رامین رادنیا
روزنامه نگار
در یک تقسیمبندی کلی، حوادث و سوانح به 2 نوع حوادث با منشأ انسانی (انسان ساخت) و حوادث با منشأ طبیعی دسته بندی شدهاند. بهعنوان نمونه سیل، زلزله، طوفان، یخبندان و خشکسالی و رانش زمین عمده حوادث طبیعی به شمار میآیند و آتشسوزی و تصادفات نیز حوادث انسان ساز رایج محسوب میشوند. پایتخت در حال حاضر مستعد رویارویی با هر دوحادثه است. از یک سو دشت تهران لرزه خیز و دارای سابقه زلزله و سیل و طوفان است و از سوی دیگر به علت رشد سریع، بیقواره و بیبرنامه دهههای گذشته بشدت با مخاطرات انسان ساز مواجه است. یک دسته از این مخاطرات به کاستیهای ایمنی و مقاومت شبکه شریانهای حیاتی شهر باز میگردد. خطوط انتقال آب، گاز، برق، مخابرات و اخیراً فاضلاب با مشکلاتی چون فرسودگی، اجرای غیر استاندارد و برخوردار نبودن از رینگ مخصوص مواجهند. حادثه سال گذشته ریزش تونل مترو و به دنبال آن انفجار خط گاز در محله شهران در نوع خود شوکی بزرگ به شهرداری تهران و سازمانهای خدمات رسان و شورای شهر بهعنوان نهاد قانونگذار و ناظر وارد کرد و آشکار ساخت پایتخت به میزان قابل توجهی از ایمن نبودن شبکه شریانهای حیاتی رنج میبرد. در این حادثه ابتدا لایههای خاک در زیرزمین بهدلیل شسته شدن با آب یا حفرههای طبیعی درست در محل حفاری خط مترو سست میشود و ریزش ناگهانی خاک به شکسته شدن خطوط آب، گاز، برق و مخاطرات میانجامد. خروج گاز و آتشسوزی ادامه مییابد و شرکت گاز با تأخیر موفق به توقف جریان گاز در خط لوله میشود. اگر این حادثه در ساعات روز و زمانهای پر تردد رخ داده بود بیشک ابعاد تلفات و خسارت ها فاجعهای بزرگ را رقم میزد. پس از آن اعلام شد شبکه گاز تهران دست کم به 400 شیر قطع خودکار در نقاط مختلف شهر نیاز دارد تا بلافاصله بعد از هر حادثه جریان گاز متوقف شود. همزمان بخش قابل توجهی از مخاطرات ثابت و سیار و برق منطقه آسیب دید که حتی بر روند عملیات مقابله تأثیرگذار بود؛ درس آن حادثه این بود که نباید از مخاطرات شریانهای حیاتی غفلت کرد و باید برای ایمنسازی و مقاومسازی آن طرح و برنامه داشت. پیگیریها در این خصوص در نهایت به تصویب اعتباری قابل توجه در جلسه اخیر هیأت دولت منجر شده است که بر اساس آن چندین طرح برای پایداری و کاهش ریسک شبکه شریانهای حیاتی به اجرا درمیآید. گرچه بخشی از مسئولیتهای اجرای این طرحها بر عهده سازمانهای خارج از شهرداری است اما نقش شهرداری و شورای شهر بهعنوان مرجع اصلی مدیریت شهری و دستگاه قانونگذار و ناظر پررنگ است، جذب بموقع این اعتبار و پیشبرد صحیح و کامل این طرحها حرکتی قابل توجه و گامی بلند در مسیر تحقق شهر تاب آور و ایمن به شمار میآید تا آنجا که از بروز حوادث ثانویه همچون آتشسوزی، قطع ارتباطات سیار و بحران آب آشامیدنی در حادثهای همچون زلزله به میزان قابل توجهی کاسته خواهد شد و پازل شهر مقاوم تا حدی تکمیل میشود. تهران کماکان شهری آسیب پذیر در برابر حوادث باقی میماند و طی مسیر باقی مانده نیازمند تدوین مجموعهای از قوانین و مصوبات از شورای شهر، دولت و اجرای صحیح و توأم با نظارت از سوی شهرداری و نهادهای مدیریت شهری است.