ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
آیین اختتامیه دوازدهمین جشنواره عمار شب گذشته برگزار شد تقدیر عمار از جعفری جوزانی
فرهنگی/ دوازدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار که از ۱۸ دی کار خود را با نمایش آثار در سینما فلسطین آغاز کرد، به ایستگاه پایانی رسید. در آیین اختتامیه این رویداد فرهنگی که جمعه 24 دی‌ماه در حوزه هنری برگزار شد، علاوه بر معرفی برگزیدگان بخش‌های مسابقه مستند و داستانی، پاسداشت مسعود جعفری جوزانی، نویسنده، کارگردان و فیلمساز باسابقه کشورمان و خالق آثاری مانند سریال ماندگار «در چشم باد» برگزار شد.
بزرگداشتی برای جعفری جوزانی
در این آیین، با حضور امرالله احمدجو، کارگردان سریال «روزی روزگاری»، مادر شهیدان خالقی‌پور، چفیه فرزند شهیدش، رسول خالقی‌پور را به مسعود جعفری جوزانی اهدا کرد. جعفری جوزانی با ساخت «جاده‌های سرد»، سینمای انقلاب را در سطح جشنواره‌های جهانی مطرح کرد. او در دیگرفیلم ماندگار خود«شیرسنگی» با بازی عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، حمید جبلی و علیرضا شجاع نوری به ماجرای حضور انگلیسی‌ها در ایران و مبارزات بختیاری‌ها پرداخت. «در مسیر تندباد»، «یک مرد یک خرس»، «دل و دشنه»، «بلوغ»، «ایران برگر»، «پشت دیوار سکوت» و سریال «در چشم باد» از دیگر آثار او در مقام کارگردان و نویسنده است. از فعالیت‌های جعفری جوزانی به عنوان تهیه‌کننده می‌توان به آثاری همچون «سایه خیال»، «ناصرالدین شاه آکتور سینما»، «چشم‌هایش»، «غروب شد بیا»، «هم‌خانه» و «خط‌ویژه» اشاره کرد.
کلید واقعی همین مردم هستند
در بخش بزرگداشت مسعود جعفری جوزانی، پیمان جبلی رئیس سازمان صدا و سیما که روی سن آمده بود نیز سخنانی را مطرح کرد. طبق گزارش مهر، او گفت: «ایام سالگرد سردار دل‌ها را پشت‌سر گذاشتیم در حالی که در آستانه چهل و سومین پیروزی انقلاب هستیم. ضمن اینکه در حال تجربه کردن دغدغه‌های متفاوتی در جامعه از جنس‌های مختلف مثل دغدغه دین، فرهنگ، سیاست، معیشت و… هستیم.»
جبلی ادامه داد: «سالگردی که پشت‌سر گذاشتیم و سالگردی که در پیش‌رو داریم یک اسم رمز دارد که آن مردم هستند. سردار حاج قاسم اقیانوسی از مردم را به جوش و خروش آورد، مردمی که بعد از انقلاب شاید یکی دو بار برای اعتراض‌ها و خواسته‌ها به خیابان‌ها نیامده بودند. مردمی که با تمام وجود خود توانستند رژیم شاهنشاهی را به سقوط برسانند، مردمی که دغدغه معیشت دارند و نگران هستند، کلید واقعی همین مردم هستند.» او تأکید کرد: «راه اساسی بازگشت به این اقیانوس است، ما راهی نداریم جز برگشتن به مردم. رسانه ملی امانت مردم در دست ماست، مردمی که اخلاق، دین، ایمان، تاریخ و همه چیز خود را به ما سپرده‌اند. برای قرار گرفتن رسانه ملی در مسیر درست خود، راه اساسی بازگشت به مردم است.» جبلی افزود: من افتخار حضور در اینجا داشتم و به نظرم عمار یکی از راه‌حل‌های دغدغه‌های مردم است. هم مردم به عنوان موضوع، هم به عنوان هدف نهایی و ابزار رفع مشکلات هستند. همان مردمی که انقلاب را به پیروزی رساندند، همان مردمی که در غم حاج قاسم بودند، مهم این است که ما مردم و خودمان را باور کنیم تا زمانی که این ایمان را به مردم نداشته باشیم مشکلی حل نمی‌شود.
هنر و هنرمند به آزادی نیاز دارد
مسعود جعفری جوزانی پس از دریافت جایزه ویژه این بخش از دست مادران خالقی‌پور با بیان‌اینکه دریافت جایزه این بخش افتخار بزرگی است، اظهار داشت: «جایزه جشنواره عمار بهتر از همه جایزه‌های دنیاست.حس حضور در جشنواره عمار مثل چیزی است که اوایل انقلاب آرزو داشتیم. اوایل انقلاب بچه‌ها به‌قدری انرژی داشتند که می‌توانستند قله دماوند را جابه‌جا کنند اما آن بچه‌ها را آرام آرام ناامید کردند و خانه‌نشین شدند.» این فیلمساز تصریح کرد: «امروز خدمت جوانان خلاق و هنرمند کشورم رسیدم تا بگویم من نه خود را هنرمند و نه خود را شایسته پاداش می‌دانم چراکه تردید ندارم هنرمندان بهتر از من بسیار است.» جعفری‌جوزانی خطاب به مدیریت فرهنگی کشور گفت: «می‌خواهم یادآوری کنم که زندگی سخت، شکننده و ناپایدار است. یادآوری کنم که همه ما و حتی شما که قرعه به‌نامتان افتاده و در مسندی قرار گرفته‌ایم زمان برایمان همچون ابرهای بهاری شتابناک در حرکتند و تا چشم بر هم بزنید همه چیز گذشته و تمام شده است.» او در ادامه افزود: «دلم می‌خواهد یاد کنم از کسانی که سال‌هاست راه تنفس را بر هنرمندان جوان بسته‌اند و بستگان خود و هم‌مسلکان خود را در کار قرار دادند. می‌خواهم از آنها که زانوی مرگبارشان را بر گردن هنرمندان و استعداد خلاق و نیروهای جوان گذاشته‌اند خواهش کنم که زانویشان را از گردن هنرمندان و استعدادهای خلاق کشور بردارند.» این فیلمساز تأکید کرد: «هنر و هنرمند نیاز به آزادی دارد؛ نیاز به تنفس دارد و هوای تازه می‌خواهد. تمنا می‌کنم بدانید که این چند روز گذراست، دست بردارید. اگر می‌خواهید نامی، نه ننگی از شما بماند این چند روز را مغتنم بدانید و به این ملت نجیب و سرافراز اعتماد کنید و اجازه دهید استعدادهای جوانان رشد کند.»
همچنین در بخشی از این مراسم با پخش مستند کوتاهی، از مرحوم علی سلیمانی، بازیگر سینما و تلویزیون که مرداد امسال به دلیل ابتلا به کرونا درگذشت، یاد شد.
بزرگداشتی برای جعفری جوزانی
در این آیین، با حضور امرالله احمدجو، کارگردان سریال «روزی روزگاری»، مادر شهیدان خالقی‌پور، چفیه فرزند شهیدش، رسول خالقی‌پور را به مسعود جعفری جوزانی اهدا کرد. جعفری جوزانی با ساخت «جاده‌های سرد»، سینمای انقلاب را در سطح جشنواره‌های جهانی مطرح کرد. او در دیگرفیلم ماندگار خود«شیرسنگی» با بازی عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، حمید جبلی و علیرضا شجاع نوری به ماجرای حضور انگلیسی‌ها در ایران و مبارزات بختیاری‌ها پرداخت. «در مسیر تندباد»، «یک مرد یک خرس»، «دل و دشنه»، «بلوغ»، «ایران برگر»، «پشت دیوار سکوت» و سریال «در چشم باد» از دیگر آثار او در مقام کارگردان و نویسنده است. از فعالیت‌های جعفری جوزانی به عنوان تهیه‌کننده می‌توان به آثاری همچون «سایه خیال»، «ناصرالدین شاه آکتور سینما»، «چشم‌هایش»، «غروب شد بیا»، «هم‌خانه» و «خط‌ویژه» اشاره کرد.
کلید واقعی همین مردم هستند
در بخش بزرگداشت مسعود جعفری جوزانی، پیمان جبلی رئیس سازمان صدا و سیما که روی سن آمده بود نیز سخنانی را مطرح کرد. طبق گزارش مهر، او گفت: «ایام سالگرد سردار دل‌ها را پشت‌سر گذاشتیم در حالی که در آستانه چهل و سومین پیروزی انقلاب هستیم. ضمن اینکه در حال تجربه کردن دغدغه‌های متفاوتی در جامعه از جنس‌های مختلف مثل دغدغه دین، فرهنگ، سیاست، معیشت و… هستیم.»
جبلی ادامه داد: «سالگردی که پشت‌سر گذاشتیم و سالگردی که در پیش‌رو داریم یک اسم رمز دارد که آن مردم هستند. سردار حاج قاسم اقیانوسی از مردم را به جوش و خروش آورد، مردمی که بعد از انقلاب شاید یکی دو بار برای اعتراض‌ها و خواسته‌ها به خیابان‌ها نیامده بودند. مردمی که با تمام وجود خود توانستند رژیم شاهنشاهی را به سقوط برسانند، مردمی که دغدغه معیشت دارند و نگران هستند، کلید واقعی همین مردم هستند.» او تأکید کرد: «راه اساسی بازگشت به این اقیانوس است، ما راهی نداریم جز برگشتن به مردم. رسانه ملی امانت مردم در دست ماست، مردمی که اخلاق، دین، ایمان، تاریخ و همه چیز خود را به ما سپرده‌اند. برای قرار گرفتن رسانه ملی در مسیر درست خود، راه اساسی بازگشت به مردم است.» جبلی افزود: من افتخار حضور در اینجا داشتم و به نظرم عمار یکی از راه‌حل‌های دغدغه‌های مردم است. هم مردم به عنوان موضوع، هم به عنوان هدف نهایی و ابزار رفع مشکلات هستند. همان مردمی که انقلاب را به پیروزی رساندند، همان مردمی که در غم حاج قاسم بودند، مهم این است که ما مردم و خودمان را باور کنیم تا زمانی که این ایمان را به مردم نداشته باشیم مشکلی حل نمی‌شود.
هنر و هنرمند به آزادی نیاز دارد
مسعود جعفری جوزانی پس از دریافت جایزه ویژه این بخش از دست مادران خالقی‌پور با بیان‌اینکه دریافت جایزه این بخش افتخار بزرگی است، اظهار داشت: «جایزه جشنواره عمار بهتر از همه جایزه‌های دنیاست.حس حضور در جشنواره عمار مثل چیزی است که اوایل انقلاب آرزو داشتیم. اوایل انقلاب بچه‌ها به‌قدری انرژی داشتند که می‌توانستند قله دماوند را جابه‌جا کنند اما آن بچه‌ها را آرام آرام ناامید کردند و خانه‌نشین شدند.» این فیلمساز تصریح کرد: «امروز خدمت جوانان خلاق و هنرمند کشورم رسیدم تا بگویم من نه خود را هنرمند و نه خود را شایسته پاداش می‌دانم چراکه تردید ندارم هنرمندان بهتر از من بسیار است.» جعفری‌جوزانی خطاب به مدیریت فرهنگی کشور گفت: «می‌خواهم یادآوری کنم که زندگی سخت، شکننده و ناپایدار است. یادآوری کنم که همه ما و حتی شما که قرعه به‌نامتان افتاده و در مسندی قرار گرفته‌ایم زمان برایمان همچون ابرهای بهاری شتابناک در حرکتند و تا چشم بر هم بزنید همه چیز گذشته و تمام شده است.» او در ادامه افزود: «دلم می‌خواهد یاد کنم از کسانی که سال‌هاست راه تنفس را بر هنرمندان جوان بسته‌اند و بستگان خود و هم‌مسلکان خود را در کار قرار دادند. می‌خواهم از آنها که زانوی مرگبارشان را بر گردن هنرمندان و استعداد خلاق و نیروهای جوان گذاشته‌اند خواهش کنم که زانویشان را از گردن هنرمندان و استعدادهای خلاق کشور بردارند.» این فیلمساز تأکید کرد: «هنر و هنرمند نیاز به آزادی دارد؛ نیاز به تنفس دارد و هوای تازه می‌خواهد. تمنا می‌کنم بدانید که این چند روز گذراست، دست بردارید. اگر می‌خواهید نامی، نه ننگی از شما بماند این چند روز را مغتنم بدانید و به این ملت نجیب و سرافراز اعتماد کنید و اجازه دهید استعدادهای جوانان رشد کند.»
همچنین در بخشی از این مراسم با پخش مستند کوتاهی، از مرحوم علی سلیمانی، بازیگر سینما و تلویزیون که مرداد امسال به دلیل ابتلا به کرونا درگذشت، یاد شد.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
نگاهی به نکات و آمارهای به جا مانده از نیم‌فصل نخست لیگ برتر بیست و یکم استقلال قهرمان نیم‌فصل شد
آدرینا ورشینگر/ نیم‌فصل نخست لیگ برتر فوتبال در قالب ۱۲۰ بازی در ۱۵ هفته برگزار شد و ۲۰۹ گل در آن به ثمر رسید که آمار 74/1 گل در هر بازی را نشان می‌دهد تا ثابت شود لیگ برتر ایران یکی از کم گل‌ترین لیگ‌های فوتبال جهان است. به‌عنوان مثال در همین هفته پانزدهم که 4 مسابقه آن برنده داشت و 4 بازی آن به تساوی انجامید، 3 بازی بدون گل بود و تنها 11 بار توپ از خط دروازه‌ها عبور کرد تا به طور میانگین 375/1 گل در هر بازی زده شده باشد. این در حالی است که در هفته چهاردهم 18 گل به ثمر رسید تا در این هفته رقابت‌ها به لحاظ گل زده دچار افتی شدید شده باشد و 7 گل کمتر زده شود. بهترین پیروزی این هفته را استقلال با برتری 3-صفر مقابل نفت مسجدسلیمان به دست آورد. آبی‌پوشان پایتخت با این برد، عنوان نخست نیم‌فصل اول رقابت‌ها را از آن خود کردند. آخرین بار فصل 91-90 بود که استقلال تحت هدایت پرویز مظلومی موفق شد نیم‌فصل در رتبه اول جدول قرار بگیرد. آن سال استقلال قهرمان جام حذفی شد و لیگ برتر را در رتبه سوم به پایان رساند. اکنون از آن زمان 10 سال می‌گذرد و فرهاد مجیدی موفق شد این روند ناموفق آبی‌ها تا نیم‌فصل را بشکند و استقلال را قهرمان نیم‌فصل اول کند. البته آبی‌پوشان در زمینه آماری نیز در بسیاری از موارد بهتر از سایر تیم‌ها عمل کردند. شاگردان فرهاد مجیدی توانستند با کسب ۳۵ امتیاز رکوردی ویژه را در تاریخ این باشگاه در لیگ برتر از لحاظ امتیازگیری ثبت کنند. البته این رکورد در دوره‌های لیگ برتر که با حضور 16 تیم برگزار شده، در اختیار پرسپولیس تحت هدایت برانکو ایوانکوویچ در لیگ هفدهم است که 36 امتیاز به دست آورد. همچنین استقلال با دریافت ۵ گل، بهترین خط دفاع لیگ را به خود اختصاص داد و با ۲۴ گل زده، بهترین خط حمله لیگ را هم در اختیار دارد. آبی‌ها با ۱۰ پیروزی بیشترین برد را دارند و تنها تیم بدون باخت لیگ بیست و یکم نیز به شمار می‌روند. استقلال همچنین با 11 کلین‌شیت بیشتر از همه تیم‌ها دروازه‌اش را بسته نگه داشته است.
اما در سمت مقابل، پدیده به‌عنوان تیم آخر جدول در حال ثبت یکی از بدترین آمارهای تاریخ لیگ برتر است. تیمی که در نیم‌فصل نخست نتوانست پیروزی را به دست بیاورد و با کسب تنها ۴ امتیاز کمترین امتیاز را کسب کرده است. مشهدی‌ها در لیگ امسال هیچ‌وقت نتوانسته‌اند در یک بازی بیش از یک گل به ثمر برسانند و با زدن ۴ گل، بدترین خط حمله لیگ را به خود اختصاص داده‌اند و کمترین کلین‌شیت را هم با ۲ بازی تجربه کرده‌اند. این تیم همچنین با دریافت ۲۳ گل، بدترین خط دفاع و تفاضل گل لیگ بیست و یکم را در اختیار دارد و با ۱۱ باخت بیشترین شکست را متحمل شده است. بیشترین مساوی هم در اختیار آلومینیوم با ۹ تساوی و کمترین مساوی هم سپاهان با ۲ تساوی است. شاگردان محرم نویدکیا با ۳۶ کارت زرد در این زمینه رکورددار بوده‌اند و کمترین کارت زرد را هم مس با ۱۹ کارت زرد داشته است. بیشترین کارت قرمز هم متعلق به پدیده با ۴ اخراجی بوده و استقلال، پرسپولیس، آلومینیوم، مس، ذوب‌آهن، فجرسپاسی و نفت مسجدسلیمان هم تیم‌های بدون کارت قرمز بوده‌اند. از نکات دیگر نیم‌فصل این است که استقلال بهترین آمار را در به ثمر رساندن گل اول دارد و در ۱۰ دیدار موفق به انجام این مهم شده و پدیده در ۱۰ دیدار، گل نخست بازی را دریافت کرده است. بیشترین خطای مرتکب شده در هر بازی متعلق به استقلال با میانگین 9/19 خطاست و کمترین خطا هم را هم فجر سپاسی با میانگین 9/11 خطا در هر بازی مرتکب شده است. البته شیرازی‌ها بیشترین خطای متحمل شده را با میانگین 3/18 خطا در هر بازی دارند و کمترین خطای متحمل شده هم برای استقلال با میانگین 1/12 خطا در هر بازی است.
رکورد ویژه پرسپولیس، یحیی و جلال
بازی پرسپولیس- فجرسپاسی 23 دی برگزار و با آغاز سومین سال حضور یحیی گل‌محمدی در جمع سرخپوشان مصادف شد. یحیی 23 دی 1398 برای دومین مقطع به‌عنوان سرمربی پرسپولیس انتخاب شد. با احتساب پیروزی پرسپولیس در این بازی، این تیم با گل‌محمدی در 83 بازی، 53 برد به دست آورده، در 22 بازی مساوی کرده و در 8 بازی هم باخته که حاصل آن 2 قهرمانی در لیگ برتر، یک قهرمانی در سوپرجام و یک بار حضور در فینال لیگ قهرمانان آسیا 2020 بوده است. در بازی با فجرسپاسی، پاس منجر به گل ترابی را سیدجلال حسینی داد تا کاپیتان پرسپولیس به مسن‌ترین بازیکنی تبدیل شود که در لیگ برتر پاس گل داده است؛ رکوردی که پیش از این در اختیار رضا عنایتی بود که در 39 سالگی پاس گل داده بود ولی حالا سیدجلال در آستانه 40 سالگی به این رکورد رسیده است. با این برد، پرسپولیس با 20 امتیاز بهترین تیم دیدارهای خانگی نیم‌فصل اول شد و تنها تیمی لقب گرفت که در تمام دیدارهای خانگی گل زده است.
اما در سمت مقابل، پدیده به‌عنوان تیم آخر جدول در حال ثبت یکی از بدترین آمارهای تاریخ لیگ برتر است. تیمی که در نیم‌فصل نخست نتوانست پیروزی را به دست بیاورد و با کسب تنها ۴ امتیاز کمترین امتیاز را کسب کرده است. مشهدی‌ها در لیگ امسال هیچ‌وقت نتوانسته‌اند در یک بازی بیش از یک گل به ثمر برسانند و با زدن ۴ گل، بدترین خط حمله لیگ را به خود اختصاص داده‌اند و کمترین کلین‌شیت را هم با ۲ بازی تجربه کرده‌اند. این تیم همچنین با دریافت ۲۳ گل، بدترین خط دفاع و تفاضل گل لیگ بیست و یکم را در اختیار دارد و با ۱۱ باخت بیشترین شکست را متحمل شده است. بیشترین مساوی هم در اختیار آلومینیوم با ۹ تساوی و کمترین مساوی هم سپاهان با ۲ تساوی است. شاگردان محرم نویدکیا با ۳۶ کارت زرد در این زمینه رکورددار بوده‌اند و کمترین کارت زرد را هم مس با ۱۹ کارت زرد داشته است. بیشترین کارت قرمز هم متعلق به پدیده با ۴ اخراجی بوده و استقلال، پرسپولیس، آلومینیوم، مس، ذوب‌آهن، فجرسپاسی و نفت مسجدسلیمان هم تیم‌های بدون کارت قرمز بوده‌اند. از نکات دیگر نیم‌فصل این است که استقلال بهترین آمار را در به ثمر رساندن گل اول دارد و در ۱۰ دیدار موفق به انجام این مهم شده و پدیده در ۱۰ دیدار، گل نخست بازی را دریافت کرده است. بیشترین خطای مرتکب شده در هر بازی متعلق به استقلال با میانگین 9/19 خطاست و کمترین خطا هم را هم فجر سپاسی با میانگین 9/11 خطا در هر بازی مرتکب شده است. البته شیرازی‌ها بیشترین خطای متحمل شده را با میانگین 3/18 خطا در هر بازی دارند و کمترین خطای متحمل شده هم برای استقلال با میانگین 1/12 خطا در هر بازی است.
رکورد ویژه پرسپولیس، یحیی و جلال
بازی پرسپولیس- فجرسپاسی 23 دی برگزار و با آغاز سومین سال حضور یحیی گل‌محمدی در جمع سرخپوشان مصادف شد. یحیی 23 دی 1398 برای دومین مقطع به‌عنوان سرمربی پرسپولیس انتخاب شد. با احتساب پیروزی پرسپولیس در این بازی، این تیم با گل‌محمدی در 83 بازی، 53 برد به دست آورده، در 22 بازی مساوی کرده و در 8 بازی هم باخته که حاصل آن 2 قهرمانی در لیگ برتر، یک قهرمانی در سوپرجام و یک بار حضور در فینال لیگ قهرمانان آسیا 2020 بوده است. در بازی با فجرسپاسی، پاس منجر به گل ترابی را سیدجلال حسینی داد تا کاپیتان پرسپولیس به مسن‌ترین بازیکنی تبدیل شود که در لیگ برتر پاس گل داده است؛ رکوردی که پیش از این در اختیار رضا عنایتی بود که در 39 سالگی پاس گل داده بود ولی حالا سیدجلال در آستانه 40 سالگی به این رکورد رسیده است. با این برد، پرسپولیس با 20 امتیاز بهترین تیم دیدارهای خانگی نیم‌فصل اول شد و تنها تیمی لقب گرفت که در تمام دیدارهای خانگی گل زده است.
|
|
|
|
|
|
|
وزیر امورخارجه درجریان سفر به پکن و پس از دیدار با همتای چینی خبرداد اجرای سند جامع همکاری ایران و چین
فارن‌پالیسی: همکاری ایران و چین تهدیدی جدی برای منافع امریکا و رژیم صهیونیستی است
گروه سیاسی/ حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه روز گذشته به منظور دیدار و گفت و گو با مقام های عالیرتبه چین وارد پکن شد. وزیر امور خارجه روز گذشته پس از دیدار و گفتوگو با «وانگ یی» همتای چینی در جمع خبرنگاران گفت: دراین سفر اولاً توافق کردیم دو طرف اجرایی شدن و شروع عملیاتی شدن توافق همکاری‌های راهبردی و جامع ۲۵ ساله دو کشور را اعلام کنیم. وی افزود: ما همزمان با گفت‌وگوها درچین، مقدماتی را فراهم کرده بودیم که بتوانیم امروز(جمعه) را روز شروع اجرای توافق جامع همکاری‌های راهبردی دو کشور اعلام کنیم.
امیرعبداللهیان افزود: ما برای عملیاتی کردن قرارداد ۲۵ ساله و موضوعات مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی، حامل پیام کتبی آقای رئیسی رئیس جمهور به آقای شی جین پینگ رئیس جمهور چین بودیم.
امیرعبداللهیان همچنین درباره مذاکرات وین گفت: اشکالاتی که در طرف غربی وجود دارد و به وزیر خارجه چین توضیح دادم این است که هم سه کشور اروپایی و هم امریکا در پیام هایی که از طریق برخی واسطه ها
می فرستند حرف های خوبی می زنند اما هیچ ابتکار عملی را ارائه نمی دهند. او همچنین تأکید کرد امیدواریم در وین به یک توافق خوب و در زمانی کوتاه دست پیدا کنیم.
وزیر خارجه پیش تر در بدو ورود به فرودگاه ووشی، هدف از سفر خود به چین را گفتوگو با مقامات چین در خصوص روابط دوجانبه سیاسی و همچنین نحوه اجرایی شدن توافق‌های جمهوری اسلامی ایران و چین در خصوص همکاری‌های اقتصادی اعلام کرد. وزیر امور خارجه کشورمان که بنا به دعوت رسمی وانگ‌یی، وزیر امور خارجه چین در صدر هیأت بلند پایه سیاسی و اقتصادی، عازم چین شده با همتای چینی خود، موضوعات متنوع دوجانبه و بین‌المللی و از جمله آخرین وضعیت برنامه همکاری‌های ۲۵ ساله دو کشور را مورد بررسی قرار داد.
وزیر خارجه کشورمان که در پکن به سر می‌برد همچنین در یادداشتی در یک روزنامه معتبر چینی محورهای توسعه همکاری میان دو طرف را در افق آینده تشریح کرد. وی در روزنامه چینی «گلوبال تایمز» به بررسی افق روابط گسترده میان دو کشور پرداخته و مهم‌ترین زمینه‌های همکاری میان تهران-پکن در مناسبات آتی را توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری و اجرای طرح همکاری جامع، همکاری مؤثر و سازنده در زمینه طرح بزرگ ابتکار کمربند و جاده، مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی، ارتقای چندجانبه‌گرایی و مقابله با استانداردهای دوگانه، مبارزه با کووید 19، کمک به تقویت مکانیسم همکاری، تداوم تمهیدات اجرایی برای عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری شانگهای و استفاده از فرصت همکاری با سایر کشورهای عضو معرفی کرد.
پیشینه یک رابطه
نگاه ابزاری کشورها به یکدیگر از مهم‌ترین موانع عدم شکل‌گیری همکاری راهبردی بین دولت‌ها تلقی می‌شود. این مسأله از جمله انتقادات به دولت سابق کشورمان نسبت به برخی کشورهای دوست بوده است. همین نگاه ابزاری باعث شده تا دولت تدبیروامید که تلاش داشت رابطه سازنده‌ای را با کشورهای غربی ایجاد کند نه تنها به این هدف نرسد، که حتی کشورهای شرقی را هم از دست بدهد و یکی از بدترین کارنامه‌ها در حوزه سیاست خارجی در چهار دهه اخیر را به‌نام خود ثبت کند. شاید برخی در پاسخ به این موضوع معتقد باشند که زمینه روابط راهبردی با کشورهای شرقی همچون چین فراهم نبوده است. شواهد نشان می‌دهد این ادعا صحیح نیست. در سفر رئیس‌جمهور چین به کشورمان در سال 1394 مسأله همکاری راهبردی بین دو کشور در دیدار با رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور وقت مطرح شد و حتی شی جین پینگ در مقاله‌ای در روزنامه ایران اشتراکات تاریخی و تمدنی دو کشور و همکاری‌های بین‌المللی را زمینه این همکاری توصیف کرد.
اصطلاح «همکاری جامع راهبردی» مورد اجماع نخبگان دو کشور بود، این سطح از همکاری به‌صورت «جامع» در همه مسائل سیاسی، اقتصادی، نظامی و... می‌توانست به‌صورت همکاری «راهبردی» و بلندمدت مورد توجه واقع شود.
این فرصت برای همکاری جمهوری اسلامی ایران و دومین قدرت اقتصادی جهان و عضو دائم شورای امنیت اما با واکنش سرد دولتمردان روبه‌رو شد. اخراج برخی شرکت‌های چینی و لغو یک‌طرفه بعضی از قراردادهای بین دو کشور این پیام را به چینی‌ها داد که دولت های یازدهم و دوازدهم به مسأله همکاری راهبردی و جامع با پکن بی‌توجه است. لازم به ذکر است که همه این رخدادها در فضای پسابرجام اتفاق افتاد و دولتمردان تصور می‌کردند که همکاری با غرب می‌تواند جایگزین دوستان دوران تحریم و شرقی‌ها باشد.
زمینه‌های روابط راهبردی بین دو کشور
چین و ایران از قدرت‌هایی هستند که حافظه تاریخی منفی در اذهان مردم دو کشور و خصوصاً در نخبگان به جای نگذاشته‌اند. دولت چین، ایران را به‌عنوان کشوری در منطقه آشوبناک غرب آسیا می‌بیند که توانسته خود را به مثابه جزیره‌ای با ثبات حفظ کرده و جایگاهی مهم در جهان اسلام به‌دست آورد. در این رهگذر جمهوری اسلامی ایران در برابر توطئه‌های مختلف ایستاده و حتی نقشی مهم در امنیت منطقه داشته است، بویژه آن که امنیت منطقه برای چین که رؤیای جاده جدید ابریشم را در سر دارد اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت. ایران در برابر افراط‌گرایی و تروریسمی که ابعاد ایدئولوژیک آن می‌تواند امنیت آسیا را با خطر روبه رو کند ایستاده و برای مقابله با آن هزینه داده است.
همین مسأله باعث شده که چین در سال 2014 به ایران پیشنهاد سازمان جدید آسیایی به منظور همکاری‌های امنیتی بدهد. فرصت بکر اقتصادی در همکاری بین دو کشور و فرصت‌های سرمایه‌گذاری فراوان در ایران قابلیت یک همکاری اقتصادی برد-برد را به تصویر می‌کشد. از سوی دیگر همکاری در نیروگاه‌های هسته‌ای، خرید نفت و همکاری اقتصادی با ایران در شرایط تحریم اقتصادی امریکا، باعث نزدیک شدن دو کشور شده است. توان ایستادگی چین در بحران مالی جهانی در سال 2008، جایگاه سیاسی و اقتصادی این کشور در نظام بین‌الملل، قدرت قابل توجه پکن در تولید کالا و ارائه خدمات مربوط به سرمایه‌گذاری، عدم پیش‌شرط‌های سیاسی و منطقه‌ای و دفاعی در روابط دوجانبه با ایران (برخلاف آنچه غرب از ایران انتظار دارد) از دیگر ویژگی‌های مثبت در دیدگاه ایران نسبت به چین است که زمینه‌ساز همکاری دو کشور بوده است.
همکاری پکن با تهران در سال‌های تحریم
چین همواره از کشورهایی بوده که در مقابل یکجانبه‌گرایی امریکا ایستاده است. این مسأله به یکی از اشتراکات تهران و پکن بدل شده است. این کشور در حالی به‌صورت رسمی و غیر رسمی از ایران نفت می‌خرد که امریکایی‌ها از این مسأله عصبانی هستند. چین معتقد است امریکا باید به توافقنامه‌های بین‌المللی و تصمیمات جمعی احترام بگذارد و از هژمون طلبی دست بردارد. این رویکرد نزدیک شدن دو کشور ایران و چین را در برداشته است. علاوه بر خرید نفت و دادوستدهای اقتصادی، زمانی که غربی‌ها از همه‌گیری بحران کرونا سوء استفاده کرده و از رسیدن واکسن به کشورمان جلوگیری می‌کردند تا آن را تبدیل به اهرم فشار علیه کشورمان کنند، واردات واکسن از چین توانست تا حدقابل توجهی ایران را در مقابله با ویروس کووید19 یاری دهد. لازم به ذکر است که چین برای ایستادگی در برابر یکجانبه‌گرایی امریکا و تثبیت جهان چندقطبی به جای تک قطبی حاضر به پرداخت هزینه آن هم شده است و تعدادی از شرکت‌ها و بانک‌های این کشور با تحریم روبه‌رو شدند.
امضای سند همکاری در زمان تحریم
هر چند دولت سابق با فرستادن پرونده همکاری راهبردی ایران و چین به بایگانی دست به یک فرصت سوزی دیپلماتیک و اقتصادی زد و سال‌ها امضای یک سند همکاری را به تعویق انداخت اما بالاخره این سند 25 ساله در هفتم فروردین 1400 به امضا رسید. این موضوع در شرایطی رخ داد که امریکایی‌ها همچنان کارزار فشار حداکثری علیه کشورمان را پیگیری می‌کردند. همین اتفاق باعث شد جوبایدن بلافاصله ابراز نگرانی کند و بگوید سال‌ها نگران اتفاق افتادن چنین همکاری بوده است.
دولت سیزدهم و بازگشت توازن
با تغییر دولت در سال 1400 و توجه ویژه به توازن در سیاست خارجی بر اساس نگاه به شرق، همزمان با مذاکرات وین روابط با قدرت‌های غیرغربی سیاسی و اقتصادی جهان در دستور کار قرار گرفت. این قدرت‌ها نیز با استقبال از دولت سیزدهم زمینه بیشتری را برای همکاری‌های منطقه‌ای، امنیتی، اقتصادی و... فراهم کردند و به عضویت دائم ایران در اجلاس شانگهای رأی مثبت دادند. این رخدادها نشان می‌دهد ایران در مسیرعمق بخشی به روابط خود با شرکای سیاسی و اقتصادی اش قرار دارد.
برش
فارن‌پالیسی: همکاری ایران و چین تهدیدی جدی برای منافع امریکا و رژیم صهیونیستی است
یک نشریه امریکایی در تحلیلی، گسترش همکاری میان ایران و چین را «تهدیدی جدی» علیه منافع محوری امریکا، رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس توصیف کرده است.
نشریه فارن‌پالیسی، سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی به چین را در راستای تعمیق «شراکت جامع راهبردی» که سال گذشته میلادی میان دو کشور امضا شد دانسته و نوشته است: «افزایش همکاری‌های امنیتی میان ایران و چین، تهدیدی جدی علیه منافع کلیدی امنیتی امریکا، اسرائیل و کشورهای عربی خلیج [فارس] است» فارن‌پالیسی خاطرنشان کرده، قرارداد 25 ساله میان ایران و چین که سال گذشته میان دو کشور امضا شد در بردارنده مزایای عمده‌ای برای این دو کشور دشمن امریکا است. نشریه امریکایی نوشته ایران در این قرارداد از محل سرمایه‌گذاری‌های چین در زمینه انرژی و مسائل زیرساختی به میلیاردها دلار ثروت دست پیدا خواهد کرد و اثربخشی تحریم‌های امریکا را درهم خواهد شکست. چین نیز در مقابل از رهگذر تقویت روابطش با ایران، جایگاهش در خاورمیانه را قوی‌تر و ایالات متحده را تضعیف خواهد کرد. گفتنی است، سفر امیرعبداللهیان به چین نخستین سفر او به پکن بعد از تصدی این سمت است. وزیر خارجه چین نیز اوایل فروردین ماه سال جاری به منظور امضای سند برنامه همکاری جامع ایران و چین به تهران سفر کرده بود.
آن گونه که بعد از امضای این سند اعلام شده سند مذکور در راستای صلح، ثبات و توسعه منطقه‌ای و بین‌المللی تدوین شده. لذا در مخالفت با هیچ طرف ثالثی و یا برای مداخله در امور هیچ کشوری نیست. این سند یک نقشه راه برای همکاری‌های جامع دو کشور ایران و چین بوده، بنابراین حاوی هیچ قراردادی نیست.
امیرعبداللهیان افزود: ما برای عملیاتی کردن قرارداد ۲۵ ساله و موضوعات مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی، حامل پیام کتبی آقای رئیسی رئیس جمهور به آقای شی جین پینگ رئیس جمهور چین بودیم.
امیرعبداللهیان همچنین درباره مذاکرات وین گفت: اشکالاتی که در طرف غربی وجود دارد و به وزیر خارجه چین توضیح دادم این است که هم سه کشور اروپایی و هم امریکا در پیام هایی که از طریق برخی واسطه ها
می فرستند حرف های خوبی می زنند اما هیچ ابتکار عملی را ارائه نمی دهند. او همچنین تأکید کرد امیدواریم در وین به یک توافق خوب و در زمانی کوتاه دست پیدا کنیم.
وزیر خارجه پیش تر در بدو ورود به فرودگاه ووشی، هدف از سفر خود به چین را گفتوگو با مقامات چین در خصوص روابط دوجانبه سیاسی و همچنین نحوه اجرایی شدن توافق‌های جمهوری اسلامی ایران و چین در خصوص همکاری‌های اقتصادی اعلام کرد. وزیر امور خارجه کشورمان که بنا به دعوت رسمی وانگ‌یی، وزیر امور خارجه چین در صدر هیأت بلند پایه سیاسی و اقتصادی، عازم چین شده با همتای چینی خود، موضوعات متنوع دوجانبه و بین‌المللی و از جمله آخرین وضعیت برنامه همکاری‌های ۲۵ ساله دو کشور را مورد بررسی قرار داد.
وزیر خارجه کشورمان که در پکن به سر می‌برد همچنین در یادداشتی در یک روزنامه معتبر چینی محورهای توسعه همکاری میان دو طرف را در افق آینده تشریح کرد. وی در روزنامه چینی «گلوبال تایمز» به بررسی افق روابط گسترده میان دو کشور پرداخته و مهم‌ترین زمینه‌های همکاری میان تهران-پکن در مناسبات آتی را توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری و اجرای طرح همکاری جامع، همکاری مؤثر و سازنده در زمینه طرح بزرگ ابتکار کمربند و جاده، مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی، ارتقای چندجانبه‌گرایی و مقابله با استانداردهای دوگانه، مبارزه با کووید 19، کمک به تقویت مکانیسم همکاری، تداوم تمهیدات اجرایی برای عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری شانگهای و استفاده از فرصت همکاری با سایر کشورهای عضو معرفی کرد.
پیشینه یک رابطه
نگاه ابزاری کشورها به یکدیگر از مهم‌ترین موانع عدم شکل‌گیری همکاری راهبردی بین دولت‌ها تلقی می‌شود. این مسأله از جمله انتقادات به دولت سابق کشورمان نسبت به برخی کشورهای دوست بوده است. همین نگاه ابزاری باعث شده تا دولت تدبیروامید که تلاش داشت رابطه سازنده‌ای را با کشورهای غربی ایجاد کند نه تنها به این هدف نرسد، که حتی کشورهای شرقی را هم از دست بدهد و یکی از بدترین کارنامه‌ها در حوزه سیاست خارجی در چهار دهه اخیر را به‌نام خود ثبت کند. شاید برخی در پاسخ به این موضوع معتقد باشند که زمینه روابط راهبردی با کشورهای شرقی همچون چین فراهم نبوده است. شواهد نشان می‌دهد این ادعا صحیح نیست. در سفر رئیس‌جمهور چین به کشورمان در سال 1394 مسأله همکاری راهبردی بین دو کشور در دیدار با رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور وقت مطرح شد و حتی شی جین پینگ در مقاله‌ای در روزنامه ایران اشتراکات تاریخی و تمدنی دو کشور و همکاری‌های بین‌المللی را زمینه این همکاری توصیف کرد.
اصطلاح «همکاری جامع راهبردی» مورد اجماع نخبگان دو کشور بود، این سطح از همکاری به‌صورت «جامع» در همه مسائل سیاسی، اقتصادی، نظامی و... می‌توانست به‌صورت همکاری «راهبردی» و بلندمدت مورد توجه واقع شود.
این فرصت برای همکاری جمهوری اسلامی ایران و دومین قدرت اقتصادی جهان و عضو دائم شورای امنیت اما با واکنش سرد دولتمردان روبه‌رو شد. اخراج برخی شرکت‌های چینی و لغو یک‌طرفه بعضی از قراردادهای بین دو کشور این پیام را به چینی‌ها داد که دولت های یازدهم و دوازدهم به مسأله همکاری راهبردی و جامع با پکن بی‌توجه است. لازم به ذکر است که همه این رخدادها در فضای پسابرجام اتفاق افتاد و دولتمردان تصور می‌کردند که همکاری با غرب می‌تواند جایگزین دوستان دوران تحریم و شرقی‌ها باشد.
زمینه‌های روابط راهبردی بین دو کشور
چین و ایران از قدرت‌هایی هستند که حافظه تاریخی منفی در اذهان مردم دو کشور و خصوصاً در نخبگان به جای نگذاشته‌اند. دولت چین، ایران را به‌عنوان کشوری در منطقه آشوبناک غرب آسیا می‌بیند که توانسته خود را به مثابه جزیره‌ای با ثبات حفظ کرده و جایگاهی مهم در جهان اسلام به‌دست آورد. در این رهگذر جمهوری اسلامی ایران در برابر توطئه‌های مختلف ایستاده و حتی نقشی مهم در امنیت منطقه داشته است، بویژه آن که امنیت منطقه برای چین که رؤیای جاده جدید ابریشم را در سر دارد اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت. ایران در برابر افراط‌گرایی و تروریسمی که ابعاد ایدئولوژیک آن می‌تواند امنیت آسیا را با خطر روبه رو کند ایستاده و برای مقابله با آن هزینه داده است.
همین مسأله باعث شده که چین در سال 2014 به ایران پیشنهاد سازمان جدید آسیایی به منظور همکاری‌های امنیتی بدهد. فرصت بکر اقتصادی در همکاری بین دو کشور و فرصت‌های سرمایه‌گذاری فراوان در ایران قابلیت یک همکاری اقتصادی برد-برد را به تصویر می‌کشد. از سوی دیگر همکاری در نیروگاه‌های هسته‌ای، خرید نفت و همکاری اقتصادی با ایران در شرایط تحریم اقتصادی امریکا، باعث نزدیک شدن دو کشور شده است. توان ایستادگی چین در بحران مالی جهانی در سال 2008، جایگاه سیاسی و اقتصادی این کشور در نظام بین‌الملل، قدرت قابل توجه پکن در تولید کالا و ارائه خدمات مربوط به سرمایه‌گذاری، عدم پیش‌شرط‌های سیاسی و منطقه‌ای و دفاعی در روابط دوجانبه با ایران (برخلاف آنچه غرب از ایران انتظار دارد) از دیگر ویژگی‌های مثبت در دیدگاه ایران نسبت به چین است که زمینه‌ساز همکاری دو کشور بوده است.
همکاری پکن با تهران در سال‌های تحریم
چین همواره از کشورهایی بوده که در مقابل یکجانبه‌گرایی امریکا ایستاده است. این مسأله به یکی از اشتراکات تهران و پکن بدل شده است. این کشور در حالی به‌صورت رسمی و غیر رسمی از ایران نفت می‌خرد که امریکایی‌ها از این مسأله عصبانی هستند. چین معتقد است امریکا باید به توافقنامه‌های بین‌المللی و تصمیمات جمعی احترام بگذارد و از هژمون طلبی دست بردارد. این رویکرد نزدیک شدن دو کشور ایران و چین را در برداشته است. علاوه بر خرید نفت و دادوستدهای اقتصادی، زمانی که غربی‌ها از همه‌گیری بحران کرونا سوء استفاده کرده و از رسیدن واکسن به کشورمان جلوگیری می‌کردند تا آن را تبدیل به اهرم فشار علیه کشورمان کنند، واردات واکسن از چین توانست تا حدقابل توجهی ایران را در مقابله با ویروس کووید19 یاری دهد. لازم به ذکر است که چین برای ایستادگی در برابر یکجانبه‌گرایی امریکا و تثبیت جهان چندقطبی به جای تک قطبی حاضر به پرداخت هزینه آن هم شده است و تعدادی از شرکت‌ها و بانک‌های این کشور با تحریم روبه‌رو شدند.
امضای سند همکاری در زمان تحریم
هر چند دولت سابق با فرستادن پرونده همکاری راهبردی ایران و چین به بایگانی دست به یک فرصت سوزی دیپلماتیک و اقتصادی زد و سال‌ها امضای یک سند همکاری را به تعویق انداخت اما بالاخره این سند 25 ساله در هفتم فروردین 1400 به امضا رسید. این موضوع در شرایطی رخ داد که امریکایی‌ها همچنان کارزار فشار حداکثری علیه کشورمان را پیگیری می‌کردند. همین اتفاق باعث شد جوبایدن بلافاصله ابراز نگرانی کند و بگوید سال‌ها نگران اتفاق افتادن چنین همکاری بوده است.
دولت سیزدهم و بازگشت توازن
با تغییر دولت در سال 1400 و توجه ویژه به توازن در سیاست خارجی بر اساس نگاه به شرق، همزمان با مذاکرات وین روابط با قدرت‌های غیرغربی سیاسی و اقتصادی جهان در دستور کار قرار گرفت. این قدرت‌ها نیز با استقبال از دولت سیزدهم زمینه بیشتری را برای همکاری‌های منطقه‌ای، امنیتی، اقتصادی و... فراهم کردند و به عضویت دائم ایران در اجلاس شانگهای رأی مثبت دادند. این رخدادها نشان می‌دهد ایران در مسیرعمق بخشی به روابط خود با شرکای سیاسی و اقتصادی اش قرار دارد.
برش
فارن‌پالیسی: همکاری ایران و چین تهدیدی جدی برای منافع امریکا و رژیم صهیونیستی است
یک نشریه امریکایی در تحلیلی، گسترش همکاری میان ایران و چین را «تهدیدی جدی» علیه منافع محوری امریکا، رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس توصیف کرده است.
نشریه فارن‌پالیسی، سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی به چین را در راستای تعمیق «شراکت جامع راهبردی» که سال گذشته میلادی میان دو کشور امضا شد دانسته و نوشته است: «افزایش همکاری‌های امنیتی میان ایران و چین، تهدیدی جدی علیه منافع کلیدی امنیتی امریکا، اسرائیل و کشورهای عربی خلیج [فارس] است» فارن‌پالیسی خاطرنشان کرده، قرارداد 25 ساله میان ایران و چین که سال گذشته میان دو کشور امضا شد در بردارنده مزایای عمده‌ای برای این دو کشور دشمن امریکا است. نشریه امریکایی نوشته ایران در این قرارداد از محل سرمایه‌گذاری‌های چین در زمینه انرژی و مسائل زیرساختی به میلیاردها دلار ثروت دست پیدا خواهد کرد و اثربخشی تحریم‌های امریکا را درهم خواهد شکست. چین نیز در مقابل از رهگذر تقویت روابطش با ایران، جایگاهش در خاورمیانه را قوی‌تر و ایالات متحده را تضعیف خواهد کرد. گفتنی است، سفر امیرعبداللهیان به چین نخستین سفر او به پکن بعد از تصدی این سمت است. وزیر خارجه چین نیز اوایل فروردین ماه سال جاری به منظور امضای سند برنامه همکاری جامع ایران و چین به تهران سفر کرده بود.
آن گونه که بعد از امضای این سند اعلام شده سند مذکور در راستای صلح، ثبات و توسعه منطقه‌ای و بین‌المللی تدوین شده. لذا در مخالفت با هیچ طرف ثالثی و یا برای مداخله در امور هیچ کشوری نیست. این سند یک نقشه راه برای همکاری‌های جامع دو کشور ایران و چین بوده، بنابراین حاوی هیچ قراردادی نیست.
|
|
|
|
|
|
|
رئیس جمهور همزمان با سفر استانی به هرمزگان در متنی در فضای مجازی عنوان کرد ایران دیگر نگران فروش نفت و بازگرداندن پول آن نیست عملیات موفق خنثی‌سازی تحریم
تلاش برای رفع محدودیت‌ها منوط به نتیجه مذاکرات نشده است
گروه سیاسی/ آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی در چهاردهمین سفر استانی خود صبح پنجشنبه وارد هرمزگان شد. در این سفر که رئیس دفتر و معاون اجرایی رئیس جمهور، رئیس سازمان برنامه و بودجه و وزرای کشور، بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و ورزش و جوانان، رئیسی را همراهی کردند، بازدید از پروژه‌های استان، دیدار با اقشار مختلف مردم، نخبگان، جانبازان، خانواده شهدا و ایثارگران، شرکت در جلسه شورای اداری و نشست خبری از مهم‌ترین برنامه‌های رئیس جمهور بود. در مهم‌ترین بخش از این سفر، فاز نخست پالایشگاه نفت خام فوق سنگین قشم با ظرفیت تبدیل روزانه ۳۵ هزار بشکه نفت خام فوق سنگین به فرآورده‌های نفتی سبک تر، از سوی رئیس جمهور به بهره‌برداری رسید. پالایشگاه نفت خام فوق سنگین قشم روزانه ۱۶ هزار بشکه قیر و ۱۹ هزار بشکه برش‌های سبک نفتی تولید خواهد کرد. این پالایشگاه ۸۵۰ میلیون دلار در سال فروش محصول خواهد داشت که محصولات آن جنبه صادراتی دارد. فاز نخست این پالایشگاه در زمان ساخت برای ۵ هزار نفر اشتغالزایی داشته و هم اکنون ۳۰۰ نفر در آنجا مشغول به کار هستند. با بهره‌برداری از این پروژه، سیدابراهیم رئیسی در توئیتی از افزایش فروش نفت ایران خبر داد. رئیس جمهور اظهار داشت: هر چند پیگیری برای رفع تحریم‌ها دستور کار جدی دولت است، اما در دولت سیزدهم تلاش برای خنثی‌سازی تحریم‌ها موکول به مذاکرات نشده است. رئیسی ادامه داد: امروز و در همین شرایط تحریم، فروش نفت ما به قدری افزایش داشته که دیگر نگرانی نداریم و درآمد حاصل از آن نیز در حال بازگشت به کشور است.
اطمینان دولت به مردم برای پیگیری مطالبات
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، رئیس جمهور در ادامه این سفر، در جمع سیلزدگان منطقه هشتبندی شهرستان میناب حضور پیدا کرد و با ابراز خوشحالی از حضور در جمع مردمان زحمتکش و اهل کار، کشاورزی و تولید این منطقه گفت: افتخار ما و همه اعضای دولت این است که خدمتگزار شما مردم باشند. آیت‌الله رئیسی گفت: با تلاش دولت و صبر و همت مردم نسبت به جبران خسارت‌های سیل به این منطقه و احیای کشاورزی اقدام خواهد شد. رئیس جمهور با اشاره به مطالبات مردم در زمینه تغییر در تقسیمات کشوری و ایجاد جاده افزود: از صبر، تلاش و روحیه انقلابی شما تشکر می‌کنم و اطمینان می‌دهم که دولت سیزدهم تمام تلاش خود را برای پیگیری مطالبات شما به کار خواهد گرفت.
از هیچ اقدامی در راه خدمت به مردم دریغ نمی‌کنیم
آیــــت‌الله رئیســـــــــــی در ادامــــه چهاردهمین سفر استانی خود در استان هرمزگان از منطقه زلزله‌زده گیشان غربی بازدید و از نزدیک با مردم این منطقه گفتوگو کرد. رئیسی با تشکر از اقدامات استاندار هرمزگان و بنیاد مسکن نسبت به رسیدگی به مشکلات مردم زلزله‌زده منطقه گیشان غربی، به اقدامات عمرانی صورت گرفته اشاره کرد و گفت: نیاز به بودجه بیشتری برای حل مشکلات در این منطقه است که در جلسه شورای اداری استان در این خصوص تصمیم‌گیری خواهد شد. رئیس جمهور اضافه کرد: خدمت به این مردم عزیز وظیفه دولت است و در این راه از هیچ اقدامی دریغ نخواهیم کرد.
بازدید از بخش‌های مختلف مجتمع بندری شهید رجایی
رئیس جمهور همچنین در بخش دیگری از سفر خود از مرکز کنترل ترافیک و جست‌وجو و نجات دریایی مجتمع بندری شهید رجایی و اتاق مدیریت و مانیتورینگ این مجموعه بازدید کرد. بازدید از طرح‌های توسعه‌ای، زیرساخت‌های گمرکی و اموال تملیکی از دیگر برنامه‌های حضور رئیس جمهور در این مجتمع بود. همچنین دکتر رئیسی در جریان روند تخلیه و بارگیری کالاهای اساسی در این مجتمع بندری قرار گرفت.
توصیه رئیسی برای رد خام‌فروشی
رئیسی همچنین در دیدار با قشرهای مختلف مردم هرمزگان، این استان را برخوردار از منابع متنوع توصیف کرد و گفت: هرمزگان دریا، معادن، صنایع، نیروی انسانی کارآمد و تحصیلکرده و آماده کار و تلاش دارد. وی گفت: انسجام خوبی در بین همه اقوام و گرایش‌های این منطقه وجود دارد که در سال‌های متمادی این وحدت و انسجام زبانزد بوده و این سرمایه باید حفظ و تقویت شود. رئیس جمهور با طرح این پرسش که چرا در هرمزگان با این میزان صنایع و سرمایه‌گذاری شاهد فقر هستیم، تصریح کرد: دولت و استاندار این استان از پژوهشگرانی که روی این موضوع کار کرده‌اند، استفاده کنند. رئیس جمهور با اشاره به اهمیت سواحل مکران گفت: در هیأت دولت استفاده حداکثری از ظرفیتهای این سواحل را مطرح کردیم و ساز و کاری برای آن تصویب شد تا در سطح ملی و با همکاری وزارتخانه‌ها بتوانیم از این سرمایه به نحو کامل استفاده کنیم. آیت‌الله رئیسی با اشاره به فروش محصولات کشاورزی به همسایگان هم اظهار داشت: موافق ایجاد بازار مشترک مرزی برای فروش محصولات کشاورزی استان به کشورهای همسایه هستیم. رئیس جمهور با رد خام‌فروشی خاطرنشان کرد: فعال کردن صنایع پایین‌دستی همچون پتروشیمی می‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند و استان هرمزگان ظرفیت ایجاد صنایع تبدیلی برای جلوگیری از خام‌فروشی را دارد.
دکتر رئیسی با اشاره به ضرورت مسأله‌محوری در کشور گفت: رهبر معظم انقلاب هم بر مسأله‌محوری تأکید دارند و ارائه «نظام مسائل» و تحقق مشارکت مردمی و دولت مردمی می‌تواند در برون رفت از مشکلات بسیار مؤثر باشد.
آیت‌الله رئیسی درباره کمبود پزشک، کادر درمان و مراکز درمانی در هرمزگان گفت: این موضوع در شورای اداری استان پیگیری می‌شود و عدالت ایجاب میکند پزشک در دسترس همه مردم ایران باشد زیرا اصلاً قابل قبول نیست که یک بیمار به دلیل نبود پزشک از بین برود. رئیس جمهور در پاسخ به درخواست یکی از سخنرانان مبنی بر تأسیس مهدکودک در ادارات، گفت: این موضوع خواسته بحقی است و پیگیری خواهد شد و در قانون جمعیت هم تأسیس مهدکودک در ادارات و نهادها آمده است و از کارهایی است که دولت باید پیگیری کند.
خیال مردم از امنیت کشور آسوده است
سید ابراهیم رئیســـــــی صبح روز جمعه در ادامه سفر خود به استان هرمزگان در بازدید از نمایشگاه دستاوردها و توانمندی‌های نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه یکم دریایی، تصریح کرد: این نمایشگاه اثبات کرد که تحریم و تهدید مانع پیشرفت نیست. رئیس جمهور افزود: اقدامات شما به بهترین شکل جلوه «ما می‌توانیم» است. آنچه در این نمایشگاه دیده شد نماد توانایی و اقتدار برای سپاه پاسداران و کشور است. رئیسی با تأکید بر اینکه حجم محدودیت و تحریم‌های نظامی و هسته‌ای در هیچ صنعت دیگری وجود ندارد، اظهار داشت: علیرغم این تحریم‌ها بیشترین پیشرفت را در این حوزه داشته‌ایم. رئیسی با اشاره به اراده قوی و توانمندی در نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، اظهار داشت: تا وقتی این روحیه انقلابی و بسیجی باشد، دشمن هیچ کاری نمی‌تواند انجام دهد. آنچه امروز به کشور قدرت داده اراده پولادین است. رئیس جمهور تصریح کرد: امروز مردم خیالشان از امنیت کشور در بخش‌های مختلف آسوده است زیرا هیچ حرکتی از چشم دلاوران نیروهای مسلح پوشیده نیست. آیت‌الله رئیسی خاطرنشان کرد: این احساس امنیت به‌دلیل اقتدار سپاه، ارتش و بسیج است. ارتش و سپاه در دل مردم جای دارند و ارتباط مردم با نیروهای مسلح بسیار نزدیک است.
آیت‌الله رئیسی در این بازدید از آخرین دستاوردها و توانمندی‌های نیروی دریایی سپاه در یک سال و نیم اخیر شامل یگان پهپادی، سامانه‌های موشکی، سامانه‌های جنگال، شناورهای راکت‌انداز، موشک‌انداز و اژدرافکن، تجهیزات زیرسطحی، ناوچه‌های موشک‌انداز، شناورهای رزمی تندرو و قایق‌های پرنده اطلاع یافته و از نزدیک در جریان پیشرفت‌های نیروی دریایی سپاه که تماماً به دست متخصصان داخلی انجام شده، قرار گرفت.
ضرورت حفظ هوشیاری در منطقه
آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رئیسی عصر پنجشنبه نیز ضمن حضور در جمع نمازگزاران مسجد شهرک امام علی (ع) با بیان اینکه امیدوارم رشادت‌ها، شهامت‌ها، ایستادگی‌ها و افتخارآفرین‌های مجموعه سپاه با قوت تداوم پیدا کند، گفت: در دوران دفاع مقدس پاسداران انقلاب اسلامی در کنار دیگر نیروهای مسلح و انقلابی کشور، در جبهه‌های جنوبی و غربی و نیز در مناطق دریایی حقیقتاً خوش درخشیدند.
رئیس جمهور افزود: پس از پایان دفاع مقدس نیز نیرو و توان سپاه در جهت سازندگی کشور به‌کار گرفته شد. هر جا که یک پروژه مهم و یک کار بزرگ در جهت رفع مشکلات کشور می‌بینیم، یک نیروگاه، یک پل، یک مجموعه عظیم صنعتی، راه‌ها و بزرگراه‌ها و مجموعه قرارگاه‌های سازندگی مرتبط با سپاه آنجا مشغول تلاش و کار هستند.
دکتر رئیسی با گرامیداشت یاد شهید سلیمانی و اشاره به حضور میدانی وی در رسیدگی به مشکلات ناشی از سیل سال ۹۸ خوزستان اظهار داشت: تلاش‌ها و اقدامات نیروهای مسلح و نیروهای بسیج در امدادرسانی به مردمی که گرفتار بلایای طبیعی شده‌اند، بهترین کمک به دولت است.
آیت‌الله رئیسی تصریح کرد: خانواده افراد شاغل در نیروهای مسلح چه در دوران دفاع مقدس و چه در حال حاضر که دوران سازندگی است، گاهی روزها همسر و پدر خود را نمی‌بینند. این صبر و بردباری شما خیلی نزد خداوند متعال پاداش و اجر دارد. رهبری معظم انقلاب همواره به همه ما به عنوان سربازان نظام، این تأکید را دارند که در انجام خدمت به مردم به هیچ عنوان نباید کوتاهی کرد.
رئیس جمهور ادامه داد: رهبر معظم انقلاب در عین حال به همه توصیه میکنند که در کنار خدمتگزاری از خانواده غافل نشوند. ایشان تأکید دارند که باید کار و تلاش کنیم اما خانواده‌ها هم دارای جایگاه و حقوقی هستند. خوشبختانه در نیروهای مسلح و بویژه در سپاه به تربیت و تحصیل و رشد فرزندان توجه خوبی می‌شود.
دکتر رئیسی در ادامه سخنانش به افتخارآفرینی نیروهای سپاه در منطقه دریایی هرمزگان خاطرنشان کرد: نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صیانت درخشانی از مرزهای آبی و هوایی کشور بویژه در برابر امریکایی‌هایی که به منطقه آمدند انجام دادند که از جمله این رشادت‌ها به اسارت گرفتن نیروهای متجاوز امریکایی بود.
رئیس جمهور با تأکید بر ضرورت حفظ هوشیاری گفت: در حال حاضر در منطقه جنگی نداریم، اما این بیداری و هوشیاری، رصد کردن و زیر نظر داشتن اوضاع از ضرورت‌های این منطقه است. امروز بحمدالله در منطقه آرامش داریم اما در عین حال باید اوضاع را زیر نظر داشت و رصد کرد و همواره هوشیار بود.
آیت‌الله رئیسی افزود: امروز نیروهای مسلح ما و سپاه پاسداران به صورت خاص، این هوشیاری و بصیرت را در مسائل مختلف دارند.
افتتاح پالایشگاه نفت فوق سنگین قشم
آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رئیسی ظهر جمعه در دومین روز سفر به هرمزگان پس از افتتاح فاز اول پروژه پالایشگاه نفت فوق سنگین قشم در گفتوگو با خبرنگاران در پاسخ به این سؤال که افتتاح این طرح چه تأثیری در جلوگیری از خام‌فروشی دارد، گفت: هدف احداث این پالایشگاه جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده است. رئیس جمهور رویکرد دولت سیزدهم را جلوگیری از خام فروشی منابع و مواد معدنی کشور توصیف کرد و گفت: این رویکرد در حوزه نفت نیز به صورت جدی از سوی وزارت نفت دنبال می‌شود و ساخت پالایشگاه نفت فوق سنگین قشم جلوه‌ای از تلاش برای جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده است که منافع آن نصیب ملت ایران می‌شود. رئیسی با بیان اینکه محصولات این پالایشگاه از جمله قیر موارد استفاده گسترده‌ای دارد، اظهار داشت: این اقدام از آن گام‌های بسیار خوبی است که وزارت نفت با همکاری بخش خصوصی برداشته است.
رئیس جمهور گفت: بانک‌های کشور در این طرح مهم سرمایه‌گذاری کرده‌اند که هم خودشان سود می‌برند و هم محصولش برای مردم خواهد بود.
توسعه گردشگری در جزیره قشم
رئیس جمهور همچنین روز جمعه در ادامه برنامه‌های سفر خود به استان هرمزگان، با حضور در روستای گورزین در جزیره قشم با مردم این روستا دیدار و گفتوگو کرد و از نزدیک در جریان مشکلات آنها قرار گرفت. رئیس جمهور گفت: در جزیره قشم به برکت جمهوری اسلامی کارهای زیادی انجام شده است و چهره این جزیره با قبل از انقلاب قابل قیاس نیست.
دکتر رئیسی خاطرنشان کرد: بخشی از مردم این منطقه در پروژه‌های گردشگری مشغول هستند که با توسعه این صنعت، اشتغال افزایش خواهد یافت. آیت‌الله رئیسی با اشاره به درخواست مردم برای حل مشکل بازپرداخت تسهیلات خود که برای سال‌های گذشته بوده، تصریح کرد: قرار شد استاندار این موضوع را پیگیری کند تا بازپرداخت تسهیلات فشاری بر مردم نیاورد.
در جمع مردم جزیره هرمز
رئیسی همچنین در این سفر با حضور در جزیره هرمز با مردم و مسئولین این جزیره دیدار و گفتوگو کرد. رئیس جمهور در جمع مردم جزیره هرمز گفت: از افتخارات جزیره هرمز تقدیم شهید به کشور و حضور خانواده شهدا در آن است. دکتر رئیسی با اشاره به کمبود مرکز بهداشتی در جزیره هرمز اظهار داشت: یک مرکز فعال برای خدمت‌رسانی به مردم این جزیره و مسافران و گردشگران ایجاد شود.
آیت‌الله رئیسی تأکید کرد: یکی از برنامه‌های دولت ساخت مسکن است و قرار شد در طرح ملی مسکن تعدادی مسکن نیز در این جزیره ساخته شود و استاندار هرمزگان این موضوع را پیگیری میکند.
رئیس جمهور تصریح کرد: معنا ندارد در جزیره هرمز با این همه ظرفیت مردم مشکل بیکاری داشته باشند و مسأله اشتغال از محوری‌ترین موضوعاتی است که باید در این جزیره حل شود. دکتر رئیسی با تأکید بر فعال کردن اقتصاد گردشگری در جزیره هرمز خاطرنشان کرد: معتقدم با فعال شدن ظرفیت گردشگری در جزیره هرمز اشتغال نیز ایجاد می‌شود. همچنین در این بازدید آیت‌الله رئیسی با خانواده شهدا و ایثارگران این جزیره دیدار و گفتوگو و بر حفظ فرهنگ و سیره شهدا در این منطقه و پاسداری مقاصد و اهداف شهیدان تأکید کرد. آیت‌الله رئیسی گفت: جزیره هرمز ظرفیت زیادی در جذب گردشگران دارد و با فعال شدن این ظرفیت، مشکل بیکاری در این جزیره حل خواهد شد.
اطمینان دولت به مردم برای پیگیری مطالبات
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، رئیس جمهور در ادامه این سفر، در جمع سیلزدگان منطقه هشتبندی شهرستان میناب حضور پیدا کرد و با ابراز خوشحالی از حضور در جمع مردمان زحمتکش و اهل کار، کشاورزی و تولید این منطقه گفت: افتخار ما و همه اعضای دولت این است که خدمتگزار شما مردم باشند. آیت‌الله رئیسی گفت: با تلاش دولت و صبر و همت مردم نسبت به جبران خسارت‌های سیل به این منطقه و احیای کشاورزی اقدام خواهد شد. رئیس جمهور با اشاره به مطالبات مردم در زمینه تغییر در تقسیمات کشوری و ایجاد جاده افزود: از صبر، تلاش و روحیه انقلابی شما تشکر می‌کنم و اطمینان می‌دهم که دولت سیزدهم تمام تلاش خود را برای پیگیری مطالبات شما به کار خواهد گرفت.
از هیچ اقدامی در راه خدمت به مردم دریغ نمی‌کنیم
آیــــت‌الله رئیســـــــــــی در ادامــــه چهاردهمین سفر استانی خود در استان هرمزگان از منطقه زلزله‌زده گیشان غربی بازدید و از نزدیک با مردم این منطقه گفتوگو کرد. رئیسی با تشکر از اقدامات استاندار هرمزگان و بنیاد مسکن نسبت به رسیدگی به مشکلات مردم زلزله‌زده منطقه گیشان غربی، به اقدامات عمرانی صورت گرفته اشاره کرد و گفت: نیاز به بودجه بیشتری برای حل مشکلات در این منطقه است که در جلسه شورای اداری استان در این خصوص تصمیم‌گیری خواهد شد. رئیس جمهور اضافه کرد: خدمت به این مردم عزیز وظیفه دولت است و در این راه از هیچ اقدامی دریغ نخواهیم کرد.
بازدید از بخش‌های مختلف مجتمع بندری شهید رجایی
رئیس جمهور همچنین در بخش دیگری از سفر خود از مرکز کنترل ترافیک و جست‌وجو و نجات دریایی مجتمع بندری شهید رجایی و اتاق مدیریت و مانیتورینگ این مجموعه بازدید کرد. بازدید از طرح‌های توسعه‌ای، زیرساخت‌های گمرکی و اموال تملیکی از دیگر برنامه‌های حضور رئیس جمهور در این مجتمع بود. همچنین دکتر رئیسی در جریان روند تخلیه و بارگیری کالاهای اساسی در این مجتمع بندری قرار گرفت.
توصیه رئیسی برای رد خام‌فروشی
رئیسی همچنین در دیدار با قشرهای مختلف مردم هرمزگان، این استان را برخوردار از منابع متنوع توصیف کرد و گفت: هرمزگان دریا، معادن، صنایع، نیروی انسانی کارآمد و تحصیلکرده و آماده کار و تلاش دارد. وی گفت: انسجام خوبی در بین همه اقوام و گرایش‌های این منطقه وجود دارد که در سال‌های متمادی این وحدت و انسجام زبانزد بوده و این سرمایه باید حفظ و تقویت شود. رئیس جمهور با طرح این پرسش که چرا در هرمزگان با این میزان صنایع و سرمایه‌گذاری شاهد فقر هستیم، تصریح کرد: دولت و استاندار این استان از پژوهشگرانی که روی این موضوع کار کرده‌اند، استفاده کنند. رئیس جمهور با اشاره به اهمیت سواحل مکران گفت: در هیأت دولت استفاده حداکثری از ظرفیتهای این سواحل را مطرح کردیم و ساز و کاری برای آن تصویب شد تا در سطح ملی و با همکاری وزارتخانه‌ها بتوانیم از این سرمایه به نحو کامل استفاده کنیم. آیت‌الله رئیسی با اشاره به فروش محصولات کشاورزی به همسایگان هم اظهار داشت: موافق ایجاد بازار مشترک مرزی برای فروش محصولات کشاورزی استان به کشورهای همسایه هستیم. رئیس جمهور با رد خام‌فروشی خاطرنشان کرد: فعال کردن صنایع پایین‌دستی همچون پتروشیمی می‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند و استان هرمزگان ظرفیت ایجاد صنایع تبدیلی برای جلوگیری از خام‌فروشی را دارد.
دکتر رئیسی با اشاره به ضرورت مسأله‌محوری در کشور گفت: رهبر معظم انقلاب هم بر مسأله‌محوری تأکید دارند و ارائه «نظام مسائل» و تحقق مشارکت مردمی و دولت مردمی می‌تواند در برون رفت از مشکلات بسیار مؤثر باشد.
آیت‌الله رئیسی درباره کمبود پزشک، کادر درمان و مراکز درمانی در هرمزگان گفت: این موضوع در شورای اداری استان پیگیری می‌شود و عدالت ایجاب میکند پزشک در دسترس همه مردم ایران باشد زیرا اصلاً قابل قبول نیست که یک بیمار به دلیل نبود پزشک از بین برود. رئیس جمهور در پاسخ به درخواست یکی از سخنرانان مبنی بر تأسیس مهدکودک در ادارات، گفت: این موضوع خواسته بحقی است و پیگیری خواهد شد و در قانون جمعیت هم تأسیس مهدکودک در ادارات و نهادها آمده است و از کارهایی است که دولت باید پیگیری کند.
خیال مردم از امنیت کشور آسوده است
سید ابراهیم رئیســـــــی صبح روز جمعه در ادامه سفر خود به استان هرمزگان در بازدید از نمایشگاه دستاوردها و توانمندی‌های نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه یکم دریایی، تصریح کرد: این نمایشگاه اثبات کرد که تحریم و تهدید مانع پیشرفت نیست. رئیس جمهور افزود: اقدامات شما به بهترین شکل جلوه «ما می‌توانیم» است. آنچه در این نمایشگاه دیده شد نماد توانایی و اقتدار برای سپاه پاسداران و کشور است. رئیسی با تأکید بر اینکه حجم محدودیت و تحریم‌های نظامی و هسته‌ای در هیچ صنعت دیگری وجود ندارد، اظهار داشت: علیرغم این تحریم‌ها بیشترین پیشرفت را در این حوزه داشته‌ایم. رئیسی با اشاره به اراده قوی و توانمندی در نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، اظهار داشت: تا وقتی این روحیه انقلابی و بسیجی باشد، دشمن هیچ کاری نمی‌تواند انجام دهد. آنچه امروز به کشور قدرت داده اراده پولادین است. رئیس جمهور تصریح کرد: امروز مردم خیالشان از امنیت کشور در بخش‌های مختلف آسوده است زیرا هیچ حرکتی از چشم دلاوران نیروهای مسلح پوشیده نیست. آیت‌الله رئیسی خاطرنشان کرد: این احساس امنیت به‌دلیل اقتدار سپاه، ارتش و بسیج است. ارتش و سپاه در دل مردم جای دارند و ارتباط مردم با نیروهای مسلح بسیار نزدیک است.
آیت‌الله رئیسی در این بازدید از آخرین دستاوردها و توانمندی‌های نیروی دریایی سپاه در یک سال و نیم اخیر شامل یگان پهپادی، سامانه‌های موشکی، سامانه‌های جنگال، شناورهای راکت‌انداز، موشک‌انداز و اژدرافکن، تجهیزات زیرسطحی، ناوچه‌های موشک‌انداز، شناورهای رزمی تندرو و قایق‌های پرنده اطلاع یافته و از نزدیک در جریان پیشرفت‌های نیروی دریایی سپاه که تماماً به دست متخصصان داخلی انجام شده، قرار گرفت.
ضرورت حفظ هوشیاری در منطقه
آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رئیسی عصر پنجشنبه نیز ضمن حضور در جمع نمازگزاران مسجد شهرک امام علی (ع) با بیان اینکه امیدوارم رشادت‌ها، شهامت‌ها، ایستادگی‌ها و افتخارآفرین‌های مجموعه سپاه با قوت تداوم پیدا کند، گفت: در دوران دفاع مقدس پاسداران انقلاب اسلامی در کنار دیگر نیروهای مسلح و انقلابی کشور، در جبهه‌های جنوبی و غربی و نیز در مناطق دریایی حقیقتاً خوش درخشیدند.
رئیس جمهور افزود: پس از پایان دفاع مقدس نیز نیرو و توان سپاه در جهت سازندگی کشور به‌کار گرفته شد. هر جا که یک پروژه مهم و یک کار بزرگ در جهت رفع مشکلات کشور می‌بینیم، یک نیروگاه، یک پل، یک مجموعه عظیم صنعتی، راه‌ها و بزرگراه‌ها و مجموعه قرارگاه‌های سازندگی مرتبط با سپاه آنجا مشغول تلاش و کار هستند.
دکتر رئیسی با گرامیداشت یاد شهید سلیمانی و اشاره به حضور میدانی وی در رسیدگی به مشکلات ناشی از سیل سال ۹۸ خوزستان اظهار داشت: تلاش‌ها و اقدامات نیروهای مسلح و نیروهای بسیج در امدادرسانی به مردمی که گرفتار بلایای طبیعی شده‌اند، بهترین کمک به دولت است.
آیت‌الله رئیسی تصریح کرد: خانواده افراد شاغل در نیروهای مسلح چه در دوران دفاع مقدس و چه در حال حاضر که دوران سازندگی است، گاهی روزها همسر و پدر خود را نمی‌بینند. این صبر و بردباری شما خیلی نزد خداوند متعال پاداش و اجر دارد. رهبری معظم انقلاب همواره به همه ما به عنوان سربازان نظام، این تأکید را دارند که در انجام خدمت به مردم به هیچ عنوان نباید کوتاهی کرد.
رئیس جمهور ادامه داد: رهبر معظم انقلاب در عین حال به همه توصیه میکنند که در کنار خدمتگزاری از خانواده غافل نشوند. ایشان تأکید دارند که باید کار و تلاش کنیم اما خانواده‌ها هم دارای جایگاه و حقوقی هستند. خوشبختانه در نیروهای مسلح و بویژه در سپاه به تربیت و تحصیل و رشد فرزندان توجه خوبی می‌شود.
دکتر رئیسی در ادامه سخنانش به افتخارآفرینی نیروهای سپاه در منطقه دریایی هرمزگان خاطرنشان کرد: نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صیانت درخشانی از مرزهای آبی و هوایی کشور بویژه در برابر امریکایی‌هایی که به منطقه آمدند انجام دادند که از جمله این رشادت‌ها به اسارت گرفتن نیروهای متجاوز امریکایی بود.
رئیس جمهور با تأکید بر ضرورت حفظ هوشیاری گفت: در حال حاضر در منطقه جنگی نداریم، اما این بیداری و هوشیاری، رصد کردن و زیر نظر داشتن اوضاع از ضرورت‌های این منطقه است. امروز بحمدالله در منطقه آرامش داریم اما در عین حال باید اوضاع را زیر نظر داشت و رصد کرد و همواره هوشیار بود.
آیت‌الله رئیسی افزود: امروز نیروهای مسلح ما و سپاه پاسداران به صورت خاص، این هوشیاری و بصیرت را در مسائل مختلف دارند.
افتتاح پالایشگاه نفت فوق سنگین قشم
آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رئیسی ظهر جمعه در دومین روز سفر به هرمزگان پس از افتتاح فاز اول پروژه پالایشگاه نفت فوق سنگین قشم در گفتوگو با خبرنگاران در پاسخ به این سؤال که افتتاح این طرح چه تأثیری در جلوگیری از خام‌فروشی دارد، گفت: هدف احداث این پالایشگاه جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده است. رئیس جمهور رویکرد دولت سیزدهم را جلوگیری از خام فروشی منابع و مواد معدنی کشور توصیف کرد و گفت: این رویکرد در حوزه نفت نیز به صورت جدی از سوی وزارت نفت دنبال می‌شود و ساخت پالایشگاه نفت فوق سنگین قشم جلوه‌ای از تلاش برای جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده است که منافع آن نصیب ملت ایران می‌شود. رئیسی با بیان اینکه محصولات این پالایشگاه از جمله قیر موارد استفاده گسترده‌ای دارد، اظهار داشت: این اقدام از آن گام‌های بسیار خوبی است که وزارت نفت با همکاری بخش خصوصی برداشته است.
رئیس جمهور گفت: بانک‌های کشور در این طرح مهم سرمایه‌گذاری کرده‌اند که هم خودشان سود می‌برند و هم محصولش برای مردم خواهد بود.
توسعه گردشگری در جزیره قشم
رئیس جمهور همچنین روز جمعه در ادامه برنامه‌های سفر خود به استان هرمزگان، با حضور در روستای گورزین در جزیره قشم با مردم این روستا دیدار و گفتوگو کرد و از نزدیک در جریان مشکلات آنها قرار گرفت. رئیس جمهور گفت: در جزیره قشم به برکت جمهوری اسلامی کارهای زیادی انجام شده است و چهره این جزیره با قبل از انقلاب قابل قیاس نیست.
دکتر رئیسی خاطرنشان کرد: بخشی از مردم این منطقه در پروژه‌های گردشگری مشغول هستند که با توسعه این صنعت، اشتغال افزایش خواهد یافت. آیت‌الله رئیسی با اشاره به درخواست مردم برای حل مشکل بازپرداخت تسهیلات خود که برای سال‌های گذشته بوده، تصریح کرد: قرار شد استاندار این موضوع را پیگیری کند تا بازپرداخت تسهیلات فشاری بر مردم نیاورد.
در جمع مردم جزیره هرمز
رئیسی همچنین در این سفر با حضور در جزیره هرمز با مردم و مسئولین این جزیره دیدار و گفتوگو کرد. رئیس جمهور در جمع مردم جزیره هرمز گفت: از افتخارات جزیره هرمز تقدیم شهید به کشور و حضور خانواده شهدا در آن است. دکتر رئیسی با اشاره به کمبود مرکز بهداشتی در جزیره هرمز اظهار داشت: یک مرکز فعال برای خدمت‌رسانی به مردم این جزیره و مسافران و گردشگران ایجاد شود.
آیت‌الله رئیسی تأکید کرد: یکی از برنامه‌های دولت ساخت مسکن است و قرار شد در طرح ملی مسکن تعدادی مسکن نیز در این جزیره ساخته شود و استاندار هرمزگان این موضوع را پیگیری میکند.
رئیس جمهور تصریح کرد: معنا ندارد در جزیره هرمز با این همه ظرفیت مردم مشکل بیکاری داشته باشند و مسأله اشتغال از محوری‌ترین موضوعاتی است که باید در این جزیره حل شود. دکتر رئیسی با تأکید بر فعال کردن اقتصاد گردشگری در جزیره هرمز خاطرنشان کرد: معتقدم با فعال شدن ظرفیت گردشگری در جزیره هرمز اشتغال نیز ایجاد می‌شود. همچنین در این بازدید آیت‌الله رئیسی با خانواده شهدا و ایثارگران این جزیره دیدار و گفتوگو و بر حفظ فرهنگ و سیره شهدا در این منطقه و پاسداری مقاصد و اهداف شهیدان تأکید کرد. آیت‌الله رئیسی گفت: جزیره هرمز ظرفیت زیادی در جذب گردشگران دارد و با فعال شدن این ظرفیت، مشکل بیکاری در این جزیره حل خواهد شد.
|
|
|
|
|
|
|
گزارش «ایران» از جزئیات افزایش صادرات نفت کشور در 6 ماهه نخست سال جاری جهش 10 میلیارد دلاری درآمد نفتی
با بازاریابی های صورت گرفته در دولت سیزدهم، علاوه بر خریداران سنتی نفت ایران، مشتریان جدیدی نیز اضافه شدند
کارشناسان می گویند با بازاریابی های صورت گرفته در دولت سیزدهم، علاوه بر خریداران سنتی نفت ایران، مشتریان جدیدی نیز اضافه شدند
مدیرعامل شرکت نفت به «ایران» گفته است تمام پول نفت را بدون تأخیر می گیریم
گروه اقتصادی / بانک مرکزی در نماگر اقتصادی 6 ماه نخست امسال، گزارش می‌دهد که درآمدهای نفتی ایران در نیمه اول 1400 حدود 10 میلیارد دلار بیشتر از مدت مشابه سال قبل بوده است. به این ترتیب که 6 ماهه اول 1399 میزان درآمدهای نفتی ایران 8 میلیارد و 558 میلیون دلار بوده و این رقم در 6 ماهه اول 1400 به 18 میلیارد و 677 میلیون دلار رسیده است. افزایش 118 درصدی یا به تعبیری 2.2 برابری درآمدهای صادراتی نفت ایران درحالی رقم خورده است که مقامات کشور از بازگشت تمام این درآمدهای ارزی به کشور خبر می‌دهند.
آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در این باره روز گذشته در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «هرچند پیگیری برای رفع تحریم‌ها دستور کار جدی دولت است، اما در دولت سیزدهم تلاش برای خنثی‌سازی تحریم‌ها موکول به مذاکرات نشده، به نحوی که امروز و در همین شرایط تحریم، فروش نفت ما به قدری افزایش داشته که دیگر نگرانی نداریم و درآمد حاصل از آن نیز در حال بازگشت به کشور است.»
رئیس جمهور این موضوع افزایش قابل توجه فروش نفت ایران در شرایط تحریم و همچنین بازگشت درآمد حاصل از آن را روز پنجشنبه نیز در حاشیه سفر استانی خود به هرمزگان عنوان کرده و گفته بود که «صادرات نفتی ایران به حدی افزایش یافته که ما دیگر نگران صادرات آن نیستیم. صادرات نفت در دولت سیزدهم ۴۰ درصد افزایش یافته و پول حاصل از صادرات نیز در حال بازگشت به کشور است.»
اما این افزایش صادرات و درآمد ارزی مربوط به فروش نفت خام، فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی صادر شده چگونه رخ داده است؟
استفاده از مدل‌های متنوع بازاریابی
محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران می‌گوید: «میزان فروش نفت خام و میعانات گازی در مقایسه با چند ماه گذشته یا در مقایسه با قبل از دولت سیزدهم افزایش قابل توجهی داشته و تمام مطالبات حاصل از فروش نفت و میعانات گازی را هم دریافت می‌کنیم. امروز از یک روش و یا از یک مدل بازاریابی تبعیت نمی‌کنیم. بازاریابی برای فروش نفت در جهان شمایل مختلفی به خود گرفته و ما هم می‌توانیم از اشکال مختلف بازاریابی استفاده کنیم.» به گزارش «ایران»، او ادامه می‌دهد: «در چند ماه اخیر ما در شرکت ملی نفت ایران فعالیت گسترده‌ای را در حوزه بازاریابی داشتیم و همین موضوع میزان فروش را افزایش داد.»
افزایش تعداد بازارهای صادراتی
اما علت دیگر افزایش فروش نفت ایران، احیای برخی از بازارهای از دست رفته طی دوران تحریم بوده است. به طوری که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران توضیح می‌دهد: «در دولت سیزدهم، ما بازارهایی که به دلیل تحریم و یا به دلیل سیاست‌های خاصی از دست دادیم، دوباره برگردانیم. در حال حاضر نام آنها را نمی‌توان گفت اما امروز بازار نفت ایران گسترده‌تر شده است.»
استفاده از تمام ظرفیت‌ها، حتی بخش خصوصی
موضوع دیگری که در فروش نفت و بازگشت منابع حاصل از آن مؤثر بوده است، استفاده شرکت ملی نفت ایران از تمام ظرفیت‌ها، از جمله بخش خصوصی است. خجسته مهر در این باره می‌گوید که «الان بخشی از فروش نفت ما از طریق بخش خصوصی انجام می‌شود. البته نفت کاملاً طبق قوانین و مقررات به فروش می‌رسد و همه چیز براساس ضوابط است و جای نگرانی نیست.»
افزایش خرید چین از ایران
ردیابی نفتکش‌ها و گزارش منابع ثانویه بازار جهانی نفت خام نشان می‌دهد که تعداد نفتکش‌هایی که نفت ایران را به چین انتقال می‌دهند، در چندماه اخیر بیشتر شده است و این موضوع از افزایش صادرات نفت ایران به چین حکایت دارد. در روزهای اخیر، خبرگزاری بلومبرگ از افزایش ۵۳ درصدی صادرات نفت ایران و ونزوئلا به چین طی سال گذشته میلادی خبر داد و نوشت که چندماهی است پالایشگاه‌های مستقل و کوچک چینی حجم نفت بیشتری را از این دو کشور خریداری میکنند.
بر اساس آمارهای شرکت اطلاعات کالا کپلر، چین در سال گذشته میلادی روی‌هم‌رفته ۳۲۴ میلیون بشکه نفت (معادل حدود ۸۸۷ هزار بشکه در روز) از ایران و ونزوئلا خریداری کرده که ۵۳ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ است. تخمین شرکت کپلر این است که ایران در سال 2021 دو برابر سال ۲۰۲۰ نفت صادر کرده و چین بزرگترین خریدار نفت ایران در این دوره بوده است.
افزایش کشش بازار برای خرید نفت ایران
اگرچه ایران تحت تحریم نفتی و بانکی امریکاست، اما شرایط عرضه و تقاضا در بازار جهانی نفت خام به شکلی است که امروز کشورها برای تأمین انرژی مورد نیاز خود و همین طور مقابله با قیمت‌های بالای نفت حاضرند تحریم‌های نفتی ایران را نادیده بگیرند و حتی امروز امریکا هم برای کاهش تحریم نفتی ایران تحت فشار است. این سیگنال‌های قیمتی و ساختاری بازار نفت به موفقیت اقدامات ایران در زمینه بازاریابی کمک کرده است. روز گذشته و در زمان تنظیم این گزارش، قیمت هر بشکه نفت خام شاخص برنت 85 دلار و 70 سنت بود که تقریباً قله قیمت نفت طی 8 سال اخیر محسوب می‌شود. همین مسأله نیز در رشد درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت مؤثر بوده است.
کارشناسان چه می‌گویند؟
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه مهم‌ترین عوامل افزایش تولید و صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر، تعامل با مشتریان خارجی، وجود فضای جدید در مذاکرات و نیاز بازار بوده، می‌گوید: «با بازاریابی‌های گسترده در دولت سیزدهم، علاوه بر مشتریان سنتی، مشتریان جدیدی به خریداران نفت ایران اضافه شدند.»
«حسن مرادی» در گفتوگو با ایرنا ادامه می‌دهد: «گشایش‌هایی در زمینه دریافت پول صادرات نفت اتفاق افتاده که تهاتر نیز به افزایش درآمد صادرات نفت کمک کرده است.»
در همین حال، «آلبرت بغزیان» کارشناس اقتصادی می‌گوید: «افزایش حجم کالا در کشور و تأمین کالاهای اساسی یکی از نشانه‌های افزایش صادرات نفت است.»
جهانبخش امینی، کارشناس انرژی نیز درباره برنامه افزایش بیشتر صادرات نفت کشور به ایسنا می‌گوید: «دولت برنامه‌هایی را برای افزایش تولید و فروش نفت در دستور کار دارد و گویا در این زمینه اقداماتی انجام شده که اگر بتوانند درآمد آن را نیز به کشور برگردانند کار ارزشمندی است. ایران می‌تواند تولید خود را افزایش دهد.»
محمد خطیبی - نماینده سابق ایران در اوپک- هم بیان میکند: «صحبت‌های اخیر مسئولان مبنی بر افزایش تولید نفت تا پایان سال به میزان قبل از تحریم‌ها، ممکن است مبتنی بر برنامه افزایش صادرات نفت باشد.»
به این ترتیب، به نظر می‌رسد که روند فروش نفت ایران صعودی باشد و همان طور که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران می‌گوید منابع این صادرات نفت نیز کاملاً دریافت شده است و مطالبه معوقی از محل فروش نفت نداریم. احمد اسدزاده، معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی نیز اخیراً گفته بود: «صادرات نفت تحرک جدی پیدا کرده و ثمره آن هم این است که وزارت نفت در 8 ماه نخست سال ۱۴۰۰ بیش از مقدار تعهدش در بودجه ارز تحویل خزانه داده است و ان‌شاءالله این روند افزایشی ادامه دار است.»
مدیرعامل شرکت نفت به «ایران» گفته است تمام پول نفت را بدون تأخیر می گیریم
گروه اقتصادی / بانک مرکزی در نماگر اقتصادی 6 ماه نخست امسال، گزارش می‌دهد که درآمدهای نفتی ایران در نیمه اول 1400 حدود 10 میلیارد دلار بیشتر از مدت مشابه سال قبل بوده است. به این ترتیب که 6 ماهه اول 1399 میزان درآمدهای نفتی ایران 8 میلیارد و 558 میلیون دلار بوده و این رقم در 6 ماهه اول 1400 به 18 میلیارد و 677 میلیون دلار رسیده است. افزایش 118 درصدی یا به تعبیری 2.2 برابری درآمدهای صادراتی نفت ایران درحالی رقم خورده است که مقامات کشور از بازگشت تمام این درآمدهای ارزی به کشور خبر می‌دهند.
آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در این باره روز گذشته در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «هرچند پیگیری برای رفع تحریم‌ها دستور کار جدی دولت است، اما در دولت سیزدهم تلاش برای خنثی‌سازی تحریم‌ها موکول به مذاکرات نشده، به نحوی که امروز و در همین شرایط تحریم، فروش نفت ما به قدری افزایش داشته که دیگر نگرانی نداریم و درآمد حاصل از آن نیز در حال بازگشت به کشور است.»
رئیس جمهور این موضوع افزایش قابل توجه فروش نفت ایران در شرایط تحریم و همچنین بازگشت درآمد حاصل از آن را روز پنجشنبه نیز در حاشیه سفر استانی خود به هرمزگان عنوان کرده و گفته بود که «صادرات نفتی ایران به حدی افزایش یافته که ما دیگر نگران صادرات آن نیستیم. صادرات نفت در دولت سیزدهم ۴۰ درصد افزایش یافته و پول حاصل از صادرات نیز در حال بازگشت به کشور است.»
اما این افزایش صادرات و درآمد ارزی مربوط به فروش نفت خام، فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی صادر شده چگونه رخ داده است؟
استفاده از مدل‌های متنوع بازاریابی
محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران می‌گوید: «میزان فروش نفت خام و میعانات گازی در مقایسه با چند ماه گذشته یا در مقایسه با قبل از دولت سیزدهم افزایش قابل توجهی داشته و تمام مطالبات حاصل از فروش نفت و میعانات گازی را هم دریافت می‌کنیم. امروز از یک روش و یا از یک مدل بازاریابی تبعیت نمی‌کنیم. بازاریابی برای فروش نفت در جهان شمایل مختلفی به خود گرفته و ما هم می‌توانیم از اشکال مختلف بازاریابی استفاده کنیم.» به گزارش «ایران»، او ادامه می‌دهد: «در چند ماه اخیر ما در شرکت ملی نفت ایران فعالیت گسترده‌ای را در حوزه بازاریابی داشتیم و همین موضوع میزان فروش را افزایش داد.»
افزایش تعداد بازارهای صادراتی
اما علت دیگر افزایش فروش نفت ایران، احیای برخی از بازارهای از دست رفته طی دوران تحریم بوده است. به طوری که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران توضیح می‌دهد: «در دولت سیزدهم، ما بازارهایی که به دلیل تحریم و یا به دلیل سیاست‌های خاصی از دست دادیم، دوباره برگردانیم. در حال حاضر نام آنها را نمی‌توان گفت اما امروز بازار نفت ایران گسترده‌تر شده است.»
استفاده از تمام ظرفیت‌ها، حتی بخش خصوصی
موضوع دیگری که در فروش نفت و بازگشت منابع حاصل از آن مؤثر بوده است، استفاده شرکت ملی نفت ایران از تمام ظرفیت‌ها، از جمله بخش خصوصی است. خجسته مهر در این باره می‌گوید که «الان بخشی از فروش نفت ما از طریق بخش خصوصی انجام می‌شود. البته نفت کاملاً طبق قوانین و مقررات به فروش می‌رسد و همه چیز براساس ضوابط است و جای نگرانی نیست.»
افزایش خرید چین از ایران
ردیابی نفتکش‌ها و گزارش منابع ثانویه بازار جهانی نفت خام نشان می‌دهد که تعداد نفتکش‌هایی که نفت ایران را به چین انتقال می‌دهند، در چندماه اخیر بیشتر شده است و این موضوع از افزایش صادرات نفت ایران به چین حکایت دارد. در روزهای اخیر، خبرگزاری بلومبرگ از افزایش ۵۳ درصدی صادرات نفت ایران و ونزوئلا به چین طی سال گذشته میلادی خبر داد و نوشت که چندماهی است پالایشگاه‌های مستقل و کوچک چینی حجم نفت بیشتری را از این دو کشور خریداری میکنند.
بر اساس آمارهای شرکت اطلاعات کالا کپلر، چین در سال گذشته میلادی روی‌هم‌رفته ۳۲۴ میلیون بشکه نفت (معادل حدود ۸۸۷ هزار بشکه در روز) از ایران و ونزوئلا خریداری کرده که ۵۳ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ است. تخمین شرکت کپلر این است که ایران در سال 2021 دو برابر سال ۲۰۲۰ نفت صادر کرده و چین بزرگترین خریدار نفت ایران در این دوره بوده است.
افزایش کشش بازار برای خرید نفت ایران
اگرچه ایران تحت تحریم نفتی و بانکی امریکاست، اما شرایط عرضه و تقاضا در بازار جهانی نفت خام به شکلی است که امروز کشورها برای تأمین انرژی مورد نیاز خود و همین طور مقابله با قیمت‌های بالای نفت حاضرند تحریم‌های نفتی ایران را نادیده بگیرند و حتی امروز امریکا هم برای کاهش تحریم نفتی ایران تحت فشار است. این سیگنال‌های قیمتی و ساختاری بازار نفت به موفقیت اقدامات ایران در زمینه بازاریابی کمک کرده است. روز گذشته و در زمان تنظیم این گزارش، قیمت هر بشکه نفت خام شاخص برنت 85 دلار و 70 سنت بود که تقریباً قله قیمت نفت طی 8 سال اخیر محسوب می‌شود. همین مسأله نیز در رشد درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت مؤثر بوده است.
کارشناسان چه می‌گویند؟
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه مهم‌ترین عوامل افزایش تولید و صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر، تعامل با مشتریان خارجی، وجود فضای جدید در مذاکرات و نیاز بازار بوده، می‌گوید: «با بازاریابی‌های گسترده در دولت سیزدهم، علاوه بر مشتریان سنتی، مشتریان جدیدی به خریداران نفت ایران اضافه شدند.»
«حسن مرادی» در گفتوگو با ایرنا ادامه می‌دهد: «گشایش‌هایی در زمینه دریافت پول صادرات نفت اتفاق افتاده که تهاتر نیز به افزایش درآمد صادرات نفت کمک کرده است.»
در همین حال، «آلبرت بغزیان» کارشناس اقتصادی می‌گوید: «افزایش حجم کالا در کشور و تأمین کالاهای اساسی یکی از نشانه‌های افزایش صادرات نفت است.»
جهانبخش امینی، کارشناس انرژی نیز درباره برنامه افزایش بیشتر صادرات نفت کشور به ایسنا می‌گوید: «دولت برنامه‌هایی را برای افزایش تولید و فروش نفت در دستور کار دارد و گویا در این زمینه اقداماتی انجام شده که اگر بتوانند درآمد آن را نیز به کشور برگردانند کار ارزشمندی است. ایران می‌تواند تولید خود را افزایش دهد.»
محمد خطیبی - نماینده سابق ایران در اوپک- هم بیان میکند: «صحبت‌های اخیر مسئولان مبنی بر افزایش تولید نفت تا پایان سال به میزان قبل از تحریم‌ها، ممکن است مبتنی بر برنامه افزایش صادرات نفت باشد.»
به این ترتیب، به نظر می‌رسد که روند فروش نفت ایران صعودی باشد و همان طور که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران می‌گوید منابع این صادرات نفت نیز کاملاً دریافت شده است و مطالبه معوقی از محل فروش نفت نداریم. احمد اسدزاده، معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی نیز اخیراً گفته بود: «صادرات نفت تحرک جدی پیدا کرده و ثمره آن هم این است که وزارت نفت در 8 ماه نخست سال ۱۴۰۰ بیش از مقدار تعهدش در بودجه ارز تحویل خزانه داده است و ان‌شاءالله این روند افزایشی ادامه دار است.»
|
|
|
|
|
|
|
در دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کشورمان با وزیر امور همکاری های بین المللی امارات صورت گرفت دعوت امارات از رئیسی برای سفر به این کشور
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صبح روز جمعه 24 دی ماه ضمن بازدید از برخی بخش‌های نمایشگاه اکسپو 2020 دوبی در پاویون جمهوری اسلامی ایران حضور یافت و در جریان روند کاری نمایشگاه قرار گرفت. به گزارش روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اسماعیلی همچنین از پاویون کشورهای ژاپن، هند و روسیه در این رویداد مهم بازدید کرد. وی در ادامه ضمن بازدید از پاویون کشور امارات با خانم ریم الهاشمی وزیر امور همکاری‌های بین‌المللی کشور امارات دیدار و گفتوگو کرد. در این دیدار خانم الهاشمی ضمن خوشامد گویی به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از دعوت رسمی این کشور از رئیس‌جمهور کشورمان آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی به کشور امارات و بازدید از اکسپو 2020 همزمان با روز ایران در این رویداد بین‌المللی در روز 18 بهمن ماه امسال خبر داد. همچنین اسماعیلی گفت: «ما از روابط فرهنگی گسترده فیمابین دو کشور استقبال می‌کنیم.» نمایشگاه جهانی اکسپو ۲۰۲۰ دوبی یکی از مهم‌ترین رویدادهای جهانی محسوب می‌شود که به‌دلیل شیوع کرونا با یک سال تأخیر آغاز شده است. این نمایشگاه از اول اکتبر ۲۰۲۱ (9 مهر 1400) تا ۳۱ مارس ۲۰۲۲ (11 فروردین 1401) به‌مدت ۱۸۲ روز در دوبی برگزار می‌شود و برای ۶ ماه میزبان ۱۹۲ کشور جهان است.
|
|
|
|
|
|
|
دیپلمات‌های ایران و سه کشور اروپایی عصر روز گذشته به‌طور موقت به مدت دو روز به پایتخت ها بازگشتند توقف 48ساعته مذاکرات وین
گروه سیاسی/ بروز نشانه‌هایی در صحنه دیپلماتیک وین از پدیدار شدن چشم‌اندازی روشن در مذاکرات حکایت میکند. منابع خبری از آغاز به کار «کارگروه تدابیر اجرایی» از روز چهارشنبه گذشته خبر داده‌اند. خبری که گرچه با موضعگیری برخی طرف‌های مقابل تباین دارد اما با این واقعیت منطبق است که رایزنی‌های دو کارگروه دیگر -یعنی کارگروه هسته‌ای و کارگروه تحریم- به مرحله‌ای رسیده که به تشکیل کارگروه اجرایی ضرورت بخشیده است.
دیگر وجه مهم مذاکرات وین که در سخنان روز گذشته «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه نمایان شد، عقب‌نشینی غرب از شروطی بود که در ادوار پیشین مذاکرات پیرامون فعالیت‌های موشکی و نقش منطقه‌ای ایران گذاشته بود. به گفته «لاوروف» این موضوعات از مذاکرات کنار گذاشته شد و طرفین پذیرفتند درباره شرایطی صحبت کنند که ترامپ از توافق خارج شده بود. «لاوروف» در این زمینه افزود: «ما در مذاکرات درباره شرایطی صحبت می‌کنیم که ترامپ از توافق خارج شده بود و باید برجام را همان‌طور که قبلاً بود و بدون افزودن چیزی به آن احیا کنیم.» وزیر خارجه روسیه همچنین با بیان اینکه پیشرفت و تمایل واقعی از سوی ایران و امریکا برای درک نگرانی‌های یکدیگر و یافتن راهی برای حل این نگرانی‌ها از طریق یک توافق جامع وجود دارد، اعلام کرد «پیشرفتی که در مذاکرات وین حاصل شده بسیار زیاد است.» روند رو به پیشرفت مذاکرات در حالی پررنگ شده است که هیأت ایرانی پیشتر و در آغاز به کار دولت سیزدهم در شرایطی به وین بازگشت که دو پیش‌نویس قابل قبول را روی میز گذاشت که یکی موضوع تحریم‌ها و دیگری نحوه بازگشت ایران به اقدامات برجامی‌اش را شامل می‌شد. بر همین اساس مقرر شده بود چنانچه همه طرف‌ها به یک پیش‌نویس مشترک و مورد وفاق دست یابند، ایران پیشنهاد سوم خود را برای عملی کردن اصول تفاهم شده در مذاکرات روی میز بگذارد. قابل انتظار بود که امریکا به عنوان کشوری که با خروج یکجانبه از برجام خود مسبب وضع موجود و آغاز دوباره مذاکرات برای رفع تحریم‌ها شده بود، برای انجام تعهدات خود شانه خالی کند.
آخرین موضعگیری حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه مبنی بر اینکه امریکا باید همه تحریم‌های بعد از برجام را هم لغو کند، نشان داد که یکی از مهم‌ترین موضوعات جاری مورد بحث در وین، به تصمیم امریکا برای تجدید نظر در سیاستی بازمی‌گردد که پیشتر «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور پیشین از طریق تحریم‌ها نسبت به ایران در پیش گرفته بود. تهران علاوه بر خواسته رفع همه تحریم‌های برجامی و پسابرجامی موضوع ضمانت بخشی به تصمیمات احتمالی را مورد توجه قرار داده است.
نکته قابل تأمل در کشاکش مذاکرات حساس وین اینکه خواسته‌های تهران چنان دقیق، موشکافانه و با مشخص کردن مابه‌ازای روشن آن به طرف مقابل ارائه شده که موضعگیری‌های ادعایی گاه و بیگاه شمار محدودی از مقام‌های غربی را می‌توان تنها در امتداد پیگیری سیاست چانه زنی حداکثری ارزیابی کرد. یعنی با وجود اختلافات پیش گفته، آغاز فعالیت «کارگروه تدابیر اجرایی» خود گویای واقعیاتی است که در صحنه گفتوگوهای فنی و قابل اجرا در حال رخ دادن است و به رغم کارشکنی برخی طرف‌ها، نوید نتایجی مثبت را می‌دهد.
عقربه‌شمار «بلینکن»
آنچه در پی مذاکرات فنی و رو به جلوی وین می‌گذرد، نیز مانع آن نمی‌شود که برخی طرف‌های مذاکره همچنان بر طبل مواضع ادعایی خود نکوبند و برای پایان مذاکرات عقربه‌های ساعت را نشمارند. چنانکه «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه امریکا در مصاحبه‌ای با «ان‌پی‌آر» با بیان اینکه «وقت بسیار بسیار کوتاه است»، مدعی شده است: «ایران دارد به نقطه‌ای که بتواند در مدت زمانی بسیار بسیار کوتاه مواد شکافت‌پذیر لازم برای ساخت یک بمب هسته‌ای را تولید کند، می‌رسد.» وزیر خارجه امریکا گرچه بار دیگر تصمیم ترامپ برای خروج از برجام را زیر سؤال برد اما این واقعیت را هم نادیده گرفت که این واشنگتن است که حالا باید با رفع تحریم‌هایی که ترامپ به تصویب رساند، مسئولیت جبران مافات خسارات ایران را متقبل شده و به این ترتیب تکلیف مذاکرات را در کوتاه مدت یکسره کند.
دور هشتم مذاکرات وین که از روز ۱۳ دی ماه در وین آغاز شد در سطوح مختلف جریان داشته است. در همین چهارچوب پنجشنبه گذشته مذاکرات در دو سطح رؤسای هیأتها و کارشناسان ادامه یافت و علی باقری مذاکره‌کننده ارشد ایران با «انریکه مورا»، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام دیداری دوجانبه داشت. باقری همچنین با «میخائیل اولیانوف» مذاکره کننده ارشد روسیه نیز به صورت دوجانبه به گفتوگو پرداخت. مذاکره کننده ارشد کشورمان همچنین با مذاکره کنندگان سه کشور اروپایی ملاقات کرد و از سوی دیگر جلسات در سطوح کارشناسی به صورت دوجانبه و چندجانبه به منظور بررسی موضوعات مختلف برگزار شد.
براساس تفاهم انجام شده بین هیأتها مذاکره کنندگان ارشد ایران و سه کشور اروپایی عصر روز گذشته بطور موقت به مدت دو روز به پایتخت ها بازگشتند. البته مذاکرات کارشناسی بدون وقفه ادامه خواهد یافت. در همین حال جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز گذشته اعلام کرد احتمال حصول توافق با ایران وجود دارد.
برش
چهارچوب دیدار آتی رئیسی- پوتین از زبان لاوروف
«سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه در نشست خبری سالانه خود درباره سفر آیت‌الله «سیدابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران به روسیه گفت: «این یک دیدار مهم است و باید ارتباطات در عالی‌ترین سطح ادامه پیدا کند. البته اخیراً این ارتباطات تحت تأثیر کووید-۱۹ قرار گرفته است. رؤسای جمهور دو کشور تلفنی صحبت داشته‌اند اما دیدار حضوری سازنده‌تر خواهد بود. اهمیت این دیدار در لزوم تطبیق یادداشت‌ها درخصوص تمام مسائل و دستورکارها بویژه با توجه به تغییر ریاست دولت ایران است و باید تضمین تداوم تبادلات اقتصادی و دیگر حوزه‌ها را تحلیل کنیم».
لاوروف افزود: «پروژه‌های مشترک زیادی وجود دارند و باید به جزئیات توجه داشته باشیم و دولت در حال کار کردن روی آن است. کمیسیون مربوطه به ریاست وزرای انرژی باید سهم خود را در این گفت‌وگوها داشته باشند. همچنین مسائلی در زمینه سیاست‌های بین‌المللی، برجام و اوضاع کلی در خلیج فارس وجود دارد که اخیراً نیز بین دو طرف مورد بحث قرار گرفته‌اند. دستورکار ما شامل همکاری با سازمان ملل و سازمان منع سلاح‌های شیمیایی است. ایران یکی از اعضای تیمی است که از اصول قوانین بین‌المللی دفاع میکنند و نه یک سری توافق‌های محدود گروه کوچکی از کشورها.» وزیر امور خارجه روسیه گفت: «ایران همچنین عضوی از گروه دفاع از منشور سازمان ملل است. درخصوص برخی مسائل منطقه‌ای، همکاری‌های نزدیکی در سوریه داریم و همچنین در کنار ترکیه عضو نشست آستانه هستیم. این یک نمونه درخشان از چگونگی اتحاد دو کشور با محور اهداف مشترک با وجود دیدگاه متفاوت است. هنگامی که مشخص شد ایجاد پلتفرمی برای کمک به سوریه قابل اجر است، تروئیکای آستانه و کنگره سوریه کمک کردند پیش‌نویس سندی نگاشته شود که اکنون چهارچوب مذاکرات است و به تقویت مذاکرات سوری‌ها کمک زیادی کرده است.»
دیگر وجه مهم مذاکرات وین که در سخنان روز گذشته «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه نمایان شد، عقب‌نشینی غرب از شروطی بود که در ادوار پیشین مذاکرات پیرامون فعالیت‌های موشکی و نقش منطقه‌ای ایران گذاشته بود. به گفته «لاوروف» این موضوعات از مذاکرات کنار گذاشته شد و طرفین پذیرفتند درباره شرایطی صحبت کنند که ترامپ از توافق خارج شده بود. «لاوروف» در این زمینه افزود: «ما در مذاکرات درباره شرایطی صحبت می‌کنیم که ترامپ از توافق خارج شده بود و باید برجام را همان‌طور که قبلاً بود و بدون افزودن چیزی به آن احیا کنیم.» وزیر خارجه روسیه همچنین با بیان اینکه پیشرفت و تمایل واقعی از سوی ایران و امریکا برای درک نگرانی‌های یکدیگر و یافتن راهی برای حل این نگرانی‌ها از طریق یک توافق جامع وجود دارد، اعلام کرد «پیشرفتی که در مذاکرات وین حاصل شده بسیار زیاد است.» روند رو به پیشرفت مذاکرات در حالی پررنگ شده است که هیأت ایرانی پیشتر و در آغاز به کار دولت سیزدهم در شرایطی به وین بازگشت که دو پیش‌نویس قابل قبول را روی میز گذاشت که یکی موضوع تحریم‌ها و دیگری نحوه بازگشت ایران به اقدامات برجامی‌اش را شامل می‌شد. بر همین اساس مقرر شده بود چنانچه همه طرف‌ها به یک پیش‌نویس مشترک و مورد وفاق دست یابند، ایران پیشنهاد سوم خود را برای عملی کردن اصول تفاهم شده در مذاکرات روی میز بگذارد. قابل انتظار بود که امریکا به عنوان کشوری که با خروج یکجانبه از برجام خود مسبب وضع موجود و آغاز دوباره مذاکرات برای رفع تحریم‌ها شده بود، برای انجام تعهدات خود شانه خالی کند.
آخرین موضعگیری حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه مبنی بر اینکه امریکا باید همه تحریم‌های بعد از برجام را هم لغو کند، نشان داد که یکی از مهم‌ترین موضوعات جاری مورد بحث در وین، به تصمیم امریکا برای تجدید نظر در سیاستی بازمی‌گردد که پیشتر «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور پیشین از طریق تحریم‌ها نسبت به ایران در پیش گرفته بود. تهران علاوه بر خواسته رفع همه تحریم‌های برجامی و پسابرجامی موضوع ضمانت بخشی به تصمیمات احتمالی را مورد توجه قرار داده است.
نکته قابل تأمل در کشاکش مذاکرات حساس وین اینکه خواسته‌های تهران چنان دقیق، موشکافانه و با مشخص کردن مابه‌ازای روشن آن به طرف مقابل ارائه شده که موضعگیری‌های ادعایی گاه و بیگاه شمار محدودی از مقام‌های غربی را می‌توان تنها در امتداد پیگیری سیاست چانه زنی حداکثری ارزیابی کرد. یعنی با وجود اختلافات پیش گفته، آغاز فعالیت «کارگروه تدابیر اجرایی» خود گویای واقعیاتی است که در صحنه گفتوگوهای فنی و قابل اجرا در حال رخ دادن است و به رغم کارشکنی برخی طرف‌ها، نوید نتایجی مثبت را می‌دهد.
عقربه‌شمار «بلینکن»
آنچه در پی مذاکرات فنی و رو به جلوی وین می‌گذرد، نیز مانع آن نمی‌شود که برخی طرف‌های مذاکره همچنان بر طبل مواضع ادعایی خود نکوبند و برای پایان مذاکرات عقربه‌های ساعت را نشمارند. چنانکه «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه امریکا در مصاحبه‌ای با «ان‌پی‌آر» با بیان اینکه «وقت بسیار بسیار کوتاه است»، مدعی شده است: «ایران دارد به نقطه‌ای که بتواند در مدت زمانی بسیار بسیار کوتاه مواد شکافت‌پذیر لازم برای ساخت یک بمب هسته‌ای را تولید کند، می‌رسد.» وزیر خارجه امریکا گرچه بار دیگر تصمیم ترامپ برای خروج از برجام را زیر سؤال برد اما این واقعیت را هم نادیده گرفت که این واشنگتن است که حالا باید با رفع تحریم‌هایی که ترامپ به تصویب رساند، مسئولیت جبران مافات خسارات ایران را متقبل شده و به این ترتیب تکلیف مذاکرات را در کوتاه مدت یکسره کند.
دور هشتم مذاکرات وین که از روز ۱۳ دی ماه در وین آغاز شد در سطوح مختلف جریان داشته است. در همین چهارچوب پنجشنبه گذشته مذاکرات در دو سطح رؤسای هیأتها و کارشناسان ادامه یافت و علی باقری مذاکره‌کننده ارشد ایران با «انریکه مورا»، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام دیداری دوجانبه داشت. باقری همچنین با «میخائیل اولیانوف» مذاکره کننده ارشد روسیه نیز به صورت دوجانبه به گفتوگو پرداخت. مذاکره کننده ارشد کشورمان همچنین با مذاکره کنندگان سه کشور اروپایی ملاقات کرد و از سوی دیگر جلسات در سطوح کارشناسی به صورت دوجانبه و چندجانبه به منظور بررسی موضوعات مختلف برگزار شد.
براساس تفاهم انجام شده بین هیأتها مذاکره کنندگان ارشد ایران و سه کشور اروپایی عصر روز گذشته بطور موقت به مدت دو روز به پایتخت ها بازگشتند. البته مذاکرات کارشناسی بدون وقفه ادامه خواهد یافت. در همین حال جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز گذشته اعلام کرد احتمال حصول توافق با ایران وجود دارد.
برش
چهارچوب دیدار آتی رئیسی- پوتین از زبان لاوروف
«سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه در نشست خبری سالانه خود درباره سفر آیت‌الله «سیدابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران به روسیه گفت: «این یک دیدار مهم است و باید ارتباطات در عالی‌ترین سطح ادامه پیدا کند. البته اخیراً این ارتباطات تحت تأثیر کووید-۱۹ قرار گرفته است. رؤسای جمهور دو کشور تلفنی صحبت داشته‌اند اما دیدار حضوری سازنده‌تر خواهد بود. اهمیت این دیدار در لزوم تطبیق یادداشت‌ها درخصوص تمام مسائل و دستورکارها بویژه با توجه به تغییر ریاست دولت ایران است و باید تضمین تداوم تبادلات اقتصادی و دیگر حوزه‌ها را تحلیل کنیم».
لاوروف افزود: «پروژه‌های مشترک زیادی وجود دارند و باید به جزئیات توجه داشته باشیم و دولت در حال کار کردن روی آن است. کمیسیون مربوطه به ریاست وزرای انرژی باید سهم خود را در این گفت‌وگوها داشته باشند. همچنین مسائلی در زمینه سیاست‌های بین‌المللی، برجام و اوضاع کلی در خلیج فارس وجود دارد که اخیراً نیز بین دو طرف مورد بحث قرار گرفته‌اند. دستورکار ما شامل همکاری با سازمان ملل و سازمان منع سلاح‌های شیمیایی است. ایران یکی از اعضای تیمی است که از اصول قوانین بین‌المللی دفاع میکنند و نه یک سری توافق‌های محدود گروه کوچکی از کشورها.» وزیر امور خارجه روسیه گفت: «ایران همچنین عضوی از گروه دفاع از منشور سازمان ملل است. درخصوص برخی مسائل منطقه‌ای، همکاری‌های نزدیکی در سوریه داریم و همچنین در کنار ترکیه عضو نشست آستانه هستیم. این یک نمونه درخشان از چگونگی اتحاد دو کشور با محور اهداف مشترک با وجود دیدگاه متفاوت است. هنگامی که مشخص شد ایجاد پلتفرمی برای کمک به سوریه قابل اجر است، تروئیکای آستانه و کنگره سوریه کمک کردند پیش‌نویس سندی نگاشته شود که اکنون چهارچوب مذاکرات است و به تقویت مذاکرات سوری‌ها کمک زیادی کرده است.»
|
|
|
|
|
|
|
تأملی بر انگاره «فروپاشی اجتماعی ایران» فرضیه‌ای برساخته یا واقعی؟
ایلیا داوودی
به باور صاحبنظران «فروپاشی اجتماعی» عبارت است از درهم‌ریختگی، سست شدن و سپس فروریختن یک جامعه پیچیده انسانی از راه نابودی هویت فرهنگی و درهم جوشی اجتماعی-اقتصادی، درماندگی خدمات اجتماعی و رشد غیرقابل کنترل خشونت. در واقع جوامع انسانی سامانه‌های پیچیده‌ای، مانند پدیده‌های اقتصادی، محیط زیستی، جمعیتی، اجتماعی و فرهنگی هستند که توانایی شتاب‌بخشی دومینووار در فروپاشی دارند. «فروپاشی اجتماعی» می‌تواند بواسطه یک عامل برجسته یا مجموعه‌ای عوامل هم‌افزا رخ دهد. گاه حتی یک فاجعه محیط زیستی، مانند تغییرات آب و هوایی و بحران کمبود آب شیرین، به فروپاشی جامعه کمک میکند. همچنین عوامل دیگری مانند تراکم و ازدیاد جمعیت بیش از ظرفیت اکولوژیک منابع نیز بستر فروپاشی اجتماعی شده یا فروپاشی آن را شتاب می‌بخشند. گاه طبقات فرودست زیر ستم، در واکنش به نابرابری‌های بزرگ و فساد آشکار حکومت، که با عدم وفاداری به نظام سیاسی مستقر ترکیب شده‌اند، اقدام به شورش و به‌دست گرفتن قدرت میکنند تا از طریق انقلاب، ثروت را از چنگ اقلیت متمول خارج سازند. اگرچه تمام این جملات، توصیفی از «فروپاشی» به حساب می‌آیند و به لحاظ نظری برخی متفکران معیارهایی را برای فروپاشی اجتماعی ارائه داده‌اند، اما هیچکس نمی‌داند که یک «وضعیت فروپاشیده» در عمل دقیقاً چه وضعیتی است یا چه زمانی می‌توان گفت که رخ داده یا در آستانه رخ دادن است. به همین دلیل «اظهارنظرها درباره فروپاشی» اغلب جنبه رسانه‌ای دارد تا جنبه علمی و آکادمیک. انگاره «فروپاشی» در ایران از دو دهه پیش به‌طور مشخص در رسانه‌ها مطرح شده است و معمولاً طیف خاصی از افراد پیش‌برنده آن بوده‌اند که اغلب مرتبط با جریان‌های اصلاح‌طلب یا جریان‌های غیرهمراستا با حاکمیت سیاسی جمهوری اسلامی هستند. به باور این عده، فروپاشی در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در حال رخ دادن است یا در آینده‌ای نزدیک رخ می‌دهد؛ در این میان «فروپاشی اجتماعی» به دلایل مختلف از سایر فروپاشی‌ها برجسته‌تر شده و بیشتر مورد توجه و تحلیل قرار گرفته است. در جستار پیش رو، سعی شده به‌طور خلاصه به این موضوع و انعکاس آن در رسانه‌ها پرداخته شود. چه این انگاره غیرواقعی و برساخته باشد و چه واقعی و درست، پرداختن به آن ضروری است؛ زیرا اگر غیرواقعی باشد، تلاش برای واقعی جلوه دادن آن می‌تواند به خودی وضعیت را در همان راستا پیش برد و اگر هم، این انگاره واقعیت داشته باشد، ضروری است تا برای جلوگیری از وقوع نهایی آن چاره‌ای اندیشیده شود؛ البته تأکید این جستار بر «غیرواقعی بودن این انگاره است» که نویسنده، این انگاره و طرح آن را صرفاً ادراک‌سازی رسانه‌ای در راستای پیشبرد مقاصد سیاسی توصیف میکند.
مفهوم فروپاشی
«فروپاشی» به سه معنا در عرصه عمومی ایران به کار می‌رود؛ نخست، به معنای «فروپاشی اجتماعی» است. براساس این دیدگاه، جامعه ایران در خطر و در معرض فروپاشی اجتماعی است، زیرا در این جامعه آن دسته از نهادهای اجتماعی که امر «کنترل اجتماعی» را به عهده دارند (مانند نهادهای خانواده، مذهب، آموزش، قضا و امنیت) بدرستی کار نمی‌کنند و ارزش‌ها و هنجارها در جامعه مراعات نمی‌شود و انحراف‌ها و آسیب‌های اجتماعی رواج پیدا کرده است. لذا در چنین جامعه‌ای شاخص‌هایی چون میزان رشد فزاینده اعتیاد، خودکشی، جرم و جنایت، خشونت خانوادگی، سستی در روابط خانواده، طلاق، فحشا، کودکان و زنان بی‌سرپرست، بیماران هپاتیتی و ایدزی، بی‌اعتمادی فزاینده در زندگی روزمره و بیکاری بسیار بالا است. از این رو، گفته می‌شود چنین جامعه‌ای درست کار نمی‌کند و فروپاشیده است.
دوم، فروپاشی به معنای «گسیختگی وحدت ملی» (و سرزمینی) است. در این دیدگاه فروپاشی ناظر به نابسامانی‌های اجتماعی نیست، بلکه گفته می‌شود با توجه به نارضایتی‌های موجود در میان اقوام ایرانی به خاطر تبعیض‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، امکانات جدید هویت‌یابی در جهان جهانی‌شده برای اقوام محذوف، فشارهای مستمر بین‌المللی و حقوق بشری بر حکومت، امکان بالا گرفتن بحران در برخی مناطق را زیاد میکند. به بیان دیگر، در این معنا فروپاشی به معنای به هم ریختگی قومی - ملی ایران است.
سوم، فروپاشی به معنای «فروپاشی سیاسی و افول اقتدار حکومت مرکزی» است. براساس این دیدگاه، نظام سیاسی ایران از داخل و خارج در معرض فشارهای اساسی است و با کسری مشروعیت روبه‌رو است. مزایای حکومت برای همه نیست و راهبردهای بنیانی درمانگر آسیب‌های اجتماعی را در دستور کار ندارد. در صورت تداوم این وضع، جامعه ایران با «وضعیت بی‌دولتی» و «ناامنی‌های مستمر» روبه‌رو می‌شود و تا استقرار نظام جدید هزینه‌های سنگینی بر کشور و جامعه تحمیل خواهد شد. در این دیدگاه، منظور از فروپاشی گسترش فزاینده آسیب‌های اجتماعی یا نارضایتی‌های قومی نیست، بلکه توجه اصلی بر هرج و مرج و ناامنی‌ها در شرایط بی‌دولتی احتمالی در جامعه ایران است.(جلایی‌پور، ح. 1385. فروپاشی یا آشفتگی اجتماعی در ایران 1384–1376. مجله جامعه شناسی ایران، 7(3)، 59-75.)
دیدگاه‌های موافق
عمده دیدگاه‌های منعکس شده در رسانه‌ها دربرگیرنده دیدگاه‌های موافقان انگاره فروپاشی اجتماعی است که البته موافقان با رویکردهای مختلفی بدان پرداخته‌اند. اهم این رویکردها را می‌توان به‌صورت زیر دسته‌بندی کرد:
1- رویکرد «اقتصادی» به فروپاشی اجتماعی
این رویکرد، از یک سو معتقد است که مشکلات اقتصادی امروز ایران باعث مشکلات اجتماعی و حرکت به سوی فروپاشی اجتماعی شده‌اند و از سوی دیگر، حل این مشکلات اقتصادی را جز با حل مشکلات و آسیب‌های اجتماعی ممکن نمی‌دانند. صاحبنظرانی که از این رویکرد به موضوع فروپاشی اجتماعی می‌نگرند، بخش اعظم مشکلات اجتماعی را برخاسته از «ناکارآمدی اقتصادی نظام سیاسی» می‌دانند.
2. رویکرد «فرهنگی و هویتی» به فروپاشی اجتماعی
صاحبنظرانی که با رویکرد فرهنگی از فروپاشی اجتماعی صحبت میکنند، نظام‌های ارزشی، هویتی و فرهنگی جامعه را مدنظر قرار می‌دهند و عمدتاً بر احساس «انسجام» و «وفاق ملی» تأکید دارند. این دسته از صاحبنظران عمدتاً بر احساسات مشترک بین اعضای جامعه که «ملت» را تشکیل می‌دهند متمرکز می‌شوند و معتقدند به میزانی که این احساسات مشترک و همگرا بیشتر باشند، جامعه از فروپاشی مصون است و در صورتی که این احساسات کمرنگ شوند، جامعه در خطر فروپاشی خواهد بود.
3. رویکرد «سیاسی» به فروپاشی اجتماعی
رویکرد سیاسی به فروپاشی اجتماعی بدان معنا است که صاحبنظران علل و عوامل سیاسی را در حرکت به سمت فروپاشی اجتماعی دخیل و تعیین‌کننده بدانند. این دسته از صاحبنظران، عمدتاً فعالان و تحلیلگران سیاسی هستند که سعی دارند از طریق جا انداختن انگاره فروپاشی اجتماعی، به نتایج سیاسی درباره نظام سیاسی برسند و در نهایت آن را دخیل بدانند. این دسته عمدتاً فروپاشی را به‌عنوان یک انگاره کلی دنبال میکنند که در آینده در سطوح مختلف از جمله اقتصاد، جامعه و سیاست رخ خواهد داد. در رویکرد سیاسی، مسأله مشارکت سیاسی اقشار مختلف و نسبت آنها با نظام سیاسی امری مهم دانسته می‌شود و به میزانی که این مشارکت کاهش پیدا کند و یا از تنوع جریان‌ها و گروه‌های سیاسی در ساختار قدرت کاسته شود، فاصله جامعه از حکومت بیشتر شده و انگاره فروپاشی اجتماعی تقویت خواهد شد.
4. رویکرد «اجتماعی» به فروپاشی اجتماعی
در رویکرد اجتماعی، علل و عوامل اجتماعی مورد توجه قرار می‌گیرند. صاحبنظران مربوط به این دسته عمدتاً به آسیب‌های اجتماعی نظیر وقوع جرم و مجازات، افزایش بزه، خشونت اجتماعی و مواردی از این دست توجه دارند و میزان وقوع این آسیب‌ها را با حرکت در مسیر فروپاشی اجتماعی مرتبط می‌دانند. این دسته معتقدند جامعه‌ای که در مسیر فروپاشی قرار دارد، افزایش بی‌سابقه وقوع جرم را به خود می‌بیند و آمارهایی نظیر اعتیاد، قتل و خودکشی در آن به طرز قابل توجهی افزایش پیدا میکند. به نظر می‌رسد این دسته از صاحبنظران بیشتر از سایرین در رسانه‌ها حضور پیدا میکنند و منطق آنان نیز نسبت به سه دسته دیگر ذکر شده بیشتر قابل توجه است.
دیدگاه‌های مخالف
دیدگاه‌های مخالف با انگاره فروپاشی اجتماعی را می‌توان به‌طور کلی به دو دسته تقسیم کرد:
1.دیدگاه‌های کاملاً مخالف
دیدگاه‌های کاملاً مخالف با فروپاشی اجتماعی ناظر به دیدگاه کسانی است که نه تنها فروپاشی اجتماعی را قبول ندارند بلکه جامعه را در مسیر تحول و پیشرفت می‌بینند. این دسته البته بی‌اطلاع از برخی مشکلات اجتماعی و اتفاقات نامطلوب نیستند، اما معتقدند که تمام جامعه را باید دید و نمی‌توان صرفاً با استناد به چند رویداد تلخ و ناگوار، آن را به کل جامعه تعمیم داد. در این دیدگاه، در عین وجود آسیب‌های اجتماعی، نقاط قوت و فرصت‌هایی مانند «ایثارها» و «فداکاری‌ها» نیز وجود دارد که نباید از آنها غافل بود. همچنین وجود بسترهای مذهبی و اعتقادی در جامعه و فرهنگ‌های قومی و محلی از جمله فرصت‌هایی هستند که مانع از فروپاشی اجتماعی می‌شوند.
2. دیدگاه‌های قائل به «آشفتگی اجتماعی»
قائلان به این دیدگاه، معتقدند واژه «فروپاشی» در تجزیه و تحلیل اوضاع کنونی ایران کاربرد دقیقی نیست. در معنای نخست که «فروپاشی اجتماعی» است به رشد فزاینده آسیب‌های اجتماعی اشاره دارد که بهتر است به جای فروپاشی اجتماعی از واژه «آشفتگی» و «گسیختگی» اجتماعی استفاده شود. قائلان به این دیدگاه همچنین معتقدند که فروپاشی اجتماعی در معنای دوم به خطر گسست قومی در ایران اشاره دارد. در این مورد بهتر است به جای واژه فروپاشی اجتماعی از مفهوم «خطر گسیختگی در یکپارچگی ملی» استفاده شود. در نهایت، این دسته معتقدند که در معنای سوم فروپاشی که اشاره به فروپاشی سیاسی و افول اقتدار حکومت مرکزی دارد نیز به کار بردن کلمه «فروپاشی» واژه دقیقی نیست و بهتر است از آن با عنوان «وضعیت بی‌دولتی» یاد شود.
بازتاب‌های رسانه‌ای
«انگاره فروپاشی اجتماعی» از سوی صاحبنظران و چهره‌های برجسته رسانه‌ای با رویکردهای مختلف در رسانه‌ها منعکس شده است. از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس، از مخالفان فروپاشی اجتماعی در جامعه ایران است: «جامعه ایران جامعه هنوز زنده‌ای هست و به نظرم دچار فروپاشی اجتماعی نیز نیست. واژه فروپاشی اجتماعی از آن واژه‌هایی است که شاید برخی از دلسوزان به کار می‌برند؛ مثل جناب دکتر حاتم قادری... ولی به نظر من در ایران نمی‌شود گفت فروپاشی اجتماعی اتفاق می‌افتد. کسانی که مثل ایشان از واژه و تعبیر فروپاشی اجتماعی استفاده میکنند، می‌خواهند به شکل اغراق‌آمیز نگرانی خود را نسبت به آینده جامعه بیان کنند؛ چون جامعه ایران واقعاً خودش را سرپا نگه می‌دارد. جریان‌های مهمی در زندگی این جامعه وجود دارد که مانع فروپاشی اجتماعی این جامعه می‌شود.» (روزنامه شرق، تیر 1400)
حاتم قادری، استاد علوم‌سیاسی، معتقد است:«فروپاشی اجتماعی در ضمیر مردم اتفاق افتاده؛ مردم حاضر نیستند با این حکومت صلح کنند...در ایران سیاست مدنی و سیاست‌ورزی اجتماعی مدت‌ها است در محاق است. وقتی سیاست‌های شما در داخل به سمت امنیتی شدن و در خارج به سمت نظامی شدن می‌رود، طبیعی است که نظامیان قدرت می‌گیرند. وقتی نگاه‌ها و مطالباتشان مدام مردم را از یکدیگر دور کند و به دلایل گوناگون نخواهند کنار هم زندگی کنند، معنایش این است که فروپاشی اجتماعی کلید خورده است.» (گفتوگو با بی‌بی‌سی فارسی، آبان 1399)
احمد بخارایی، جامعه‌شناس، می‌گوید: «در حال حاضر بحران اقتصادی در ایران ناشی از فروپاشی اجتماعی است... بحران اقتصادی که امروز وجود دارد یک بعد سیاسی و یک بعد فرهنگی دارد... جامعه در یک سراشیبی فروپاشی اجتماعی قرار گرفته است.» (اقتصاد پویا، خرداد 1400)
محمدرضا محبوب‌فر، جامعه‌شناس سیاسی، معتقد است: «اکنون تبعات اقتصادی کرونا و در پس آن، تبعات اجتماعی بیماری در کشور نمایان شده و فروپاشی اقتصادی و سپس فروپاشی اجتماعی در آینده نزدیک غیرقابل اجتناب خواهد بود.» (روزنامه جهان صنعت، اردیبهشت 1399)
سعید معیدفر، جامعه‌شناس، تأکید میکند: «نوع سوم خودکشی که می‌تواند شرایط امروز ایران را بخوبی تعریف کند، خودکشی تحت‌تأثیر شرایط نابسامان اجتماعی است که به «خودکشی نابسامانی» مشهور است. این خودکشی زمانی اتفاق می‌افتد که یک جامعه درگیر یک «فروپاشی اجتماعی» است... خودکشی ناشی از نابسامانی را تنها در جوامعی داریم که در آنها فروپاشی اجتماعی و اقتصادی رخ داده است.» (یورونیوز، مهر 1399)
سعید حجاریان، تحلیلگر سیاسی، عنوان میکند: «مادامی که فروپاشی سیاسی رخ نداده است، می‌توان از فروپاشی اجتماعی جلوگیری کرد. اما اگر نظام سیاسی فروبپاشد، امکان کنترل و مدیریت جامعه وجود ندارد. برای جلوگیری از فروپاشی اجتماعی، حکومت باید بیش از پیش نرمش نشان دهد.»(ایران‌آنلاین، شهریور 1397)
محمدصادق کوشکی، استاد دانشگاه، بر این باور است: «چاره‌اندیشی جدی برای مقابله با بی‌حجابی و بی‌عفتی بنیان‌کن، ترویج و تشویق جامعه به رعایت اخلاق دینی و ضوابط شرعی در امور جنسی و... گوشه‌هایی از اقدامات ضروری برای نجات نهاد خانواده در ایران امروزند؛ اقداماتی که بی‌اعتنایی به آنها ثمره‌ای جز مواجهه با فروپاشی اجتماعی در آینده‌ای نه چندان دور نخواهد داشت!» (مجله پاسدار اسلام، آبان 1392)
حمیدرضا جلایی‌پور، جامعه‌شناس، می‌گوید: «آقای عباس عبدی از واژه فروپاشی اجتماعی استفاده کردند. آن واژه دارد مخاطب را ارجاع می‌دهد که نهادهای اصلی جامعه خوب کار نمی‌کنند و اگر یک جامعه‌ای نهادهای اصلی‌اش خوب کار نکند، آن وقت جامعه دیگر هویتش از دست می‌رود. من واژه فروپاشی را به کار نمی‌برم، از واژه «آشفتگی اجتماعیsocial anomie» استفاده می‌کنم که هم در جامعه‌شناسی ریشه‌دار است و همه جوامع هم با آن روبه‌رو هستند؛ جامعه ما هم با آن روبه‌رو است. من با این بحث خیلی همراه نیستم که دائم بر سر این جامعه بزنیم... وقتی شما می‌گویید فروپاشیده، مثل پزشکی است که بگوید این بدن مرده است؛ [در آن صورت] دیگر کاری نمی‌شود کرد... فروپاشی که می‌گویید انگار جامعه قدرت تحرک، بازسازی و ترمیم ندارد. جامعه را آدم‌ها تشکیل داده‌اند. آدم‌ها مرتب تأثیر می‌پذیرند. در جامعه ما مثلاً 15 سال بعد از مشروطه شرایط را ببینید همه فکر می‌کردند همه‌چیز تمام شد ولی این جامعه دوباره خودش را ساخت و جلو آمد...فروپاشی اجتماعی یک سخن سنگینی است و راحت نمی‌شود [به‌کارش برد].» (گفتوگو در برنامه زاویه، مهر 1397)
عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی، معتقد است: «درباره اینکه گفته می‌شود جامعه در مسیر فروپاشی اجتماعی است، من از گذشته و از حدود ۱۵ سال پیش معتقد بودم که شاخص‌های ما این را نشان می‌دهد؛ اما چرا فروپاشی رخ نمی‌داد؟ اتحاد شکلی به دلیل قدرت دولت بود. دولت، قدرت داشت و می‌توانست این ساختمان را حفظ کند؛ علیرغم اینکه ساختمان به لحاظ ذاتی و نیروهای داخلی خود قابل حفظ کردن نبود و دیگر نهادهای مختلفش آنقدر قدرت و اثرگذاری نداشتند که بتوانند خود و جامعه را حفظ کنند بنابراین تنها دولت بود که با اتکا به قدرت سخت‌افزاری خود، جامعه را حفظ می‌کرد. در حال حاضر، این قدرت و وضعیت تضعیف شده و دولت نمی‌تواند در آینده نزدیک حتی این کار را انجام دهد. بنابراین تنها راه این است که یک بازسازی جدی در ساخت سیاسی و اجتماعی ایران صورت گیرد و نهادهای مختلف، بطور مشخص نهاد رسانه و عدالت، بازسازی جدی شوند. بنابراین اینکه این جامعه با شیوه‌های گذشته و سنتی حفظ شود دیگر امکان‌پذیر نیست. مگر اینکه یک بازسازی جدی انجام شود اما اینکه فکر می‌کنیم، حفظ نمی‌شود و فرو می‌ریزد منظور امروز و فردا نیست و این برحسب اتفاقاتی است که می‌تواند به وجود بیاید. در اصل ماجرا شکی وجود ندارد.» (شفقنا، اسفند 1396)
حسین کچویان، استاد دانشگاه، تأکید میکند: «مسأله فروپاشی تقریباً 40 سال است به اشکال مختلف طرح می‌شود. نخستین‌بار در دوران اصلاحات بود که آقای عباس عبدی این مسأله را مطرح کرد و اکنون 18-17 سال است که اتفاقی رخ نداده و در سایه مشکلات اخیر موجود در جامعه است که زمینه برای بازسازی این تئوری فراهم شده است. نظریه‌ای را که به دلایل تجربی شکست‌خورده است، با این استدلال که ما نگفتیم همین الان اتفاق می‌افتد و ممکن است فردا یا سال بعد اتفاق بیفتد، دوباره مطرح میکنند. البته در این موقعیت یکی دو گروه دیگر هم این بحث را مطرح کرده‌اند. یکی آقای حسام‌الدین آشنا و برخی به اصطلاح مطالعاتی که از سوی مرکز تحقیقات استراتژیک منتشر شده است. دیگری هم آقای محمود احمدی‌نژاد و مجموعه‌ها و افراد مرتبط با او. نکته جالب این است که این ایده توسط کسانی مطرح می‌شود که یا زمانی خود در قدرت بوده‌اند و الان قدرت را از دست داده‌اند یا می‌خواهند با این حرف کل قدرت حاکمیت را در اختیار بگیرند. به عبارت بهتر طرح این ایده کاملاً مبتنی بر ادله سیاسی است و پشتوانه نظری ندارد.» (برنامه زاویه، مرداد 1397)
عباس آخوندی، استاد دانشگاه و وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم و دوازدهم، می‌گوید: «علیرغم تأکید مقام‌های رسمی کشور و همچنین نهادهای مرجع اصلاح‌طلبی مبنی بر ضرورت شرکت در انتخابات، اکثریت واجدان شرایط به صندوق رأی پشت کردند. بی‌گمان این پدیده‌ای است که برای صلح و امید اجتماعی زیانبار است. خصلت عمومی دولت‌های ناشی از اراده اقلیت، اغلب تقدیسِ خود و نفی دیگران، کاربستِ زور به نام اقتدار و ایجادِ محدودیت برای شهروندان به‌نام نظم است. همانند آنچه در مجلس در وضعیت جاری می‌بینیم. در این بستر، نه تنها نمی‌توان انتظار تحقق توسعه داشت بلکه باید در انتظار فروپاشی اجتماعی، انحطاط اخلاقی، مهاجرت، فقر و خشونت اجتماعی در رفتارهای روزانه مردم بود. از این رو، این قلم نگران ایران است.» (روزنامه اعتماد، تیر 1400)
آذر منصوری، فعال سیاسی، می‌نویسد: «مجمع جهانی اقتصاد در آخرین گزارش سالانه شکاف جنسیتی خود اعلام کرده است که بر اثر شیوع ویروس مرگبار کرونا شکاف جنسیتی در جهان عمیق‌تر شده است. طی این سال‌ها ایران جزو ۱۰ کشور آخر بوده است. این رتبه ۱۵۰ ایران در بین ۱۵۶ کشور جهان به رغم همه تلاش‌هایی است که معاونت امور زنان و خانواده در دولت‌های یازدهم و دوازدهم به انجام رسانده است. این بدان معناست که کشورهایی که در این گزارش از ما پیشی گرفته‌اند تلاش‌های بیشتری را در دستورکار خود قرار داده‌اند. این تبعیض خود بسترساز انواع شکاف‌هایی خواهد بود که بیشترین مقاومت را نه تنها در برابر توسعه دموکراتیک بلکه در صورت تداوم و بی‌توجهی، فروپاشی جامعه ایران را به دنبال خواهد داشت.» (یادداشت تلگرامی)
کمال اطهاری، پژوهشگر اقتصادی، چنین توصیف میکند: «بحران ساختاری سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران نشان‌دهنده این است که سد در آستانه شکافته شدن است. چون بحران ساختاری به معنای زوال یک نظام است و تداوم آن به معنای فروپاشی آن»
محمدرضا زائری، کارشناس مذهبی، در توئیتر خود می‌نویسد: «نظام می‌ماند یا سقوط میکند؟ پاسخم سیاسی نیست؛ شکل و ظاهر جمهوری اسلامی خواهد ماند اما فروپاشی اجتماعی قطعی است. اما چه ارزشی دارد که ساختار سیاسی بماند و دل‌های زیادی با حاکمیت نباشد؟ مثل خانواده‌هایی که به طلاق عاطفی مبتلا شده‌اند!»
حسن محدثی گیلوایی، جامعه‌شناس، به تعلقات سیاسی مطرح کنندگان نظریه فروپاشی اجتماعی اشاره میکند: «موضوع فروپاشی اجتماعی متعلق به چند سال اخیر نیست بلکه به چند دهه قبل برمیگردد. این مفهوم بسیار کلی و مبهم است، بار هنجاری دارد، آخرالزمانی است و به علایق افراد مطرح‌کننده آن برمیگردد. افرادی که از این مفهوم صحبت میکنند تعلقات سیاسی دارند.مفاهیمی مثل فروپاشی اجتماعی مفاهیمی فراحوزه‌ای هستند که اشکالات فراوانی دارند. اگر جامعه‌شناس نگاهی علمی داشته باشد به‌جای آنکه سراغ این مفاهیم برود ابتدا وارد مباحث زیرحوزه‌ای، سپس مفاهیم حوزه‌ای و در نهایت وارد مباحث فراحوزه‌ای می‌شود؛ چرا که مفاهیم فراحوزه‌ای مفاهیمی هستند که انگار همه‌چیز در آن می‌گنجد و هرکسی می‌تواند این مفاهیم را به سمت علایق و تعلقات خود بکشاند و بازتفسیر کند. از این رو، این مفاهیم اصطلاحاتی علمی نیستند.»(نشست مجازی، مهر 1400)
ملاحظات و جمع‌بندی
1.از بین کسانی که قائل به درستی انگاره فروپاشی اجتماعی هستند «رویکردهای سیاسی و اجتماعی» بیشتر از سایرین قابل توجه‌اند. در «رویکرد فرهنگی» صاحبنظران را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد؛ دسته نخست مذهبیون هستند؛ یعنی کسانی که فروپاشی اجتماعی را ناظر به از بین رفتن سنت‌های فرهنگی ایرانی و اسلامی می‌دانند و علت اصلی آن را هجوم فرهنگ بیگانه غربی قلمداد میکنند. دسته دوم نیز کسانی هستند که نسبت به ارزش‌های فرهنگی نظام سیاسی و شیوه تبلیغ و تحکم آنها نقد دارند. این دسته معتقدند فرهنگ دستوری و اجباری جز نتیجه عکس نخواهد داد و در نهایت به بی‌هویتی و فروپاشی جامعه خواهد انجامید.
2. القای انگاره فروپاشی اجتماعی به مناسبت‌های مختلف و به ویژه در مقاطعی که قتل یا جنایت یا جرم جدید و دردناکی رخ می‌دهد در رسانه‌ها پررنگ می‌شود. در چنین مواقعی تحلیلگران بیان میکنند که این جنایات و رویدادها خبر از چیزی ماورای آنها می‌دهد و ریشه آنها را باید در فروپاشی و سست شدن بنیان‌های اجتماعی جست‌وجو کرد.
3. دسته‌ای از مخالفان انگاره فروپاشی اجتماعی معتقدند که باید میان وضعیت «آشفتگی اجتماعی» و «فروپاشی اجتماعی» تمایز قائل شد. آشفتگی اجتماعی به معنای نابسامانی جامعه و عدم کارآمدی الگوهای فرهنگی و سنتی در مسائل جدید و به تبع آن به‌وجود آمدن بحران‌های اجتماعی و هویتی مسأله‌ای است که وجود دارد و نباید آن را نادیده گرفت. اما این به معنای وجود یک وضعیت کاملاً از هم گسیخته نیست که قابلیت ترمیم یا اصلاح نداشته باشد.
4. موافقان انگاره فروپاشی اجتماعی برای اثبات مدعای خود به مثال‌های متنوع و رویدادهای اجتماعی و اقتصادی مورد نظر خود استناد میکنند، اما نسبت به رویدادهایی که فرضیه آنها را تضعیف میکند و یا در تضاد با آن است، تحلیل از خود ارائه نمی‌دهند. برای نمونه این دسته در برابر رویدادهایی چون حضور پررنگ مردم در تشییع سردار سلیمانی، فداکاری‌هایی همچون ماجرای علی لندی و ایثارها و فداکاری‌هایی نظیر این موارد تحلیلی ندارند. این در حالی است که این موارد به صراحت ناقض مدعای آنان است و اگر آن را به کلی زیر سؤال نبرد، حداقل تضعیف کرده است.
به باور صاحبنظران «فروپاشی اجتماعی» عبارت است از درهم‌ریختگی، سست شدن و سپس فروریختن یک جامعه پیچیده انسانی از راه نابودی هویت فرهنگی و درهم جوشی اجتماعی-اقتصادی، درماندگی خدمات اجتماعی و رشد غیرقابل کنترل خشونت. در واقع جوامع انسانی سامانه‌های پیچیده‌ای، مانند پدیده‌های اقتصادی، محیط زیستی، جمعیتی، اجتماعی و فرهنگی هستند که توانایی شتاب‌بخشی دومینووار در فروپاشی دارند. «فروپاشی اجتماعی» می‌تواند بواسطه یک عامل برجسته یا مجموعه‌ای عوامل هم‌افزا رخ دهد. گاه حتی یک فاجعه محیط زیستی، مانند تغییرات آب و هوایی و بحران کمبود آب شیرین، به فروپاشی جامعه کمک میکند. همچنین عوامل دیگری مانند تراکم و ازدیاد جمعیت بیش از ظرفیت اکولوژیک منابع نیز بستر فروپاشی اجتماعی شده یا فروپاشی آن را شتاب می‌بخشند. گاه طبقات فرودست زیر ستم، در واکنش به نابرابری‌های بزرگ و فساد آشکار حکومت، که با عدم وفاداری به نظام سیاسی مستقر ترکیب شده‌اند، اقدام به شورش و به‌دست گرفتن قدرت میکنند تا از طریق انقلاب، ثروت را از چنگ اقلیت متمول خارج سازند. اگرچه تمام این جملات، توصیفی از «فروپاشی» به حساب می‌آیند و به لحاظ نظری برخی متفکران معیارهایی را برای فروپاشی اجتماعی ارائه داده‌اند، اما هیچکس نمی‌داند که یک «وضعیت فروپاشیده» در عمل دقیقاً چه وضعیتی است یا چه زمانی می‌توان گفت که رخ داده یا در آستانه رخ دادن است. به همین دلیل «اظهارنظرها درباره فروپاشی» اغلب جنبه رسانه‌ای دارد تا جنبه علمی و آکادمیک. انگاره «فروپاشی» در ایران از دو دهه پیش به‌طور مشخص در رسانه‌ها مطرح شده است و معمولاً طیف خاصی از افراد پیش‌برنده آن بوده‌اند که اغلب مرتبط با جریان‌های اصلاح‌طلب یا جریان‌های غیرهمراستا با حاکمیت سیاسی جمهوری اسلامی هستند. به باور این عده، فروپاشی در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در حال رخ دادن است یا در آینده‌ای نزدیک رخ می‌دهد؛ در این میان «فروپاشی اجتماعی» به دلایل مختلف از سایر فروپاشی‌ها برجسته‌تر شده و بیشتر مورد توجه و تحلیل قرار گرفته است. در جستار پیش رو، سعی شده به‌طور خلاصه به این موضوع و انعکاس آن در رسانه‌ها پرداخته شود. چه این انگاره غیرواقعی و برساخته باشد و چه واقعی و درست، پرداختن به آن ضروری است؛ زیرا اگر غیرواقعی باشد، تلاش برای واقعی جلوه دادن آن می‌تواند به خودی وضعیت را در همان راستا پیش برد و اگر هم، این انگاره واقعیت داشته باشد، ضروری است تا برای جلوگیری از وقوع نهایی آن چاره‌ای اندیشیده شود؛ البته تأکید این جستار بر «غیرواقعی بودن این انگاره است» که نویسنده، این انگاره و طرح آن را صرفاً ادراک‌سازی رسانه‌ای در راستای پیشبرد مقاصد سیاسی توصیف میکند.
مفهوم فروپاشی
«فروپاشی» به سه معنا در عرصه عمومی ایران به کار می‌رود؛ نخست، به معنای «فروپاشی اجتماعی» است. براساس این دیدگاه، جامعه ایران در خطر و در معرض فروپاشی اجتماعی است، زیرا در این جامعه آن دسته از نهادهای اجتماعی که امر «کنترل اجتماعی» را به عهده دارند (مانند نهادهای خانواده، مذهب، آموزش، قضا و امنیت) بدرستی کار نمی‌کنند و ارزش‌ها و هنجارها در جامعه مراعات نمی‌شود و انحراف‌ها و آسیب‌های اجتماعی رواج پیدا کرده است. لذا در چنین جامعه‌ای شاخص‌هایی چون میزان رشد فزاینده اعتیاد، خودکشی، جرم و جنایت، خشونت خانوادگی، سستی در روابط خانواده، طلاق، فحشا، کودکان و زنان بی‌سرپرست، بیماران هپاتیتی و ایدزی، بی‌اعتمادی فزاینده در زندگی روزمره و بیکاری بسیار بالا است. از این رو، گفته می‌شود چنین جامعه‌ای درست کار نمی‌کند و فروپاشیده است.
دوم، فروپاشی به معنای «گسیختگی وحدت ملی» (و سرزمینی) است. در این دیدگاه فروپاشی ناظر به نابسامانی‌های اجتماعی نیست، بلکه گفته می‌شود با توجه به نارضایتی‌های موجود در میان اقوام ایرانی به خاطر تبعیض‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، امکانات جدید هویت‌یابی در جهان جهانی‌شده برای اقوام محذوف، فشارهای مستمر بین‌المللی و حقوق بشری بر حکومت، امکان بالا گرفتن بحران در برخی مناطق را زیاد میکند. به بیان دیگر، در این معنا فروپاشی به معنای به هم ریختگی قومی - ملی ایران است.
سوم، فروپاشی به معنای «فروپاشی سیاسی و افول اقتدار حکومت مرکزی» است. براساس این دیدگاه، نظام سیاسی ایران از داخل و خارج در معرض فشارهای اساسی است و با کسری مشروعیت روبه‌رو است. مزایای حکومت برای همه نیست و راهبردهای بنیانی درمانگر آسیب‌های اجتماعی را در دستور کار ندارد. در صورت تداوم این وضع، جامعه ایران با «وضعیت بی‌دولتی» و «ناامنی‌های مستمر» روبه‌رو می‌شود و تا استقرار نظام جدید هزینه‌های سنگینی بر کشور و جامعه تحمیل خواهد شد. در این دیدگاه، منظور از فروپاشی گسترش فزاینده آسیب‌های اجتماعی یا نارضایتی‌های قومی نیست، بلکه توجه اصلی بر هرج و مرج و ناامنی‌ها در شرایط بی‌دولتی احتمالی در جامعه ایران است.(جلایی‌پور، ح. 1385. فروپاشی یا آشفتگی اجتماعی در ایران 1384–1376. مجله جامعه شناسی ایران، 7(3)، 59-75.)
دیدگاه‌های موافق
عمده دیدگاه‌های منعکس شده در رسانه‌ها دربرگیرنده دیدگاه‌های موافقان انگاره فروپاشی اجتماعی است که البته موافقان با رویکردهای مختلفی بدان پرداخته‌اند. اهم این رویکردها را می‌توان به‌صورت زیر دسته‌بندی کرد:
1- رویکرد «اقتصادی» به فروپاشی اجتماعی
این رویکرد، از یک سو معتقد است که مشکلات اقتصادی امروز ایران باعث مشکلات اجتماعی و حرکت به سوی فروپاشی اجتماعی شده‌اند و از سوی دیگر، حل این مشکلات اقتصادی را جز با حل مشکلات و آسیب‌های اجتماعی ممکن نمی‌دانند. صاحبنظرانی که از این رویکرد به موضوع فروپاشی اجتماعی می‌نگرند، بخش اعظم مشکلات اجتماعی را برخاسته از «ناکارآمدی اقتصادی نظام سیاسی» می‌دانند.
2. رویکرد «فرهنگی و هویتی» به فروپاشی اجتماعی
صاحبنظرانی که با رویکرد فرهنگی از فروپاشی اجتماعی صحبت میکنند، نظام‌های ارزشی، هویتی و فرهنگی جامعه را مدنظر قرار می‌دهند و عمدتاً بر احساس «انسجام» و «وفاق ملی» تأکید دارند. این دسته از صاحبنظران عمدتاً بر احساسات مشترک بین اعضای جامعه که «ملت» را تشکیل می‌دهند متمرکز می‌شوند و معتقدند به میزانی که این احساسات مشترک و همگرا بیشتر باشند، جامعه از فروپاشی مصون است و در صورتی که این احساسات کمرنگ شوند، جامعه در خطر فروپاشی خواهد بود.
3. رویکرد «سیاسی» به فروپاشی اجتماعی
رویکرد سیاسی به فروپاشی اجتماعی بدان معنا است که صاحبنظران علل و عوامل سیاسی را در حرکت به سمت فروپاشی اجتماعی دخیل و تعیین‌کننده بدانند. این دسته از صاحبنظران، عمدتاً فعالان و تحلیلگران سیاسی هستند که سعی دارند از طریق جا انداختن انگاره فروپاشی اجتماعی، به نتایج سیاسی درباره نظام سیاسی برسند و در نهایت آن را دخیل بدانند. این دسته عمدتاً فروپاشی را به‌عنوان یک انگاره کلی دنبال میکنند که در آینده در سطوح مختلف از جمله اقتصاد، جامعه و سیاست رخ خواهد داد. در رویکرد سیاسی، مسأله مشارکت سیاسی اقشار مختلف و نسبت آنها با نظام سیاسی امری مهم دانسته می‌شود و به میزانی که این مشارکت کاهش پیدا کند و یا از تنوع جریان‌ها و گروه‌های سیاسی در ساختار قدرت کاسته شود، فاصله جامعه از حکومت بیشتر شده و انگاره فروپاشی اجتماعی تقویت خواهد شد.
4. رویکرد «اجتماعی» به فروپاشی اجتماعی
در رویکرد اجتماعی، علل و عوامل اجتماعی مورد توجه قرار می‌گیرند. صاحبنظران مربوط به این دسته عمدتاً به آسیب‌های اجتماعی نظیر وقوع جرم و مجازات، افزایش بزه، خشونت اجتماعی و مواردی از این دست توجه دارند و میزان وقوع این آسیب‌ها را با حرکت در مسیر فروپاشی اجتماعی مرتبط می‌دانند. این دسته معتقدند جامعه‌ای که در مسیر فروپاشی قرار دارد، افزایش بی‌سابقه وقوع جرم را به خود می‌بیند و آمارهایی نظیر اعتیاد، قتل و خودکشی در آن به طرز قابل توجهی افزایش پیدا میکند. به نظر می‌رسد این دسته از صاحبنظران بیشتر از سایرین در رسانه‌ها حضور پیدا میکنند و منطق آنان نیز نسبت به سه دسته دیگر ذکر شده بیشتر قابل توجه است.
دیدگاه‌های مخالف
دیدگاه‌های مخالف با انگاره فروپاشی اجتماعی را می‌توان به‌طور کلی به دو دسته تقسیم کرد:
1.دیدگاه‌های کاملاً مخالف
دیدگاه‌های کاملاً مخالف با فروپاشی اجتماعی ناظر به دیدگاه کسانی است که نه تنها فروپاشی اجتماعی را قبول ندارند بلکه جامعه را در مسیر تحول و پیشرفت می‌بینند. این دسته البته بی‌اطلاع از برخی مشکلات اجتماعی و اتفاقات نامطلوب نیستند، اما معتقدند که تمام جامعه را باید دید و نمی‌توان صرفاً با استناد به چند رویداد تلخ و ناگوار، آن را به کل جامعه تعمیم داد. در این دیدگاه، در عین وجود آسیب‌های اجتماعی، نقاط قوت و فرصت‌هایی مانند «ایثارها» و «فداکاری‌ها» نیز وجود دارد که نباید از آنها غافل بود. همچنین وجود بسترهای مذهبی و اعتقادی در جامعه و فرهنگ‌های قومی و محلی از جمله فرصت‌هایی هستند که مانع از فروپاشی اجتماعی می‌شوند.
2. دیدگاه‌های قائل به «آشفتگی اجتماعی»
قائلان به این دیدگاه، معتقدند واژه «فروپاشی» در تجزیه و تحلیل اوضاع کنونی ایران کاربرد دقیقی نیست. در معنای نخست که «فروپاشی اجتماعی» است به رشد فزاینده آسیب‌های اجتماعی اشاره دارد که بهتر است به جای فروپاشی اجتماعی از واژه «آشفتگی» و «گسیختگی» اجتماعی استفاده شود. قائلان به این دیدگاه همچنین معتقدند که فروپاشی اجتماعی در معنای دوم به خطر گسست قومی در ایران اشاره دارد. در این مورد بهتر است به جای واژه فروپاشی اجتماعی از مفهوم «خطر گسیختگی در یکپارچگی ملی» استفاده شود. در نهایت، این دسته معتقدند که در معنای سوم فروپاشی که اشاره به فروپاشی سیاسی و افول اقتدار حکومت مرکزی دارد نیز به کار بردن کلمه «فروپاشی» واژه دقیقی نیست و بهتر است از آن با عنوان «وضعیت بی‌دولتی» یاد شود.
بازتاب‌های رسانه‌ای
«انگاره فروپاشی اجتماعی» از سوی صاحبنظران و چهره‌های برجسته رسانه‌ای با رویکردهای مختلف در رسانه‌ها منعکس شده است. از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس، از مخالفان فروپاشی اجتماعی در جامعه ایران است: «جامعه ایران جامعه هنوز زنده‌ای هست و به نظرم دچار فروپاشی اجتماعی نیز نیست. واژه فروپاشی اجتماعی از آن واژه‌هایی است که شاید برخی از دلسوزان به کار می‌برند؛ مثل جناب دکتر حاتم قادری... ولی به نظر من در ایران نمی‌شود گفت فروپاشی اجتماعی اتفاق می‌افتد. کسانی که مثل ایشان از واژه و تعبیر فروپاشی اجتماعی استفاده میکنند، می‌خواهند به شکل اغراق‌آمیز نگرانی خود را نسبت به آینده جامعه بیان کنند؛ چون جامعه ایران واقعاً خودش را سرپا نگه می‌دارد. جریان‌های مهمی در زندگی این جامعه وجود دارد که مانع فروپاشی اجتماعی این جامعه می‌شود.» (روزنامه شرق، تیر 1400)
حاتم قادری، استاد علوم‌سیاسی، معتقد است:«فروپاشی اجتماعی در ضمیر مردم اتفاق افتاده؛ مردم حاضر نیستند با این حکومت صلح کنند...در ایران سیاست مدنی و سیاست‌ورزی اجتماعی مدت‌ها است در محاق است. وقتی سیاست‌های شما در داخل به سمت امنیتی شدن و در خارج به سمت نظامی شدن می‌رود، طبیعی است که نظامیان قدرت می‌گیرند. وقتی نگاه‌ها و مطالباتشان مدام مردم را از یکدیگر دور کند و به دلایل گوناگون نخواهند کنار هم زندگی کنند، معنایش این است که فروپاشی اجتماعی کلید خورده است.» (گفتوگو با بی‌بی‌سی فارسی، آبان 1399)
احمد بخارایی، جامعه‌شناس، می‌گوید: «در حال حاضر بحران اقتصادی در ایران ناشی از فروپاشی اجتماعی است... بحران اقتصادی که امروز وجود دارد یک بعد سیاسی و یک بعد فرهنگی دارد... جامعه در یک سراشیبی فروپاشی اجتماعی قرار گرفته است.» (اقتصاد پویا، خرداد 1400)
محمدرضا محبوب‌فر، جامعه‌شناس سیاسی، معتقد است: «اکنون تبعات اقتصادی کرونا و در پس آن، تبعات اجتماعی بیماری در کشور نمایان شده و فروپاشی اقتصادی و سپس فروپاشی اجتماعی در آینده نزدیک غیرقابل اجتناب خواهد بود.» (روزنامه جهان صنعت، اردیبهشت 1399)
سعید معیدفر، جامعه‌شناس، تأکید میکند: «نوع سوم خودکشی که می‌تواند شرایط امروز ایران را بخوبی تعریف کند، خودکشی تحت‌تأثیر شرایط نابسامان اجتماعی است که به «خودکشی نابسامانی» مشهور است. این خودکشی زمانی اتفاق می‌افتد که یک جامعه درگیر یک «فروپاشی اجتماعی» است... خودکشی ناشی از نابسامانی را تنها در جوامعی داریم که در آنها فروپاشی اجتماعی و اقتصادی رخ داده است.» (یورونیوز، مهر 1399)
سعید حجاریان، تحلیلگر سیاسی، عنوان میکند: «مادامی که فروپاشی سیاسی رخ نداده است، می‌توان از فروپاشی اجتماعی جلوگیری کرد. اما اگر نظام سیاسی فروبپاشد، امکان کنترل و مدیریت جامعه وجود ندارد. برای جلوگیری از فروپاشی اجتماعی، حکومت باید بیش از پیش نرمش نشان دهد.»(ایران‌آنلاین، شهریور 1397)
محمدصادق کوشکی، استاد دانشگاه، بر این باور است: «چاره‌اندیشی جدی برای مقابله با بی‌حجابی و بی‌عفتی بنیان‌کن، ترویج و تشویق جامعه به رعایت اخلاق دینی و ضوابط شرعی در امور جنسی و... گوشه‌هایی از اقدامات ضروری برای نجات نهاد خانواده در ایران امروزند؛ اقداماتی که بی‌اعتنایی به آنها ثمره‌ای جز مواجهه با فروپاشی اجتماعی در آینده‌ای نه چندان دور نخواهد داشت!» (مجله پاسدار اسلام، آبان 1392)
حمیدرضا جلایی‌پور، جامعه‌شناس، می‌گوید: «آقای عباس عبدی از واژه فروپاشی اجتماعی استفاده کردند. آن واژه دارد مخاطب را ارجاع می‌دهد که نهادهای اصلی جامعه خوب کار نمی‌کنند و اگر یک جامعه‌ای نهادهای اصلی‌اش خوب کار نکند، آن وقت جامعه دیگر هویتش از دست می‌رود. من واژه فروپاشی را به کار نمی‌برم، از واژه «آشفتگی اجتماعیsocial anomie» استفاده می‌کنم که هم در جامعه‌شناسی ریشه‌دار است و همه جوامع هم با آن روبه‌رو هستند؛ جامعه ما هم با آن روبه‌رو است. من با این بحث خیلی همراه نیستم که دائم بر سر این جامعه بزنیم... وقتی شما می‌گویید فروپاشیده، مثل پزشکی است که بگوید این بدن مرده است؛ [در آن صورت] دیگر کاری نمی‌شود کرد... فروپاشی که می‌گویید انگار جامعه قدرت تحرک، بازسازی و ترمیم ندارد. جامعه را آدم‌ها تشکیل داده‌اند. آدم‌ها مرتب تأثیر می‌پذیرند. در جامعه ما مثلاً 15 سال بعد از مشروطه شرایط را ببینید همه فکر می‌کردند همه‌چیز تمام شد ولی این جامعه دوباره خودش را ساخت و جلو آمد...فروپاشی اجتماعی یک سخن سنگینی است و راحت نمی‌شود [به‌کارش برد].» (گفتوگو در برنامه زاویه، مهر 1397)
عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی، معتقد است: «درباره اینکه گفته می‌شود جامعه در مسیر فروپاشی اجتماعی است، من از گذشته و از حدود ۱۵ سال پیش معتقد بودم که شاخص‌های ما این را نشان می‌دهد؛ اما چرا فروپاشی رخ نمی‌داد؟ اتحاد شکلی به دلیل قدرت دولت بود. دولت، قدرت داشت و می‌توانست این ساختمان را حفظ کند؛ علیرغم اینکه ساختمان به لحاظ ذاتی و نیروهای داخلی خود قابل حفظ کردن نبود و دیگر نهادهای مختلفش آنقدر قدرت و اثرگذاری نداشتند که بتوانند خود و جامعه را حفظ کنند بنابراین تنها دولت بود که با اتکا به قدرت سخت‌افزاری خود، جامعه را حفظ می‌کرد. در حال حاضر، این قدرت و وضعیت تضعیف شده و دولت نمی‌تواند در آینده نزدیک حتی این کار را انجام دهد. بنابراین تنها راه این است که یک بازسازی جدی در ساخت سیاسی و اجتماعی ایران صورت گیرد و نهادهای مختلف، بطور مشخص نهاد رسانه و عدالت، بازسازی جدی شوند. بنابراین اینکه این جامعه با شیوه‌های گذشته و سنتی حفظ شود دیگر امکان‌پذیر نیست. مگر اینکه یک بازسازی جدی انجام شود اما اینکه فکر می‌کنیم، حفظ نمی‌شود و فرو می‌ریزد منظور امروز و فردا نیست و این برحسب اتفاقاتی است که می‌تواند به وجود بیاید. در اصل ماجرا شکی وجود ندارد.» (شفقنا، اسفند 1396)
حسین کچویان، استاد دانشگاه، تأکید میکند: «مسأله فروپاشی تقریباً 40 سال است به اشکال مختلف طرح می‌شود. نخستین‌بار در دوران اصلاحات بود که آقای عباس عبدی این مسأله را مطرح کرد و اکنون 18-17 سال است که اتفاقی رخ نداده و در سایه مشکلات اخیر موجود در جامعه است که زمینه برای بازسازی این تئوری فراهم شده است. نظریه‌ای را که به دلایل تجربی شکست‌خورده است، با این استدلال که ما نگفتیم همین الان اتفاق می‌افتد و ممکن است فردا یا سال بعد اتفاق بیفتد، دوباره مطرح میکنند. البته در این موقعیت یکی دو گروه دیگر هم این بحث را مطرح کرده‌اند. یکی آقای حسام‌الدین آشنا و برخی به اصطلاح مطالعاتی که از سوی مرکز تحقیقات استراتژیک منتشر شده است. دیگری هم آقای محمود احمدی‌نژاد و مجموعه‌ها و افراد مرتبط با او. نکته جالب این است که این ایده توسط کسانی مطرح می‌شود که یا زمانی خود در قدرت بوده‌اند و الان قدرت را از دست داده‌اند یا می‌خواهند با این حرف کل قدرت حاکمیت را در اختیار بگیرند. به عبارت بهتر طرح این ایده کاملاً مبتنی بر ادله سیاسی است و پشتوانه نظری ندارد.» (برنامه زاویه، مرداد 1397)
عباس آخوندی، استاد دانشگاه و وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم و دوازدهم، می‌گوید: «علیرغم تأکید مقام‌های رسمی کشور و همچنین نهادهای مرجع اصلاح‌طلبی مبنی بر ضرورت شرکت در انتخابات، اکثریت واجدان شرایط به صندوق رأی پشت کردند. بی‌گمان این پدیده‌ای است که برای صلح و امید اجتماعی زیانبار است. خصلت عمومی دولت‌های ناشی از اراده اقلیت، اغلب تقدیسِ خود و نفی دیگران، کاربستِ زور به نام اقتدار و ایجادِ محدودیت برای شهروندان به‌نام نظم است. همانند آنچه در مجلس در وضعیت جاری می‌بینیم. در این بستر، نه تنها نمی‌توان انتظار تحقق توسعه داشت بلکه باید در انتظار فروپاشی اجتماعی، انحطاط اخلاقی، مهاجرت، فقر و خشونت اجتماعی در رفتارهای روزانه مردم بود. از این رو، این قلم نگران ایران است.» (روزنامه اعتماد، تیر 1400)
آذر منصوری، فعال سیاسی، می‌نویسد: «مجمع جهانی اقتصاد در آخرین گزارش سالانه شکاف جنسیتی خود اعلام کرده است که بر اثر شیوع ویروس مرگبار کرونا شکاف جنسیتی در جهان عمیق‌تر شده است. طی این سال‌ها ایران جزو ۱۰ کشور آخر بوده است. این رتبه ۱۵۰ ایران در بین ۱۵۶ کشور جهان به رغم همه تلاش‌هایی است که معاونت امور زنان و خانواده در دولت‌های یازدهم و دوازدهم به انجام رسانده است. این بدان معناست که کشورهایی که در این گزارش از ما پیشی گرفته‌اند تلاش‌های بیشتری را در دستورکار خود قرار داده‌اند. این تبعیض خود بسترساز انواع شکاف‌هایی خواهد بود که بیشترین مقاومت را نه تنها در برابر توسعه دموکراتیک بلکه در صورت تداوم و بی‌توجهی، فروپاشی جامعه ایران را به دنبال خواهد داشت.» (یادداشت تلگرامی)
کمال اطهاری، پژوهشگر اقتصادی، چنین توصیف میکند: «بحران ساختاری سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران نشان‌دهنده این است که سد در آستانه شکافته شدن است. چون بحران ساختاری به معنای زوال یک نظام است و تداوم آن به معنای فروپاشی آن»
محمدرضا زائری، کارشناس مذهبی، در توئیتر خود می‌نویسد: «نظام می‌ماند یا سقوط میکند؟ پاسخم سیاسی نیست؛ شکل و ظاهر جمهوری اسلامی خواهد ماند اما فروپاشی اجتماعی قطعی است. اما چه ارزشی دارد که ساختار سیاسی بماند و دل‌های زیادی با حاکمیت نباشد؟ مثل خانواده‌هایی که به طلاق عاطفی مبتلا شده‌اند!»
حسن محدثی گیلوایی، جامعه‌شناس، به تعلقات سیاسی مطرح کنندگان نظریه فروپاشی اجتماعی اشاره میکند: «موضوع فروپاشی اجتماعی متعلق به چند سال اخیر نیست بلکه به چند دهه قبل برمیگردد. این مفهوم بسیار کلی و مبهم است، بار هنجاری دارد، آخرالزمانی است و به علایق افراد مطرح‌کننده آن برمیگردد. افرادی که از این مفهوم صحبت میکنند تعلقات سیاسی دارند.مفاهیمی مثل فروپاشی اجتماعی مفاهیمی فراحوزه‌ای هستند که اشکالات فراوانی دارند. اگر جامعه‌شناس نگاهی علمی داشته باشد به‌جای آنکه سراغ این مفاهیم برود ابتدا وارد مباحث زیرحوزه‌ای، سپس مفاهیم حوزه‌ای و در نهایت وارد مباحث فراحوزه‌ای می‌شود؛ چرا که مفاهیم فراحوزه‌ای مفاهیمی هستند که انگار همه‌چیز در آن می‌گنجد و هرکسی می‌تواند این مفاهیم را به سمت علایق و تعلقات خود بکشاند و بازتفسیر کند. از این رو، این مفاهیم اصطلاحاتی علمی نیستند.»(نشست مجازی، مهر 1400)
ملاحظات و جمع‌بندی
1.از بین کسانی که قائل به درستی انگاره فروپاشی اجتماعی هستند «رویکردهای سیاسی و اجتماعی» بیشتر از سایرین قابل توجه‌اند. در «رویکرد فرهنگی» صاحبنظران را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد؛ دسته نخست مذهبیون هستند؛ یعنی کسانی که فروپاشی اجتماعی را ناظر به از بین رفتن سنت‌های فرهنگی ایرانی و اسلامی می‌دانند و علت اصلی آن را هجوم فرهنگ بیگانه غربی قلمداد میکنند. دسته دوم نیز کسانی هستند که نسبت به ارزش‌های فرهنگی نظام سیاسی و شیوه تبلیغ و تحکم آنها نقد دارند. این دسته معتقدند فرهنگ دستوری و اجباری جز نتیجه عکس نخواهد داد و در نهایت به بی‌هویتی و فروپاشی جامعه خواهد انجامید.
2. القای انگاره فروپاشی اجتماعی به مناسبت‌های مختلف و به ویژه در مقاطعی که قتل یا جنایت یا جرم جدید و دردناکی رخ می‌دهد در رسانه‌ها پررنگ می‌شود. در چنین مواقعی تحلیلگران بیان میکنند که این جنایات و رویدادها خبر از چیزی ماورای آنها می‌دهد و ریشه آنها را باید در فروپاشی و سست شدن بنیان‌های اجتماعی جست‌وجو کرد.
3. دسته‌ای از مخالفان انگاره فروپاشی اجتماعی معتقدند که باید میان وضعیت «آشفتگی اجتماعی» و «فروپاشی اجتماعی» تمایز قائل شد. آشفتگی اجتماعی به معنای نابسامانی جامعه و عدم کارآمدی الگوهای فرهنگی و سنتی در مسائل جدید و به تبع آن به‌وجود آمدن بحران‌های اجتماعی و هویتی مسأله‌ای است که وجود دارد و نباید آن را نادیده گرفت. اما این به معنای وجود یک وضعیت کاملاً از هم گسیخته نیست که قابلیت ترمیم یا اصلاح نداشته باشد.
4. موافقان انگاره فروپاشی اجتماعی برای اثبات مدعای خود به مثال‌های متنوع و رویدادهای اجتماعی و اقتصادی مورد نظر خود استناد میکنند، اما نسبت به رویدادهایی که فرضیه آنها را تضعیف میکند و یا در تضاد با آن است، تحلیل از خود ارائه نمی‌دهند. برای نمونه این دسته در برابر رویدادهایی چون حضور پررنگ مردم در تشییع سردار سلیمانی، فداکاری‌هایی همچون ماجرای علی لندی و ایثارها و فداکاری‌هایی نظیر این موارد تحلیلی ندارند. این در حالی است که این موارد به صراحت ناقض مدعای آنان است و اگر آن را به کلی زیر سؤال نبرد، حداقل تضعیف کرده است.
|
|
|
|
|
|
|
در گفت‌وگوی«ایران» با علی اصغر سمسار یزدی پژوهشگر حوزه قنات بررسی شد؛ ظرفیت نادیده قنات‌ها در مدیریت بحران آب
شیما جهانبخش
خبرنگار
احیای قنات‌ها در سال‌های اخیر با اما و اگر‌های زیادی همراه بوده است، برخی تصور میکنند قنات‌های خشک شده، کارایی خود را از دست داده‌اند اما کارشناسان این حوزه این موضوع را رد کرده و می‌گویند قنات هرگز خشک نمی‌شود و پس از هر بارندگی دبی آن افزایش می‌یابد. برای رسیدن به این پرسش که آیا قنات‌ها قابلیت احیا دارند یا خیر، «علی اصغر سمسار یزدی»، پژوهشگر حوزه قنات‌ها و مدیر اسبق مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی در گفتوگو با «ایران» گفت: به بازآفرینی نقش قنات برای کمک به مدیریت بحران آب امیدوار است. او معتقد است دولت باید اولویت را بر مرمت و بازسازی قنوات کوهستانی، نیمه کوهستانی و قنوات دامنه دشت‌ها و همچنین قنات‌های گسلی معطوف کند. در این صورت دستاوردهای آن حتی در کوتاه مدت ملموس خواهد بود. متن این گفتوگو از نظرتان می‌گذرد.
در 70 سال اخیر، سطح سفره‌های زیرزمینی به دلیل برداشت‌های غیر اصولی کاهش یافته و از تعادل خارج شده است، در چنین شرایطی می‌توان با احیای قنات‌ها چالش‌های فعلی مدیریت منابع آب را رفع کرد؟
در اینکه در شرایط فعلی از حجم ذخیره تعداد قابل توجهی از آبخوان‌ها کاسته شده شکی نیست. ولی توجه داشته باشیم چنانچه از حجم آبخوان‌ها کاسته نشده بود و حدود 50 هزار رشته قنات در کشور همچنان فعال بودند باز قادر نبودند که آب مورد نیاز امروز شرب و بهداشت و کشاورزی را تأمین کنند. جمعیت کشور در70 سال پیش حدود 20 میلیون نفر بوده از این رو قنات‌ها و چشمه‌های موجود همراه با روان‌آب‌های سطحی قادر بودند تا آب مورد نیاز جمعیت را تأمین کنند. اما حال که جمعیت کشور به بیش از 80 میلیون نفر رسیده، سبک زندگی تغییر کرده، سطح رفاه افزایش یافته، بهداشت و استانداردهای زندگی ارتقا یافته و سطح زیر کشت محصولات کشاورزی افزایش داشته و مصرف آب هم بیشتر شده است. به همین جهت قنات‌ها دیگر به تنهایی نمی‌توانند مشکلات فعلی مدیریتی آب را حل کنند.اصولاً چالش‌های فراروی آب کشور چند وجهی هستند و یک مؤلفه به تنهایی نمی‌تواند در رفع چالش‌ها مؤثر واقع شود، بلکه باید تمام مؤلفه‌ها طی یک برنامه درازمدت و با همکاری بین بخشی دیده شود. در این راستا می‌توان گفت چنانچه احیا و مرمت قنات‌های کوهستانی و نیمه کوهستانی در دستور کار قرار گیرد و به آنها بهای بیشتری داده شود، آنها قادر خواهند بود تا حدی در رفع چالش های فراروی مدیریت منابع آب کشور نقش‌آفرین باشند اما نمی‌توانند حلال تمام مشکلات آب کشور باشند.
پس شما به احیای قنوات امیدوار هستید. حال این پرسش مطرح می‌شود وضعیت کنونی آب‌های زیرزمینی این قابلیت را دارد که بتوانیم شاهد آبدهی دوباره قنوات باشیم؟
بله من کاملاً به احیای قنوات کوهستانی و نیمه کوهستانی کشور امیدوارم. چنانچه صرفاً یک درصد از بودجه‌ای که در کشور صرف سدسازی شده است در امر توسعه، بازسازی، مرمت و استحکام بخشی قنوات صرف می‌شد، تحول شگرفی در آنها ایجاد شده بود و قطعاً آبدهی آنان بسیار بالاتر از رقم فعلی بود.
متأسفانه در نیم قرن اخیر و در مقام مقایسه با سازه‌های آبی مدرن، نه تنها به این سازه‌های ارزشمند زیرزمینی که با زحمات وصف ناپذیر نیاکان‌مان و در کمال اخلاص و با هدف مقدس عرضه آب به مردم حفر شده است کمتر توجه شده، بلکه در موارد متعددی حریم آنان را نیز مورد تجاوز قرار دادیم. گرچه در شرایط فعلی به علت افت سطح آب زیرزمینی در تعدادی از دشت‌ها، امکان کمتری برای احیای قنات‌های دشتی وجود دارد ولی این موضوع در مورد قنات‌های کوهستانی و نیمه کوهستانی و قنات‌هایی که آب خود را از گسل‌ها تأمین میکنند صدق نمی‌کند. علت آن‌آست که ذخایر آب زیرزمینی نواحی کوهستانی و دامنه‌های ورودی دشت‌ها، معمولاً تابع بارندگی است و آبخوان‌های آنها هر سال پر و خالی می‌شوند. بنابراین شانس ادامه حیات قنات‌ها در این نواحی بالاتر است. شاهد موضوع نیز وجود تعداد قابل توجهی از قنوات فعال در نواحی کوهستانی و نیمه کوهستانی کشور است. بنابراین چنانچه قنوات این مناطق در دستور کار بازسازی و مرمت قرار گیرند نتیجه مطلوبی عاید کشور خواهد شد. خلاصه آنکه باید اولویت را بر مرمت، لایروبی، پیشکارکنی و بازسازی قنوات کوهستانی، نیمه کوهستانی و قنوات دامنه دشت‌ها و همچنین قنات‌های گسلی معطوف کرد. این اقدامات همراه با فرهنگ سازی در زمینه نشر ارزش‌های مادی و معنوی قنوات قطعاً نتیجه‌بخش بوده و دستاوردهای آن حتی در کوتاه مدت ملموس خواهد بود.
با توجه به خشکسالی‌های اخیر و کاهش شدید نزولات آسمانی در همه استان‌ها شاهد تنش آبی هستیم. این مسائل لزوم احیای قنوات را دوچندان کرده است. در این زمینه در سال‌های اخیر چه اقداماتی انجام شده است؟
از نظر قانونی وزارت جهاد کشاورزی مسئولیت احیا و بازسازی قنوات‌ها را برعهده دارد و متناسب با اعتباراتی که در اختیار مراکز کشاورزی استان‌ها قرار می‌دهد اقدامات هم در این زمینه انجام می‌شود. خوشبختانه در 40 سال گذشته در زمینه مرمت و لایروبی قنوات، بسترسازی بسیار خوبی در بخش‌های دولتی و خصوصی شکل گرفته و سازوکارهای لازم ایجاد شده است. بنابراین حیف است که با اختصاص منابع محدود به قنوات، به صورت کامل از ظرفیت و توان این بخش‌ها در امر احیا و بازسازی قنوات استفاده نشود.
ظرفیت ایجاد شده به گونه‌ای است که این سازمان‌ها قادر هستند چندین برابر بودجه سالانه‌ای را که در این زمینه اختصاص می‌یابد جذب کرده و قنوات بیشتری را تحت پوشش خدمات خود قرار دهند. خوشبختانه وزارت جهاد کشاورزی در استان‌های قنات‌خیز از نیروی فنی لازم برای مدیریت و برنامه‌ریزی و از پیمانکاران و نیروی انسانی مجرب برای اجرای طرح‌های مرمت و لایروبی بهره‌مند است. از این رو می‌توانند به کمک کشاورزان و بهره‌برداران قنات هم افزایی معجزه‌آسایی را شکل داده و قنات‌های بیشتری را آباد کنند. البته این امر مستلزم تأمین منابع مالی لازم است که امیدواریم با تمهیداتی که در دولت جدید اتخاذ شده این موضوع به منصه ظهور درآید.
با توجه به اینکه ما در بین 34 کشوری هستیم که از سازه‌های قنات استفاده میکنند و به عنوان مبدع این سازه مطرح هستیم، چه عواملی باعث شد در یک برهه زمانی اهمیت قنات‌ها را نادیده بگیریم؟
قنات سازه‌ای است که حاصل و عصاره ابداع، خلاقیت، دانش و تجربه نیاکان‌مان است. تجاربی که در طول قرن‌ها خود را اصلاح کرده و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند، تا شکل و شمایل قنات امروز از آن خارج شده است. قنات را می‌توان مظهر سازگاری انسان با محیط زیست خود دانست. سازه ای که در طول چند هزار سال، زندگی و ادامه حیات انسان‌ها را در دل مناطق خشک و نیمه خشک دنیا تضمین کرده و تمدنی را تحت عنوان تمدن کاریزی بنا نهاده است؛سازه‌ای که از ابعاد شگرف مادی و معنوی برخوردار است. آنچه مسلم است قنات در طول هزاران سال در نواحی خشک و نیمه خشک گسترش و تکامل یافته، آب ساکنان این سرزمین‌ها را تأمین کرده و موجب ایجاد یا تقویت سکونتگاه‌ها، آبادی‌ها و حتی شهرها شده است. از دهه 20 شمسی به بعد که ایران با فناوری جدید حفر چاه و استحصال آب زیرزمینی از طریق پمپ آشنا شد، دوران بی‌توجهی به قنوات آغاز شد و هرچه بیشتر از چاه‌های ژرف برای تأمین آب جوامع استفاده شد به همان نسبت قنات‌ها هم از مدار بهره‌برداری خارج شدند تا جایی که امروز شاهد هستیم تعداد قنات‌های فعال کشور به حداقل رسیده است.
علت استفاده از چاه ژرف و پمپ آن بود که این روش استخراج آب در مقایسه با قنات اولاً کم هزینه‌تر و ثانیاً سریع‌تر بود.از این رو طبیعی بود که این روش جدید و کم هزینه مورد توجه سرمایه گذاران و کشاورزان قرار گرفته و بتدریج جای قنات را بگیرد. البته در آن زمان مطالعات لازم در مورد آبخوان‌ها صورت نگرفته بود و بعضی آب‌های زیرزمینی را به عنوان یک منبع نامحدود تصور می‌کردند و بر این باور نبودند که بهره‌برداری مستمر از آبخوان توسط چاه عمیق روزگاری موجب افت سطح آب آبخوان و در نتیجه خشک شدن قنوات می‌شود. حال که دانش عمومی در این زمینه افزایش یافته و همگان بر تعامل قنات با محیط زیست آشنا شده‌اند جای آن دارد تا بقیه قنوات فعال و نیمه فعال کشور مورد توجه واقع شده و بازسازی و مرمت آنها به جد در دستور کار قرار گیرد.البته عوامل دیگری چون وقوع خشکسالی‌های پی‌درپی، تغییر اقلیم، هزینه‌های گزاف مرمت و احیا، از دست دادن خبرگان و مقنیان مجرب و تجاوز به حریم قنات‌ها نیز در نادیده گرفتن قنات‌ها مؤثر بوده‌اند.
در حال حاضر از لحاظ استفاده از قنات‌ها چه جایگاهی در میان دیگر کشورها داریم؟
گرچه قنات‌های بزرگ و مهمی را از دست داده‌ایم ولی خوشبختانه هنوز هم ایران رتبه اول را از نظر برخورداری از قنات‌های فعال در بین کشورهای دارای قنات به خود اختصاص داده است. بر اساس آمار منتشر شده از ناحیه شرکت مدیریت منابع آب ایران، کشور ایران از 37 هزار رشته قنات فعال و نیمه فعال بهره‌مند است. این تعداد رشته قنات از جمع قنوات فعال موجود در کشورهای قنات خیز دنیا یعنی قنات‌های واقع در کشورهای افغانستان، پاکستان، عمان، جمهوری‌آذربایجان، چین، الجزایر و عمان بیشتر است. مهم‌تر آنکه تمامی این کشورها اذعان دارند که بخش قابل توجهی از فناوری و دانش فنی و همچنین میراث مادی و معنوی قنات متعلق به ایران است. اقدامات ایران در زمینه ارزشگذاری قنوات به عنوان الگو در سطح جهان مطرح است. بنابراین هر اقدام الگویی که در کشور انجام دهیم به بهبود وضع قنوات دنیا کمک میکند.
حدود 20 سال پیش مجمع عمومی یونسکو به خاطر برخورداری ایران از دانش و فناوری قنات و میراث مادی و معنوی مرتبط با آن و همچنین بهره‌مندی کشور از تعداد قابل توجهی قنات فعال در حوزه کشاورزی، با ایجاد مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی در یزد موافقت کرد. این مرکز تاکنون خدمات متنوعی را در زمینه آموزش، پژوهش، انتقال فناوری و انتشار مقالات و کتب مختلف در سطح بین‌المللی و ملی ارائه کرده و همچنان رسالت نشر ارزش‌های مادی و معنوی قنات و برگزاری رویدادهای آموزشی مختلف را برای کشورهای مختلف دنیا در دستور کار دارد.
با توجه به دستور اخیر رئیس جمهور مبنی بر تشکیل ستاد احیای قنوات در خراسان جنوبی آیا می‌توان امیدوار بود این موضوع در دیگر استان‌ها نیز مورد توجه قرار گیرد؟ در واقع می‌توان این امید را داشت که با اجرای این طرح دوباره به دوران شکوفایی قنوات بازگردیم؟
همان‌گونه که اشاره کردم هزینه‌های مرمت، لایروبی و بازسازی قنوات بسیار زیاد است به گونه‌ای که تأمین آن توسط کشاورزان و بهره‌برداران قنوات که درآمد محدودی دارند ممکن نیست. در واقع احیای قنوات بدون کمک دولت ممکن نیست. البته تاکنون هر ساله از ناحیه دولت و مجلس کمک‌هایی برای احیای قنوات شده ولی کافی نبوده است. اگر این کمک‌ها و حمایت‌های دولتی وجود نداشتند تعداد بیشتری از قنوات کشور خشکیده بودند. به همین دلیل است که بنده در جای‌جای این مصاحبه به همراهی و کمک دولت تأکید دارم. دستور اخیر رئیس جمهور بارقه امیدی در دل صاحبان قنات و قنات‌دوستان ایجاد کرده که امیدواریم جامه‌عمل پوشیده و ابتکار ایشان مبنی بر ایجاد ستاد احیای قنوات استان خراسان جنوبی به سایر استان‌های کشور نیز تسری پیدا کند. توجه داشته باشیم کشاورزانی که معاش آنها مبتنی بر قنات است عمدتاً در زمره بخش محروم جامعه جای دارند که انتظار می‌رود با توجه به سیاست دولت مبنی بر محرومیت‌زدایی مورد حمایت قرار گیرند و قنات‌های آنها با مساعدت مجلس و دولت، آباد شود. آبادی قنات یعنی تعامل بهتر با طبیعت، یعنی تولید بیشتر و خوداتکایی و بالاخره یعنی محرومیت‌زدایی.
خبرنگار
احیای قنات‌ها در سال‌های اخیر با اما و اگر‌های زیادی همراه بوده است، برخی تصور میکنند قنات‌های خشک شده، کارایی خود را از دست داده‌اند اما کارشناسان این حوزه این موضوع را رد کرده و می‌گویند قنات هرگز خشک نمی‌شود و پس از هر بارندگی دبی آن افزایش می‌یابد. برای رسیدن به این پرسش که آیا قنات‌ها قابلیت احیا دارند یا خیر، «علی اصغر سمسار یزدی»، پژوهشگر حوزه قنات‌ها و مدیر اسبق مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی در گفتوگو با «ایران» گفت: به بازآفرینی نقش قنات برای کمک به مدیریت بحران آب امیدوار است. او معتقد است دولت باید اولویت را بر مرمت و بازسازی قنوات کوهستانی، نیمه کوهستانی و قنوات دامنه دشت‌ها و همچنین قنات‌های گسلی معطوف کند. در این صورت دستاوردهای آن حتی در کوتاه مدت ملموس خواهد بود. متن این گفتوگو از نظرتان می‌گذرد.
در 70 سال اخیر، سطح سفره‌های زیرزمینی به دلیل برداشت‌های غیر اصولی کاهش یافته و از تعادل خارج شده است، در چنین شرایطی می‌توان با احیای قنات‌ها چالش‌های فعلی مدیریت منابع آب را رفع کرد؟
در اینکه در شرایط فعلی از حجم ذخیره تعداد قابل توجهی از آبخوان‌ها کاسته شده شکی نیست. ولی توجه داشته باشیم چنانچه از حجم آبخوان‌ها کاسته نشده بود و حدود 50 هزار رشته قنات در کشور همچنان فعال بودند باز قادر نبودند که آب مورد نیاز امروز شرب و بهداشت و کشاورزی را تأمین کنند. جمعیت کشور در70 سال پیش حدود 20 میلیون نفر بوده از این رو قنات‌ها و چشمه‌های موجود همراه با روان‌آب‌های سطحی قادر بودند تا آب مورد نیاز جمعیت را تأمین کنند. اما حال که جمعیت کشور به بیش از 80 میلیون نفر رسیده، سبک زندگی تغییر کرده، سطح رفاه افزایش یافته، بهداشت و استانداردهای زندگی ارتقا یافته و سطح زیر کشت محصولات کشاورزی افزایش داشته و مصرف آب هم بیشتر شده است. به همین جهت قنات‌ها دیگر به تنهایی نمی‌توانند مشکلات فعلی مدیریتی آب را حل کنند.اصولاً چالش‌های فراروی آب کشور چند وجهی هستند و یک مؤلفه به تنهایی نمی‌تواند در رفع چالش‌ها مؤثر واقع شود، بلکه باید تمام مؤلفه‌ها طی یک برنامه درازمدت و با همکاری بین بخشی دیده شود. در این راستا می‌توان گفت چنانچه احیا و مرمت قنات‌های کوهستانی و نیمه کوهستانی در دستور کار قرار گیرد و به آنها بهای بیشتری داده شود، آنها قادر خواهند بود تا حدی در رفع چالش های فراروی مدیریت منابع آب کشور نقش‌آفرین باشند اما نمی‌توانند حلال تمام مشکلات آب کشور باشند.
پس شما به احیای قنوات امیدوار هستید. حال این پرسش مطرح می‌شود وضعیت کنونی آب‌های زیرزمینی این قابلیت را دارد که بتوانیم شاهد آبدهی دوباره قنوات باشیم؟
بله من کاملاً به احیای قنوات کوهستانی و نیمه کوهستانی کشور امیدوارم. چنانچه صرفاً یک درصد از بودجه‌ای که در کشور صرف سدسازی شده است در امر توسعه، بازسازی، مرمت و استحکام بخشی قنوات صرف می‌شد، تحول شگرفی در آنها ایجاد شده بود و قطعاً آبدهی آنان بسیار بالاتر از رقم فعلی بود.
متأسفانه در نیم قرن اخیر و در مقام مقایسه با سازه‌های آبی مدرن، نه تنها به این سازه‌های ارزشمند زیرزمینی که با زحمات وصف ناپذیر نیاکان‌مان و در کمال اخلاص و با هدف مقدس عرضه آب به مردم حفر شده است کمتر توجه شده، بلکه در موارد متعددی حریم آنان را نیز مورد تجاوز قرار دادیم. گرچه در شرایط فعلی به علت افت سطح آب زیرزمینی در تعدادی از دشت‌ها، امکان کمتری برای احیای قنات‌های دشتی وجود دارد ولی این موضوع در مورد قنات‌های کوهستانی و نیمه کوهستانی و قنات‌هایی که آب خود را از گسل‌ها تأمین میکنند صدق نمی‌کند. علت آن‌آست که ذخایر آب زیرزمینی نواحی کوهستانی و دامنه‌های ورودی دشت‌ها، معمولاً تابع بارندگی است و آبخوان‌های آنها هر سال پر و خالی می‌شوند. بنابراین شانس ادامه حیات قنات‌ها در این نواحی بالاتر است. شاهد موضوع نیز وجود تعداد قابل توجهی از قنوات فعال در نواحی کوهستانی و نیمه کوهستانی کشور است. بنابراین چنانچه قنوات این مناطق در دستور کار بازسازی و مرمت قرار گیرند نتیجه مطلوبی عاید کشور خواهد شد. خلاصه آنکه باید اولویت را بر مرمت، لایروبی، پیشکارکنی و بازسازی قنوات کوهستانی، نیمه کوهستانی و قنوات دامنه دشت‌ها و همچنین قنات‌های گسلی معطوف کرد. این اقدامات همراه با فرهنگ سازی در زمینه نشر ارزش‌های مادی و معنوی قنوات قطعاً نتیجه‌بخش بوده و دستاوردهای آن حتی در کوتاه مدت ملموس خواهد بود.
با توجه به خشکسالی‌های اخیر و کاهش شدید نزولات آسمانی در همه استان‌ها شاهد تنش آبی هستیم. این مسائل لزوم احیای قنوات را دوچندان کرده است. در این زمینه در سال‌های اخیر چه اقداماتی انجام شده است؟
از نظر قانونی وزارت جهاد کشاورزی مسئولیت احیا و بازسازی قنوات‌ها را برعهده دارد و متناسب با اعتباراتی که در اختیار مراکز کشاورزی استان‌ها قرار می‌دهد اقدامات هم در این زمینه انجام می‌شود. خوشبختانه در 40 سال گذشته در زمینه مرمت و لایروبی قنوات، بسترسازی بسیار خوبی در بخش‌های دولتی و خصوصی شکل گرفته و سازوکارهای لازم ایجاد شده است. بنابراین حیف است که با اختصاص منابع محدود به قنوات، به صورت کامل از ظرفیت و توان این بخش‌ها در امر احیا و بازسازی قنوات استفاده نشود.
ظرفیت ایجاد شده به گونه‌ای است که این سازمان‌ها قادر هستند چندین برابر بودجه سالانه‌ای را که در این زمینه اختصاص می‌یابد جذب کرده و قنوات بیشتری را تحت پوشش خدمات خود قرار دهند. خوشبختانه وزارت جهاد کشاورزی در استان‌های قنات‌خیز از نیروی فنی لازم برای مدیریت و برنامه‌ریزی و از پیمانکاران و نیروی انسانی مجرب برای اجرای طرح‌های مرمت و لایروبی بهره‌مند است. از این رو می‌توانند به کمک کشاورزان و بهره‌برداران قنات هم افزایی معجزه‌آسایی را شکل داده و قنات‌های بیشتری را آباد کنند. البته این امر مستلزم تأمین منابع مالی لازم است که امیدواریم با تمهیداتی که در دولت جدید اتخاذ شده این موضوع به منصه ظهور درآید.
با توجه به اینکه ما در بین 34 کشوری هستیم که از سازه‌های قنات استفاده میکنند و به عنوان مبدع این سازه مطرح هستیم، چه عواملی باعث شد در یک برهه زمانی اهمیت قنات‌ها را نادیده بگیریم؟
قنات سازه‌ای است که حاصل و عصاره ابداع، خلاقیت، دانش و تجربه نیاکان‌مان است. تجاربی که در طول قرن‌ها خود را اصلاح کرده و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند، تا شکل و شمایل قنات امروز از آن خارج شده است. قنات را می‌توان مظهر سازگاری انسان با محیط زیست خود دانست. سازه ای که در طول چند هزار سال، زندگی و ادامه حیات انسان‌ها را در دل مناطق خشک و نیمه خشک دنیا تضمین کرده و تمدنی را تحت عنوان تمدن کاریزی بنا نهاده است؛سازه‌ای که از ابعاد شگرف مادی و معنوی برخوردار است. آنچه مسلم است قنات در طول هزاران سال در نواحی خشک و نیمه خشک گسترش و تکامل یافته، آب ساکنان این سرزمین‌ها را تأمین کرده و موجب ایجاد یا تقویت سکونتگاه‌ها، آبادی‌ها و حتی شهرها شده است. از دهه 20 شمسی به بعد که ایران با فناوری جدید حفر چاه و استحصال آب زیرزمینی از طریق پمپ آشنا شد، دوران بی‌توجهی به قنوات آغاز شد و هرچه بیشتر از چاه‌های ژرف برای تأمین آب جوامع استفاده شد به همان نسبت قنات‌ها هم از مدار بهره‌برداری خارج شدند تا جایی که امروز شاهد هستیم تعداد قنات‌های فعال کشور به حداقل رسیده است.
علت استفاده از چاه ژرف و پمپ آن بود که این روش استخراج آب در مقایسه با قنات اولاً کم هزینه‌تر و ثانیاً سریع‌تر بود.از این رو طبیعی بود که این روش جدید و کم هزینه مورد توجه سرمایه گذاران و کشاورزان قرار گرفته و بتدریج جای قنات را بگیرد. البته در آن زمان مطالعات لازم در مورد آبخوان‌ها صورت نگرفته بود و بعضی آب‌های زیرزمینی را به عنوان یک منبع نامحدود تصور می‌کردند و بر این باور نبودند که بهره‌برداری مستمر از آبخوان توسط چاه عمیق روزگاری موجب افت سطح آب آبخوان و در نتیجه خشک شدن قنوات می‌شود. حال که دانش عمومی در این زمینه افزایش یافته و همگان بر تعامل قنات با محیط زیست آشنا شده‌اند جای آن دارد تا بقیه قنوات فعال و نیمه فعال کشور مورد توجه واقع شده و بازسازی و مرمت آنها به جد در دستور کار قرار گیرد.البته عوامل دیگری چون وقوع خشکسالی‌های پی‌درپی، تغییر اقلیم، هزینه‌های گزاف مرمت و احیا، از دست دادن خبرگان و مقنیان مجرب و تجاوز به حریم قنات‌ها نیز در نادیده گرفتن قنات‌ها مؤثر بوده‌اند.
در حال حاضر از لحاظ استفاده از قنات‌ها چه جایگاهی در میان دیگر کشورها داریم؟
گرچه قنات‌های بزرگ و مهمی را از دست داده‌ایم ولی خوشبختانه هنوز هم ایران رتبه اول را از نظر برخورداری از قنات‌های فعال در بین کشورهای دارای قنات به خود اختصاص داده است. بر اساس آمار منتشر شده از ناحیه شرکت مدیریت منابع آب ایران، کشور ایران از 37 هزار رشته قنات فعال و نیمه فعال بهره‌مند است. این تعداد رشته قنات از جمع قنوات فعال موجود در کشورهای قنات خیز دنیا یعنی قنات‌های واقع در کشورهای افغانستان، پاکستان، عمان، جمهوری‌آذربایجان، چین، الجزایر و عمان بیشتر است. مهم‌تر آنکه تمامی این کشورها اذعان دارند که بخش قابل توجهی از فناوری و دانش فنی و همچنین میراث مادی و معنوی قنات متعلق به ایران است. اقدامات ایران در زمینه ارزشگذاری قنوات به عنوان الگو در سطح جهان مطرح است. بنابراین هر اقدام الگویی که در کشور انجام دهیم به بهبود وضع قنوات دنیا کمک میکند.
حدود 20 سال پیش مجمع عمومی یونسکو به خاطر برخورداری ایران از دانش و فناوری قنات و میراث مادی و معنوی مرتبط با آن و همچنین بهره‌مندی کشور از تعداد قابل توجهی قنات فعال در حوزه کشاورزی، با ایجاد مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی در یزد موافقت کرد. این مرکز تاکنون خدمات متنوعی را در زمینه آموزش، پژوهش، انتقال فناوری و انتشار مقالات و کتب مختلف در سطح بین‌المللی و ملی ارائه کرده و همچنان رسالت نشر ارزش‌های مادی و معنوی قنات و برگزاری رویدادهای آموزشی مختلف را برای کشورهای مختلف دنیا در دستور کار دارد.
با توجه به دستور اخیر رئیس جمهور مبنی بر تشکیل ستاد احیای قنوات در خراسان جنوبی آیا می‌توان امیدوار بود این موضوع در دیگر استان‌ها نیز مورد توجه قرار گیرد؟ در واقع می‌توان این امید را داشت که با اجرای این طرح دوباره به دوران شکوفایی قنوات بازگردیم؟
همان‌گونه که اشاره کردم هزینه‌های مرمت، لایروبی و بازسازی قنوات بسیار زیاد است به گونه‌ای که تأمین آن توسط کشاورزان و بهره‌برداران قنوات که درآمد محدودی دارند ممکن نیست. در واقع احیای قنوات بدون کمک دولت ممکن نیست. البته تاکنون هر ساله از ناحیه دولت و مجلس کمک‌هایی برای احیای قنوات شده ولی کافی نبوده است. اگر این کمک‌ها و حمایت‌های دولتی وجود نداشتند تعداد بیشتری از قنوات کشور خشکیده بودند. به همین دلیل است که بنده در جای‌جای این مصاحبه به همراهی و کمک دولت تأکید دارم. دستور اخیر رئیس جمهور بارقه امیدی در دل صاحبان قنات و قنات‌دوستان ایجاد کرده که امیدواریم جامه‌عمل پوشیده و ابتکار ایشان مبنی بر ایجاد ستاد احیای قنوات استان خراسان جنوبی به سایر استان‌های کشور نیز تسری پیدا کند. توجه داشته باشیم کشاورزانی که معاش آنها مبتنی بر قنات است عمدتاً در زمره بخش محروم جامعه جای دارند که انتظار می‌رود با توجه به سیاست دولت مبنی بر محرومیت‌زدایی مورد حمایت قرار گیرند و قنات‌های آنها با مساعدت مجلس و دولت، آباد شود. آبادی قنات یعنی تعامل بهتر با طبیعت، یعنی تولید بیشتر و خوداتکایی و بالاخره یعنی محرومیت‌زدایی.
|
|
|
|
|
|
|
نگاهی به سریال‌های فراموش شده تلویزیون غبارزدایی از آرشیو
مازیار معاونی
منتقد
این اولین باری نیست که درخصوص لزوم استفاده بهتر تلویزیون از ظرفیتهای آرشیو گسترده‌اش در حوزه آثار نمایشی بحث به میان می‌آید، آرشیوی عریض و طویل با پنجاه و چند سال قدمت که با صرف نظر از دوره دوازده ساله فعالیتش پیش از وقوع انقلاب، یک منبع غنی چهل و دو ساله از مجموعه‌های نمایشی ایرانی و خارجی به دست می‌دهد که هم در تأمین خوراک آنتن (که دغدغه همیشگی مدیران تلویزیون است)، هم در برآورده کردن خواسته‌های طرفداران نوستالژی و حتی دیگر بینندگان کم سن و سال تری که تنها نامی از آثار نمایشی قدیمی شنیده‌اند می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
شاید پاسخ تصمیم گیران ارشد نمایشی سیما به چنین مطالبه‌ای این باشد که در ده سال گذشته، دو شبکه آی فیلم و تماشا به شکل مستمر و دیگر شبکه‌های تلویزیونی به شکلی نامنظم و در راستای همان تأمین خوراک آنتن، پخش آثار نمایشی دهه‌های دور را در دستور کار خود داشته‌اند، پاسخی که اگرچه تا اندازه‌ای درست است ولی بدون تردید پاسخ کاملی نیست. نگاهی به جدول پخش دو شبکه فوق‌الذکر در طول یک دهه‌ای که از فعالیتشان گذشته و همین طور پخش‌های جسته و گریخته مجموعه‌های قدیمی از دیگر شبکه‌ها به وضوح نشان می‌دهد که تلویزیون تا چه اندازه از ظرفیتهای آرشیوی خود غفلت کرده است، بی‌شک مهم‌ترین نکته‌ای که در خصوص مقوله بازپخش آثار نمایشی به چشم می‌آید عدم تدوین یک فرمول مشخص برای پخش مجموعه‌های تکراری است، از شکل بازپخش این آثار کاملاً پیداست که در مجموعه سیما که حداقل دو شبکه تخصصی برای بازپخش آثار نمایشی را برای زمانی به قدمت یک دهه دراختیار دارد هنوز به چند پرسش ابتدایی پاسخ داده نشده است، نخست اینکه از منظر میزان گذشت زمان به چه مجموعه‌ای می‌توان عنوان نوستالژیک را اطلاق کرد و آن مجموعه را در اولویت پخش از شبکه مربوطه قرار داد؟ حتی اگر نوستالژیک و خاطره داشتن بینندگان قدیمی‌تر تلویزیون با مجموعه‌های بازپخشی هم مد نظر تصمیم‌گیران این حوزه نباشد (که البته بسیار بعید است) به هر حال باید یک برنامه مدون بر مبنای میزان اهمیت مجموعه مورد نظر از منظر میزان اقبال و رضایت بینندگان در زمان پخش اول مورد توجه قرار بگیرد تا بازپخش آن را توجیه کند، اصلی که عملکرد شبکه‌های بازپخش کننده نشان می‌دهد به آن توجه چندانی نشده و نمی‌شود. اگر برای استفاده درست و بهینه از ظرفیت گسترده و بی‌بدیل آرشیو سیما برنامه‌ریزی درستی انجام می‌شد در آن صورت باید شاهد شیوه پخش دیگری می‌بودیم که با شیوه بی‌نظم و آنتن پرُکن فعلی فاصله بسیاری دارد. به‌عنوان نمونه این امکان وجود داشت که ابتدا فهرست کاملی از تمام سریال‌های پخش شده از سال 1358 (ابتدای انقلاب) تا انتهای سال 1385 (که برچسب قدیمی و خاطره و نوستالژیک شدن برای آن منطقی به نظر برسد) تهیه شود، در وهله بعد با اخذ نظرات کارشناسی، میزان اثرگذاری و محبوبیت این فهرست مشخص شده و یک اولویت‌بندی دقیق و قابل دفاع از آن به دست آید و حتی در این میان به فاکتور مهم تنوع ژانر در جدول بازپخش ماهانه و سالانه شبکه‌های مختص بازپخش هم توجه شود، با چنین فرمولی که اجرای آن برای سازمان بزرگ صداوسیما که صدها کارمند موظف و حقوق بگیر را دراختیار دارد اصلاً کار پیچیده‌ای نیست دیگر شاهد پخش قارچ گونه سریال‌های بی‌ارزش کره‌ای از شبکه تماشا نبودیم، سریال‌هایی که نه به لحاظ فاصله زمانی از تاریخ پخش اولشان در نیمه دوم دهه هشتاد یا اوایل دهه نود نه می‌توان به آنها عنوان خاطره و نوستالژیک اطلاق کرد و نه آثار مهم و قابل توجهی به حساب می‌آیند که تکرارشان در این اندازه توجیه منطقی داشته باشد!!!
برای اینکه مصداقی‌تر صحبت کرده باشیم بیراه نیست از سریال‌های خوبی نام ببریم که در دو دهه نخست پس از پیروزی انقلاب بخصوص دهه شصت، بسیار محبوب و مورد توجه بینندگان تلویزیونی بودند و افزون بر خاطره بودنشان، کیفیت خوب آنها هم بازپخش‌شان را توجیه میکند. از میان مجموعه‌های تاریخی دهه شصت می‌توان از چهار سریال «مارکوپولو»، «راه قدس»، «اسپاروخ خان» و «لویی پاستور» نام برد که به ترتیب چهار رویکرد «شرایط دنیای شرق و غرب در قرون وسطی»، «جنگ‌های صلیبی»، «مقاومت بلغارها در برابر اشغالگران رومی» و نهایتاً «تاریخ علم» را در بطن خود داشتند. از میان سریال‌های ایرانی هم می‌توان با کمی تأمل آثار متعددی را به یاد آورد که متأسفانه همچنان در کنداکتور شبکه تخصصی آی فیلم و دیگر شبکه‌های بیست و چندگانه تلویزیون جایی ندارند، آثاری همچون «نفت پر» ساخته محمدرضا پاسدار که مجموعه‌ای بود با رویکرد اقتصادی و لحن کمدی که در سال‌های میانی دهه شصت از شبکه اول سیما پخش می‌شد، «گالش‌های مادربزرگ» به کارگردانی بهمن زرین‌پور که سریال نوروزی شبکه اول سیما در نوروز 1368 و یک درام خانوادگی با رگه‌هایی از طنز محسوب می شد. مجموعه «محاکمه» ساخته حسن هدایت که کنداکتور مهم دوشنبه شب‌های شبکه اول سیما را در تابستان 1379 به خود اختصاص می‌داد و به لحاظ ژانری در گونه سیاسی و از منظر بازه زمانی مورد پرداخت در دوره زمانی سلطنت پهلوی دوم رسته‌بندی می‌شد. سریال «ماجراهای خانه شماره 13» ساخته اسماعیل میهن دوست که در قالب سریال‌های برنامه ظهرگاهی خانواده روی آنتن می‌رفت و برخلاف اکثریت قریب به اتفاق این مجموعه‌ها که کیفیت نازلی داشتند مجموعه‌ای خوب و دوست داشتنی بود. به این فهرست می‌توان عناوین بسیار دیگری را هم افزود که اطاله کلام مانع از آن است و البته همچنان همان پرسش سطور بالاتر به قوت خود باقی است که با وجود چنین گنجینه ارزشمند نمایشی، بازپخش افراطی سریال‌های ضعیف کره‌ای یا آثار طنز بی‌کیفیت ده پانزده سال اخیر چه محلی از اعراب دارد؟
بــــــرش
کارتون‌هایی که هنوز دیدنی هستند
نوستالژی‌های نمایشی فقط به سریال‌های تلویزیونی محدود نیست و در میان آثار انیمیشن (کارتونی) هم می‌توان نمونه‌های بسیاری را به ذهن آورد که سال‌هاست دل دوستداران برای تماشای دوباره‌شان می‌تپد، آثاری که از چشم گردانندگان برنامه‌های کودک و نوجوان و بخصوص شبکه پویا به‌عنوان شبکه تخصصی کودکان و نوجوانان دور مانده است، انیمیشن‌هایی که بنا به عوامل مختلفی از جمله کمتر بودن تعداد قسمت‌ها و یا ابتدایی بودن شیوه ساخت، محبوبیت و معروفیت آثاری همچون «مهاجران»، «خانواده دکتر ارنست»، «پسر شجاع»، «هاچ زنبور عسل» و.... را ندارند اما به هر حال در گوشه‌ای از حافظه نمایشی کودکان و نوجوانان متولد دهه‌های پنجاه و شصت حک شده‌اند و بازپخش آنها هم می‌تواند جذاب و خوشایند باشد. متأسفانه به‌دلیل فاصله گرفتن از آن سال‌ها، ذهن نگارنده برای به یادآوری عنوان درست تمام انیمیشن‌هایی که در ذهن دارد یاری نمی‌کند ولی در این مجال می‌توان از چند کارتون شناخته شده‌تر آن سال‌ها نام برد تا شاید به گوش متصدیان در شبکه‌های مربوطه و آرشیو برسد و برای بازپخش‌شان همت کنند.
یکی از این کارتون‌ها، مجموعه‌ای بود به نام «رابرت، مردی که نمی‌خواست بزرگ شود» که حدود سال‌های 64 و 65 از برنامه کودک و نوجوان شبکه دوی سیما پخش می‌شد، مجموعه‌ای جمع و جور با تکنیک ساخت متوسط که ماجرای مردی 33 ساله به نام «رابرت» را روایت می‌کرد که کارمند یک اداره بود ولی به‌دلیل ناراضی بودن از رسیدن به سن بزرگسالی، دائماً در اوهام دوره کودکی خود غرق بود و در رویاهایش به همراه همبازی دوران کودکی هایش، به شیطنت‌ها و بازیگوشی‌های بچگانه مشغول بود. مجموعه‌ای ساخت کشور سوئد با تعداد قسمت‌های کم که از بس در آن سال‌های بی‌بضاعتی تلویزیون پخش شده بود کودکان آن سال‌ها از اول تا آخرش را از بَر داشتند و متأسفانه از دهه هفتاد به این سو زیر غبار زمان گم شده و در جدول آثار بازپخشی قرار نگرفته است.
کارتون دیگر، مجموعه‌ای بود به‌نام اَلفی اتکینز که داستان های بامزه زندگی یک پسر بچه (الفی) با پدرش را روایت می‌کرد، اَلفی در هر قسمت از این مجموعه با موقعیت متفاوتی روبه‌رو می‌شد و در کنار پدرش که یک کاراکتر کمدی و تا اندازه‌ای کم هوش محسوب می‌شد موقعیت مورد نظر را از سر می‌گذراند. به جز طنز دوست داشتنی جاری در مجموعه که از خلاقیت سازندگان سوئدی آن ناشی می‌شد دوبله درخشان این مجموعه هم به جذابیت‌های آن افزوده بود. به اینها می‌توان اضافه کرد انیمیشن‌های دیگری نظیر «سایمون در سرزمین نقاشی‌ها»، «ماجرای پانزده پسر»، «قلم سحرآمیز» و همین‌طور کارتونی که شخصیت‌های آن خرس‌های عروسکی کاموایی بودند و متأسفانه گذشت زمانی در حدود چهار دهه نام آن را از حافظه نگارنده محو کرده ولی به احتمال قوی هنوز هم می‌شود در گنجینه عریض و طویل آرشیو سیما رد آنها را گرفت و برای بازپخش‌شان اقدام کرد. با بازپخش این آثار می‌توان چند هدف را دنبال کرد اول پاسخ به درخواست بسیاری از بینندگان این آثار که با این کارتون‌ها خاطره دارند و تماشای مجدد آنها حال و هوای خوب روزهای کودکی و نوجوانی را برایشان زنده میکند و چه رسالتی مهم‌تر از اینکه تلویزیون در این بحبوحه زندگی سخت ماشینی و گرفتاری‌های معیشتی به بهبود حال روحی و برگرداندن نشاط اجتماعی بینندگانش کمک کند؟ ضمن اینکه طرفداران حرفه‌ای انیمیشن و آنهایی که سیر تکامل این هنر/صنعت را از آثار ابتدایی تا انیمیشن‌های سه بعدی و فوق پیشرفته امروزی دنبال میکنند هم با بازپخش این آثار می‌توانند به بخشی از دغدغه‌های خود پاسخ دهند همین طور علاقه‌مندان هنر دوبله که هر روز و هر لحظه می‌توان شور و اشتیاق‌شان برای تکمیل پازل‌های کارنامه هنرمندان این عرصه بخصوص در دهه شصت که دهه مهمی در دوبلاژ ایران محسوب می‌شده را به چشم دید. پیدا کردن این آثار و بازپخش‌شان کار سختی نیست فقط کمی اراده و همت می‌خواهد.
منتقد
این اولین باری نیست که درخصوص لزوم استفاده بهتر تلویزیون از ظرفیتهای آرشیو گسترده‌اش در حوزه آثار نمایشی بحث به میان می‌آید، آرشیوی عریض و طویل با پنجاه و چند سال قدمت که با صرف نظر از دوره دوازده ساله فعالیتش پیش از وقوع انقلاب، یک منبع غنی چهل و دو ساله از مجموعه‌های نمایشی ایرانی و خارجی به دست می‌دهد که هم در تأمین خوراک آنتن (که دغدغه همیشگی مدیران تلویزیون است)، هم در برآورده کردن خواسته‌های طرفداران نوستالژی و حتی دیگر بینندگان کم سن و سال تری که تنها نامی از آثار نمایشی قدیمی شنیده‌اند می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
شاید پاسخ تصمیم گیران ارشد نمایشی سیما به چنین مطالبه‌ای این باشد که در ده سال گذشته، دو شبکه آی فیلم و تماشا به شکل مستمر و دیگر شبکه‌های تلویزیونی به شکلی نامنظم و در راستای همان تأمین خوراک آنتن، پخش آثار نمایشی دهه‌های دور را در دستور کار خود داشته‌اند، پاسخی که اگرچه تا اندازه‌ای درست است ولی بدون تردید پاسخ کاملی نیست. نگاهی به جدول پخش دو شبکه فوق‌الذکر در طول یک دهه‌ای که از فعالیتشان گذشته و همین طور پخش‌های جسته و گریخته مجموعه‌های قدیمی از دیگر شبکه‌ها به وضوح نشان می‌دهد که تلویزیون تا چه اندازه از ظرفیتهای آرشیوی خود غفلت کرده است، بی‌شک مهم‌ترین نکته‌ای که در خصوص مقوله بازپخش آثار نمایشی به چشم می‌آید عدم تدوین یک فرمول مشخص برای پخش مجموعه‌های تکراری است، از شکل بازپخش این آثار کاملاً پیداست که در مجموعه سیما که حداقل دو شبکه تخصصی برای بازپخش آثار نمایشی را برای زمانی به قدمت یک دهه دراختیار دارد هنوز به چند پرسش ابتدایی پاسخ داده نشده است، نخست اینکه از منظر میزان گذشت زمان به چه مجموعه‌ای می‌توان عنوان نوستالژیک را اطلاق کرد و آن مجموعه را در اولویت پخش از شبکه مربوطه قرار داد؟ حتی اگر نوستالژیک و خاطره داشتن بینندگان قدیمی‌تر تلویزیون با مجموعه‌های بازپخشی هم مد نظر تصمیم‌گیران این حوزه نباشد (که البته بسیار بعید است) به هر حال باید یک برنامه مدون بر مبنای میزان اهمیت مجموعه مورد نظر از منظر میزان اقبال و رضایت بینندگان در زمان پخش اول مورد توجه قرار بگیرد تا بازپخش آن را توجیه کند، اصلی که عملکرد شبکه‌های بازپخش کننده نشان می‌دهد به آن توجه چندانی نشده و نمی‌شود. اگر برای استفاده درست و بهینه از ظرفیت گسترده و بی‌بدیل آرشیو سیما برنامه‌ریزی درستی انجام می‌شد در آن صورت باید شاهد شیوه پخش دیگری می‌بودیم که با شیوه بی‌نظم و آنتن پرُکن فعلی فاصله بسیاری دارد. به‌عنوان نمونه این امکان وجود داشت که ابتدا فهرست کاملی از تمام سریال‌های پخش شده از سال 1358 (ابتدای انقلاب) تا انتهای سال 1385 (که برچسب قدیمی و خاطره و نوستالژیک شدن برای آن منطقی به نظر برسد) تهیه شود، در وهله بعد با اخذ نظرات کارشناسی، میزان اثرگذاری و محبوبیت این فهرست مشخص شده و یک اولویت‌بندی دقیق و قابل دفاع از آن به دست آید و حتی در این میان به فاکتور مهم تنوع ژانر در جدول بازپخش ماهانه و سالانه شبکه‌های مختص بازپخش هم توجه شود، با چنین فرمولی که اجرای آن برای سازمان بزرگ صداوسیما که صدها کارمند موظف و حقوق بگیر را دراختیار دارد اصلاً کار پیچیده‌ای نیست دیگر شاهد پخش قارچ گونه سریال‌های بی‌ارزش کره‌ای از شبکه تماشا نبودیم، سریال‌هایی که نه به لحاظ فاصله زمانی از تاریخ پخش اولشان در نیمه دوم دهه هشتاد یا اوایل دهه نود نه می‌توان به آنها عنوان خاطره و نوستالژیک اطلاق کرد و نه آثار مهم و قابل توجهی به حساب می‌آیند که تکرارشان در این اندازه توجیه منطقی داشته باشد!!!
برای اینکه مصداقی‌تر صحبت کرده باشیم بیراه نیست از سریال‌های خوبی نام ببریم که در دو دهه نخست پس از پیروزی انقلاب بخصوص دهه شصت، بسیار محبوب و مورد توجه بینندگان تلویزیونی بودند و افزون بر خاطره بودنشان، کیفیت خوب آنها هم بازپخش‌شان را توجیه میکند. از میان مجموعه‌های تاریخی دهه شصت می‌توان از چهار سریال «مارکوپولو»، «راه قدس»، «اسپاروخ خان» و «لویی پاستور» نام برد که به ترتیب چهار رویکرد «شرایط دنیای شرق و غرب در قرون وسطی»، «جنگ‌های صلیبی»، «مقاومت بلغارها در برابر اشغالگران رومی» و نهایتاً «تاریخ علم» را در بطن خود داشتند. از میان سریال‌های ایرانی هم می‌توان با کمی تأمل آثار متعددی را به یاد آورد که متأسفانه همچنان در کنداکتور شبکه تخصصی آی فیلم و دیگر شبکه‌های بیست و چندگانه تلویزیون جایی ندارند، آثاری همچون «نفت پر» ساخته محمدرضا پاسدار که مجموعه‌ای بود با رویکرد اقتصادی و لحن کمدی که در سال‌های میانی دهه شصت از شبکه اول سیما پخش می‌شد، «گالش‌های مادربزرگ» به کارگردانی بهمن زرین‌پور که سریال نوروزی شبکه اول سیما در نوروز 1368 و یک درام خانوادگی با رگه‌هایی از طنز محسوب می شد. مجموعه «محاکمه» ساخته حسن هدایت که کنداکتور مهم دوشنبه شب‌های شبکه اول سیما را در تابستان 1379 به خود اختصاص می‌داد و به لحاظ ژانری در گونه سیاسی و از منظر بازه زمانی مورد پرداخت در دوره زمانی سلطنت پهلوی دوم رسته‌بندی می‌شد. سریال «ماجراهای خانه شماره 13» ساخته اسماعیل میهن دوست که در قالب سریال‌های برنامه ظهرگاهی خانواده روی آنتن می‌رفت و برخلاف اکثریت قریب به اتفاق این مجموعه‌ها که کیفیت نازلی داشتند مجموعه‌ای خوب و دوست داشتنی بود. به این فهرست می‌توان عناوین بسیار دیگری را هم افزود که اطاله کلام مانع از آن است و البته همچنان همان پرسش سطور بالاتر به قوت خود باقی است که با وجود چنین گنجینه ارزشمند نمایشی، بازپخش افراطی سریال‌های ضعیف کره‌ای یا آثار طنز بی‌کیفیت ده پانزده سال اخیر چه محلی از اعراب دارد؟
بــــــرش
کارتون‌هایی که هنوز دیدنی هستند
نوستالژی‌های نمایشی فقط به سریال‌های تلویزیونی محدود نیست و در میان آثار انیمیشن (کارتونی) هم می‌توان نمونه‌های بسیاری را به ذهن آورد که سال‌هاست دل دوستداران برای تماشای دوباره‌شان می‌تپد، آثاری که از چشم گردانندگان برنامه‌های کودک و نوجوان و بخصوص شبکه پویا به‌عنوان شبکه تخصصی کودکان و نوجوانان دور مانده است، انیمیشن‌هایی که بنا به عوامل مختلفی از جمله کمتر بودن تعداد قسمت‌ها و یا ابتدایی بودن شیوه ساخت، محبوبیت و معروفیت آثاری همچون «مهاجران»، «خانواده دکتر ارنست»، «پسر شجاع»، «هاچ زنبور عسل» و.... را ندارند اما به هر حال در گوشه‌ای از حافظه نمایشی کودکان و نوجوانان متولد دهه‌های پنجاه و شصت حک شده‌اند و بازپخش آنها هم می‌تواند جذاب و خوشایند باشد. متأسفانه به‌دلیل فاصله گرفتن از آن سال‌ها، ذهن نگارنده برای به یادآوری عنوان درست تمام انیمیشن‌هایی که در ذهن دارد یاری نمی‌کند ولی در این مجال می‌توان از چند کارتون شناخته شده‌تر آن سال‌ها نام برد تا شاید به گوش متصدیان در شبکه‌های مربوطه و آرشیو برسد و برای بازپخش‌شان همت کنند.
یکی از این کارتون‌ها، مجموعه‌ای بود به نام «رابرت، مردی که نمی‌خواست بزرگ شود» که حدود سال‌های 64 و 65 از برنامه کودک و نوجوان شبکه دوی سیما پخش می‌شد، مجموعه‌ای جمع و جور با تکنیک ساخت متوسط که ماجرای مردی 33 ساله به نام «رابرت» را روایت می‌کرد که کارمند یک اداره بود ولی به‌دلیل ناراضی بودن از رسیدن به سن بزرگسالی، دائماً در اوهام دوره کودکی خود غرق بود و در رویاهایش به همراه همبازی دوران کودکی هایش، به شیطنت‌ها و بازیگوشی‌های بچگانه مشغول بود. مجموعه‌ای ساخت کشور سوئد با تعداد قسمت‌های کم که از بس در آن سال‌های بی‌بضاعتی تلویزیون پخش شده بود کودکان آن سال‌ها از اول تا آخرش را از بَر داشتند و متأسفانه از دهه هفتاد به این سو زیر غبار زمان گم شده و در جدول آثار بازپخشی قرار نگرفته است.
کارتون دیگر، مجموعه‌ای بود به‌نام اَلفی اتکینز که داستان های بامزه زندگی یک پسر بچه (الفی) با پدرش را روایت می‌کرد، اَلفی در هر قسمت از این مجموعه با موقعیت متفاوتی روبه‌رو می‌شد و در کنار پدرش که یک کاراکتر کمدی و تا اندازه‌ای کم هوش محسوب می‌شد موقعیت مورد نظر را از سر می‌گذراند. به جز طنز دوست داشتنی جاری در مجموعه که از خلاقیت سازندگان سوئدی آن ناشی می‌شد دوبله درخشان این مجموعه هم به جذابیت‌های آن افزوده بود. به اینها می‌توان اضافه کرد انیمیشن‌های دیگری نظیر «سایمون در سرزمین نقاشی‌ها»، «ماجرای پانزده پسر»، «قلم سحرآمیز» و همین‌طور کارتونی که شخصیت‌های آن خرس‌های عروسکی کاموایی بودند و متأسفانه گذشت زمانی در حدود چهار دهه نام آن را از حافظه نگارنده محو کرده ولی به احتمال قوی هنوز هم می‌شود در گنجینه عریض و طویل آرشیو سیما رد آنها را گرفت و برای بازپخش‌شان اقدام کرد. با بازپخش این آثار می‌توان چند هدف را دنبال کرد اول پاسخ به درخواست بسیاری از بینندگان این آثار که با این کارتون‌ها خاطره دارند و تماشای مجدد آنها حال و هوای خوب روزهای کودکی و نوجوانی را برایشان زنده میکند و چه رسالتی مهم‌تر از اینکه تلویزیون در این بحبوحه زندگی سخت ماشینی و گرفتاری‌های معیشتی به بهبود حال روحی و برگرداندن نشاط اجتماعی بینندگانش کمک کند؟ ضمن اینکه طرفداران حرفه‌ای انیمیشن و آنهایی که سیر تکامل این هنر/صنعت را از آثار ابتدایی تا انیمیشن‌های سه بعدی و فوق پیشرفته امروزی دنبال میکنند هم با بازپخش این آثار می‌توانند به بخشی از دغدغه‌های خود پاسخ دهند همین طور علاقه‌مندان هنر دوبله که هر روز و هر لحظه می‌توان شور و اشتیاق‌شان برای تکمیل پازل‌های کارنامه هنرمندان این عرصه بخصوص در دهه شصت که دهه مهمی در دوبلاژ ایران محسوب می‌شده را به چشم دید. پیدا کردن این آثار و بازپخش‌شان کار سختی نیست فقط کمی اراده و همت می‌خواهد.
|
|
|
|
|
|
|
پرونده ویژه
گفتوگو با وزیر بهداشت پیرامون آنچه در پیک پنجم بیماری و اقدامات تأمین واکسن کرونا گذشت
برای مواجهه با اُمیکرون مجهز شدیم
گفتوگو با دکتر کامران باقری لنکرانی درباره روند واکسیناسیون در کشور
از تأخیر تا اقدام!
واکسیناسیون در ایران از صفر تا صد
رنگ قرمز کشورهایی که اُمیکرون در آنها طغیان کرده است و رنگ زرد کشورهایی که مسافران از سفر به آن منع شدند
«ایران» از وضعیت بیمارستان‌هادر پیک پنجم گزارش می‌دهد
تخت‌هایی که روایتگر رنج‌ها شدند!
همراه با گفتارهایی از
دکتر کمال حیدری / دکتر افشین استوار
مهندس محمد هاشمی/ دکتر حمید سوری
احمد مهری / دکتر محمد طالب‌پور
دکتر تقی ریاحی / مرضیه لطفعلیان دهکردی
الناز رستم زمان / رقیه سرگل
21 الی 28
برای مواجهه با اُمیکرون مجهز شدیم
گفتوگو با دکتر کامران باقری لنکرانی درباره روند واکسیناسیون در کشور
از تأخیر تا اقدام!
واکسیناسیون در ایران از صفر تا صد
رنگ قرمز کشورهایی که اُمیکرون در آنها طغیان کرده است و رنگ زرد کشورهایی که مسافران از سفر به آن منع شدند
«ایران» از وضعیت بیمارستان‌هادر پیک پنجم گزارش می‌دهد
تخت‌هایی که روایتگر رنج‌ها شدند!
همراه با گفتارهایی از
دکتر کمال حیدری / دکتر افشین استوار
مهندس محمد هاشمی/ دکتر حمید سوری
احمد مهری / دکتر محمد طالب‌پور
دکتر تقی ریاحی / مرضیه لطفعلیان دهکردی
الناز رستم زمان / رقیه سرگل
21 الی 28
|
|
|
|
|
|
|
هفته‌ای در خلیج فارس
علیرضا عنایتی
دستیار وزیر امور خارجه و مدیرکل خلیج فارس
۱. سفر هفته پیش وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به عمان و قطر نشانه دیگری از عزم، اراده و جدیت جمهوری اسلامی ایران برای تقویت و گسترش روابط کشورمان با همسایگان جنوبی و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بود. این سفر در امتداد سیاست اعلامی دولت سیزدهم مبتنی بر اولویت بخشی به روابط با همسایگان در چارچوب سیاست خارجی پویا، متوازن و هوشمند است که به دنبال بالفعل سازی ظرفیتهای بالقوه و معطل مانده در روابط چندجانبه کشورمان با همسایگان، از سوی وزارت امور خارجه دنبال می‌شود.
۲. سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران طی چهار دهه گذشته از پیوستگی و استمرار نسبی برخوردار بوده است. تقویت ساز و کارهای گفتوگو و همکاری محور، رفع سوء تفاهمات، تمرکز بر اشتراکات، حسن همجواری و نفی دخالت قدرت‌های فرامنطقه‌ای و عوامل اختلال در امنیت و ثبات منطقه از جمله موضوعات مورد تأکید جمهوری اسلامی ایران طی چند دهه گذشته بوده است.
۳. سلطنت عمان برای جمهوری اسلامی ایران همواره جایگاه رفیعی داشته است. عمان دوست و شریک قدیمی ایران بوده، ظرفیت‌ها و امکانات وسیعی در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی دارد و موقعیت ژئوپلیتیک و ژئو استراتژیک عمان ظرفیتهای زیادی برای توسعه این کشور و توسعه منطقه فراهم می‌سازد. فعال سازی کریدور شمال-جنوب در کنار فعال شدن موافقتنامه ۴ جانبه ایران، عمان، ترکمنستان و ازبکستان از جمله اولویت‌ها و راهبردهای دیپلماسی اقتصادی کشورمان در دوره جدید است. در سفر وزیر امور خارجه به مسقط علاوه بر رایزنی‌های سیاسی و تأکید بر نقش متوازن عمان در معادلات منطقه‌ای و مختصات فرامنطقه‌ای بر توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور تأکید شد.
۴. قطر، ایستگاه بعدی سفر وزیر امور خارجه، یکی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بود که طی ادوار مختلف از گفتوگوهای درون منطقه‌ای و تقویت مناسبات ایران و کشورهای منطقه خلیج فارس حمایت کرده است.
ظرفیت این کشور در بخش انرژی، میزبانی جام جهانی ۲۰۲۲ و نقش این کشور در برخی موضوعات منطقه‌ای از جمله فلسطین توأم با ملاقات با اسماعیل هنیه و افغانستان، زمینه‌های رایزنی، گفتوگو و همکاری با دوحه را درخصوص مسائل منطقه بیش از پیش مهیا ساخته است. موضوع تقویت مراودات اقتصادی، فعال سازی کریدورهای ترانزیتی و حمایت از افزایش مبادلات تجاری با قطر با توجه به مراودات گسترده تجاری استان‌های جنوبی کشورمان با این کشور، از جمله موضوعات مورد تأکید وزیر امور خارجه در سفر به قطر بود.
۵. گفت‌وگوی وزیر امور خارجه در سفر خود به مسقط با محمد عبدالسلام، مذاکره کننده ارشد یمن و میزبانی از وی، بخشی دیگر از تحرک دیپلماتیک ایران در اهمیت دادن به موضوعات منطقه‌ای است. اقدام ایران در حمایت از یمن با تأکید بر لزوم رفع محاصره از مردم این کشور، پایان جنگ و فراهم شدن فضای گفت و گوهای یمنی_یمنی ، از اولویت‌های تحرکات سیاسی ایران در این گفت‌وگوها در جهت حل و فصل سیاسی این جنگ ۷ ساله است. ۶. استقرار هیأت دیپلماتیک کشورمان در مقر سازمان همکاری‌های اسلامی در جده و تحرک بخشی به مناسبات اقتصادی با دیگر کشورهای منطقه از جمله عراق را باید گامی دیگر در مجموعه اقدامات و تحرکات دیپلماتیک کشورمان در دولت جدید به حساب آورد. ٧. دولت سیزدهم از هر ابتکاری برای تقویت همکاری‌های درون منطقه‌ای استقبال میکند و امیدوار است با پایان یافتن بحران‌های مستمر منطقه از جمله پایان یافتن تجاوز ظالمانه به یمن، فصل جدیدی برای صلح و توسعه منطقه‌ای آغاز شود. جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که امنیت و توسعه منطقه‌ای، مفاهیم پیوسته و غیر قابل تفکیکی بوده و با باور به این مهم، امنیت، صلح و توسعه کشورهای همسایه را امنیت و ثبات خود می‌داند.
دستیار وزیر امور خارجه و مدیرکل خلیج فارس
۱. سفر هفته پیش وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به عمان و قطر نشانه دیگری از عزم، اراده و جدیت جمهوری اسلامی ایران برای تقویت و گسترش روابط کشورمان با همسایگان جنوبی و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بود. این سفر در امتداد سیاست اعلامی دولت سیزدهم مبتنی بر اولویت بخشی به روابط با همسایگان در چارچوب سیاست خارجی پویا، متوازن و هوشمند است که به دنبال بالفعل سازی ظرفیتهای بالقوه و معطل مانده در روابط چندجانبه کشورمان با همسایگان، از سوی وزارت امور خارجه دنبال می‌شود.
۲. سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران طی چهار دهه گذشته از پیوستگی و استمرار نسبی برخوردار بوده است. تقویت ساز و کارهای گفتوگو و همکاری محور، رفع سوء تفاهمات، تمرکز بر اشتراکات، حسن همجواری و نفی دخالت قدرت‌های فرامنطقه‌ای و عوامل اختلال در امنیت و ثبات منطقه از جمله موضوعات مورد تأکید جمهوری اسلامی ایران طی چند دهه گذشته بوده است.
۳. سلطنت عمان برای جمهوری اسلامی ایران همواره جایگاه رفیعی داشته است. عمان دوست و شریک قدیمی ایران بوده، ظرفیت‌ها و امکانات وسیعی در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی دارد و موقعیت ژئوپلیتیک و ژئو استراتژیک عمان ظرفیتهای زیادی برای توسعه این کشور و توسعه منطقه فراهم می‌سازد. فعال سازی کریدور شمال-جنوب در کنار فعال شدن موافقتنامه ۴ جانبه ایران، عمان، ترکمنستان و ازبکستان از جمله اولویت‌ها و راهبردهای دیپلماسی اقتصادی کشورمان در دوره جدید است. در سفر وزیر امور خارجه به مسقط علاوه بر رایزنی‌های سیاسی و تأکید بر نقش متوازن عمان در معادلات منطقه‌ای و مختصات فرامنطقه‌ای بر توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور تأکید شد.
۴. قطر، ایستگاه بعدی سفر وزیر امور خارجه، یکی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بود که طی ادوار مختلف از گفتوگوهای درون منطقه‌ای و تقویت مناسبات ایران و کشورهای منطقه خلیج فارس حمایت کرده است.
ظرفیت این کشور در بخش انرژی، میزبانی جام جهانی ۲۰۲۲ و نقش این کشور در برخی موضوعات منطقه‌ای از جمله فلسطین توأم با ملاقات با اسماعیل هنیه و افغانستان، زمینه‌های رایزنی، گفتوگو و همکاری با دوحه را درخصوص مسائل منطقه بیش از پیش مهیا ساخته است. موضوع تقویت مراودات اقتصادی، فعال سازی کریدورهای ترانزیتی و حمایت از افزایش مبادلات تجاری با قطر با توجه به مراودات گسترده تجاری استان‌های جنوبی کشورمان با این کشور، از جمله موضوعات مورد تأکید وزیر امور خارجه در سفر به قطر بود.
۵. گفت‌وگوی وزیر امور خارجه در سفر خود به مسقط با محمد عبدالسلام، مذاکره کننده ارشد یمن و میزبانی از وی، بخشی دیگر از تحرک دیپلماتیک ایران در اهمیت دادن به موضوعات منطقه‌ای است. اقدام ایران در حمایت از یمن با تأکید بر لزوم رفع محاصره از مردم این کشور، پایان جنگ و فراهم شدن فضای گفت و گوهای یمنی_یمنی ، از اولویت‌های تحرکات سیاسی ایران در این گفت‌وگوها در جهت حل و فصل سیاسی این جنگ ۷ ساله است. ۶. استقرار هیأت دیپلماتیک کشورمان در مقر سازمان همکاری‌های اسلامی در جده و تحرک بخشی به مناسبات اقتصادی با دیگر کشورهای منطقه از جمله عراق را باید گامی دیگر در مجموعه اقدامات و تحرکات دیپلماتیک کشورمان در دولت جدید به حساب آورد. ٧. دولت سیزدهم از هر ابتکاری برای تقویت همکاری‌های درون منطقه‌ای استقبال میکند و امیدوار است با پایان یافتن بحران‌های مستمر منطقه از جمله پایان یافتن تجاوز ظالمانه به یمن، فصل جدیدی برای صلح و توسعه منطقه‌ای آغاز شود. جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که امنیت و توسعه منطقه‌ای، مفاهیم پیوسته و غیر قابل تفکیکی بوده و با باور به این مهم، امنیت، صلح و توسعه کشورهای همسایه را امنیت و ثبات خود می‌داند.
|
|
|
|
|
|
|
تناقض رفتاری امریکا در مذاکرات وین
محمد قادری
تحلیلگر مسائل بین‌الملل
«کارگروه تدابیر اجرایی» سومین کارگروه پیش‌بینی شده در مذاکرات وین، عصر چهارشنبه تشکیل جلسه داد و کارشناسان هیأت‌های حاضر در گفت‌وگوها در چهارچوب وظایف خود به ارزیابی پیشرفت‌های حاصل شده و بررسی موضوعات مربوطه پرداختند.
تشکیل اولین جلسه «کارگروه تدابیر اجرایی» نشان‌دهنده حرکت رو به جلو در دو کارگروه فعال دیگر یعنی «هسته‌ای» و «تحریم» است و حکایت از روند امیدوارکننده در مجموع مذاکرات تاکنون دارد. بی‌تردید تشکیل این کارگروه نتیجه فعالیت‌های مجدانه و ابتکارعمل‌های هیأت مذاکره‌کننده ایران در فرایند مذاکرات است که البته همچنان به دلیل بهانه‌گیری‌ها و بی‌مسئولیتی طرف غربی مذاکرات با کُندی روبه‌رو است. علاوه بر این بی‌مسئولیتی که نمونه بارز آن را می‌توان در تعویض مکرر نماینده‌های سه کشور اروپایی در مذاکرات و ترک گاه و بیگاه نشست‌ها از سوی آنان مشاهده کرد، دیگر دلیل عمده کُندی روند گفت‌وگوها را باید در تناقض‌های رفتاری امریکایی‌ها جست‌وجو کرد.
نمونه روشن این تناقض‌ها را می‌توان در نامه ۱۱۰ نماینده مجلس ایالات متحده به «جو بایدن» مشاهده کرد که مذاکرات وین را بی‌نتیجه خوانده و از او خواسته‌اند نمایندگان خود را از وین فرا بخواند. این نامه که از سوی «مایکل مک کال» عضو ارشد امور خارجی مجلس نمایندگان امریکا تهیه شده و به امضای ۱۰۹ نماینده دیگر رسیده است، گرچه از بازی جدید امریکا برای امتیازگیری با استفاده از فشارهای سیاسی و رسانه‌ای خبر می‌دهد، اما در واقع بیانگر آن است که رئیس جمهور این کشور برخلاف ادعاهایی که میکند اختیاری برای اجرای تعهداتش ندارد.
به بیان دقیق‌تر این نامه در حالی به وضوح نشان می‌دهد عامل اصلی کُند بودن مذاکرات کیست که مقامات و رسانه‌های اروپایی و امریکایی مدام در حال مقصرنمایی ایران در این خصوص هستند و تلاش میکنند با سناریوهای مختلف عملیات روانی مانند اصرار بر کمبود زمان، ایران را زیر فشار قرار دهند. دولت‌های غربی بویژه امریکا از ابتدای دور جدید مذاکرات با تأکید مدام بر کلیدواژه «محدودیت زمان» تلاش کرده‌اند با وارد کردن فشار روانی به تیم مذاکره‌کننده ایران ضمن فرار از پذیرش مسئولیت‌ها و تعهداتشان، اراده سیاسی خود را به ایران تحمیل کنند.
|
|
|
|
|
|
|
در دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کشورمان با وزیر امور همکاری های بین المللی امارات صورت گرفت دعوت امارات از آیت الله رئیسی برای سفر به این کشور
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صبح روز جمعه 24 دی ماه ضمن بازدید از برخی بخش‌های نمایشگاه اکسپو 2020 دوبی در پاویون جمهوری اسلامی ایران حضور یافت و در جریان روند کاری نمایشگاه قرار گرفت. به گزارش روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اسماعیلی همچنین از پاویون کشورهای ژاپن، هند و روسیه در این رویداد مهم بازدید کرد. وی در ادامه ضمن بازدید از پاویون کشور امارات با خانم ریم الهاشمی وزیر امور همکاری‌های بین‌المللی کشور امارات دیدار و گفتوگو کرد. در این دیدار خانم الهاشمی ضمن خوشامد گویی به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از دعوت رسمی این کشور از رئیس‌جمهور کشورمان آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی به کشور امارات و بازدید از اکسپو 2020 همزمان با روز ایران در این رویداد بین‌المللی در روز 18 بهمن ماه امسال خبر داد. همچنین اسماعیلی گفت: «ما از روابط فرهنگی گسترده فیمابین دو کشور استقبال می‌کنیم.» نمایشگاه جهانی اکسپو ۲۰۲۰ دوبی یکی از مهم‌ترین رویدادهای جهانی محسوب می‌شود که به‌دلیل شیوع کرونا با یک سال تأخیر آغاز شده است. این نمایشگاه از اول اکتبر ۲۰۲۱ (9 مهر 1400) تا ۳۱ مارس ۲۰۲۲ (11 فروردین 1401) به‌مدت ۱۸۲ روز در دوبی برگزار می‌شود و برای ۶ ماه میزبان ۱۹۲ کشور جهان است.
|
|
|
|
|
|
|
فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹، مانع جدی مذاکرات
در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۹۹، وزارت خارجه امریکا با ارسال نامهای رسمی به اطلاع شورای امنیت رساند که قصد دارد «مکانیسم ماشه» را درباره پرونده هسته‌ای ایران و برجام فعال کند. این نامه، روند سی روزهای را آغاز می‌کرد که روی کاغذ می‌توانست به «بازگشت خودکار» تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منجر شود.
سازوکار موسوم به «بازگشت خودکار تحریم‌ها» که با نامهای دیگری مثل «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ‌بک» نیز شناخته می‌شود، ابزاری تعبیه‌شده در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است که به‌نحوی امکان احیای تمامی قطعنامه‌های تحریمی علیه کشور را که پس از حصول توافق برجام میان ایران و گروه موسوم به ۱+۵ تعلیق شده بودند، فراهم می‌آورد.
امریکا در حالی این کار را انجام داد که در اردیبهشت۱۳۹۷ از برجام خارج شده بود و جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در برجام به حساب نمی‌آمد و لذا نمی‌توانست از بندهای این توافق برای تمدید تحریم‌ها علیه ایران استفاده کند.
با این‌وجود، در پایان روز سی‌ام، دولت امریکا در تاریخ دوشنبه ۳۱ شهریور ۱۳۹۹ (۲۱ سپتامبر ۲۰۲۰) مجموعه‌ای از تمهیدات تحریمی جدید علیه جمهوری اسلامی ایران را با هدف تثبیت ادعای خود مبنی بر بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران از طریق سازوکار ماشه اعلام کرد. وزارت خارجه امریکا با صدور بیانیه‌ای، ضمن اعلام پیش‌دستانه این موضوع که تقریباً تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بازگشته است، تحریم‌های جدید را برای همه کشورهای عضو لازم‌الاجرا دانست و هرگونه تخطی از آن را نقض تعهدات بین‌المللی قلمداد کرد.
صدور فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹ ترامپ
همزمان با ادعای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور امریکا در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۰ (۳۱ شهریور ۱۳۹۹) با صدور یک فرمان اجرایی با عنوان «مسدودسازی دارایی‌های اشخاص معین مرتبط با فعالیت‌های مربوط به تسلیحات متعارف ایران»، در هشت صفحه و ۱۲ بند، زیرساخت حقوقی لازم برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران را برای وزارتخانه‌های خزانه‌داری، خارجه و بازرگانی این کشور فراهم کرد. این فرمان در بخش تسلیحات بود و برای این وضع شد که لغو تحریم‌های تسلیحاتی ذیل قطعنامه 2231 که مهر ماه 1399 قرار بود طبق قطعنامه اتفاق بیفتد، بی‌اثر شود.
در پی این فرمان اجرایی، وزارت خزانه‌داری تحریم‌های تازه‌ای را علیه برخی نهادها از جمله وزارت دفاع، صنایع دفاع، سازمان انرژی اتمی و بخش‌های دیگری که در برنامه‌های هسته‌ای، موشکی و تسلیحاتی ایران دخیل هستند اعمال کرد. تحریم‌های جدید تعدادی از افراد و نهادهای ایرانی فعال در بخش‌های هسته‌ای، موشکی و تسلیحات متعارف را هدف قرار می‌دهد.
«استیون منوچین» وزیر خزانه‌داری وقت امریکا درباره این فرمان اجرایی گفت: «دولت ترامپ همچنان به‌طور کامل به پویش فشار حداکثری علیه ایران برای جلوگیری از تولید سلاح هسته‌ای و سایر فعالیت‌های مخرب این کشور پایبند و متعهد است. وزارت خزانه‌داری در هدف قرار دادن هرکس که وارد تجارت تسلیحات با ایران شود یا به برنامه‌های موشکی و هسته‌ای ایران کمک کند لحظه‌ای درنگ نخواهد کرد.»
آخرین گزارش سه‌ماهه وزارت خارجه دولت سابق از اجرای برجام نشان می‌دهد که شش دور مذاکرات وین که پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران برگزار شد، حتی درصورت رسیدن به سرانجام، توافقی به‌مراتب ضعیف‌تر از همان برجام سال ۱۳۹۴ به حساب می‌آمد. پس از برگزاری شش دور مذاکره در وین، امریکا مدعی بود و هست که حداکثر آسان‌گیری در قبال تحریم‌ها را انجام داده و حاضر شده است برای بازگشت به برجام، امتیازات متعددی به ایران بدهد، اما این ایران است که با سخت‌گیری‌های بی‌مورد و فرابرجامی، مانع از به نتیجه رسیدن این مذاکرات می‌شود.
علیرغم این ادعا، گزارش وزارت خارجه نشان می‌دهد که طرف امریکایی نه‌تنها اراده لغو تحریم‌ها را ندارد، بلکه اکنون خود را در جایگاهی می‌بیند که می‌تواند افزون‌طلبی‌های گستاخانه و جدیدی را مطرح کند. دولت بایدن به این جمع‌بندی رسیده است که حجم قابل‌توجهی از تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران در دوره ترامپ، باید پابرجا بماند. فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹ ترامپ، یکی از این موارد است. طبق گزارش وزارت خارجه، در میان فرامین اجرایی که امریکا وعده لغو آنها را در مذاکرات وین داده است، فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹ به‌کلی نادیده گرفته شده است.
ضرورت لغو فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹
دور تازه‌ای از مذاکرات ایران با کشورهای عضو برجام از تاریخ هشتم آذرماه در وین برگزار شد. «علی باقری کنی» مذاکره‌کننده ارشد کشور و همچنین «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه بارها اعلام کرده‌اند که مذاکرات پیش رو با هدف بررسی روش‌ها و راهکارهای لغو تحریم‌های امریکا برگزار خواهد شد. امریکا در ابتدای دوره بایدن قرائت خود از بازگشت تحریم‌های تسلیحاتی را پس گرفت اما حاضر نشد فرمان اجرایی مرتبط با تحریم‌های آن را لغو کند. لذا لغو فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹ از سوی دولت امریکا، حتی پیش از جدی شدن مذاکرات، سنگ محک مناسبی برای سنجش میزان جدیت و حسن‌نیت امریکای بایدن در ادعای او مبنی بر بازگشت به سازگاری متقابل با برجام است.
سازوکار موسوم به «بازگشت خودکار تحریم‌ها» که با نامهای دیگری مثل «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ‌بک» نیز شناخته می‌شود، ابزاری تعبیه‌شده در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است که به‌نحوی امکان احیای تمامی قطعنامه‌های تحریمی علیه کشور را که پس از حصول توافق برجام میان ایران و گروه موسوم به ۱+۵ تعلیق شده بودند، فراهم می‌آورد.
امریکا در حالی این کار را انجام داد که در اردیبهشت۱۳۹۷ از برجام خارج شده بود و جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در برجام به حساب نمی‌آمد و لذا نمی‌توانست از بندهای این توافق برای تمدید تحریم‌ها علیه ایران استفاده کند.
با این‌وجود، در پایان روز سی‌ام، دولت امریکا در تاریخ دوشنبه ۳۱ شهریور ۱۳۹۹ (۲۱ سپتامبر ۲۰۲۰) مجموعه‌ای از تمهیدات تحریمی جدید علیه جمهوری اسلامی ایران را با هدف تثبیت ادعای خود مبنی بر بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران از طریق سازوکار ماشه اعلام کرد. وزارت خارجه امریکا با صدور بیانیه‌ای، ضمن اعلام پیش‌دستانه این موضوع که تقریباً تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بازگشته است، تحریم‌های جدید را برای همه کشورهای عضو لازم‌الاجرا دانست و هرگونه تخطی از آن را نقض تعهدات بین‌المللی قلمداد کرد.
صدور فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹ ترامپ
همزمان با ادعای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور امریکا در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۰ (۳۱ شهریور ۱۳۹۹) با صدور یک فرمان اجرایی با عنوان «مسدودسازی دارایی‌های اشخاص معین مرتبط با فعالیت‌های مربوط به تسلیحات متعارف ایران»، در هشت صفحه و ۱۲ بند، زیرساخت حقوقی لازم برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران را برای وزارتخانه‌های خزانه‌داری، خارجه و بازرگانی این کشور فراهم کرد. این فرمان در بخش تسلیحات بود و برای این وضع شد که لغو تحریم‌های تسلیحاتی ذیل قطعنامه 2231 که مهر ماه 1399 قرار بود طبق قطعنامه اتفاق بیفتد، بی‌اثر شود.
در پی این فرمان اجرایی، وزارت خزانه‌داری تحریم‌های تازه‌ای را علیه برخی نهادها از جمله وزارت دفاع، صنایع دفاع، سازمان انرژی اتمی و بخش‌های دیگری که در برنامه‌های هسته‌ای، موشکی و تسلیحاتی ایران دخیل هستند اعمال کرد. تحریم‌های جدید تعدادی از افراد و نهادهای ایرانی فعال در بخش‌های هسته‌ای، موشکی و تسلیحات متعارف را هدف قرار می‌دهد.
«استیون منوچین» وزیر خزانه‌داری وقت امریکا درباره این فرمان اجرایی گفت: «دولت ترامپ همچنان به‌طور کامل به پویش فشار حداکثری علیه ایران برای جلوگیری از تولید سلاح هسته‌ای و سایر فعالیت‌های مخرب این کشور پایبند و متعهد است. وزارت خزانه‌داری در هدف قرار دادن هرکس که وارد تجارت تسلیحات با ایران شود یا به برنامه‌های موشکی و هسته‌ای ایران کمک کند لحظه‌ای درنگ نخواهد کرد.»
آخرین گزارش سه‌ماهه وزارت خارجه دولت سابق از اجرای برجام نشان می‌دهد که شش دور مذاکرات وین که پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران برگزار شد، حتی درصورت رسیدن به سرانجام، توافقی به‌مراتب ضعیف‌تر از همان برجام سال ۱۳۹۴ به حساب می‌آمد. پس از برگزاری شش دور مذاکره در وین، امریکا مدعی بود و هست که حداکثر آسان‌گیری در قبال تحریم‌ها را انجام داده و حاضر شده است برای بازگشت به برجام، امتیازات متعددی به ایران بدهد، اما این ایران است که با سخت‌گیری‌های بی‌مورد و فرابرجامی، مانع از به نتیجه رسیدن این مذاکرات می‌شود.
علیرغم این ادعا، گزارش وزارت خارجه نشان می‌دهد که طرف امریکایی نه‌تنها اراده لغو تحریم‌ها را ندارد، بلکه اکنون خود را در جایگاهی می‌بیند که می‌تواند افزون‌طلبی‌های گستاخانه و جدیدی را مطرح کند. دولت بایدن به این جمع‌بندی رسیده است که حجم قابل‌توجهی از تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران در دوره ترامپ، باید پابرجا بماند. فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹ ترامپ، یکی از این موارد است. طبق گزارش وزارت خارجه، در میان فرامین اجرایی که امریکا وعده لغو آنها را در مذاکرات وین داده است، فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹ به‌کلی نادیده گرفته شده است.
ضرورت لغو فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹
دور تازه‌ای از مذاکرات ایران با کشورهای عضو برجام از تاریخ هشتم آذرماه در وین برگزار شد. «علی باقری کنی» مذاکره‌کننده ارشد کشور و همچنین «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه بارها اعلام کرده‌اند که مذاکرات پیش رو با هدف بررسی روش‌ها و راهکارهای لغو تحریم‌های امریکا برگزار خواهد شد. امریکا در ابتدای دوره بایدن قرائت خود از بازگشت تحریم‌های تسلیحاتی را پس گرفت اما حاضر نشد فرمان اجرایی مرتبط با تحریم‌های آن را لغو کند. لذا لغو فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹ از سوی دولت امریکا، حتی پیش از جدی شدن مذاکرات، سنگ محک مناسبی برای سنجش میزان جدیت و حسن‌نیت امریکای بایدن در ادعای او مبنی بر بازگشت به سازگاری متقابل با برجام است.
|
|
|
|
|
|
|
سلام ایران
هر روز با شما در اینجا خواهیم بود، صدای شما، حرف شما و پیشنهاد شما را می شنویم و می خوانیم و بازگو می کنیم. با ما همراه باشید، بگویید و بنویسید
تلفن: 88769075 - 021
پیامک: 3000451213
نظــــــر مـــردم
ترافیک در آزادراه تهران - پردیس/ خانم مکروحی : آزادراه تهران – پردیس که هدف آن کاهش مسافت بود متأسفانه نتوانست این موضوع مهم را محقق کند و راننده‌ها اکثراً دچار ترافیک تکراری می‌شوند که جا دارد مسئولان محترم رسیدگی کنند.
کمبود جایگاه‌های سوخت گاز/ خانم گانی : جایگاه‌های سوخت گاز در جاده‌ها کم است. لطفاً مسئولان محترم رسیدگی فرمایند.
عدم روشنایی در کمربندی جدید آمل به ساری/ خانم کلامی : کمربندی جدید آمل به ساری فاقد روشنایی و علائم راهنمایی و رانندگی است و بسیاری از رانندگان مجبور می‌شوند از شهر عبور کنند. درخواست رسیدگی به این موضوع را داریم.
افزایش نرخ محصولات ساختمانی/ خانم گزانی: چرا قیمت محصولات ساختمانی رو به افزایش است؟ لطفاً مسئولان محترم به تخلفات در این باره رسیدگی کنند.
عدم پاسخگویی سازمان بازنشستگی کل کشور به مشکلات مردم: آقای الهی از دامغان: چرا سازمان بازنشستگی کل کشور پاسخگوی تلفن بازنشستگان نیست؟
افزایش حق فنی در بیمه‌ها/ خانم کاسب: مگر قرار نبود حق فنی در بیمه‌ها حذف شود چرا داروخانه‌ها آن را چند برابر کرده و از مراجعین دریافت میکنند؟!
تلفن: 88769075 - 021
پیامک: 3000451213
نظــــــر مـــردم
ترافیک در آزادراه تهران - پردیس/ خانم مکروحی : آزادراه تهران – پردیس که هدف آن کاهش مسافت بود متأسفانه نتوانست این موضوع مهم را محقق کند و راننده‌ها اکثراً دچار ترافیک تکراری می‌شوند که جا دارد مسئولان محترم رسیدگی کنند.
کمبود جایگاه‌های سوخت گاز/ خانم گانی : جایگاه‌های سوخت گاز در جاده‌ها کم است. لطفاً مسئولان محترم رسیدگی فرمایند.
عدم روشنایی در کمربندی جدید آمل به ساری/ خانم کلامی : کمربندی جدید آمل به ساری فاقد روشنایی و علائم راهنمایی و رانندگی است و بسیاری از رانندگان مجبور می‌شوند از شهر عبور کنند. درخواست رسیدگی به این موضوع را داریم.
افزایش نرخ محصولات ساختمانی/ خانم گزانی: چرا قیمت محصولات ساختمانی رو به افزایش است؟ لطفاً مسئولان محترم به تخلفات در این باره رسیدگی کنند.
عدم پاسخگویی سازمان بازنشستگی کل کشور به مشکلات مردم: آقای الهی از دامغان: چرا سازمان بازنشستگی کل کشور پاسخگوی تلفن بازنشستگان نیست؟
افزایش حق فنی در بیمه‌ها/ خانم کاسب: مگر قرار نبود حق فنی در بیمه‌ها حذف شود چرا داروخانه‌ها آن را چند برابر کرده و از مراجعین دریافت میکنند؟!
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
انتخاب نشریه
جستجو بر اساس تاریخ
اخبار این صفحه
-
تقدیر عمار از جعفری جوزانی
-
استقلال قهرمان نیم‌فصل شد
-
اجرای سند جامع همکاری ایران و چین
-
عملیات موفق خنثی‌سازی تحریم
-
جهش 10 میلیارد دلاری درآمد نفتی
-
دعوت امارات از رئیسی برای سفر به این کشور
-
توقف 48ساعته مذاکرات وین
-
فرضیه‌ای برساخته یا واقعی؟
-
ظرفیت نادیده قنات‌ها در مدیریت بحران آب
-
غبارزدایی از آرشیو
-
پرونده ویژه
-
هفته‌ای در خلیج فارس
-
تناقض رفتاری امریکا در مذاکرات وین
-
دعوت امارات از آیت الله رئیسی برای سفر به این کشور
-
فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹، مانع جدی مذاکرات
-
سلام ایران
ویژه نامه ها
اخبارایران آنلاین
.jpg)
