امین محمودی
خبرنگار

تغییرات شدید آب و هوایی و به تبع آن خشکسالی بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران را طی سالیان گذشته با مشکل تولید محصولات کشاورزی مواجه کرده است؛ از این رو کشورهای مختلف با اتخاذ تدابیر زیادی سعی بر این دارند که امنیت غذایی مردمان خود را تأمین کنند.
حمایت یارانه‌ای از توسعه کشاورزی، استفاده از بذرهای اصلاح شده برای افزایش عملکرد در واحد سطح، اعطای کودهای با بازدهی بالا به کشاورزان و زهکشی اراضی کشاورزی از جمله راهکارهایی است که کشورهای مختلف برای افزایش تولید محصولات کشاورزی و تأمین امنیت غذایی خود به‌کار می‌برند.
در ایران نیز سالانه 120 تا 130 میلیون تن محصول کشاورزی تولید شده که 92 درصد آن از طریق کشت آبی و 8 درصد آن از طریق کشت دیم به دست آمده است.
سازمان جهانی خواربار و کشاورزی (فائو) در جدیدترین گزارش خود اعلام کرده است که ایران در میان تولیدکنندگان بزرگ محصولات کشاورزی جهان قرار دارد به طوری که کشورمان با وجود خشکسالی در تولید ۲۰ محصول کشاورزی رتبه‌های تک‌رقمی در رده‌بندی جهانی طی سال ۲۰۲۱ را به خود اختصاص داده است.
 توسعه تولیدات کشاورزی و بویژه افزایش تولید محصولات استراتژیک کشاورزی از جمله اولویت‌های دولت سیزدهم در حوزه اقتصاد بوده است به طوری که می‌توان گفت تولید غلات ایران به مرز 21 میلیون تن در سال زراعی 1401 نتیجه سیاستگذاری‌های دولت در این زمینه بوده است.
از طرف دیگر طی دو سال زراعی اخیر دولت سیزدهم با افزایش قابل توجه قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی و حمایت از کشت دیگر محصولات توانسته میزان امنیت غذایی خود را با افزایش قابل توجهی روبه‌رو کند و انبارهای کشور پر از موادغذایی و غلات باشد.
بر اساس آمارهای فائو، ایران در تولید ۲۰ محصول کشاورزی طی سال ۲۰۲۱ از رتبه‌های تک‌رقمی در جهان برخوردار بوده است. ایران در تولید ۲۰ محصول کشاورزی از جمله محصولات مهمی مثل زعفران، انار، گردو، پسته، خرما و عسل رتبه‌هایی از ۲ تا ۹ داشته است.
زعفران در صدر تولیدات کشاورزی
تولید زعفران در ایران آیینه تمام‌نمای تولید زعفران در جهان است. این ادعا یک شعار نیست چراکه از کل زعفران تولید شده در دنیا ۹۰ درصد در ایران و ۱۰ درصد در سایر کشورها و به صورت غیرمتمرکز تولید می‌شود.
غالب زعفران ایران ( ۸۰درصد) به بیش از ۱۰۰ کشور جهان صادر می‌شود و مصرف داخل سهم اندکی از این تولیدات را در بر می‌گیرد.
البته صادرات ایران به این کشورها مستقیم نبوده و به وسیله ۳ هاب واسط اصلی (اسپانیا، امارات و هنگ‌کنگ) صورت می‌گیرد.
تولید 135 هزار تن پسته در کشور
بعد از زعفران، بهترین رتبه ایران در تولید محصولات کشاورزی در این سال مربوط به پسته بوده است به طوری‌که در سطح زیر کشت بیش از ۵۰۰ هزار هکتار ایران حدود ۱۳۵ هزار تن پسته تولید می‌شود به همین دلیل می‌توان گفت پس از امریکا به‌عنوان دومین تولیدکننده بزرگ این محصول در جهان شناخته شده است.
از این میزان نزدیک به 53 هزار تن آن از استان کرمان برداشت و مابقی نیز در 11 استان دیگر کشورمان تولید می‌شود.
رتبه سومی تولید 5 محصول در اختیار ایران قرار دارد
رتبه سوم جهان در تولید پنج محصول به ایران اختصاص دارد که عبارتند از: انار خرما، گردو، عسل و هلو. انار یکی از محصولات گرمسیری است که توسط فائو به عنوان میوه بومی ایران زمین شناخته می‌شود به‌طوری که ایران یک‌ششم انار تولید شده در جهان (6.5 میلیون تن) را تولید می‌کند و بعد از هندوستان و چین به‌عنوان سومین کشور تولیدکننده این محصول شناخته می‌شود.
آخرین آمارهای تولید محصولات کشاورزی در کشورمان حاکی از آن است که از 89 هزار و 398 هکتار باغاتی که انار در آنها کاشته شده است، حدود یک میلیون و 200 تن از این محصول برداشت شده و عملکرد تولید انار در هر هکتار به 14 تن می‌رسد. ایران در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۱.۳ میلیون تن خرما تولید کرده که این رقم فقط از تولید مصر و عربستان کمتر بوده است.
تولید گردو در ایران طی سال گذشته میلادی ۳۸۶ هزار تن برآورد شده است. چین و امریکا به ترتیب رتبه‌های اول و دوم بزرگترین تولیدکنندگان گردو شناخته شده‌اند.
ایران در تولید عسل نیز رتبه سوم جهان را به خود اختصاص داده و در این سال ۷۷ هزار تن عسل تولید کرده است. چین و ترکیه قبل از ایران رتبه‌های اول و دوم را از این نظر به خود اختصاص داده‌اند.
 تولید هلو در ایران طی این سال نیز ۳۲۳ هزار تن گزارش شده که این رقم تنها از تولید هلوی ترکیه و ازبکستان کمتر بوده است.
توان بالای ایران در تولید دیگر محصولات کشاورزی
رتبه چهارمی تولید دو محصول به و شاهدانه  در سال ۲۰۲۱ به ایران اختصاص داشته است. ایران ۹۰ هزار تن به و ۲۰۱ تن شاهدانه در این سال تولید کرده است.
از طرف دیگر رتبه پنجمی ایران در تولید ۴ محصول ، که پنجمین تولیدکننده بزرگ جهان در این سال بوده است. این محصولات عبارتند از کیوی، آلو، انجیر و گیلاس. تولید کیوی ایران در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۲۹۴ هزار تن بوده است. همچنین تولید آلوی ایران نیز ۳۸۸ هزار تن، گیلاس ۱۵۶ هزار تن و انجیر ۸۳ هزار تن بوده است.
بادام، سیب درختی و بادمجان نیز سه محصولی هستند که ایران در تولید آنها رتبه ششم جهان را به خود اختصاص داده است. کل سیب تولیدی ایران در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۲.۲۴ میلیون تن برآورد شده است.
هند کشوری با جمعیتی ۱۷ برابر ایران یک پله بالاتر از ایران قرار داشته و تنها ۲.۲۷ میلیون تن سیب تولید کرده است. تولید بادام ایران در سال گذشته میلادی ۱۶۳ هزار تن و تولید بادمجان ۵۹۸ هزار تن محاسبه شده است که تنها از تولید پنج کشور جهان کمتر بوده است.
 ایران هفتمین تولیدکننده بزرگ طالبی در سال ۲۰۲۱ بوده و ۶۷۶ هزار تن از این محصول را تولید کرده است. رتبه هشتمی دو محصول خرمالو و فندق نیز در این سال به ایران رسیده است.
تولید خرمالو در ایران طی سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۳۱ هزار تن و تولید فندق ۱۳ هزار تن بوده است. رتبه نهم تولید پرتقال، نخود و اسفناج به ایران اختصاص دارد و بالاخره آخرین رتبه تک‌رقمی یعنی رتبه نهم جهان در تولید پرتقال، نخود و اسفناج در این سال به ایران اختصاص داشته است.
ایران ۲.۱۳ میلیون تن پرتقال در این سال تولید کرده است که تنها از کشورهای برزیل، هند، چین، مکزیک، امریکا، اسپانیا، مصر و اندونزی کمتر بوده است. نخود تولیدی در ایران طی این سال ۱۶۸ هزار تن بوده است. هند در رتبه نخست از این نظر قرار داشته است. از طرف دیگر تولید اسفناج ایران نیز در سال میلادی گذشته ۱۰۰ هزار تن برآورد شده است.
بر اساس این گزارش کسب رتبه‌های اول تا نهم در تولید بیش از ۲۰ محصول مهم کشاورزی برای کشوری که در رتبه ۱۸ کشورهای پرجمعیت جهان قرار دارد نشان‌دهنده توان بالای ایران در تأمین نیازهای غذایی خود در داخل و وابستگی حداقلی به واردات است.

دبیر کمیسیون واردکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج مجمع عالی واردات از آغاز صادرات برنج ایرانی به کشورهای عربی، امریکایی و روسی خبر داد و افزود: ورود به بازار صادراتی برنج از منظر ‌ارتباطات بین‌المللی و همچنین کیفیت و قیمت به مقدماتی نیاز دارد که خوشبختانه با ایجاد پایانه صادراتی برنج در مازندران قدم‌های اولیه برداشته شده است.  به گزارش ایسنا، مسیح کشاورز آخرین وضعیت بازار برنج را تشریح کرد و گفت: با توجه به میزان برنج تولیدی کشور، بخشی از نیاز بازار باید از محل واردات تأمین شود و البته مباحث اقتصادی و توان خرید مصرف‌کننده نیز در این مقوله اثرگذار است، چرا که متأسفانه فاصله قیمتی میان برنج ایرانی و وارداتی زیاد است و خرید این محصول دور از دسترس همه اقشار جامعه است.  وی با بیان اینکه از ابتدای سال تاکنون یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن برنج وارد کشور شده است که ۹۵۰ هزار تن آن سهم بخش خصوصی بوده و ۴۰۰ هزار تن دیگر نیز باید وارد شود، گفت: به دلیل بر هم خوردن تراز تجاری میان دو کشور ایران و هند، فعلاً واردات برنج از این کشور متوقف شده و برنج مورد نیاز کشور از دیگر مبادی مثل پاکستان وارد می‌شود. 

دو هزار میلیارد تومان غرامت به خسارت‌دیدگان بخش کشاورزی پرداخت شده است

عضو هیأت مدیره صندوق بیمه کشاورزی گفت: میزان خسارت‌های وارد شده به کشاورزان بیمه‌گذار، تاکنون ۵ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. تورج سعیدی با بیان اینکه برای حل مشکلات بیمه‌گذاران راهکار‌هایی پیشنهاد شده است گفت: ارائه تخفیف بیمه و پرداخت اقساطی بیمه ویژه، برای کشاورزانی که الگوی کشت را رعایت می‌کنند، در نظر گرفته شده است. از ابتدای سال تاکنون، دو هزار میلیارد تومان، غرامت به خسارت‌دیدگان بخش کشاورزی پرداخت شده است. میزان خسارت‌های وارد شده به کشاورزان بیمه‌گذار، تاکنون ۵ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. مابقی خسارات نیز تا پایان سال به کشاورزان پرداخت خواهد شد. وی در ادامه می‌گوید: در سال زراعی جدید در برخی از مناطق، نگرانی‌های اقلیمی پیش‌بینی شده است به همین منظور از کشاورزان دعوت می‌کنیم برای ضمانت، محصولات کشاورزی خود را بیمه کنند.

برنامه‌ریزی‌ برای اجرای بهتر الگوی کشت در کشور

معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی گفت: برای اصلاح اجرای الگوی کشت در تمام استان‌های کشور تقریباً ۱۵ محصول اساسی را در دستور کار قرار دادیم و ‏ کل استان‌ها برای اجرای هرچه بهتر آن برنامه‌ریزی کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، علیرضا مهاجر‏، معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی گفت: اجرای الگوی زیر کشت یکی از طرح‌های‌ بزرگی است که بعد از حدود ۵۰ سال اجرا نشده است که وزارت جهاد کشاورزی برای اجرای آن برنامه‌های زیادی را تدوین کرده که یکی از این برنامه‌ها بحث کشت قراردادی است و در کشت قراردادی و در اصلاح اجرای الگوی کشت بحث بهره‌وری جزء اصول اولیه ما است که بر سه پایه بحث نیاز کشور، ما چه چیزی نیاز داریم و این نیاز را در کجای کشور تأمین کنیم که بحث اقلیم هم پیش می‌آید و با اقتصاد خانوار کشاورز باید تطبیق بدهیم و در این سه پایه ما اصلاح اجرای الگوی کشت را در دستور کارمان قرار دادیم. او گفت: فردا در استان گلستان به خاطر این موضوع با همه فرمانداران، بخشداران و مراکز خدمات کشاورزی، جلسه داریم که بتوانیم اصلاح اجرای الگوی کشت را تدوین کنیم و آموزش بدهیم و در همه استان‌ها حضور پیدا خواهیم کرد و حالا در این اجرا بسیج مهندسین کشاورزی که جامعه فعال و پویا و بزرگی در کشور هستند در کنار ما خواهند بود تا بتوانیم نیاز کشور را در محصولات اساسی تا آنجایی که امکان دارد و امکانات آب و خاک ما اجازه می‌دهد ان‌شاءالله تأمین کنیم تا دست به سوی بیگانگان دراز نکنیم. مهاجر گفت: اصلاح اجرای الگوی کشت را کشاورزان ما به صورت طبیعی از صد‌ها سال پیش با توجه به نیاز و اقلیم الگوی کشت اجرا می‌کردند. ما می‌خواهیم این الگوی کشت را اصلاح کنیم در جهت تأمین نیاز کشور و بدون اینکه به آب و خاک ما لطمه‌ای بخورد. معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی گفت: با حضور در بیشتر استان‌ها، تقریباً ۱۵ تا از محصولات اساسی کشور را در این مرحله در دستور کار قرار دادیم و ‏ کل استان‌ها درباره آن برنامه‌ریزی کرده‌اند تا ان‌شاءالله بتوانیم در سال‌های آینده اصلاح اجرای الگوی کشت را به نحواحسن به اتمام برسانیم.