از این قرار می‌باشد:
ژنرال ویول فرمانده کل نیروهای انگلستان در هندوستان
تدر فرمانده نیرو‌های هوایی سلطنتی بریتانیا در خاورمیانه
مستر هریمن نماینده مخصوص رزولت رئیس جمهوری امریکا
مستر بردلی نماینده قانون وام اجاره و یک نفر پزشک مخصوص چرچیل
مستر چرچیل در مدت اقامت خود در تهران یک بار به حضور اعلیحضرت همایونی شرفیاب گردید و ناهار را در حضور ملوکانه صرف نمود. آقای احمد قوام نخست‌وزیر نیز ایشان را ملاقات کردند.
روزنامه اطلاعات- پنجشنبه 29 مرداد 1321

تشکیل شورای عالی مطبوعات
مرامنامه
ماده یک - بمنظور حفظ آزادی قلم و تکامل مطبوعات انجمنی به‌نام شورای عالی مطبوعات در پایتخت مرکب از مدیران جراید و مجلات منتشره، تشکیل می‌شود.
ماده دو - شورای عالی مطبوعات موظف به حفظ حقوق مشترک روزنامه‌ها و مجلات و اتحاد و اتفاق در دفاع از هرنوع وقایع و پیش آمدی است که حقوق ارباب مطبوعات و صاحبان جراید ومجلات را تهدید وتضییق نماید.
ماده سه - هدف سیاسی هر روزنامه و مجله و خط مشی و مرام کاملاً آزاد است.
ماده چهار- برقراری حسن روابط و ایجاد صمیمیت و وحدت در کلیه امور بین مدیران روزنامه‌ها و مجلات از وظایف اساسی شورای عالی مطبوعات است.
ماده پنجم - چنانچه از طرف دولت با مقامات دیگری برخلاف حق و قانون بدون محاکمه اقدام به توقیف روزنامه‌ای شود شورایعالی مطبوعات برای رفع توقیف روزنامه یا مجله مبارزه جدی خواهد نمود.
روزنامه مرد امروز
 پنجشنبه 5 شهریور 1321