امام صادق(ع):
هیچ زندگى گواراتر از اخلاق و رفتار پسندیده نیست.
علل الشرایع، ج ۲، ص ۵۵۹

پیمان جبلی: نظام جمهوری اسلامی از اقتدار، اعتماد به نفس و قدرت بسیار بالایی برخوردار است که اجازه می‌دهد دیدگاه‌های مختلف مطرح شود و این کار هیچ مشکلی برای اقتدار نظام ایجاد نمی‌کند. همین رویکرد نشان‌دهنده اعتماد به نفسی است که نظام به بنای خودش نسبت به رویکرد‌هایش دارد. رویکردهای صداوسیما نشان‌دهنده این روند است که خودمان هم در دوره جدید اعلام کردیم و ادامه خواهیم داد. البته همان‌طور که گفتیم تلاش می‌کنیم به آسیب‌های برنامه‌های دوره پیش توجه شود که تکرار نشود و این روند را به طور مستمر ادامه خواهیم داد. با آسیب‌شناسی دوره‌های قبل و برنامه‌هایی که در این حوزه در قالب مناظره‌ای اجرا شده بود در همین راستا تلاش می‌کنیم. برنامه «شیوه» هم نشان داد رویکرد ما در همین سمت و سو است و سعی داریم بتوانیم دیدگاه‌های مختلف را در فضای آرام با شکل متناسب، مناسب و منصفانه بررسی کنیم.

از صحبت‌های رئیس سازمان صداوسیما با ایلنا

رضا دبیری‌نژاد
موزه‌دار
موزه پدیده‌ای فرهنگی است که مسیری طولانی طی کرده و در این مسیر کارکردهای مختلفی بر آن افزوده شده است. امروز از موزه یک توقع نمی‌رود و تنوع وظایف و کارکردهای موزه سبب می‌شود که در شرایط مختلف موزه‌ها وظایف مختلفی را در اولویت قرار دهند و به آن بیشتر توجه کنند. اگر چه این به معنای نادیده گرفتن سایر کارکردها نیست اما طبیعتاً هدف‌گذاری و اولویت‌دهی بر مبنای ذات موزه، آینده نگری و شرایط پیرامونی است.
موزه‌ها گردآورنده، نگهدارنده، انتقال‌دهنده و معرفی‌کننده میراث‌های جامعه برای بهره‌گیری علمی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی از آنها هستند. از این‌رو گردآوری، نگهداری، انتقال و معرفی را می‌توان از کارکردهای همیشگی موزه‌ها دانست که باید با هدف بلند مدت دنبال شوند. درست است که گردآوری و نگهداری می‌کنیم تا جامعه بهره بگیرد، دسترسی داشته باشد و استفاده کند اما در نظر داشته باشیم که اینها دارای یک رابطه لازم و ملزوم هستند و گاهی مجبوریم با توجه به شرایط، برخی را برتری دهیم و به خاطر آن هدف، برخی کارکردهای دیگر را مدتی به تعویق بیندازیم. یکی از وظایف جدی و پر اهمیت‌ موزه‌ها حفظ کردن است بویژه چون موزه‌ها به نمایندگی جامعه این کار را انجام می‌دهند در برابر تنها امروز مسئول نیستند بلکه در برابر آینده و نسل‌های فردا نیز مسئولیت دارند و این حفاظت مهم‌ترین وظیفه موزه‌ها در برابر آیندگان است و از همین‌رو نیز اهمیت ویژه‌ای می‌یابد و اگر شرایط ویژه‌ای پیش آید باید حفاظت را در برابر سایر کارکردها اهمیت بیشتری داد و حتی به خاطر حفظ کردن میراث‌ها بقیه امور را مسکوت گذاشت.
این موضوع در بحران‌ها و شرایط ویژه همانند شرایط جنگی برجسته می‌شود و همه توجه موزه‌ها معطوف به امر حفاظت می‌شود. اگرچه وقتی صحبت از حفاظت می‌کنیم بیشترین توجهمان به حفاظت فیزیکی میراث‌ها است اما باید در نظر داشت که حفظ وجه فیزیکی آثار نیز بخشی وابسته به حفظ فرهنگی و اجتماعی موزه‌ها نیز هست. در برخی کشورهای همسایه شاهد بوده‌ایم که در شرایط بحرانی و ناامنی داخلی ثبت و انتشار آثار در قالب کاتالوگ و کتاب سبب دستیابی آثار شده است که از این‌رو خود معرفی و مستندنگاری آثار اعم از مکتوب و دیجیتالی و نشر مجازی را می‌توان یکی از زمینه‌های حفظ غیرمستقیم مجموعه‌های موزه‌ای دانست اما مهم‌تر این است که سیاستگذاری‌های موزه نباید به گونه‌ای باشد که موزه‌ها به عرصه مناقشات تبدیل شوند. عرضه و روایت موزه‌ها اگر سبب حساسیت‌زایی اجتماعی شود می‌تواند در شرایط بحرانی آنها را به خطر بیندازد.
تجربه یک صد ساله گذشته موزه‌های ایران نشان داده است که چگونه موزه‌هایی که با یک سویه‌نگری لحظه‌ای برخورد کرده‌اند به یک باره حذف شده‌اند و حتی مجموعه آثارشان از دست رفته‌اند. اینگونه است که موزه‌ها باید شرایط سنجی اجتماعی و فرهنگی داشته باشند و روایت‌ها یا موضع‌گیری خود را بر اساس همه ظرفیت‌های جامعه انجام دهند تا هم بحرانی پنهان را در خود شکل ندهند و هم بحران‌های اجتماعی را نسبت به خود حساس نسازند. موزه‌ها باید همیشه امن بمانند و جامعه باید در همه حال به حفظ و بقای آنها توجه داشته باشد چرا که موزه‌ها برای یک امتداد تاریخی هستند و باید برای این امتداد تاریخی گردآوری، نگهداری و انتقال را در خود تضمین کنند. از همین رو حفاظت در موزه‌ها را باید هم در ساحت فیزیکی و هم ساحت اجتماعی و فرهنگی در نظر گرفت.

شهره طاعتی
مددکار اجتماعی
در نگاه کلی و اولیه مددکاری اجتماعی حرفه‌ای است زیبا و دلنشین ولی در نهایت سختی و مشقت. مددکاری اجتماعی شغلی است چند وجهی مبتنی بر مهارت، دانش، عشق، همدلی، توانمندی و تخصص. هر کدام از این واژگان درون خود دنیایی از مفاهیم و عملکردها را نهفته‌اند ولی در مددکاری اجتماعی همگی به ترتیب و نظم تخصصی در کنار هم قرار دارند. هر یک از این مفاهیم اگر در عملکرد کاری یک مددکار اجتماعی کمرنگ باشد یا وجود نداشته باشد همیشه جای خالی او نه تنها حس می‌شود بلکه فرایند مددکاری که آن مددکار برای هر مُراجع ترسیم نماید همیشه با حفره‌ای عمیق و نتایجی جبران‌ناپذیر همراه خواهد بود.مددکاران اجتماعی باید در زمینه‌های مختلف علمی و مهارتی دارای دانش نسبی و اولیه باشند. در واقع بهتر است بگوییم که آنها باید از آگاهی اجتماعی، محیطی، سیاسی، فرهنگی‌ جامعه که در آن زندگی می‌کنند برخوردار باشند، نمی‌شود که مددکاری برای پیگیری مثلاً پرونده حضانت مددجو اقدام کند ولی اطلاعات اولیه راجع به قوانین حضانت مادر و پدر، حکم رشد و غیره نداشته باشد یا حتی نداند که این پرونده به کدام شعبه و اداره مربوط می‌شود. این ویژگی شغلی مددکاری اجتماعی باعث می‌شود که هر کسی که وارد این رشته و شغل می‌گردد در جهت افزایش علم و دانش خود تلاش نماید.
یکی دیگر از ویژگی‌های شغلی مددکاری اجتماعی که با فرد مددکار رابطه مستقیم دارد توانمندی‌های فردی و شخصیت فرد است که باید در درون خود داشته باشد و در حین کار در این رشته آنها را تقویت نماید. مانند تخصص، اقتدار همراه با ملایمت، مهربانی همراه با منطق، ایستادگی در مقابل مسائل و مشکلات پیش رو برای انجام کار. اینها تعدادی از مهارت‌های فردی و اخلاقی مددکار اجتماعی است که باید با علم اندوزی و تمرین مداوم آنها را درون خود نهادینه نمایند.
مددکار اجتماعی باید توانایی و مهارت‌های لازم برای خوب دیدن وخوب شنیدن، درست تجزیه و تحلیل کردن، بموقع و مؤثر اقدام کردن و پیگیری‌های مناسب را کسب و تقویت نماید و در تمام طول دوران زندگی شغلی و در جهت توان‌افزایی و بهبود کیفیت زندگی خود و مراجعانش از آنها استفاده کند.
از موضوعات عنوان شده در حد سرفصل و طرح موضوع که بگذریم، همکاران گرامی خود از سختی‌های این شغل بخصوص در کشورمان آگاه هستند زیرا این رشته با وجود حضور بیش از نیم قرن در ایران هنوز راه زیادی در پیش دارد که به شکل استاندارد‌های جهانی اجرا شود. روحیات افراد شاغل در این حرفه در کشورمان نیز به سبب گره خوردن با فرهنگ و عرف جامعه و طایفه و شهر بیشتر به سمت مددکاری سنتی گرایش دارد تا مددکاری اجتماعی پیشرفته و جهانی ازسوی دیگر مددکاران اجتماعی به‌دلیل نداشتن متولی و صنف مشخص از پشتوانه حمایت‌هایی همچون مالی، اجتماعی و حقوقی برخوردار نیستند همچنین نقص در قوانین اجرایی کشور برای مددجویان دست مددکار را برای پیشبرد اهداف پرونده‌هایش تا حدود زیادی بسته است به‌عنوان مثال مددکار اجتماعی را فرض کنید که در خیابان یا در همسایگی خود شاهد آزار لفظی یا ضرب و جرح جسمی کودکی ، زنی یا سالمندی است او امکان مداخله قانونی و دور کردن فرد مورد خشونت قرار گرفته را ندارد و در این گونه موارد تنها کاری که می‌تواند انجام دهد، اطلاع به اورژانس اجتماعی است که با شرح موضوع اگر به تشخیص آنها شدت نداشته باشد مداخله‌ای از سوی آنها نیز صورت نمی‌گیرد؛ ولی در مددکاری حرفه‌ای کشورهای توسعه یافته، مددکار اجتماعی هر زمان تشخیص دهد که خشونتی در حال وقوع است این امکان قانونی را داراست که فرد مورد خشونت را نزد خود نگه داشته و بلافاصله و به‌صورت مستقیم و مستقل مراجع قانونی مانند دادستان را باخبر نماید و آن مرجع قانونی نیز با اقدامات مؤثر و زودهنگام از وقوع جرمی بالاتر جلوگیری می‌کند.
نداشتن موارد حمایتی از این دست و همزمان با آنها حرفه‌ای نبودن بعضی از همکاران مددکار در سازمان‌ها و ادارات و مؤسسات همگی خدشه بر پیکر این شغل وارد کرده است. در این بین است که مهارت تاب‌آوری در مددکاران اجتماعی حرفه‌ای نقش بسیار بسزایی بر عملکرد شغلی آنها و زندگی شخصی و روانشان ایفا می‌کند. تاب‌آوری مؤلفه مهم و تأثیرگذاری در مددکاری اجتماعی و روحیات فرد مددکار محسوب می‌گردد. تاب‌آوری یک ویژگی اکتسابی و آموختنی است که فرد می‌تواند آن را بیاموزد و از آن به‌عنوان مهارت‌های تخصصی رفتاری در موقعیت‌های شغلی مختلف استفاده نماید به گونه‌ای که می‌توان تاب‌آوری را نوعی افزایش ظرفیت جهت پذیرش مسائل مختلف در موقعیت‌های مختلف دانست که این ویژگی برای مددکاران اجتماعی بسیار کاربردی و ضروری است زیرا در مواجهه با مسائل و موانع شغلی و همچنین مسائل موجود در زندگی مددجویانشان باید ظرفیت پذیرش و مهارت تشخیص درست و تجزیه و تحلیل و یافتن راهکارهای مناسب با کمک خود مددجو در همان موقعیت بحرانی را داشته باشند، در غیر این صورت فرسودگی شغلی گریبانگیر مددکار اجتماعی می‌گردد و در مقابل مشکلات شغلی خود و مددجویان آسیب‌پذیر شده و حتی می‌تواند آسیب جدی به آنها نیز وارد نماید.

«از میان خاکستر» به کارگردانی سعید فرجی مجموعه جدیدی است که این روزها از شبکه مستند پخش می‌شود. این مجموعه روایتی متفاوت از تجربه عکاسان جوان ایرانی از بحران‌های خارجی است. جنگ 33 روزه لبنان، بحران قحطی در سومالی، سوریه، تحولات عراق، اتفاقات در افغانستان و درگیری‌های مرز میانمار 6 سوژه‌ای است که در این مجموعه از زبان عکاسان حاضر در صحنه روایت شده است./تسنیم

اعلام آمار صدور مجوزهای دفتر موسیقی درآبان ماه، قدردانی از زحمات بازیکنان فوتبال در دیوارنگاره میدان ولی‌عصر(عج) و انتشار کتابی با عنوان «یک قصه یک حدیث» با الهام از احادیث امام رضا(ع) از سوی نویسندگان نام‌آشنای حوزه کودک و نوجوان از اخبار خواندنی اهالی فرهنگ و هنر در دنیای مجازی است.

نغمه و نوا
دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمار مجوزهای آبان ماه ۱۴۰۱ را منتشر کرد. براساس این گزارش ۱۸۶ تک‌آهنگ، ۲۵ آلبوم موسیقی و ۷ نماهنگ و ۵ کتاب صوتی مجوز صدور دریافت کرده‌اند. نکته قابل توجه پیشتازی موسیقی پاپ در تولید کار است و طبق این آمار، در میان تک‌آهنگ‌های مجوز گرفته، ۱۵۸ اثر در ژانر موسیقی پاپ، ۱۳ اثر در ژانر موسیقی ردیف دستگاهی، ۹ اثر در ژانر موسیقی تلفیقی، ۳ اثر در ژانر موسیقی نواحی، ۲ اثر در ژانر موسیقی کلاسیک و یک اثر در ژانر موسیقی الکترونیک تولید شده‌اند. در بخش آلبوم‌ها نیز، مجوز ۱۴ آلبوم موسیقی ردیف دستگاهی، ۴ آلبوم موسیقی پاپ، ۳ آلبوم موسیقی کلاسیک، ۲ آلبوم موسیقی نواحی و ۲ آلبوم موسیقی تلفیقی در آبان ماه صادر شده است. در بخش نماهنگ‌ها یک نماهنگ در گونه ردیف دستگاهی، ۴ نماهنگ در گونه موسیقی پاپ و گونه موسیقی نواحی و موسیقی تلفیقی هرکدام یک نماهنگ داشته‌اند.

 سینمای جهان
کمپانی «مدرن فیلمز» اعلام کرد حق اکران فیلم جدید «برنده‌ها» ساخته حسن ناظر را در انگلیس و ایرلند در اختیار گرفته است، فیلمی که امسال نماینده رسمی سینمای انگلیس در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی اسکار ۲۰۲۳ است. در این فیلم فارسی زبان که در ایران فیلمبرداری شده و «نادیرا مورای» و «پاول ولش» از اسکاتلند تهیه‌کنندگی آن را به عهده دارند، مجموعه‌ای از بازیگران ایرانی شامل رضا ناجی، شهرزاد کمال‌زاده، حسین عابدینی، محمود جعفری، عزت‌الله رمضانی‌فر و اصغر سمسارزاده نقش‌آفرینی کرده‌اند. فهرست نامزدهای اولیه شاخه بهترین فیلم بین‌المللی شامل ۱۵ فیلم، در تاریخ ۲۱ دسامبر ۲۰۲۲ (۳۰ آذر) و پنج نامزد نهایی نیز روز ۲۴ ژانویه ۲۰۲۳ (۴ بهمن) معرفی می‌شوند. مراسم نود و پنجمین دوره جوایز سینمایی اسکار روز ۱۲ مارس ۲۰۲۳ (۲۱ اسفند) در تئاتر دالبی در هالیوود برگزار می‌شود.

 دیدنی‌های تجسمی
دیوارنگاره جدید میدان ولی‌عصر(عج) پایتخت، روز گذشته چهارشنبه (نهم آذر) با عنوان «چه در روز خوب و چه در روز بد/ هواداریت می‌کنیم تا ابد» برای قدردانی از زحمت‌ها و تلاش‌های بازیکنان و دست‌اندرکاران تیم ملی فوتبال کشورمان در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر به همت سازمان هنری رسانه‌ای اوج رونمایی شد. در توضیح این دیوارنگاره که توسط خانه طراحان انقلاب اسلامی طراحی شده، آمده است: «ما کنار شما هستیم تنها نخواهید بود. به تلاش‌تان خسته نباشید می‌گوییم. شما دلیران ایران زمین هستید. تلاش‌های شما از چشمان مردم عزیز ایران دور نمی‌ماند. بچه‌ها مچکریم.» محمد تقی‌پور طراحی گرافیک و مجتبی حسن‌زاده طراحی نوشتار این دیوارنگاره را برعهده داشتند.
خبر دیگر در این حوزه، افتتاح نمایشگاه دختران بلوچ از سوی مؤسسه فرهنگی هنری چشم‌اندازی در مه است. این نمایشگاه شامل ۲۵ تابلو نقاشی و عکاسی از نوجوانان دختر بلوچ ساکن کوره‌های آجرپزی شهر ری است که در چند سال گذشته توانسته‌اند با موضوع سکونت حاشیه‌نشینی و زندگی دختران و زنان بلوچ در کوره‌های آجرپزی، در سبک نائیو یا هنر غریزی و بدوی دست به خلق آثار هنری بزنند. این نمایشگاه که در تاریخ سه‌شنبه، هشتم آذر با حضور جمعی از هنرمندان، فعالان اجتماعی و خیرین افتتاح شده، تا تاریخ ۱۵ آذر همه ‌روزه از ساعت ۱۶ الی ۲۲ در مجموعه خانه تابلو پایین‌تر از حسینیه ارشاد، خیابان کوشا پلاک ۷ پذیرای بازدیدکنندگان است. تمامی درآمد حاصل از فروش این آثار به امور کودکان کار بلوچ تعلق خواهد گرفت.

 دنیای کتاب و ادبیات
باب دیلن (ترانه‌سرای امریکایی) در آخرین فعالیت‌های هنری خود دچار حاشیه‌هایی شد. او اوایل نوامبر امسال، کتاب «فلسفه آواز مدرن» را روانه بازار کرد. این اثر در ۹۰۰ نسخه با امضای باب فروخته می‌شود. ماجرای امضا کردن کتاب جدید باب دیلن، او را به عذرخواهی از مخاطبان و دوستداران موسیقی واداشته است. گاردین با اعلام این خبر، نوشت: او به دلیل امضای غیردستی و کامپیوتری کتاب جدیدش با انتشار بیانیه‌ای از هوادارانش عذرخواهی کرد. هنگامی‌که خریداران شروع به دریافت نسخه‌های خود کردند، بسیاری از آنها عکس‌های کتاب‌ خود را به صورت آنلاین به اشتراک گذاشتند و به سرعت متوجه شدند که تمام آنها دارای امضاهای یکسانی هستند! این درحالی است که تمام امضاهای باب دیلن هشتاد و یک‌ساله تا پیش از انتشار «فلسفه آهنگ مدرن» دستی و با خودکار یا خودنویس بوده است.
انتشارات به‌نشر وابسته به آستان قدس رضوی، مجموعه‌ «یک قصه یک حدیث» را برای گروه سنی کودک منتشر کرد و در دسترس علاقه‌مندان قرار داد. این مجموعه هفت جلدی به قلم نویسندگان نام‌آشنای حوزه ادبیات کودک و نوجوان نوشته شده که از این جمع می‌توان به مصطفی رحماندوست، محمود پوروهاب، کلر ژوبرت، سیدناصر هاشمی، سیدسعید هاشمی، فاطمه بختیاری و محمد مهاجرانی اشاره کرد. نویسندگان در این مجموعه تلاش کرده‌اند با الهام از احادیث امام رضا(ع)، داستانی را در همین خصوص برای مخاطبان کودک خود روایت کنند. موضوع احادیث و کتاب‌ها نیز متنوع است؛ از امانت‌داری گرفته تا رعایت اخلاق، مساوات و محیط زیست.

اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری
شیخ مفید (413-336 ه.ق) که این روزها مصادف با سالگرد درگذشت وی است، یکی از عالمان بزرگ مکتب امامیه است که نقش محوری در اعتلای مکتب شیعه داشته و از حریم تشیع آگاهانه و معقول دفاع کرده است. بازخوانی افکار و کرده‌های وی اگرچه به شناخت مکتب کمک شایانی خواهد کرد، اما آگاهی‌های چندانی از وی و اقداماتش در فضای فرهنگی کشور به چشم نمی‌آید.
شیخ اجل محمدبن نعمان بغدادی، مشهور به شیخ مفید به توصیف شیخ طوسی؛ از جهت علم و اخلاق بر همگان برتری داشته و در فقه و کلام بی‌همتا و تألیفاتش به بیش از دویست عنوان کتاب می‌رسد.
وی در میان عالمان دین جایگاهی ویژه داشته و بعد از درگذشت بزرگانی همچون شیخ صدوق، عمق و وسعت دانسته‌هایش از دین، موجب انتقال مرکز تشیع از قم به بغداد و شکل‌گیری مرجعیت تامه با مراجعه اغلب شیعیان آن زمان به ایشان شد.
در دوران شیخ مفید، بغداد مهد مذاهب و مسلک‌های اسلامی به‌شمار می‌رفت و جریاناتی همچون  اشعری، معتزلی، اخباریون و... در این شهر کرسی درس و مدافعان جدی داشتند.
با وجود این، شیخ مفید با هوش و دانش سرشار خود و البته با تکیه بر معارف اهل بیت رسول خدا(ص) در مباحث علمی بر آنان غلبه یافته و به‌دلیل مراتب فضل و دانش خویش از طرف خلیفه وقت، مجوز کرسی درس را که مختص علمای تراز اول آن دوران بود، به دست آورد و چنان موقعیتی یافت که سلاطین دیلمی به حضورش شرفیاب می‌شدند.
یکی از اقدامات علمی شیخ مفید، تأثیرگذاری بر نحوه اجتهاد در فقه شیعه است که عالمان دین از این اقدام وی به عنوان یکی از مراحل تکامل فقه و اجتهاد، یاد کرده و از وی به عنوان یکی از مؤسسین طریق کمال فقه و اجتهاد تجلیل کرده‌اند.
شیخ مفید ضمن دفاع از عقاید تشیع، نسبت به پالایش آن از افکار سست و بی‌منطق نیز غافل نبود و از آنجا که در دوران حیات وی اخباری‌گری در شیعه به موازات قشرگرایی اهل حدیث رونق فراوان داشت، با این گونه افکار درافتاده و با تألیف آثار روشنگر توانست تا حد زیادی راه اجتهاد را برای نسل‌های بعد از عالمان دین هموار کند.
وی با تألیف کتاب «المقنعة» عقل را به عنوان ابزاری کارآمد جهت شناخت قرآن و محک اخبار شناسانده و بدین‌ترتیب با اندیشه اهل حدیث و ظاهرگرایان مبنی بر اصل بودن ظاهر متون‌ روایی و عدم دخالت عقل در فهم قرآن و روایات، به مخالفت برخاست.
وی در کتاب خود «المقنعة» به فروعاتی از احکام اشاره دارد که هیچ‌ یک از روایات مستقیماً متعرض آنها نشده است و فقط با ابزار عقل می‌توان به آنها دست یافت.
از دیگر امتیازات علمی شیخ مفید تأسیس «فقه مقارن» است. فقه مقارن به مقایسه بین نظرات فقهی اهل سنت و نظرات فقهی مکتب تشیع به نحوی علمی اطلاق می‌شود که به توسعه علم فقه با تأمل بر نظرگاه‌ها و ظرفیت‌های سایر مذاهب منجر می‌شود.
تألیف کتاب «الاعلام فیما اتفقت الامامیه علیه من‌الاحکام» به قلم شیخ مفید اولین کتاب در حوزه فقه مقارن است که بعدها توسط شاگردانش سید مرتضی در کتاب «الانتصار» و شیخ طوسی در کتاب «الخلاف» به اوج خود رسید.
شیخ مفید همچنین در تدوین اصول فقه شیعه به‌صورت علمی و سیستماتیک نیز نقشى اساسی داشته، حتی برخی کتاب او را با عنوان «التذکرة بأصول الفقه» اولین اثر مدون در این حوزه می‌دانند.
بی‌تردید توسعه علم اجتهاد مرهون تلاش‌ها و نوآوری‌های شیخ مفید و رویارویی‌های خستگی‌ناپذیر وی با متعصبان با گرایش اخباری است.
اهتمام شیخ مفید در جهت بازنگری متون فقهی و تبیین لزوم آن برای شاگردان و نسل‌های بعد از خود ازجمله خدمات شایان تقدیر ایشان در حراست از مکتب امامیه و جلوگیری از درغلتیدن احتمالی‌ فقه شیعه در ورطه‌های سست و بی‌منطق است.
برای پی بردن به نقش شیخ مفید در ارائه طرحی جامع در اجتهاد و نحوه استنباط احکام از منابع آن کافی است به کتب فقهی او بویژه کتاب «جوابات اهل الموصل فی‌العدد و الروایة» مراجعه کرده و میزان تأثیر ایشان بر فقها در مواجهه با نظرات مخالف خود در برداشت از آیات و روایات را دریافت.