آتش بیاحتیاطی انسانها در مراتع و جنگلها
زهره افشار
با رسیدن فصل گرما و خشک شدن علوفهها در مزارع و لابه لای درختان جنگلی در استانهای مختلف، این روزها شاهد بروز آتشسوزیهای متوالی در منابع طبیعی کشور هستیم که موجب از بین رفتن این سرمایههای ملی میشود که متعلق به نسلهای آینده است. بررسیهای آماری از علل وقوع آتشسوزیهای مراتع و جنگلها نشان میدهد که حدود 95 درصد از موارد آتشسوزیها ناشی از سهلانگاری مردم و گردشگران در خاموش کردن آتشی بوده که برای درست کردن چای یا غذا برپا کرده بودند. این واقعیتی است که در تابستان و در سفر به اقصی نقاط کشور افزایش مییابد و این موضوع به نگرانی مسئولان مربوطه و دوستداران طبیعت دامن میزند.
سرهنگ «قاسم سبزعلی» فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفتوگو با «ایران» آماری را ارائه داد که نشان میدهد، با وجود تلاشهای صورت گرفته و کاهش موارد آتشسوزی در جنگلها، متأسفانه تعداد و میزان آتشسوزی مراتع در سال گذشته رو به افزایش رفته است. در سال 94 در بخش جنگل 750 مورد آتشسوزی داشتیم که در سال 95 به 500 مورد رسید، اما در بخش مراتع از 800 مورد آتشسوزی در سال 94 به یک هزار و 200 مورد در سال گذشته رسیدیم که باید در این خصوص چاره اندیشی شود. وی علت بالا بودن موارد آتشسوزی در مراتع نسبت به جنگلها را سرعت زیاد پیشرفت حریق در مراتع دانست و افزود: بهعنوان مثال آتشسوزی در جنگلها در یک ساعت ممکن است یک تا 2 هکتار پیشروی کند، اما آتشسوزی در مراتع در همین بازه زمانی به 40 تا 50 هکتار میرسد و در این فصل از سال باد هم مزید برعلت است. در سال گذشته حدود 3 هزار هکتار از اراضی جنگلی و11 هزار هکتار از اراضی مرتعی در آتش سوخت که این رقم نسبت به آتشسوزی 4 هزار هکتاری در جنگلها و7 هزار هکتاری مراتع در سال 94 حکایت از کاهش 35 درصدی حریق در جنگلها دارد. وی استقرار بالگرد درنقاط مختلف منابع طبیعی کشور را در کاهش آمار حریق مؤثر خواند و تصریح کرد: در سال گذشته این بالگردها 200 ساعت پرواز داشتند که برای هر ساعت پرواز 12 میلیون تومان هزینه شده است. سبزعلی خاطرنشان کرد: نگاه دولتی به کنترل حریق نمیتواند کارآمد باشد و معتقدیم خود مردم بهترین نگهبانان منابع طبیعی هستند و در این راستا باید زمینه حضور آنان در این عرصهها با اجرای طرحهایی مانند توسعه کشت گیاهان دارویی در مراتع افزایش یابد، تا مردم از منابع طبیعی بهعنوان سرمایههای اقتصادی خود مراقبت بیشتری کنند. فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشوراز برنامه این سازمان برای کاهش 50 درصدی حریق در منابع طبیعی در سال 96 خبر داد و گفت: با وجود کاهش آتشسوزی در جنگلها، اما در خوزستان شاهد افزایش آن هستیم و این در حالی است که هنوز به فصل بحران نزدیک نشدهایم. امسال ۱۰ مورد حریق در۲۷۱ هکتار از منابع طبیعی خوزستان رخ داد که قابل ملاحظه است. وی خوزستان، ایلام، فارس و کرمان را از جمله استانهایی عنوان کرد که بیشترین موارد آتشسوزی را در این مدت داشتهاند.
بیشترین مساحت آتشسوزی جنگلهای کشور در خوزستان
خوزستان یکی از استانهای گرمسیر کشور است که بیش از 2.5 میلیون هکتار مرتع و یک میلیون هکتار جنگل دارد و در سالهای گذشته به دلیل خشکسالیهای متوالی، گرمای طبیعی و شرایط آب و هوایی خاص حاکم بر استان شاهد افزایش روز افزون آتشسوزیها بوده، تا جایی که پای این موضوع با توجه به شرایط آب و هوایی این استان به ستاد مدیریت بحران خوزستان نیز کشیده شده، تا شاید برای آن چارهاندیشی شود. «احمد مطیعی» مدیرکل منابع طبیعی خوزستان در گفتوگو با «ایران» تصریح کرد: بر اساس آمار ارائه شده از سوی سازمان هواشناسی، خوزستان خشکترین استان در سال زراعی جاری بوده و میزان بارندگی دراین استان 59 درصد از بلندمدت خوزستان کمتر بوده که این تغییراقلیم و همچنین خشکسالیهای مداوم موجب شده تا شاهد وقوع آتشسوزیهای متعدد در منابع طبیعی خوزستان باشیم. این استان در 5 سال اخیر از نظر آتشسوزی در جنگلها و مراتع در رده اول تا پنجم کشور بوده و باید گفت که 25 درصد از مساحت جنگلهایی که در 5 سال اخیر در کشور دچار آتشسوزی شده، در خوزستان بوده و این آمار ی نگرانکننده است. مناطق شمال و شرق خوزستان شامل اندیمشک، ایذه، دزفول، باغملک، اندیکا، لالی، مسجدسلیمان و بهبهان دارای بیشترین آمار وقوع حریق و آتشسوزی در جنگلها و مراتع طبیعی خود هستند.
به گفته وی درچند ماه اخیر اداره کل منابع طبیعی استان، جلسات متعددی با سازمانهای مردم نهاد برگزار کرده و از فرمانداران خواسته شده تا نقاط بحرانی شهرستانهایی که احتمال بروز آتشسوزی را دارند مشخص کنند تا بتوان برای کنترل آنها برنامهریزی کرد. در حال حاضر مهمترین اولویت در خوزستان پیشگیری از وقوع آتشسوزی و در مرحله بعد آموزش و سازماندهی جوامع محلی است. بیشترین تعداد آتشسوزی در جنگلها و مراتع خوزستان درسالهای اخیر در ماههای خرداد و تیر بوده و به نظر میرسد، علت این مسأله، آتشزدن و سوزاندن مزارع کاه و کلش و همجواری مزارع و جنگلها باشد که موجب سرایت حریق به جنگلها و مراتع میشود. وی مهمترین عوامل آتشسوزی خوزستان را در درجه اول سهلانگاری انسانی و سپس اختلافات فردی بین کشاورزان و مرتع داران دانست.
برخورد قانونی با کشاورزانی که زمین خود را آتش بزنند
در همین حال، «احمدرضا لاهیجانزاده» مدیرکل محیط زیست خوزستان گفت: در استان ما ارزش یک متر مربع مرتع یا یک درخت به دلیل وجود ریزگردها و نقشی که میتوانند برای تعدیل شرایط آب و هوایی خوزستان داشته باشند، به مراتب بیشتر از دیگر استانهاست. وی با اشاره به اینکه آتش زدن مزارع بویژه مزارع گندم برای رسیدن سریع به کشت بعدی این روزها به یکی از چالشهای پیش روی آب و هوای خوزستان تبدیل شده، خاطرنشان کرد: متأسفانه این اقدام در حالی صورت میگیرد که با آتش زدن مزارع، میکرو ارگانیکهای زمین از بین میروند و از این طریق زمین برای کشاورزی فقیر میشود. با وجود اینکه در قانون لایحه هوای پاک به صراحت به مجازات قانونی آتش زدن مزارع اشاره شده و آموزشهای لازم نیز از سوی سازمان جهاد کشاورزی استان، صورت میگیرد، اما هنوز هم برخی از کشاورزان این اقدام نادرست را انجام میدهند. طی یک ماه گذشته بیش از ۴۰ کشاورز در شهرستان شوش که مزارع خود را به آتش کشیده بودند به قوه قضائیه معرفی شدهاند. وی افزود: درهفته آخر اردیبهشت ماه امسال 2 مورد آتشسوزی در پارک جنگلی ملی کرخه داشتیم که دلیل اولی مشخص نبود، اما دومین مورد به آتشسوزی اراضی کشاورزی برمیگردد.
آتشسوزی در 2.5 هکتار از اراضی جزیره آشوراده
باردیگر بیاحتیاطی گردشگران موجب بروز آتشسوزی در جزیره آشوراده در گلستان شد و بیش از 2.5 هکتار از اراضی این جزیره را طعمه حریق کرد. «عبدالحکیم فیروزی» فرماندار بندرترکمن گفت: سهلانگاری افرادی که دراین مناطق رفت و آمد میکنند موجب بروز آتشسوزی شد و گرمای هوا و خشکی علفزارها و درختچهها نیز از دیگر دلایل گسترش آتشسوزی بود. جزیره آشوراده تنها جزیره ایرانی دریای خزر، درمرکز شبه جزیره میانکاله در شهرستان بندرترکمن واقع است.