گسترش روابط هدفمند در حیاط خلوت امریکا

گروه سیاسی/ محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران سه‌شنبه شب برای دیدار با مقامات کشورهای  کوبا، ونزوئلا و بولیوی بار سفر بست. حضور ظریف در بولیوی با هدف شرکت در مراسم تحلیف «لوئیس آرسه» رئیس جمهوری جدید این کشور صورت می‌گیرد. سه کشور امریکای لاتین در زمره مقاصدی است که از سال های گذشته در اهداف توسعه همه جانبه روابط ایران قرار گرفته اند. ونزوئلا،  بولیوی و کوبا که در امریکای جنوبی، مرکزی و حوزه دریای کارائیب قرار گرفته‌اند، علاوه بر اینکه از ظرفیت‌های بالایی در زمینه اقتصادی، مالی و انرژی بهره مند هستند، از منظر سیاسی جایگاه قابل اعتنایی برای کشوری همچون ایران دارند که می‌کوشد رابطه متوازنی را با کشورهای تأثیرگذار در پنج قاره جهان داشته باشد.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران در تبیین اهداف سفر ظریف به امریکای لاتین بر مناسبات نزدیک ایران و کشورهای این حوزه تأکید کرده و یادآور شده که روابط ایران با کشورهای این منطقه همواره خوب بوده و بویژه در سه دهه اخیر به دلایل متعدد در ابعاد مختلف رشد و توسعه خوبی پیدا کرده و بخش‌های علمی، فناوری و فنی مهندسی به همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی افزوده شده است. کشورهای امریکای لاتین که از گذشته حیاط خلوت امریکا نامیده می‌شدند، در حالی به مقصد سفر وزیر خارجه ایران تبدیل شده‌اند که پیش‌تر این مراودات دوستانه با ایران از سوی امریکا خطری بزرگ در مجاورت مرزهایش و مناسباتی آزاردهنده توصیف شده بود.
علاوه بر ایران کشورهای دیگری هم در حوزه آسیایی بودند که کوشیدند از بازار رقابت برای عمق بخشیدن رابطه خود با کشورهای قاره امریکای لاتین عقب نمانند، اما اهمیت کشورهای این حوزه برای ایران با همراهی آنها برای کمک به دور زدن تحریم‌های‌های اقتصادی امریکا دوچندان شد. چه این رویکرد به صورت پیدا و پنهان به کم کردن فشار برای متوقف کردن فروش نفت ایران و سرمایه گذاری برای ایران در حوزه‌های مشترک اقتصادی کمک می‌کرد. سفرهایی که مقام‌های دیپلماتیک ایران در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی به کشورهای حوزه امریکای لاتین داشتند، بیش از آنکه اتحادی مقطعی و متکی بر انگاره‌های ذهنی در مقابله با کشورهایی همچون امریکا باشد، با ابتنا بر شکل دهی به یک سیاست اصولی و درازمدت برای بهره‌مندی متقابل طرفین در زمینه‌های اقتصادی مورد پیگیری انجام می‌شد. ایران در سال‌های اخیر به جای بازکردن جای پا در حیاط خلوت امریکا و اتکای صرف بر مصلحت‌های سیاسی، رویکرد کارشناسی شده را در پیش گرفت و با بررسی طرح‌ها و روندهای گسترش روابط با کشورهای امریکای لاتین زمینه را برای گسترش روابط هدفمند و دارای چارچوب مهیا کرد.
این چنین بود که سیاست دولت روحانی در قبال کشورهای حوزه امریکای لاتین به واسطه طراحی نقشه راهی با کارکردهای قابل اعتنا در مسیر عملی ترسیم شد و رفت و آمدهای دیپلماتیک و گفت‌وگوهای سیاسی و اقتصادی فارغ از آنچه در روابط میان ایران و امریکا می‌گذشت، جریان یافت.
ونزوئلا؛ نقطه صادرات خدمات فنی ایران
کوبا و ونزوئلا که همواره با نقش‌آفرینی مداخله جویانه امریکا در امور داخلی خود رو به رو بوده اند، از جمله شرکای سیاسی ایران در منطقه امریکای لاتین هستند که از دهه‌ها پیش همکاری‌های گسترده سیاسی در بخش‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی با آن  داشته‌اند .ونزوئلا  در سال های گذشته یکی از مقاصد اصلی کشورهایی بود که به یکی ازنقاط هدف صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران تبدیل شده است و بخش‌های خصوصی ایرانی پروژه‌های مختلفی را در این کشور اجرا کرده و یا در دست اجرا دارند. به گفته سخنگوی وزارت خارجه در بخش انرژی به درخواست ونزوئلا که نخستین مقصد سفر کنونی ظریف به شمار می‌آید، همکاری خوبی اخیراً بین دو کشور شکل گرفته  که قابل توسعه است. همچنین افتتاح اولین فروشگاه زنجیره‌ای ایران در کاراکاس توسط بخش خصوصی را می‌توان از فعالیت‌های جدید در بخش تجاری روابط عنوان کرد که توسط شرکت‌های خصوصی علاقه‌مند در حال اجراست.
کوبا هم به عنوان دیگر مقصد سفر وزیر امور خارجه ایران در امریکای لاتین کشوری است که مقام‌های کشورمان پیش از این بر اهمیت آن در سیاست خارجی ایران تأکید کرده و یادآور شده بودند که روابط ایران با‌هاوانا در بین کشورهای امریکای لاتین  پیشتاز است. بیشترین تبادلات سیاسی ایران و کوبا طی سال‌های گذشته در چارچوب  تبادل هیأت‌هایی در سطوح مختلف پارلمانی، سیاسی، اقتصادی، هنری و فرهنگی و رایزنی وزرای خارجه در مجامع مختلف از جمله سازمان ملل بوده است.
اما ظریف در حالی به بولیوی سفر می‌کند که «لوئیس آرسه»، سیاستمدار اقتصاددان بولیوی به تازگی پس از ماجرای کودتای نظامی علیه «اوو مورالس» که به بهانه تقلب در انتخابات فراز و فرودهای زیادی را رقم زد، پیروز انتخابات اخیر ریاست جمهوری این کشور شد. او در نخستین سخنان خود بعد از پیروزی در انتخابات اعلام کرده است که به محض در دست گرفتن قدرت در نیمه دوم ماه نوامبر آینده (آبان ماه) روابط دیپلماتیک با کشورهای ایران، کوبا و ونزوئلا را از سر خواهد گرفت. هشتم نوامبر(18 آبان ماه) مراسم تحلیف رئیس جمهوری جدید بولیوی برگزار خواهد شد و وزیر خارجه ایران در آخرین مقصد سفر خود در این مراسم حضور پیدا خواهد کرد. در پی پیروزی لوئیس آرسه، مرتضی تفرشی سفیر جمهوری اسلامی ایران در بولیوی به دیدار وی رفت  و درباره توسعه همکاری‌های دوجانبه میان دو کشور در آینده گفت و گو کرد. در این دیدار رئیس جمهوری منتخب بولیوی ضمن تشکر از پیام تبریک رئیس جمهوری و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به مناسبت پیروزی وی اظهار داشت که پس از به دست گرفتن زمام امور دولت در آن کشور امریکای جنوبی، مجدداً روابط و همکاری‌های دو جانبه را که در دوره دولت موقت راستگرای بولیوی راکد مانده بود، فعال خواهد کرد.لوئیس آرسه اظهار امیدواری کرد که جمهوری اسلامی ایران کماکان به همکاری و حمایت خود از دولت آن کشور در زمینه‌های فنی، علمی و صنعتی ادامه دهد.
در مجموع روابط ایران و کشورهای حوزه امریکای لاتین در سال‌های اخیر بیش از هر زمان دیگری تحت تأثیر تحریم‌های فزاینده امریکا قرار گرفته است. با این وجود کمک این دسته از کشورها در همکاری با ایران برای دور زدن تحریم‌های ضد ایرانی که با هدف دسترسی ایران به بازارهای جدید و فروش انرژی خود صورت گرفته است، توانسته بخش مهمی از مناسبات رو به رشد ایران با کشورهای این حوزه باشد؛ مناسباتی که آغاز سیاسی آن به بیش از ۱۲۰ سال پیش باز می‌گردد و سابقه همکاری‌های تجاری هم قدمتی به اندازه بیش از چهل سال از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران دارد و حالا این رابطه به رغم همه فشارهایی که از سوی امریکا وارد شده است، همچنان بر مدار همگرایی و اتحاد ادامه دارد.