مرتضی گلپور
خبرنگار

25 تیرماه، تهران میزبان نشست وزرا و مقامات محیط زیست ۱۱ کشور منطقه بود. این نشست که با سخنرانی آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان برگزار شد، نقطه عطفی در همگرایی‌های محیط زیستی منطقه محسوب می‌شود، بویژه در زمانی که بحران ریزگردها و گرد و غبار و سدسازی برخی کشورها، مخاطرات محیط زیستی منطقه را دوچندان کرده است. در این نشست، آیت‌الله رئیسی چهار پیشنهاد مشخص روی میز سیاستگذاری محیط زیستی منطقه قرار داد که تحقق آنها، می‌تواند منشأ تحولات محیط زیستی پایدار در منطقه باشد. درباره این نشست و زمینه‌ها و الزامات همکاری‌های محیط زیستی کشورهای منطقه با علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت‌و‌گو کرده‌ایم که می‌خوانید.

برگزاری نشست محیط زیستی، با حضور وزرای 11 کشور منطقه در تهران، اتفاق ویژه‌ای، هم برای محیط زیست غرب آسیا و هم برای جمهوری اسلامی به عنوان میزبان این نشست محسوب می‌شود. این همدلی منطقه‌ای، چگونه رقم خورد؟
توجه و ایجاد این همگرایی، هم دستور اکید ریاست جمهور بود، و هم اینکه دولت سیزدهم توجه ویژه‌ای به گسترش ارتباطات خود به همسایگان دارد، ضمن اینکه این مسأله یکی از ظرفیت‌های عالی برای همکاری‌های منطقه‌ای هم هست. زیرا ما در مسائل محیط زیستی درد و مسائل مشترک در منطقه داریم. همه این مسائل دست به دست هم داد تا ما شاهد برگزاری این رویداد مهم باشیم. در میان این مسائل، بحث گرد و غبار هم به عنوان محور مشترک مورد توجه قرار گرفت. رایزنی‌های خوبی در این باره انجام شد، نشست‌های دو و چندجانبه با سفرای 14 کشور پیرامونی در منطقه داشتیم که مجموعه این نشست‌ها، منجر به برگزاری این نشست شد. بنابراین، این نشست یک دستاورد عالی برای کشور بود و در کنار آن، در بحث‌های محیط زیستی هم یک همگرایی بسیار مناسبی شکل گرفت، البته ما اکنون در نقطه صفر این مسیر هستیم و امیدواریم با همگرایی که اتفاق افتاد و تعهداتی که کشورهای مختلف در زمینه محیط زیست دارند، این مسیر به خوبی پیموده شود و نشست‌های بعدی این فرایند را تکمیل کند.
از میان چهار پیشنهاد رئیس جمهور در این نشست، ایجاد دبیرخانه و صندوق مشترک، توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرد. این دبیرخانه در کدام کشور و با چه ترتیباتی دایر خواهد شد؟
ما امیدواریم این دبیرخانه در جمهوری اسلامی ایران دایر شود، اما در بحث صندوق مشترک، از آنجا که بحث‌های مالی مطرح است، به نظر می‌رسد ابتدا باید جمهوری اسلامی ایران مبلغی را تعیین کند تا در مراحل بعد، بتوان از ظرفیت‌های بین‌المللی موجود در زمینه محیط زیست استفاده کرد و در نهایت هم سایر کشورها ترغیب شوند تا این صندوق شکل بگیرد و پایه‌های آن مستحکم شود.
آیا می‌شود گفت که ایران، مدیریت منطقه‌ای حفظ محیط زیست در غرب آسیا را به عهده می‌گیرد؟
ما نسبت به مسأله محیط زیست چنین رویکردی نداریم و سعی نکردیم امور را به سمتی ببریم که شما اشاره کردید. در مقابل، ما سعی کردیم یک همگرایی در منطقه شکل بگیرد، به این معنی که همه فکر کنند یک مشکل مشترک به عنوان مسائل محیط زیستی در منطقه وجود دارد که خوشبختانه این اتفاق هم افتاد. به عنوان مثال، در زمینه مدیریت گرد و غبار، ظرفیت بسیار خوبی ایجاد شد و فرایندها نشان می‌دهد که این همگرایی و این ظرفیت را در همه ابعاد محیط زیستی شاهد خواهیم بود.
زمینه‌های همکاری‌های محیط زیستی در منطقه چیست؟
ایران در زمینه مدیریت پسماند یا در استفاده از فناوری‌های دانش بنیان و فناوری ‌های نو در زمینه‌های محیط زیستی هم تجربه‌های خوبی دارد. درباره پساب و مسائل مربوط به منابع آب و خاک هم کارهای خوبی انجام شده که می‌تواند به اشتراک گذاشته شود. علاوه بر این ظرفیت‌ها، در زمینه حیات وحش هم زمینه‌های خوبی برای همکاری وجود دارد. کشورهایی مانند عمان در زمینه حیات وحش کارهای خوبی انجام داده‌اند. برخی از کشورها هم از بعضی گونه‌های گیاهی یا جانوری استفاده می‌کنند که ما به صورت طبیعی آنها را در جنگل‌های خودمان داریم که این امر نیز برای این کشورها مزیت‌های بسیار خوبی محسوب می‌شود. مجموعه این بحث‌ها، ظرفیت‌ها و زمینه‌های همکاری، باعث شد که این نشست برگزار شود.
جایگاه ایران، نه از نظر سیاسی، بلکه از نظر ظرفیت‌های محیط زیستی در منطقه چگونه است؟
جمهوری اسلامی ایران در زمینه‌های محیط زیستی، هم در حوزه منابع و ذخایر و گونه‌ها و هم در زمینه تجربه‌ها و اقدامات صورت گرفته، دارای یک جامعیت ویژه است. در همه ابعادی که در مقوله محیط زیست تعریف می‌شود، ما تجارب ارزنده‌ای داریم. همان‌طور که اشاره کردم، در بحث پسماند راهکارهای داخلی مناسبی داریم. اما از آنجایی که مسأله گرد وغبار به صورت ویژه مطرح است، کشورهای منطقه جامعیت ما را در این زمینه پذیرفته‌اند. همچنین این مسأله هم پذیرفته شده است که کشور جمهوری اسلامی ایران از لحاظ تنوع و غنای زیستی یا از نظر وجود اکوسیستم‌های متعدد، یک جایگاه ویژه دارد. این تنوع کار و تنوع بوم زیست‌ها باعث شده است که نگاه آنان به ایران، نگاه به عنوان یک کشور مرجع باشد و جامعیت ما را در ابعاد مختلف محیط زیستی قبول می‌کنند.
در گام اول چه هدفی را در این نشست دنبال کردید؟
گام اول ما، شکل‌گیری یک همگرایی منطقه‌ای بود که دقیقاً اتفاق افتاد. حضور 11 کشور منطقه ما که شاید در سایر اجلاس‌ها به این سادگی حضور نیابند، نشان داد که این اجماع منطقه‌ای وجود دارد. از سوی دیگر، وقتی یک کشور ابتکار عمل را به دست می‌گیرد و کار را شروع می‌کند، حتماً بقیه کشورها هم اجماع می‌کنند که آنجا به عنوان منبع و منشأ کار قرار بگیرد، یا دبیرخانه در آن کشور دایر شود.
محورهای اصلی بیانیه پایانی این نشست هم همین‌ها بود که اشاره کردید؟
چون هدف ما در نهایت این است که وارد فاز عملیاتی شویم و کارهای مختلف را در حوزه‌های محیط زیستی در کشورهای منطقه دنبال کنیم، این امر اتفاق افتاد. در این میان، در زمینه گرد و غبار، قرارشد کارگروه‌های کارشناسی مشترک تشکیل شود، مبنای عمل این کارگروه‌ها نیز، دو برنامه زیرعمل منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران باشد که این دستاورد فوق‌العاده ارزنده‌ای است، زیرا ما منشأ ریزگردها را مشخص کردیم و حتی گفتیم اگر کشوری داده‌های زمینی یا جوی دارد، در اختیار قرار دهد و اگر قرار است تصمیمی گرفته شود، گرفته شود تا ما کار را دنبال کنیم که این امر نیز دستاورد خوبی برای جمهوری اسلامی ایران است.
غیر از گرد و غبار، روی چه حوزه‌هایی تمرکز می‌شود و ما چه چشم‌اندازی از وضعیت محیط زیست در منطقه داریم؟
همه مباحث مرتبط با محیط زیست، پویا است که در انگلیسی DYNAMIC خوانده می‌شود. به عبارت دیگر، آب یا هوا یک عنصر کاملاً پویا است، حیات وحش ما نیز یک مسأله پویا است. مشخصاً در زمینه حیات وحش، یکی از مشکلات موجود، حصارکشی برخی از کشورهای منطقه در اطراف مرزهای شان است. این حصارکشی باعث انقطاع زیست‌بومی و اکوسیستمی می‌شود که در این صورت، گونه‌های جانوری دیگر نمی‌توانند مسیرهای قبلی خود را پیمایش کنند. از این رو، یکی از مباحث این نشست، جلوگیری از انقطاع مسیرهای جانوری و حیات وحش بود که می‌تواند ناشی از راهسازی‌ها یا حصارکشی‌ها باشد. کشورهای منطقه در زمینه مدیریت مناطق حفاظت شده هم می‌توانند همکاری‌های بسیار خوبی باهم داشته باشند. ایران در این زمینه هم دستاوردهای خوبی دارد، مثلاً فعالیت‌های یگان حفاظت ما برای این کشورها بسیار جالب بود که در این زمینه هم می‌توانیم تجارب را میان دو طرف منتقل کنیم.
اخیراً سدسازی ‌های ترکیه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. آیا این مسأله هم یکی از مباحث این گفت‌و‌گوها است؟
ما فعلاً نشست‌هایی مانند آنچه اخیراً برگزار شد را شروع کرده ایم و در مسیر این همگرایی‌ها قرار داریم. لازم به توجه است که کشور ترکیه نیز در این نشست شرکت کرد و این حضور، دال بر این بود که رویکرد همگرایی را پذیرفته است. این امر یعنی همه کشورهای حاضر در این نشست این مسأله را پذیرفته‌اند که باید وارد این پازل شوند و پاسخگو باشند. پاسخگویی، یکی از بحث‌ها و اهداف بعدی نشست‌هایی از این دست است. آرام آرام که وارد میدان عمل شویم، دستگاه ها و کشورهای مختلف باید وظیفه خود را نسبت به محیط زیست منطقه انجام دهند.
درباره صندوق مورد اشاره شما، چشم‌انداز ایران چیست؟
دستور ریاست جمهوری و درخواست جمهوری اسلامی ایران از کشورهای منطقه این بود که ابتدا دبیرخانه‌ای دایر شود، در مرحله بعد صندوقی برای فعالیت مشترک محیط زیستی دایر شود، مسأله دیگر، نظارت بر اجراست. این بحث‌ها مطرح شد، اما مسأله این است که ابتدا باید مبلغی در این صندوق گذاشته شود. ما از نهادهای بین‌المللی خواستیم که تحریم‌ها را بهانه قرار ندهند و کمک‌های مالی و کارشناسی خود را ارائه کنند. اگر این نهادهای بین‌المللی، یک مبلغ حداقلی را به این صندوق اختصاص دهند و جمهوری اسلامی ایران هم به این دلیل که ابتکار عمل را به دست دارد، مبلغی در این صندوق واریز کند، مطمئناً کشورهای دیگر هم مشارکت خوبی خواهند داشت، البته بخشی از این میزان مشارکت نیز به روابط دوجانبه کشورهای مختلف با ایران بستگی دارد. ارزیابی ما این است که کشورهای مختلف، مثلاً در زمینه گرد و غبار، شاید منشأ نباشند، اما از آنجا که تحت تأثیر هستند، حتماً همگی خواهند خواست که مشارکت داشته باشند.

یکی از مهم‌ترین کشف‌های باستان‌شناسی ۳۰ سال اخیر جهان، کشف آرامگاه ساتراپ «هکاتومنوس»، فرماندار (شهربان) اردشیر دوم هخامنشی در منطقه کاریای باستانی در غرب ترکیه امروزی در سال ۲۰۱۰ است. این ساتراپ را می‌توان به گونه‌ای اولین فرماندار غیرایرانی امپراطوری هخامنشیان نامید که به اردشیر دوم وفادار بود.
به گفته وحید بهمن پژوهشگر تاریخ، این آرامگاه که در شهر میلاس استان موغله ترکیه قرار دارد، پیش‌تر توسط قاچاقچیان غارت شده بود. دولت ترکیه توانست بعد از ۷ سال پیگیری تاج طلایی هکاتومنوس را که از آرامگاه وی به سرقت رفته بود، پس بگیرد. به گفته بهمن، این تاج طلایی توسط یک شهروند ترکیه‌ای برای فروش به کشور اسکاتلند برده شده بود. این پژوهشگر هکاتومنوس را اولین ساتراپ غیرایرانی شاهنشاهی هخامنشیان و وفادار به اردشیر دوم می‌داند و می‌گوید: «سواحل دریای سیاه از مناطق تحت حاکمیت هخامنشیان بود. طی کاوش‌های چند دهه اخیر ظروف فاخر نقره‌ای و طلایی هخامنشی با قدمت حدود ۲۵۰۰ سال در کشورهای ساحلی دریای سیاه، از جمله ترکیه کشف شده است که بین ظروف کشف شده با نقش‌برجسته‌های تخت‌جمشید شباهت وجود دارد.»

دستور وزیر راه درباره توقف فروش دلاری بلیت پروازهای داخلی با مقاومت برخی شرکت‌های هواپیمایی روبه‌رو شده و بسیاری از مسافران و گردشگران خارجی را سرگردان کرده است.
به گزارش ایسنا، پنجم تیرماه ۱۴۰۱ انجمن صنفی شرکت‌های هواپیمایی در هماهنگی با سازمان هواپیمایی کشور، قیمت بلیت پروازهای داخلی را برای مسافران خارجی به نرخ «کلاس بیزنس» تغییر داد. براساس اعلام این انجمن، بلیت مسیرهای کمتر از یک ساعت به قیمت ۱۰۰ دلار و در مسیرهای بیشتر از یک ساعت ۱۵۰ دلار تعیین شد. این اقدام واکنش وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، وزارت امور خارجه، نمایندگان مجلس، آژانس‌های توریستی در ایران و حتی مسافرانی از کشورهای همسایه، از جمله عراقی‌ها را برانگیخت. سرانجام وزیر راه و شهرسازی در ۱۲ تیرماه فروش بلیت پرواز داخلی برای اتباع خارجی به نرخ دلاری را ممنوع کرد.رستم قاسمی گفت: از این به بعد فروش بلیت پروازهای داخلی با دلار را نخواهیم داشت. این موضوع یکشنبه ۱۲ تیر به ایرلاین‌ها به‌صورت مکتوب ابلاغ شده است. در جلسه‌ای هم که مدیران ایرلاین‌ها با رئیس سازمان هواپیمایی کشوری داشتند، این ممنوعیت به آنها اعلام شده است. هیچ ایرلاینی حق ندارد بالاتر از آنچه در وب‌سایت سازمان هواپیمایی کشوری منتشر شده، اقدام به فروش بلیت پرواز داخلی کند.همان روز بیشتر شرکت‌های هواپیمایی برچسب «ویژه اتباع غیرایرانی» را از روی قیمت بلیت پروازهای داخلی حذف کردند و نرخ‌های ریالی مصوب دوباره جاری شد، اما از یک هفته بعد آژانس‌های مسافرتی گزارش کردند که فقط دو شرکت هواپیمایی به مسافران خارجی با همان نرخ ریالی مصوب بلیت می‌فروشند و بقیه ایرلاین‌ها از فروش بلیت به اتباع غیرایرانی خودداری می‌کنند.
مهدی اشراقی، یکی از تورگردان‌ها از بروز مشکلاتی برای گردشگران خارجی حاضر در ایران برای استفاده از هواپیما به ایسنا خبر داد و گفت: آژانس هواپیمایی به آنها گفته بود امکان صدور بلیت برای اتباع خارجی ندارد، چون اگر از سهمیه مسافر ایرانی هم به آنها بلیتی بفروشد، شرکت هواپیمایی این مسافران را سوار نمی‌کند. توصیه هم کرده بود در فرودگاه همان شهر برای آن مسافران بلیت خریداری شود. وقتی هم که مسافران به فرودگاه مراجعه کردند، تمام پروازها پُر بود و این درحالی بود که مسافر باید به پرواز بعدی‌اش می‌رسید تا از ایران خارج شود.به گفته این تورگردان، پس از پیگیری مشخص شد که بعضی از ایرلاین‌ها به مسافر خارجی به طور مستقیم بلیت می‌فروشند، اما با قیمتی بیشتر از نرخ ریالی مصوب!یک تورگردان دیگر نیز گفته است: برای مسافران خارجی همچنان سهمیه محدودی از هر پرواز درنظر گرفته شده و در صورت تکمیل این ظرفیت، از سهمیه مسافر ایرانی به اتباع و گردشگر خارجی بلیت فروخته نمی‌شود. از طرفی برخلاف دستور وزیر راه و مخالفت‌های صریح، قیمت پروازها برای بعضی از ملیت‌ها همچنان متفاوت است. برخی از شرکت‌ها و آژانس‌های هواپیمایی از تورگردان‌ها فهرستی از ملیت مسافران را خواستند تا قیمت بلیت را اعلام کنند.یکی دیگر از راهنمایان گردشگری، هفته گذشته درحالی که گروهی از گردشگران اروپایی را در ایران همراهی می‌کرد، به اجرا نشدن دستور ویژه وزیر  راه برای توقف سهمیه‌بندی و فروش نرخ دلاری بلیت به مسافران خارجی و مشکلاتی که برای گردشگرانش در پایان سفر به وجود آمد، اشاره کرد و گفت: هیچ بلیتی برای این مسافران نبود. هیچ شرکتی به اتباع خارجی بلیت نمی‌فروخت، به ما گفته شده بود برای خرید بلیت به فرودگاه برویم، اما هیچ صندلی خالی‌ای وجود نداشت. این مسافران لحظات استرس‌آوری را در پایان سفرشان به ایران سپری کردند.
مدیر فروش یکی از آژانس‌های مسافرتی هم پس از رصد وضعیت فروش بلیت پروازهای داخلی در دو هفته اخیر، به ایسنا گفت: برخی از ایرلاین‌ها قیمت را به حالت قبل برگردانده‌اند، اما بیشتر آنها فروش بلیت پرواز را به روی مسافر خارجی بسته‌اند. بسیاری از شرکت‌ها در این مدت به اتباع خارجی بلیت پرواز نفروخته و نمی‌فروشند و حتی مسیر رزرو بلیت برای مسافران خارجی را برای تورگردان‌ها و آژانس‌های مسافرتی مسدود کرده‌اند. البته اوایل اجرای این طرح برخی چارترکننده‌ها و آژانس‌های هواپیمایی هم از بخشنامه شرکت‌های هواپیمایی تخطی کرده بودند، برای نمونه قیمت بلیت یکطرفه تهران ـ مشهد برای اتباع خارجی حدود سه میلیون تومان قیمت داشت و چون آن اوایل دسترسی مسافر ایرانی به این بلیت‌ها باز بود، بلیت مشهد را با همان مبلغ ویژه اتباع خارجی، به مسافر ایرانی به نرخ شش میلیون تومان فروختند که بعد جلوی این رفتارها را گرفتند و سهمی برای اتباع خارجی روی هر پرواز مشخص کردند و دسترسی به بلیت‌ اتباع خارجی را هم برای آژانس مسافرتی بستند و بخشنامه کردند که برای مسافر خارجی باید مستقیم از شرکت هواپیمایی بلیت خریده شود.
پیگیری از دیگر آژانس‌های توریستی و مسافرتی نیز تأییدی بر این ماجرا است که بیشتر شرکت‌های هواپیمایی، به جای اجرای دستور وزیر راه، فروش بلیت به مسافر غیرایرانی را به طور کامل متوقف کرده‌اند. به نظر می‌رسد اظهارات رئیس سازمان هواپیمایی مبنی بر تغییر دستورالعمل و بخشنامه فروش بلیت برای مسافران خارجی در روزهای آینده، بیشتر شرکت‌های هواپیمایی را ترغیب کرده تا آن زمان، فروش بلیت به مسافر خارجی را متوقف و از دسترس خارج کنند.

ایسنا-«مجید سلیمی»، معاون صنایع دستی استان فارس گفت: قطر آن حمایتی که باید از ایرانی‌ها نمی‌کند. یک شرطی که برای کسی که بخواهد فعالیت انجام دهد، مشخص شده، این است که هرکسی که بخواهد وارد قطر شود، باید بلیت یکی از بازی‌ها «جام جهانی» را تهیه کند. حالا این بلیت چقدر است؟ ۲۵ میلیون تومان! شرایط خیلی سخت است، اما با وجود این سختی برخی برنامه‌ریزی کرده و در آن شرکت می‌کنند.


مهر- محمود طغرایی، مسئول ثبت ملی آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی اداره ‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی گفت: طی بررسی‌های پژوهشی در محدوده شهرنسر تربت حیدریه، سه اثر تاریخی کشف شد.


ایسنا- پرهام جانفشان مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران برای دومین بار به شرکت‌ها و آژانس‌های دارای گواهینامه گردشگری سلامت، درباره استفاده از مدارک جعلی و نامعتبر و همچنین بی‌مسئولیتی نسبت به سفر و روند درمان مسافران خارجی در ایران اخطار داد.


مهر- حسن قاسم‌پور، مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست استان اردبیل گفت: مردم استان اردبیل به‌ویژه افرادی که در طبیعت حضور می‌یابند از مداخله در زیستگاه حیوانات خودداری کنند.


ایسنا- حمیدرضا سهیلی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه احداث پروژه تله کابین کرمانشاه را غیرکارشناسی و بدون مجوز از میراث فرهنگی دانست و گفت: این پروژه با تغییر مسیر باید در چهارچوب ضوابط میراث فرهنگی اجرا شود.


مهر- سرهنگ مجید ذکریایی، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی مازندران - ساری علل بروز ۹۸ درصد حریق عرصه‌های طبیعی در استان را ناشی از عوامل انسانی دانست.


ایران- سجاد انجم شعاع، مدیرعامل صندوق ملی محیط‌ زیست از برنامه‌ریزی برای ایجاد منابع پایدار در این صندوق با هدف تأمین مالی پروژه‌های زیست محیطی خبر داد وگفت: تاکنون اغلب پروژه‌هایی که صندوق ملی محیط‌ زیست در طول فعالیت چندساله خود تأمین اعتبار کرده است، در حوزه تصفیه پساب بوده که در شهرک‌های صنعتی و واحدهای تولیدی اجرا شده است. اجرای این پروژه‌ها باعث جلوگیری از آلودگی تالاب‌ها، رودخانه‌ها و منابع پایه آب و خاک شده است. هرچند این فعالیت‌ها کافی نیست و برای رسیدن به نتایج مثمرثمر باید اقدامات بیشتری انجام شود.
تاکنون صندوق ملی محیط‌ زیست به 15 پروژه، تسهیلات ارائه کرده که مجموع این اعتبارات بین 80 تا 85 میلیارد تومان بوده است. البته این ارقام راضی کننده نیست و در صدد هستیم که پروژه‌های بیشتری را تأمین مالی کرده و میزان اعتبارات پرداختی را هم افزایش دهیم.