زهره افشار
خبرنگار
به‌دنبال خشکسالی و تنش های آبی شدید چند ساله گذشته در خوزستان، هزاران نخل خرما از بین رفته‌اند و تنش آبی امسال هم عامل تشدید این وضعیت شده است. خشکسالی چنان در این بخش رخنه کرده که اگر عطش نخلستان‌های این استان رفع نشود، نخیلات استان در معرض نابودی قرار می‌گیرند و نخلدارانی که روزی‌شان از این طریق به دست می‌آید به جمع بیکاران استان اضافه می‌شوند. هر چند ماهیت نخل به گونه‌ای است که مقاوم به کم آبی است و با یک یا چند ماه و حتی یک سال نرسیدن آب به آنها از بین نمی‌روند و فقط محصول تولیدی آنها با افت کیفیت و چروکیدگی مواجه می‌شوند، اما خشکسالی‌های پیاپی در این چند سال فراتر از طاقت نخل‌هاست.
«خدارحم امیری زاده» رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان به «ایران» گفت: اتفاقی که برای نخیلات شادگان افتاده فقط به‌دلیل تنش آبی امسال نیست و خشکسالی دهه گذشته آنها را در معرض نابودی قرار داده است. وی با اشاره به اینکه نخل‌هایی که از چرخه تولید در شادگان حذف شده‌اند حدود 5 هزارنفر می‌شوند، افزود: علت اصلی خشک شدن این نخل‌ها کمبود آب است اما بررسی‌های ما نشان می‌دهد بخش اعظم این نخل‌ها قدیمی و فرسوده بوده‌اند و فاقد تولید اقتصادی به همین دلیل نخلداران نیز تمایلی به حفظ آن نداشته‌اند. به‌ گفته وی، مشکل خشک شدن و چروکیدگی محصول خرمای خوزستان بیشتر در نخیلات مناطقی مانند شادگان و آبادان رخ داده که در انتهای سرشاخه‌های رودخانه‌های مارون و کارون هستند . وی البته این را هم خاطرنشان کرد که باید آب بیشتری برای بخش کشاورزی خوزستان بویژه کشت‌های دیمی در نظر گرفته شود. نخیلات خوزستان در سطحی حدود 40 هزار هکتار پراکنده هستند و سال گذشته با تولید 230 هزار تن انواع خرما رتبه دوم تولید کشور را به خود اختصاص دادند. خوزستان با صادرات سالانه حدود 80 هزار تن رتبه اول صادرات را دارد. هر چند رئیس جهاد کشاورزی استان معتقد است تولید خرما در این استان امسال با رشد 10 درصدی نسبت به سال قبل مواجه خواهد بود اما توضیح می‌دهد که 12هزار هکتار از نخیلات آبادان و 14هزار هکتار از نخیلات شادگان که در پایین دست رودخانه‌های کارون و مارون اند با کمبود آب مواجه هستند و اگر روند کنونی ادامه یابد نخیلات در معرض نابودی کامل قرار می‌گیرند. وی اظهار امیدواری کرد با بهبود شرایط و اختصاص آب بیشتر به نخیلات این مشکل هرچه سریع‌تر رفع شود و نخلداران نیز با مشارکت در طرح جامع احیای نخیلات نسبت به جایگزین کردن درختان فرسوده خود اقدام کنند. وی همچنین از تأثیر شدید خشکسالی بر کشت پاییزه خوزستان خبر داد و افزود: از 170 هزار کشت دیم استان بیش از 80 درصد آن به‌طور کامل نابود شده و متأسفانه با توجه به کاهش شدید کشت پاییزه 300 هزار تن افت محصول در خوزستان رقم خواهد خورد. در سال گذشته از 150 هزار هکتار گندم دیم 150 هزار تن برداشت شد اما امسال از 173 هزار هکتار تنها 30 هزار تن برداشت شده است. سال گذشته خوزستان یک میلیون و 100 هزار تن گندم تولید کرده بود و برای سال زراعی 1400-1399 هدف‌گذاری اش یک میلیون و 300 هزار تن بود که امیری‌زاده تصریح کرد: قطعاً تولید گندم خوزستان 200 هزار تن کاهش خواهد یافت.
 معیشت 100 هزار شادگانی به نخل گره خورده است
 در همین حال «مجید ناصری‌نژاد» نماینده مردم شادگان در مجلس هم به «ایران» گفت: منطقه ما در پایین دست رودخانه مارون است و در چند سال گذشته به‌دلیل خشکسالی‌های متناوب، آورد آب مارون نصف شده و شادگان هم که در انتهای سرشاخه آن قرار دارد، بیشتر از خشکسالی متأثر شده است. وی افزود: چنین شرایطی سبب شده از جمعیت بیش از 300 هزار نفری سال‌های نه چندان دور شادگان در حال حاضر 140 هزار نفر در منطقه باقی بمانند که حدود 100 هزار نفر شادگانی معیشت‌شان به‌صورت مستقیم وابسته به خرما است. وی با اشاره به اینکه نوع خرمای تولیدی شادگان بیشتر استعمران است که رقم صادراتی دارد، افزود: جهاد کشاورزی شهرستان تعداد نخل‌های خشک شده بر اثر خشکسالی را 7 هزار نفر اعلام کرده در حالی‌که بررسی میدانی ما نشان می‌دهد این تعداد در خوش بینانه‌ترین حالت از بین رفته‌اند. ناصری‌نژاد گفت: چندین سال است که می‌گوییم خشکسالی امان کشاورزان منطقه را بریده ولی نمی‌دانیم چرا کسی باور نمی‌کند و قدمی برداشته نمی‌شود.وی تأکید کرد: نخیلات خوزستان سرمایه ملی هستند که معیشت چند صد هزار نفر خوزستانی به آن گره خورده و باید با مدیریت صحیح و اصولی منابع آب آن را حفظ کرد. وی تصریح کرد: البته امسال کم بارشی داشتیم که نمی‌توان برای آن چاره‌ای اندیشید ولی مشکل اینجاست که برخی کشاورزان به جای قبول واقعیت اقدام به کشت‌های فصلی در بالادست سدهایی مانند رامشیر و مارون می‌کنند و به این ترتیب کشاورزان پایین دست از جمله نخلداران شادگان با بحران مواجه شده‌اند. وی تأکید کرد: اگر هرچه سریعتر برای تأمین حقابه کشاورزان نخلدار شادگان فکری نشود این منطقه با بحران خشک شدن کامل نخیلات و بیکاری مواجه می‌شود. وی در پایان گفت: خشکسالی به قدری شدید است که مردم شادگان در بخش آب شرب نیز مشکلات زیادی دارند و بخش‌هایی با تانکر آبرسانی می‌شود.
 کم آبی و شوری آب عرصه را بر نخلداران تنگ کرده است
 از سوی دیگر «جاسم حزوابی» تولید کننده و معاون نظام صنفی کشاورزی خوزستان هم گفت: درست است که نخیلات نسبت به خشکسالی مقاوم هستند ولی به هر جهت باید نیاز حداقلی آنها را تأمین کرد. به گفته این نخلدار خرما، در منطقه آبادان هر نفر نخل حداقل احتیاج به 3 بار آبیاری در زمستان و 7 بار آبیاری درتابستان دارد این در حالی است که بسیاری از نخل های آبادان و شادگان چندین ماه است تشنه هستند. وی با اشاره به اینکه درختان نخل معمولاً به فاصله 8 متر از همدیگر کاشته می‌شوند، تصریح کرد: سال گذشته برای هر هکتار آبیاری در هر نوبت از ما 53 هزار تومان می‌گرفتند که در حال حاضر این میزان به 600 هزار تومان رسیده که از توان ما خارج است. وی همچنین گفت در سال گذشته قیمت تمام شده هر کیلو خرما 12هزار تومان در نظر گرفته شده بود که عملاً هر کیلو را با 7 هزار تومان خریدند و امسال هنوز خبری از تعیین قیمت نیست. وی افزود: در حال حاضر علاوه بر خشکسالی، نخلداران با مشکل شوری آب هم مواجه هستند که این مسأله تأثیر منفی زیادی بر کمیت و کیفیت تولید گذاشته است. وی افزود: متأسفانه از وقتی که سد گتوند زده شده شوری آب بالا رفته و از سوی دیگر کمبود آب موجب شده آب با پساب فاضلاب به زمین های نخلداران برسد که اصلاً غیر بهداشتی و ناپسند است و ادامه این روند جایگاه صادراتی ایران برای خرما را متزلزل می‌کند. وی گفت: مسئولان نباید نسبت به معیشت و زندگی پرورش دهندگان گاومیش و نخلداران بی‌تفاوت باشند چون اینها اجزای مهمی از تولید کنندگان هستند.
 آمار دقیقی از کاهش تولید به‌دلیل خشکسالی نداریم
 از سوی دیگر «زهرا جلیلی مقدم» مدیرکل دفتر امور میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری وزارت جهاد کشاورزی به «ایران» گفت: سطح زیرکشت نخیلات کشور حدود 260 هزار هکتار است. از این میزان 222.8 هزار هکتار بارور و حدود 37 هزار هکتار آن غیر بارور است و میزان تولید خرما بر اساس آخرین آمار رسمی یک میلیون و 233 هزار تن است. در سال 1399، میزان تولید خرما افزایش یافته که میزان تولید حدود یک میلیون و 317 هزار تن برآورد می‌شود ولی آمار رسمی و قطعی هنوز از سوی دفتر آمار اعلام نشده است .
با توجه به‌ شرایط اقلیمی کشورمان، چند سالی است در مناطق عمده تولید، نه تنها برای خرما بلکه برای بسیاری از گونه‌ها با کم آبی و تنش خشکی مواجه هستیم. به‌ گفته جلیلی مقدم، بر اساس آخرین آمار فائو، ایران سومین کشور تولید کننده خرما در جهان است و کشورهای مصر با تولید یک میلیون و 600 هزارتن و عربستان با تولید یک میلیون و 500 هزار تن به ترتیب در جایگاه اول و دوم جهانی قرار دارند.
وی همچنین در خصوص تأثیر خشکسالی بر محصول خرما تصریح کرد: هنوز آمار دقیقی در این زمینه در دست نیست ولی شکی نیست که کم آبی موجب کاهش عملکرد کمی و کیفی خواهد شد بنابر این اصلاح سیستم‌های آبیاری و مدیریت کف باغ و استفاده از آنتی استرس‌ها در مدیریت تولید خرما مؤثر خواهد بود.در سال 1399، میزان صادرات خرما بیش از 338 هزار تن با ارزش 296.7 میلیون دلار بوده که خوشبختانه نسبت به سال 98 به لحاظ وزنی 42 درصد و به‌ لحاظ ارزشی 40 درصد افزایش داشته است.

زهره توکلی
خبرنگار
حوالی ساعت 4 بعدازظهر یکشنبه 17مرداد بود که بارش سیل‌آسای باران در شهرستان کلیبر آغاز شد به طوری که میزان بارش‌ها در مدت زمان کوتاهی به حدود 74 میلیمتر رسید و با جاری شدن سیل، خسارت هنگفتی به تأسیسات زیربنایی شهرستان کلیبر بخصوص 4 روستای این شهرستان وارد شد. از همان ساعت‌های اولیه، امدادرسانی به سیلزدگان شهرستان کلیبر آغاز شد تا امکانات مورد نیاز در اختیار آنان قرار داده شود. بدین ترتیب تیم‌های تجسس به همراه سگ‌های زنده‌یاب به منطقه اعزام شدند. همچنین 4 دستگاه لودر و بولدوزر توسط اداره کل راهداری اعزام شد تا اقدامات لازم را برای پل‌های تخریب شده جهت تردد موقت مردم انجام دهند. فرماندار کلیبر در این خصوص به «ایران» می‌گوید: بر اثر سیل عصر روز یکشنبه، 3 نفر مفقود شده اند که امدادرسانان تاکنون یک پسر 15 ساله که متأسفانه فوت کرده را پیدا کرده‌اند. گروه تجسس هلال احمر  در تمامی مسیرهای سیل قرار دارند و در حال جست‌وجوی 2 نفر مفقودی دیگر هستند.
عدالت حاجی‌پور می‌افزاید: باران سیل آسا موجب قطع آب، برق و گاز در این روستاها شده که هم اکنون برق روستاها وصل شده و مسئولان در بخش خدماتی گاز و آب در حال رفع مشکل هستند و آب شرب نیز به صورت آب معدنی برای روستاییان توزیع شده است. وی اضافه می‌کند: این سیل، باغ های حاشیه‌ رودخانه‌های سئلین‌چایی و کلیبرچایی و 2 دهنه پل روستایی را دچار خسارت کرده است. در مجموع بیش از 90 درصد مزارع و باغ‌های روستاهای پایین دست که در کنار رودخانه‌ها قرار داشتند، تخریب شده است. این مسئول ادامه می‌دهد: همچنین سیل 9 دستگاه خودروی سواری و باری و نیز 2 دستگاه تراکتور و ادوات کشاورزی را با خود برده است. علاوه بر اینها 200 رأس دام سبک و سنگین نیز بر اثر این سیل تلف شده‌اند.
وی درخصوص آسیب به خانه‌های روستایی نیز می‌گوید: خوشبختانه خانه‌های روستا تخریب نشده و فقط 20 منزل مسکونی دچار آبگرفتگی شدند که اقدامات لازم برای رفع آنها انجام شده است. البته یک باب مسجد روستایی بر اثر این سیل دچار آبگرفتگی و تخریب شده است. فرماندار کلیبر با بیان اینکه راه‌های روستایی نیز بر اثر سیل تخریب شده است، اضافه می‌کند: سیل به تصفیه خانه آب شرب شهید لشگری نیز 20 میلیارد تومان خسارت وارد کرده است. حاجی‌پور در خصوص میزان احتمالی خسارت وارد شده سیل به این شهرستان می‌گوید: به طور تقریبی این سیل بیش از 100 میلیارد تومان خسارت وارد کرده است که پس از جمع‌آوری گزارش نهایی، میزان دقیق خسارت، مشخص و اعلام می‌شود.
وی درباره هشدارهای هواشناسی قبل از بارش شدید باران می‌افزاید: از آنجا که کلیبر، منطقه‌ای گردشگری است و بسیاری از مواقع مردم در حاشیه و حریم رودخانه‌ها توقف می‌کنند، هواشناسی در مواقع ضروری هشدارهای لازم را می‌دهد لذا قبل از وقوع این سیل نیز هشدار و اطلاع‌رسانی شده بود به همین دلیل خسارت‌های جانی به حداقل ممکن رسید. حاجی‌پور اضافه می‌کند: بارش باران همان روز یکشنبه متوقف شد اما هواشناسی اعلام کرده که احتمال ورود سامانه‌های بارشی که می‌تواند منطقه را تحت تأثیر قرار دهد تا پنجشنبه هفته جاری وجود دارد.
وی اظهار می‌دارد: برای کمک‌‌رسانی به آسیب‌دیدگان روستایی حتی گروه‌های مردمی نیز به همراه اعضای مدیریت بحران شهرستان و استان در منطقه حضور دارند و در حال امدادرسانی هستند و غذا نیز بین روستاییان آسیب دیده توزیع می‌شود تا مشکل قطع آب، گاز و آبگرفتگی و تخریب راه‌های این روستاها حل شود.

شیما جهانبخش
خبرنگار
با وجود آنکه مسئولان بهداشتی سیستان و بلوچستان از کاهش تعداد موارد فوت، بستری و ابتلا به کرونا در این استان خبر می‌دهند اما تحولات در منطقه بار دیگر آنها را نسبت به شیوع گسترده کرونا نگران کرده است. سقوط شهر زرنج، مرکز ولایت نیمروز افغانستان و افتادن این شهر به دست طالبان مردم این شهر را به سمت مرزهای ایران بخصوص میلک و گمشاد روانه کرده و این نگرانی وجود دارد بار دیگر کرونا دلتا در این استان شیوع پیدا کند.
مسئولان این استان با محدود کردن ترددها در مناطق مرزی تلاش دارند از این موضوع جلوگیری کنند اما آنچه نگرانی‌ها را بیشتر می‌کند تردد‌های غیرقانونی از مرزهای سیستان و بلوچستان است. آن‌طور که مردم محلی به «ایران» می‌گویند تعداد زیادی از جنگ‌زدگان افغانستانی به صورت غیرقانونی شبانه از مسیرهای فرعی خود را به این استان رسانده‌اند. البته آنها تأکید دارند بیشتر مهاجران، ایران را به عنوان مسیر عبوری برای رسیدن به ترکیه در نظر دارند اما حضور آنها بدون انجام هیچ‌گونه غربالگری کرونا ما را نگران کرده است.

جنگ‌زدگان در مرزها مورد غربالگری قرار می‌گیرند
با وجود تمام این نگرانی‌ها «علیرضا شهرکی»، مدیرکل دفتر مدیریت بحران سیستان و بلوچستان آمار بستری‌های کرونا را کاهشی می‌داند و می‌گوید: با توجه به اینکه پیک پنجم کرونا زودتر از سایر استان‌ها در سیستان و بلوچستان آغاز شده بود در حال حاضر وضعیت تا حد زیادی به ثبات رسیده اما همچنان وضعیت استان بسیار شکننده است و کوچک‌ترین سهل انگاری بار دیگر بحران‌آفرین می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه واکسیناسیون گروه‌های هدف بالای ۴۵ سال در سیستان و بلوچستان در حال اجراست، ادامه داد: تحولات در منطقه و جنگ در افغانستان سبب مهاجرت گسترده به استان شده است اما مردم باید بدانند تمام اقدامات بهداشتی لازم در مرزها صورت می‌گیرد. در حال حاضر هیچ‌گونه ترددی از مرزهای رسمی استان امکانپذیر نیست و هیچ پناهجویی از مبادی رسمی وارد کشور نشده است. جنگ‌زدگان در مرزها مورد غربالگری قرار می‌گیرند و در همان منطقه صفر مرزی خدمات لازم را دریافت می‌کنند. شهرکی در خصوص رویه ورودهای غیر قانونی خاطرنشان می‌کند: این موضوع در حوزه قاچاق قرار می‌گیرد. با جمعیت مهاجرانی که از طریق غیرقانونی به استان آمده‌اند هم در صورت مشاهده برخورد می‌شود. البته برخی از این مهاجران به کشورشان برگشته‌اند. البته باید شرایط جنگ را درک کنیم اما ما تلاش داریم این موضوع را مدیریت کنیم.  شهرکی با اشاره به اینکه کارهای بسیار ارزشمندی در مجموعه سپاه و ارتش برای مبارزه با ویروس کرونا اتفاق افتاده، می‌افزاید: نظارت کافی در مرزها جود دارد و امیدواریم با رعایت پروتکل‌ها از سوی مردم، استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری اجتماعی بتوانیم این بیماری را پشت سر بگذاریم.

هدفگذاری برای مدیریت مهاجرت جنگ‌زدگان
«سیدمحمد هاشمی شهری»، رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان هم با تأکید بر اینکه نهادهای نظارتی باید درخصوص حضور جنگ زدگان در استان اقدامات جدی‌تری داشته باشند، می‌گوید: موج اخیر حضور خواهران و برادران جنگ‌زده کشور افغانستان وضعیت شکننده بهداشتی استان را تشدید کرده و اگر مدیریت در مرزها به درستی انجام نشود بار دیگر با بحران رو‌به‌رو می‌شویم.  وی وضعیت استان را بسیار شکننده می‌داند و می‌افزاید: در حال حاضر معضل اصلی ما در هر نوع جا‌به‌جایی جمعیتی انتقال ویروس کرونا است. با وجود این ‌‌تهدیدات دیگری مانند فلج اطفال، التور، مالاریا و سایر بیماری‌های عفونی و واگیردار هم در این برهه از زمان در مرزها وجود دارد. در حال حاضر تمام نظارت‌های بهداشتی در مرز با جدیت انجام می‌شود اما از آنجا که گونه دلتا مسری‌ترین عضو خانواده کرونا است و قدرت سرایت آن به حدی است که حتی در فضای باز هم قابل انتقال است ما نگران مهاجرت‌های غیر قانونی هستیم.  رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان درخصوص شیوه رعایت پروتکل‌ها در ماه محرم هم می‌افزاید: با توجه به آغاز ایام محرم، فصل‌الخطاب برای برگزاری مراسم عزاداری مصوبات ستادهای کشوری و استانی کرونا است.
همکاران ما در واحد سلامت محیط و کار از ابتدای بحران به صورت بی‌وقفه در حال فعالیت هستند اما ثمربخش بودن نظارت‌های بهداشتی منوط به همکاری مجدانه همه نهادهای مرتبط و از جمله فرمانداران و مسئولین هیئات مذهبی است. هاشمی شهری با اشاره به اینکه نظام بهداشت و درمان تحولات منطقه و جا‌به‌جایی‌های جمعیتی را به دقت زیرنظر دارد، خاطرنشان می‌کند: با وجود درگیر بودن در بحران کرونا، نظام مراقبت سندرمیک بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان مدیریت مهاجرت جنگ‌زدگان را هدفگذاری کرده و در صورت نیاز از ظرفیت نهادهایی مثل هلال احمر استفاده خواهیم کرد.

سیستان و بلوچستان از پیک چهارم گذر کرده است
«حمید سوری»، نماینده ویژه وزیر بهداشت در استان سیستان و بلوچستان هم از کاهش روند تست‌های مثبت روزانه در این استان می‌گوید: در حال حاضر کاهش‌ها به شکلی شده که در مجموع در کل استان حدود هزار تست مثبت در روز داریم. در حالی که این عدد در چند هفته گذشته به بیش از ۵ هزار تست می‌رسید. اگر به نقشه‌های کشوری در زمینه شیوع کرونا هم نگاه کنیم، خوشبختانه استان سیستان و بلوچستان به مرور در حال تغییر است و اکنون شاید بتوانیم استان را جزو استان‌های کم‌خطر تلقی کنیم.
وی با تأکید بر اینکه همچنان پروتکل‌های بهداشتی در این استان به‌درستی رعایت نمی‌شود، می‌افزاید: در بسیاری از مناطق هنوز رعایت پروتکل‌ها کمتر از حدود ۴۰ درصد است، ولی با پویشی که از اواخر تیرماه در استان آغاز شده، توانسته‌ایم واکسیناسیون را به خوبی پیش ببریم. به نحوی که بیش از ۶۵ درصد افراد بالای ۵۰ سال استان واکسینه شده‌اند و همین امر سبب شده شدت ابتلا، بستری و فوت کاهش چشمگیری داشته باشد.
سوری با اشاره به اینکه سیستان و بلوچستان از پیک چهارم گذر کرده است، درباره وضعیت استان در روزهای آتی، تصریح می‌کند: البته با افزایش تنش‌ها در افغانستان نگرانی در خصوص ایجاد موج جدید از سوی مهاجران وجود دارد که ما تلاش کرده‌ایم نظارت‌های کافی را در مرزها داشته باشیم. خطر بالقوه برای همه جا وجود دارد و به رفتار، ترددها و جهش ویروس بستگی دارد، اما برای این استان آینده امیدوارکننده‌ای متصور هستم، به شرط آنکه مردم گرفتار ساده‌انگاری بیماری نشوند و همچنان رفتار مراقبتی را ادامه دهند.