سعید رشیدی نوبندگانی
خبرنگار

با انتشار صورت‌های مالی میاندوره‌ای شرکت‌های کشاورزی فعال در بازار سهام، مشخص شد این شرکت‌ها توانسته‌اند به طور میانگین سود‌سازی خود را در حدود 57 درصد نسبت به 6 ماهه ابتدایی سال 1400 افزایش دهند. بر این اساس، سود خالص صنعت کشاورزی از حدود یک هزار و 965 میلیارد در نیمه نخست سال 1400، به حدود 3 هزار و 41 میلیارد تومان افزایش یافته است. بررسی صورت‌های مالی شرکت‌های کشاورزی موجود در بازار سرمایه، نشان می‌دهد درآمد‌های عملیاتی صنعت کشاورزی در همین بازه حدود 212 درصد رشد داشته است. در بخش هزینه‌ای نیز بهای تمام شده محصولات 160 درصد، هزینه‌های عمومی و اداری 91 درصد و هزینه‌های مالی 57 درصد افزایش را نشان می‌دهد.
درنمودار بالا، میانگین نرخ رشد درآمد و سودسازی شرکت‌های فعال در صنعت کشاورزی به تفکیک به نمایش درآمده است.
  ارزش افزوده گروه کشاورزی در مقایسه با سایر صنایع ناچیز است
گروه زراعت و خدمات وابسته، با 40 نماد در بازار سرمایه، نمونه‌ای از عملکرد کشاورزی صنعتی در ایران است که ترکیب شرکت‌های فعال در آن از تولید انواع محصولات زراعی و باغداری تا تولید انواع محصولات پروتئینی، شیر و دیگر محصولات مرتبط، گسترده است.
دراین گروه معاملاتی، هرچند بخش عمده و حیاتی احتیاجات جامعه تأمین می‌شود، اما ارزش افزوده فعالیت‌ها ناچیز و سود‌سازی شرکت‌ها نیز در مقایسه با سایر صنایع بسیار پایین است. همچنین شرایط موجود اقتصادی حاکم بر کشور، شرکت‌های فعال در این صنعت را ناگزیرکرده است تا برای ادامه حیات اقتصادی خود به تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر بپردازند و تولید در بخش‌های کم‌بازده‌تر را یا کنار بگذارند یا به حداقل ممکن کاهش دهند.
برخلاف تصورعموم، کشاورزی صنعتی در ایران تا حد بسیار زیادی به واردات وابسته است و در حال حاضر بهره‌وری صنعت تا حد زیادی به واسطه نوسانات نرخ ارز و محدودیت‌های بین‌المللی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.
به‌عنوان مثال در بخش زراعت و دامپروری، شرکت‌ها نیاز مبرمی به تهیه بذرهای با کیفیت و تأمین خوراک دام از طریق واردات دارند.
کارشناسان صنعت بر این باورند که در حال حاضر تولید بذر هیبرید مورد نیاز زارعین در کشور با کندی صورت می‌گیرد و به غیر از رقم ذرت بذری 704 که آن‌هم توسط کشور یوگسلاوی سابق در اختیار مؤسسات تحقیقات کشور قرار گرفته است، هنوز رقم دیگری تولید نشده و تکنولوژی تولید باکیفیت بذر در انحصار کشورهای امریکا و اروپای‌غربی باقی مانده است.
از این‌رو بیش از 90 درصد بذر هیبرید مورد نیاز کشور با ارقام وارداتی و به قیمت بالا وارد می‌شود و برای کشت در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد. آمارها نشان می‌دهد با وجود اینکه در سال‌های گذشته اقداماتی از طرف برخی شرکت‌ها برای تولید بذرهای هیبریدی صورت پذیرفته، اما در حال حاضر مقدار تولید نمونه‌های در دسترس بسیار ناچیز بوده است و تا برآورده کردن نیاز داخلی کشور راهی بسیار طولانی در پیش خواهد بود. در بخش تولید مرغ و تخم‌مرغ نیز براساس اعلام مدیران شرکت‌ها، درصد بالایی از نهاده‌های مورد نیاز اعم از خوراک مرغ، داروها و واکسن‌های مصرفی از خارج کشور و توسط شرکت‌های بازرگانی تأمین می‌شود.
آمارها نشان می‌دهد با وجود اینکه جوجه‌های مرغ گوشتی از داخل کشور تأمین می‌شود اما بخش عمده جوجه‌های تخم‌گذار به طور مستقیم از شرکت‌های اروپایی مانند هلند به کشور وارد می‌شود و تنها پرورش این محصول در ایران صورت می‌پذیرد.
براساس گزارش‌های منتشر شده از طرف شرکت‌های بورسی، شرکت‌های تولید‌کننده تخم‌مرغ بخش عمده دان، ذرت و کنجاله سویای خود را از خارج  کشور تهیه می‌کنند که سال 1401 با توجه به نوسانات نرخ ارز، تأمین آنها دشوار بوده و از این‌رو ترکیبات جیره طیور را نه بر اساس نیاز آنها بلکه بر اساس نوع مواد اولیه در دسترس انتخاب می‌کنند که این موضوع بر بهره‌وری تولید و کیفیت محصولات آنها  تأثیر‌گذار بوده است. براساس گزارش‌های میاندوره‌ای مدیران صنعت مرغ و تخم‌مرغ، محدودیت مبادلات بانکی و نوسانات نرخ ارز باعث شده در 6 ماهه نخست سال‌ جاری واردات تخم کتان کانادایی برای تولید تخم‌مرغ امگا3 و جوجه یکروزه مادر تخم‌گذار با مشکلات زیادی روبه‌رو شود و بهای تمام‌شده محصولات نیز در این شرکت‌ها افزایش یابد.
طبق گزارش‌های شرکت‌های کشاورزی فعال در بازار سرمایه، در بخش تولید شیرخام و محصولات پروتئینی نیز افزایش قیمت علوفه از روزهای پایانی سال 1399باعث شده تولید در دامداری‌ها با زیان روبه‌رو شود و بخش عمده فعالیت‌های آنها بدون بازدهی مناسب در حال انجام باشد. هرچند این مهم با توجه به افزایش قیمت شیر و پروتئین در اردیبهشت‌ماه سال‌ جاری تا حدودی مرتفع شد، اما به گفته کارشناسان به‌ دلیل عدم دسترسی  یا قیمت بالای ذرت علوفه‌ای، یونجه، کاه، تفاله چغندر، انواع کنجاله و سایر مکمل‌ها، سرمایه‌گذاری در تولید این بخش جذابیت خود را از دست داده است و طرح‌های توسعه‌ای شرکت‌ها با کندی پیش می‌رود.
در این بخش، شرکت‌ها برای تولید دام با ظرفیت ژنتیکی بالا جهت بهره‌وری بیشتر به همکاری با شرکت‌های امریکایی و اروپایی نیاز دارند و نوسانات نرخ ارز و تحریم‌ها منجر به محدودیت انتقال تکنولوژی و همچنین دشواری در انتقال تجهیزات مدرن کشاورزی به کشور شده است.

 گروه اقتصادی/   مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا در ۹ ماهه ژانویه تا سپتامبر ۲۰۲۲ با رشد ۳۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به حدود ۴ میلیارد یورو رسید، البته این افزایش از ماه‌های گذشته آغاز شده است به گونه‌ای که در گزارش اتاق بازرگانی تهران آمده بود که طی نیمه نخست سال ۲۰۲۲ ایران ۲۷۲ میلیون تن کالا به ارزش حدود ۵۵۴ میلیون یورو به اتحادیه اروپا صادرات داشته که در مقایسه با مدت مشابه پارسال از نظر وزنی ۲۰ و از نظر ارزشی ۳۶ درصد رشد داشت. ارزش واردات کالایی اتحادیه اروپا از کشورهای خارج از این اتحادیه طی ۸ ماه نخست سال ۲۰۲۲ معادل ۱۹۶۷ میلیارد یورو بوده که نسبت به مدت مشابه پارسال ۵۰ درصد رشد را نشان می‌دهد. در همین بازه زمانی حدود ۱۶۵۸ میلیارد یورو از این اتحادیه به کشورهای خارج از این اتحادیه، صادرات انجام شده که رشد ۱۸ درصدی را نسبت به مدت مشابه پارسال نشان می‌دهد. ۴۳ درصد از این وارداتی که از کشورهای خارج از اتحادیه انجام شده از منطقه آسیا و ۴۹ درصد از مبدأ چین بوده است.
حال جدیدترین آمار منتشر شده از سوی پایگاه خبری کمیسیون اروپا (یورو استات) نشان می‌دهد مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا در ۹ ماهه نخست سال‌جاری میلادی رشد ۳۰ درصدی داشته و به ۳ میلیارد و ۹۴۷ میلیون یورو رسیده است. مبادلات تجاری دو طرف در ۹ ماهه نخست سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۳ میلیارد و ۲۵ میلیون یورو اعلام شده بود. بدین جهت باید عنوان کرد که دولت رئیسی با وجود افزایش فشارهای تحریم و ضمن اینکه به‌دنبال احیای روابط با کشورهای همسایه است از بازار اروپا هم غافل نشده است.
بر اساس گزارش ۲۷ عضو اتحادیه اروپا در ۹ ماهه نخست سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۷۹۹ میلیون یورو کالا از ایران وارد کرده‌اند که این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۲۸ درصدی داشته است. کل واردات اتحادیه اروپا از ایران در ۹ ماهه سال قبل ۶۲۳ میلیون یورو اعلام شده بود.
صادرات اتحادیه اروپا به ایران در ۹ماهه نخست امسال نیز با رشد ۳۱ درصدی مواجه شده و به ۳ میلیارد و ۱۴۸ میلیون یورو رسیده است. اعضای این اتحادیه در ۹ ماهه نخست سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۲ میلیارد و ۴۰۲ میلیون یورو کالا به ایران صادر کرده بودند.در نهمین ماه سال‌جاری میلادی واردات اتحادیه اروپا از ایران ۷۲ میلیون یورو و صادرات به ایران ۴۷۲ میلیون یورو اعلام شده است. واردات اتحادیه اروپا از ایران در سپتامبر سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۶۸ میلیون یورو و صادرات به ایران در این ماه ۳۰۸ میلیون یورو بوده است. بر این اساس واردات اتحادیه اروپا از ایران در سپتامبر امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۶ درصد و صادرات اتحادیه اروپا به ایران در این ماه رشد ۵۳ درصدی داشته است.
سهم ایران از واردات اروپا
در این میان بررسی‌ها نشان می‌دهد که سهم ایران از کل واردات اتحادیه اروپا ۰.۰۵ درصد است در حالی که این سهم برای کشورهای ترکیه و عربستان سعودی به ترتیب ۳.۳ و ۱.۳ درصد است. در واقع ترکیه ۸۹ برابر و عربستان سعودی ۳۶ برابر ایران توانسته‌اند به این اتحادیه صادرات داشته باشند. در مورد عربستان سعودی باید اشاره شود که صادرات نفتی این کشور به اتحادیه اروپا در ۸ ماه نخست سال ۲۰۲۲، معادل ۲.۲ برابر افزایش یافته و سهم ۸۰ درصدی از کل صادرات عربستان به این اتحادیه را شامل می‌شود.
مازاد تراز تجاری ترکیه و عربستان سعودی با اتحادیه اروپا به ترتیب ۲.۳ میلیارد یورو و ۶.۳ میلیارد یورویی بوده در حالی که ایران کسری ۱.۹ میلیارد یورویی داشته است. البته بررسی وضعیت تجارت سه کشور مذکور با اتحادیه اروپا در ماه آگوست نشان می‌دهد که در این ماه اگرچه ترکیه ۷.۸ میلیارد یورو و عربستان سعودی ۴.۲ میلیارد یورو به این اتحادیه صادرات داشته‌اند اما نسبت به ماه قبل با افت مواجه شده‌اند. در حالی که ایران در ماه آگوست توانسته به این اتحادیه ۹۲ میلیون یورو صادرات داشته باشد که نسبت به ماه قبل آن که تنها ۶ میلیون یورو بود رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد.

انجمن تولیدکنندگان خودروی اروپا با معرفی ایران به عنوان دهمین تولیدکننده بزرگ خودروهای سواری در جهان طی ۹ ماهه ۲۰۲۲ اعلام کرد ایران در این دوره بیشتر از فرانسه، انگلیس و ایتالیا خودرو سواری تولید کرده است. انجمن تولیدکنندگان خودرو اروپا کل خودروهای سواری تولیدی در دنیا طی ۹ ماهه نخست سال جاری میلادی را ۴۹ میلیون و ۸۱۷ هزار دستگاه اعلام کرد. تولید خودروهای سواری در دنیا طی ماه‌های ژانویه تا سپتامبر۲۰۲۲ با رشد ۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده است. در ۹ ماهه نخست سال قبل ۴۵ میلیون و ۶۹۶ هزار دستگاه خودرو سواری در دنیا تولید شده بود. 
این انجمن تخصصی اروپایی از رشد قابل توجه تولید خودروهای سواری در ایران طی ۹ ماهه سال جاری میلادی خبر داده است. ایران در ماه‌های ژانویه تا سپتامبر سال قبل ۷۲۳ هزار و ۷۲۶ دستگاه خودرو سواری تولید کرده بود اما در مدت مشابه امسال تولید خودروهای سواری در ایران با رشد ۳۱.۲ درصدی مواجه شده و به ۹۴۹ هزار و ۸۱۷ دستگاه رسیده است.

سهم ۱.۹ درصدی از تولید خودروهای سواری
بر اساس این گزارش، ایران سهم ۱.۹ درصدی از کل تولید خودروهای سواری دنیا طی ۹ ماهه امسال داشته و دهمین تولیدکننده بزرگ این نوع خودروها در جهان شناخته شده است. ایران در ۹ ماهه سال قبل در رتبه سیزدهم قرار گرفته بود اما با رشد قابل توجه تولیدات خود در ۹ ماهه سال جاری میلادی توانسته است سه کشور روسیه، جمهوری چک و اسلواکی را کنار بزند.
 
ایران جلوتر از فرانسه
ایران در ۹ ماهه امسال حتی بیشتر از فرانسه خودرو سواری تولید کرده است. فرانسه در ۹ ماهه سال جاری میلادی تنها ۶۹۳ هزار دستگاه خودرو سواری تولید کرده که بسیار کمتر از تولیدات بیش از ۹۴۹ هزار دستگاهی ایران است. انگلیس،ترکیه، اندونزی، ایتالیا، جمهوری چک، اسلواکی و سوئد نیز از دیگر کشورهایی هستند که تولید خودرو سواری کمتری نسبت به ایران داشته‌اند. چین بزرگ‌ترین تولیدکننده خودرو سواری در جهان طی ماه‌های ژانویه تا سپتامبر امسال بوده به طوری که ۱۶ میلیون و ۳۶۱ هزار دستگاه خودرو سواری در این مدت تولید کرده و سهم ۳۲.۸ درصدی از کل تولیدات جهان را به خود اختصاص داده است. تولید خودرو چین ۱۵.۱ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است.
امریکا با تولید ۵ میلیون و ۲۹۲ هزار دستگاه خودرو سواری در رتبه دوم و ژاپن با ۴ میلیون و ۸۲۶ هزار دستگاه در رتبه سوم از این نظر قرار داشته‌اند. تولید خودرو امریکا نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۲.۱ درصد رشد داشته اما تولیدات ژاپن با افت ۲.۱ درصدی مواجه شده است.

صادرات لوازم خانگی به کشورهای همسایه

دبیر انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان لوازم خانگی گفت: کشورهای همسایه، بویژه عراق و افغانستان، مهم‌ترین بازارهای صادراتی لوازم خانگی است. او افزود: در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۶۶ هزار تن لوازم خانگی به ارزش ۳۷۶ میلیون دلار از کشور صادر شده، که سهم آن از کل صادرات غیرنفتی ۰.۷ درصد بوده است. ابوالقاسم شانه‌ساز افزود: در حال حاضر بیشترین صادرات لوازم خانگی مربوط به یخچال و کولر آبی است. کولر آبی بیشتر به عراق، افغانستان و سایر کشورهای با آب و هوای خشک صادر می‌شود. او با اشاره به اینکه صادرات لوازم خانگی کوچک مبلغ ناچیزی است، بیان کرد: رقم مشخصی از میزان صادرات لوازم خانگی وجود ندارد، چرا که لوازم خانگی کوچک بیشتر به شکل مسافری صادر می‌شود. برای مثال صادرات سالانه اتو حدود ۲۰ هزار دلار است، که بیشتر هم به کشورهای همسایه صادر می‌شود.


حل مشکل ضمانتنامه‌های بانکی و ترانزیت، پیش‌نیاز روابط با بلاروس

رئیس اتاق ایران حل مشکل ضمانتنامه‌های بانکی و حمل‌ونقل و ترانزیت میان ایران و بلاروس را پیش‌نیاز توسعه روابط تجاری دو کشور دانست. غلامحسین شافعی رئیس اتاق ایران، در نشست مشترک با میخائیل میاتلیکف، رئیس اتاق بازرگانی و صنعت بلاروس، با بیان اینکه حجم مبادلات اقتصادی بین دو کشور در حد ظرفیت‌های اقتصادی دو طرف نیست گفت: اتاق‌های بازرگانی ایران و بلاروس در این زمینه مسئولیت زیادی دارند. اگر تمهیداتی که در مذاکرات میان مسئولین دو کشور مطرح شده اجرایی شود در زمان کوتاهی می‌توان حجم مبادلات را افزایش داد. او حوزه راه‌سازی و خدمات فنی و مهندسی را یکی از نقاط قوت ایران دانست و گفت: در این مورد باید به مشکلاتی که با کشور بلاروس وجود دارد بیشتر توجه کنیم. موضوع ضمانتنامه‌های بانکی مسأله مهمی است که اگر حل شود گشایش زیادی در حجم روابط تجاری دو کشور اتفاق خواهد افتاد. همچنین حمل‌ونقل و ترانزیت در شرایط فعلی اهمیت زیادی دارد و افزایش حجم مبادلات ایران و بلاروس تا حد زیادی به رفع مشکلات این حوزه مربوط است. میخائیل میاتلیکف رئیس اتاق بازرگانی و صنعت بلاروس نیز در این دیدار با اشاره به تحریم‌های غرب علیه دو کشور گفت: با توجه به اینکه ایران سابقه بیشتری از این تحریم‌ها دارد، برای ما جالب است بدانیم تجارت این کشور با وجود تحریم‌ها چطور به فعالیت خود ادامه می‌دهد. ما معتقدیم تحریم محدودیت نیست؛ بلکه با همکاری یکدیگر می‌تواند به فرصتی برای کشور‌های تحت تحریم بدل شود. او بیان کرد: برگزاری همایش‌هایی نظیر همایش تجاری ایران-بلاروس در شناخت تجار دو طرف از ظرفیت‌های تجاری دو کشور تأثیر زیادی دارد.