فریبا خان‌احمدی
خبرنگار
مطابق آخرین آمارهای وزارت بهداشت در روزهای منتهی به هفته گذشته، تنها یک میلیون و 300 هزار نفر در انتظار نوبت دوم واکسن هستند و با ورود محموله اخیر یک میلیون دوزی حتی بیشتر از نیاز کشور برای تزریق دوز دوم واکسن در اختیار شبکه‌های بهداشت سراسر کشور قرار می‌گیرد. و گزارش میدانی ما از تسریع تزریق دوز اول سالمندان بالای 70 سال و تزریق دوز دوم در مراکز تجمیعی حکایت دارد. در همین زمینه سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا روز گذشته به کسانی که دوز اول واکسن را دریافت کرده‌اند و معطل دوز دوم‌شان هستند این اطمینان خاطر را داد که به اندازه کافی واکسن برای تزریق دوز دوم در دسترس قرار گرفته و توزیع هم شده است. او در جلسه اخیر ستاد ملی مقابله با کرونا گفت که تعدادی از واکسن‌ها را مجدداً توزیع کردیم برای کسانی که دوز دوم‌شان را دریافت نکرده‌اند. بر این اساس در افراد ۷۰ سال به بالا کسانی که هنوز دوز دوم را تزریق نکرده‌اند، قطعاً همه را واکسینه می‌کنیم و افراد جا مانده از گروه ۷۰ ساله به بالا هم واکسینه می‌شوند. رئیسی درباره نگرانی مردم در زمینه تأخیر در تزریق واکسن هم عنوان کرد واکسن‌هایی که در کشور تزریق شده مانند آسترازنکا و اسپوتنیک تا ۱۲ هفته فاصله اشکالی ایجاد نمی‌کند، واکسن سینوفارم هم تا هشت هفته موردی ندارد، ضمن اینکه ما دوز دوم را [پیش از موعد مقرر]  قطعاً خواهیم زد.
این روزها به دنبال واردات واکسن‌های کرونا و دریافت مجوز اضطراری واکسن ایرانی کووبرکت، مراکز تجمیعی واکسیناسیون علیه کووید19 در تهران با نصب بنر، نسبت به واکسیناسیون اطلاع‌رسانی می‌کنند: «در این مرکز واکسیناسیون دوز اول و دوم انجام می‌شود و زمان آن با پیامک اطلاع‌رسانی می‌شود.» با این همه اما آخرین گزارش میدانی ما از مراکز تجمیعی نشان می‌دهد مردم همچنان برای تزریق واکسن تجمع می‌کنند بدون آنکه منتظر دریافت پیامک باشند. عده‌ای از افراد زیر 70 سال نیز که هنوز گروه سنی‌شان اعلام نشده است از راه‌های دور خودشان را به مراکز مربوطه می‌رسانند تا دوز اول واکسن را بگیرند، این در حالی است که تزریق واکسن گروه‌های سنی بالای 65 سال باید از سوی مسئولین وزارت بهداشت اعلام رسمی شود. برخی نیز بدون آنکه پیامکی دریافت کرده باشند و منتظر نوبت‌شان بمانند برای تزریق واکسن مراجعه می‌کنند که البته در بسیاری از مواقع پس از چند ساعت ایستادن در صف، واکسن برای‌شان تزریق می‌شود. از همین‌رو همچنان صف‌ها در برخی مراکز تجمیعی و پایگاه‌های بهداشت در سطح شهر پابرجاست و سالمندان بدون آنکه منتظر دریافت پیامک باشند برای گرفتن دوز دوم ساعت‌ها معطل می‌مانند. وضعیت در تهران به دلیل جمعیت بالای سالمندی در آن متفاوت با سایر شهرهاست.
صف‌های طولانی حاصل مراجعه بدون دریافت پیامک است
ساعت حدود 12 ظهر پنجشنبه، سالمندان زیادی روی پله‌های ساختمان حسینیه ارشاد و جدول‌های کنار خیابان شریعتی نشسته‌اند. ساعت 12 ظهر است و از 260 نفری که از 6 صبح ثبت‌نام کرده‌اند، تازه نوبت شماره 230 رسیده است. اینجا ورود برای دریافت واکسن دو مرحله‌ دارد. جلوی در ساختمان حسینیه ارشاد ثبت‌نام می‌کنند و بعد از ساعت‌ها انتظار به داخل ساختمان هدایت می‌شوند. نگرانی از تمام شدن واکسن دغدغه همه پیرزن‌ها و پیرمردهایی است که زیر گرمای آفتاب ساعت‌ها به انتظار نشسته‌اند. برخی‌ها عصا به دست منتظر‌ند نگهبان اسم‌شان را از روی لیست ثبت‌نام بخواند؛ اینها افرادی هستند که یا برایشان پیامک زده شده یا اینکه دوز اول واکسن‌شان را در همین مرکز یا یکی از مراکز بهداشت شمال تهران تزریق کرده‌اند. برخی دیگر از سالمندان که البته تعدادشان هم کم نیست و از شرایط ناراضی‌اند دو دسته‌اند. گروه اول افراد بالای 65 سالی هستند که به یکی از بیماری‌های زمینه‌ای بویژه دیابت یا پارکینسون مبتلا هستند و بدون هرگونه اطلاعیه رسمی مبنی بر اعلام گروه سنی جدید یا داشتن بیماری‌های زمینه‌ای به مراکز بهداشت مراجعه می‌کنند؛ مانند خانم کاظمی 68 ساله که همزمان به بیماری دیابت و پوکی استخوان دچار است: «از در و همسایه‌ها شنیدم دیابتی‌ها را واکسن می‌زنند، آمدم اینجا رفتم اسمم را هم نوشتم اما از صبح خبری نشده است. می‌گویند سهمیه واکسن برای 280 نفر است، نمی‌دانم واکسن به من هم می‌رسد یا نه؟ فعلاً اینجا هستم.» گروه دوم نیز سالمندانی هستند که نوبت اول واکسیناسیون را در مراکز تجمیعی و بهداشتی تحت پوشش دانشگاه دیگری انجام داده‌اند و بر حسب گفته‌ها و شنیده‌ها که فلان‌جا واکسن می‌زنند از نقاط مختلف شهر راه افتاده‌اند و خودشان را به حسینیه ارشاد رسانده‌اند. آقای پیرمرادی جزو همین گروه است. او ساکن محله یوسف‌آباد تهران هست و دوز اول واکسنش را در خانه بهداشت منطقه‌شان تزریق کرده است: «هفته پیش رفتیم همان جایی که واکسن نوبت اولم را زده بودم گفتن واکسن نداریم. راه افتادیم اینور و اونور تا واکسن گیرمان بیاید، همکار سابقم گفت حسینیه ارشاد واکسن دارد. اینجا کارت واکسنم را نشان دادم، گفتند به من تعلق نمی‌گیرد بروم همان مرکز بهداشتی که نوبت اول را تزریق کرده‌ام؛ میگن که این هفته دولت واکسن وارد کرده و مراکز کمبود ندارند.»
سالمندان زیادی برای گرفتن نوبت تزریق واکسن مقابل ساختمان حسینیه ارشاد تجمع کرده‌اند اما نگهبان از بلندگو اسامی سالمندان را به ترتیب لیست می‌خواند. پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها داخل ساختمان هدایت می‌شوند. درحالی که روی بنرهای آبی رنگ نوشته شده «شهروندان گرامی تا اطلاع ثانوی واکسیناسیون دوز اول و دوم در این مرکز انجام می‌شود و زمان واکسیناسیون متقابل از طریق پیامک اعلام خواهد شد.» با وجود این بیشتر سالمندان براساس اعلام کلی مسئولان وزارت بهداشت مبنی بر از سر‌گیری تزریق واکسن کرونا به این مرکز واکسیناسیون آمده‌اند. آقای درویشی که بازنشسته اداره برق هست، می‌گوید: اوایل هفته اعلام شد که از شنبه دوز دوم واکسیناسیون افراد بالای ۷۰ سال و همچنین افراد بالای ۷۰ سالی که جا مانده بودند را تکمیل خواهیم کرد ما هم بر همین اساس مراجعه کردیم، نمی‌دانیم روند کارشان چگونه است؛ گفته‌اند پیامک می‌زنیم اما خیلی‌ها که اینجا واکسن زدند پیامکی برایشان ارسال نشده بود. پیرمرد جماعت منتظر پیامک که نمی‌ماند، به نظرم هر کسی خبر را شنیده خودش را به مرکز بهداشت رسانده برای همین آنقدر شلوغ شده است.»
مرد 74 ساله‌ای که برای تزریق دوز اول واکسن مراجعه کرده و طبق گفته خودش از ساعت 8 صبح اینجا نشسته، می‌گوید: «یک ماه پیش پسرم از ژاپن اسمم را در سایت وزارت بهداشت ثبت‌نام کرد، از آن موقع هر روز گوش به زنگ بودم که نوبتم برسد. در اخبار می‌شنیدم برخی‌ها که بدون نوبت هم مراجعه می‌کنند واکسن‌شان را می‌زنند اما نمی‌خواستم گرفتار صف و شلوغی بشم می‌ترسیدم کرونا بگیرم. دیروز برایم پیامک آمد که به این مرکز تزریق واکسیناسیون مراجعه کنم اما برخلاف تصورم، هم صف‌ها طولانی است هم برخی‌ها ناراضی‌اند که چرا واکسن نمی‌توانند بزنند.»
طبق دستور وزارت بهداشت، واکسن‌های وارداتی که یک میلیون دوز آن روز پنجشنبه تحویل وزارت بهداشت شد و یک میلیون دوز دیگر 10 روز پیش در مراکز بهداشتی سراسر کشور توزیع شده بود تنها برای سالمندان بالای 70 سال که متقاضی واکسن بودند و از چرخه واکسیناسیون جا مانده‌اند و همچنین آنهایی که منتظر دوز دوم تزریق واکسن هستند، تزریق می‌شود. با این حال رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران جزئیات بیشتری از نحوه تزریق واکسیناسیون در فاز دوم بیان می‌کند: «اولاً که علت ازدحام در مراکز تجمیعی واکسیناسیون مراجعه بدون نوبت است. در یک هفته اخیر بارها از طریق رسانه‌ها تأکید کرده‌ایم بیشتر واکسن‌هایی که به تازگی وارد کشور شدند برای افرادی است که یا از چرخه واکسیناسیون طبق گروه سنی که اعلام شده جا مانده‌اند یا وقت تزریق نوبت دوم‌شان است. ما به مردم توصیه می‌کنیم تا زمانی که پیامک برایشان ارسال نشده از مراجعه به مراکز بهداشت اجتناب کنند. اینکه برخی افراد دوز اولی خارج از نوبت‌دهی و ارسال پیامک به مراکز تجمیعی مراجعه می‌کنند موجب ایجاد ازدحام و نارضایتی می‌شود، هر چند که در مراکز اسم‌نویسی انجام می‌شود و در بسیاری مواقع واکسن‌شان را هم تزریق می‌کنند اما حاصل مراجعه بدون دریافت پیامک معطلی‌های طولانی مدت در مراکز تجمیعی است.»
65 ساله‌ها در نوبتند
جلیل کوهپایه‌زاده با تأکید بر اینکه هنوز گروه سنی 65 سال برای تزریق واکسن اعلام نشده است، می‌افزاید: «ما در مراکز بهداشتی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران تنها سالمندانی را پذیرش می‌کنیم که دوز اول واکسن‌شان را در مجموعه خدمات بهداشتی تحت پوشش دانشگاه ایران تزریق کرده‌اند. افراد برای تزریق دوز دوم حتماً به مشخصاتی که روی کارت واکسن‌شان نوشته شده توجه و به مراکز تجمیعی و پایگاه‌های بهداشتی تحت پوشش همان دانشگاه مراجعه کنند چون هر دانشگاهی به اطلاعات مراجعین خودش دسترسی دارد.»
بر اساس اعلام وزارت بهداشت، تزریق فقط برای کسانی انجام می‌شود که به آنها از طریق پیامک یا تماس تلفنی اطلاع داده باشیم، اما صف‌های شلوغ سالمندان در ساختمان حسینیه ارشاد چیز دیگری می‌گوید؛ برخی از آنها بدون آنکه پیامکی دریافت کرده باشند اسم و فامیل‌شان را به کارکنان مرکز می‌دهند و آنها هم به ترتیب نام‌نویسی افراد را برای تزریق صدا می‌زنند. یکی از اعضای تیم واکسیناتور در این‌باره می‌گوید: «اینها کسانی هستند که نوبت اول واکسن را در همین مرکز تزریق کرده‌اند و اطلاعات‌شان در سیستم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ثبت است هرچند که پیامکی هم برایشان ارسال نشده است اما ما از روی مشخصات روی کارت واکسن، نوبت دوم تزریق را انجام می‌دهیم.» با وجود این کاغذی که روی دیوار ساختمان چسبانده شده مراجعه‌کنندگان را گمراه کرده است. روی کاغذ نوشته شده«برای دریافت نوبت دوم واکسیناسون کرونا از ساعت 6 به نگهبانی مراجعه کنید.»

دکتر محمدمهدی فرقانی
استاد ارتباطات
سرمایه اجتماعی مهم‌ترین دارایی هر دولت و ملت است که بدون آن روند توسعه ملی در عرصه‌های مختلف کشور مختل می‌شود و اعتماد اجتماعی تنزل پیدا می‌کند. به‌طوری که فاصله ملت و دولت افزایش می‌یابد. بنابراین هر دولتی باید تلاش کند سرمایه اجتماعی خود را ارتقا ببخشد. ایجاد اعتماد در مردم از سوی دولت‌ها یک عامل مهم در ارتقا بخشیدن به سرمایه اجتماعی در هر کشور است. دولت‌ها باید اعتماد مردم را با تحقق وعده‌ها و بهبود عملکردها نسبت به‌خود افزایش دهند. یک دولت همواره نگران مردم و منافع عمومی ملت، فراهم‌سازی رفاه اجتماعی و تحقق هر چه بهتر شرایط مطلوب زندگی و بالا بردن کیفیت شهروندانش است. البته این سرمایه اجتماعی طی سال‌ها در کشور ما به دلایل مختلف آسیب دیده است. بخشی از این آسیب محصول عملکرد داخلی و بخشی مربوط به فشارهایی‌ است که از خارج کشور بر دولت تحمیل شده است. بنابراین می‌توان گفت در حال حاضر سرمایه اجتماعی ما در وضعیت مناسبی نیست. ترمیم و جبران آن هم به‌صورت ضربتی و در کوتاه مدت مقدور نیست، برای آنکه مردم باید بر اساس تجربه زیست و زندگی خود مشاهده کنند که شرایط رو به بهبود است و در زندگی روزمره‌شان آن را لمس کنند. مهمتر آنکه احساس کنند این بهبود استمرار دارد و مقطعی نیست. پس بازسازی سرمایه اجتماعی زمانبر است. مهم این است دولت برای ارتقای سرمایه اجتماعی برنامه‌ریزی و هدفگذاری کند. از طرفی شکی نیست خود مردم هم می‌توانند در ارتقای سرمایه اجتماعی و افزایش آن مشارکت داشته باشند. واقعیت این است که رفتار اجتماعی شهروندان ما به سمت خودمحوری رفته و افراد منافع خود را پیش از منافع دیگران در نظر می‌گیرند،چه در تعاملات اجتماعی، چه در مباحث اقتصادی مثل خرید و فروش، مردم به هم اعتمادی ندارند و براحتی حق یکدیگر را نادیده می گیرند. به‌صورت عامیانه ما دیگر هوای یکدیگر را نداریم که البته همه اینها معلول همان علت اولیه یعنی عدم اعتماد مردم به دولت و ضعف در سرمایه اجتماعی کشور است. تک‌تک شهروندان هم در بازسازی اعتماد عمومی نقش دارند و باید تلاش کنند. این‌گونه نباشد که من شهروند در تعاملات اجتماعی روزمره‌ام فقط منافع خود را در نظر بگیرم حتی اگر طرف مقابلم متضرر شود. از فروشنده، پزشک، مهندس، معلم و... گرفته تا هرگونه تعاملات که وجود دارد. اشخاص نباید دائماً به فکر این باشند مبادا متضرر شوم یا به نحوی فقط به فکر سود خود باشند.

پیام طبرسی رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری با بیان اینکه موج پنجم کرونا در کشور شروع شده است، گفت: ویروس جدیدی که در حال چرخش است ویروس هندی دلتا است و سرایت‌پذیری آن بسیار شدید بوده و هر شخص بیمار می‌تواند 8 تا 12 نفر را درگیر کند. به گزارش برنا وی افزود: فیروزکوه و دماوند که در همسایگی تهران هستند، قرمز هستند و تهران هم نمی‌تواند وضعیت عادی داشته باشد. در یک تا دو هفته آینده با موج جدیدی از بیماری در تهران مواجه خواهیم شد. او اظهار داشت: در دوره تعویض دو دولت هستیم اما کرونا تعویض دولت نمی‌شناسد. این هفته برگزاری کنکور در پیش است و علاوه بر بچه‌ها، پدرها و مادرها هم درگیر هستند. باید تمهیدات جدی اندیشیده شود تا بچه‌ها درگیر نشوند. پدر و مادرهایی بوده‌اند که برای امتحان نهایی فرزندانشان به محل آزمون رفته‌اند و به بیماری مبتلا شده‌ و متأسفانه فوت کرده‌اند و این تجربه تلخی است. طبرسی با بیان اینکه موضوع فقط کنکور نیست، گفت: فصل تابستان، فصل ازدواج و مسافرت هم هست؛ برخلاف آنچه می‌گویند کرونا در حال کاهش نیست. دو هفته پیش‌رو به کاهش بود و متأسفانه بویژه در شهر تهران در حال افزایش است و مردم همچنان باید رعایت کنند. طبرسی ادامه داد: در جنوب ایران هم این ویروس ردیابی شده است و مطمئناً در تهران و شهرهای دیگر هم وجود دارد.