لیلا ابراهیمیان/ پیش از اینکه علی سهیلی (نخست‌وزیر) در سال 1321 استعفا کند، تلاش‌ها برای یافتن جانشین‌ او آغاز شده بود؛ نمایندگان به تجربه آموخته بودند باید به‌دنبال سیاستمداری باتجربه بگردند و این کسی نبود جز حسین پیرنیا؛ اما آنها احتمال می‌دادند که پیرنیای بازنشسته میل به نخست‌وزیری در روزهای بحرانی نداشته باشد بنابراین باید جایگزینی هم درنظر می‌گرفتند که او احمد قوام بود. محمدرضا شاه در هفتم مردادماه درباره نخست‌وزیری قوام برای ریدر بولارد سفیر انگلیس پیغام می‌فرستد و او پاسخ می‌دهد: «مخالفتی با وی به‌عنوان نخست‌وزیر ندارد.» قرعه به ‌نام قوام‌السلطنه افتاده بود تا از هجدهم مردادماه 1321 تا بیست‌وپنجم بهمن‌ماه بر مسند نخست‌وزیری بنشیند. او در دوره رضاشاه از قدرت طرد شده بود و همین ویژگی‌ قوام را بعد از رفتن شاه از ایران متمایز می‌کرد. او را مدافع قدرت پارلمانی در کشور می‌شناختند؛ به ‌گفته فخرالدین عظیمی در کتاب «بحران دموکراسی در ایران» کسی که صلاحیت رهبری حکومت مشروطه را دارد. قبلاً هم ممکن بود به جای علی سهیلی بر مسند بنشیند اما به گفته حسن ارسنجانی در کتاب «یادداشت‌های سیاسی من» شاه از او خواست به نفع سهیلی کنار کشد. در سال 1321 موضع ضعیف فراکسیون سلطنت‌طلبان اتحاد ملی و گروه عدالت سبب شده بود قوام دست برتری داشته باشد و در کنار تلاش فراکسیون میهن و فراکسیون آذربایجان، شوروی به قوام نظر بدی نداشته و سفارت امریکا از او حمایت کند. شرط قوام برای نخست‌وزیری چینش آزادانه کابینه‌اش بود؛ می‌خواست اسکناس مورد نیاز متفقین را چاپ کند، مقامات هوادار آلمانی را دستگیر کند و شاه‌دوست‌ها را از وزارت جنگ خارج کرده و خود سکان هدایت آنجا را برعهده‌ داشته باشد.
قوام یکی از بانفوذترین رجال ایران بود که ستایش و بیزاری را همزمان برمی‌انگیخت. به‌ گفته عبدالله مستوفی، سیدحسن مدرس او را «شمشیری تیز و ضروری برای نبرد» توصیف می‌کرد. احمد قوام قبل از رأی مجلس، ضیافتی برپا کرد با حضور سفرا و فرزندان رجال و بزرگان مملکت و پیران مانده از دوران مشروطیت؛ می‌گویند شاه جوان هم ساعتی در این ضیافت بوده است. کسی نمی‌توانست قوام را نادیده بگیرد و او خود طاقت دوری از قدرت نداشت. او 11 ماه پس از سقوط رضاشاه در تالار کاخ مرمر منتظر ورود محمدرضا شاه بود تا رسماً به نخست‌وزیری منصوب شود. اما در همان لحظه ورود به شاه جوان می‌گوید: «عالیجناب ماشاءالله بزرگ شده‌اید‌ها»؛ سخنی که بر شاه گران تمام می‌شود. قوام پیش از به‌دنیا آمدن محمدرضا شاه به «شمشیر آبدار» مشروطه ایران شهره بود. چنان‌که اعلم‌الدوله درباره‌اش می‌نویسد: «وقتی فرمان مشروطیت به امضای شاه رسید قوام را حالت وجد وصف‌ناشدنی دست داده بود.» او اصالت قاجاری داشت، خاندان قزاق را تحقیر می‌کرد و بشدت شایعه شده بود قوام طرفدار جمهوری است که خودش هم نخست‌وزیرش شود. او مقام نخست‌وزیری را برای خود کم می‌دانست و وقتی بار سوم به این مقام رسید خواست ادامه همان سیاست دو بار گذشته 1300 و 1301 را در پیش گیرد: خارج کردن دولت از سیاست یک‌طرفه متابعت از انگلستان، به میدان کشیدن امریکا و بازی بین‌قدرت‌ها. اگر بیست سال قبل انگلیس‌ها چندان قوی بودند که با یک تشر توانستند میلسپو و گروهش را از صحنه برانند و قرارداد نفت استاندارد اویل و سینگلر را به خاک سپارند، اما این بار انگلستان تضعیف شده و جنگ اروپا بر شاخ امریکا می‌چرخید. زمان تشکیل دولت قوام شش ماه بود که ژاپن به «پرل هاربر» حمله برده و امریکا در صحنه جنگ بود؛ او شوروی و امریکا را برنده نهایی جنگ می‌دانست. قوام‌السلطنه، آرتور میلسپو را به تهران بازگرداند تا اقتصاد ایران را در دوران آشوب راهبری کند؛ گروهی نظامی همراه میلسپو برای حفظ امنیت شهرها، ژاندارمری، شهربانی، امنیت راه‌ها و مرزها راهی ایران شدند و این شتاب انگلیس را به وحشت انداخت. او از مجلس اختیارات دیگری می‌خواست ولی مجلس درباره این خواست قوام ایستادگی می‌کرد؛ اختیاراتی که بعدها شاه هم از آن گله داشت، مدتی نگذشت که جنگ قدرت آغاز شد. به گفته بولارد «ترس واقعی شاه این بود که قوام سعی در کاهش قدرت سلطنت نماید»؛ روابط مدام تیره‌تر می‌شد و قوام و دربار مقابل هم صف‌آرایی می‌کردند.هفدهم آذرماه 1321 اولین غائله به پا شد که در ادامه بلوای نان خوانده شد. شمار کوچکی از دانش‌آموزان و دانشجویان برای اعتراض به کمبود نان جلوی مجلس جمع شدند و مدتی بعد به گروهی عصیانگر بدل شدند که دو روز علیه نخست‌وزیر شعار دادند. روز قبل روزنامه اطلاعات مقاله‌ای با عنوان «نان» منتشر کرد که عده‌ای دربار و شاه را عامل آن می‌دانستند. قوام از سپهبد امیراحمدی کمک خواست تا غائله را آرام کند اما او سرباز زد، درنهایت عده‌ای وارد عمارت مجلس شدند و قصر اشرافی قوام غارت شد. فردای آن روز با پیام وزیر مختارامریکا برای شاه، قوام به مقابله برخاست.
روزنامه‌ها توقیف شده و مسعودی‌ها دستگیر شدند. بلوای نان نه آن‌طور که شاه می‌گفت «انقلاب از پایین» بود و نه روی کار آمدن دولت طرفدارِ دربار در دو ماه آینده به‌معنای «انقلاب از بالا» تعبیر شد؛ موضوع اصلی عزم راسخ شاه برای رویارویی با نخست‌وزیر بود که می‌توانست نخستین آزمون سیاسی برای شاه جوان باشد. بعد از آن قوام فقط دو ماه توانست مقاومت کند تا روز بیست‌وپنجم بهمن‌ماه 1321؛ بار دیگر دولت سهیلی بر سر کار آید و او یک بار دیگر در بهمن‌ماه 1324، سه سال بعد برای رسیدن به قدرت صبر کند.

 چند روز است گرمابه‌های تهران بسته شده است زیرا نفت سیاه به گرمابه‌ها فروخته نمی‌شود این موضوع سبب شده است که هزاران کارگر بیکار شده بدون شام سر به بالین می‌گذارند و از طرف دیگر خطر امراض مخصوصاً مرض تیفوس که درنتیجه عدم شست‌وشوی بدن است زیاد شده و فعلاً هم تیفوس در شهر تهران فراوان است و به کلی بهداشت شهر را تهدید می‌نماید.
جای تأسف در این است که زمامداران ما فقط به ملاقات و مذاکره یا کاغذپرانی، کارها را می‌گذرانند در صورتی که امروز کشور ما و نیازمندی‌های آن در حال غیرعادی است باید به‌صورت جدی‌تر، غیرعادی‌تر کار کرد، حقایق را پوست‌کنده گفت، علل اشکال را جست‌وجو کرد و در مقام رفع اشکال برآمد.
از قراری که آقای نخست‌وزیر روز پنجشنبه گفته بودند علت نبودن نفت را مربوط به اشکالات حمل و نقل دانسته و وعده دادند دو روزه رفع می‌شود، در صورتی که امروز چهار روز است از آن وعده می‌گذرد و آوردن نفت هم چیز مشکلی نیست، نفت که نباید از امریکا بیاید، خطر حمله به کشتی متوجه آن نیست، نفت را باید از خاک خودمان به وسیله کامیون‌های شرکت نفت یا به وسیله راه‌آهن آورد. این دو وسیله که نیز در اختیار خودمان است پس چرا اقدامی نمی‌شود!؟
از قراری که شنیده‌ایم از بس متصدیان گرمابه و کارگرها مزاحم آقای نخست‌وزیر شده‌اند نامه از نخست‌وزیری به شهرداری نوشته شده که به شکایت متصدیان گرمابه رسیدگی بشود!؟  کار را به چه شکل باید حمل کرد. مگر آقای نخست‌وزیر خود اشکال کار را نمی‌دانند؟ مگر خود اقدام نکرده‌اند؟ شهرداری چه می‌تواند بکند؟ از سرگردان شدن مردم چه نتیجه می‌گیرند؟ باید فکر اساسی کرد.
روزنامه داد – یکشنبه 9 اسفند1321

 تهیه و تنظیم:حسن مجیدی

قانون تأسیس وزارت خواربار

نظر به اهمیت فوق‌العاده امر خواربار و لزوم اجرای قسمتی از برنامه دولت راجع به تأسیس وزارت خواربار و نیز نظر به لزوم تجزیه قسمت اقتصادی وزارت دارایی از قسمت مالی آن و انضمام ادارات مختلفه آن به وزارتخانه‌هایی که ارتباط با آن کار داشته باشند ماده واحده زیر برای تصویب تقدیم می‌گردد:
ماده واحده- دولت مجاز است برای تمرکز امور خواربار و تأمین آذوقه کشور وزارتی به‌ نام وزارت خواربار تأسیس نماید. وزارت خواربار مکلف است سازمان و بودجه تفصیلی خود را پس از آزمایش تا آخر آذرماه 1321 با موافقت وزارت دارایی به مجلس شورای ملی تقدیم نماید. حقوق کارمندان و هزینه‌های ضروری وزارت خواربار تا آخر آذرماه 1321 از محل اعتبارات قسمت اقتصادی وزارت دارایی بر طبق درخواست وزیر خواربار و حواله وزارت دارایی و از اول دی ماه 1321 طبق بودجه تقدیمی به مجلس و پس از تصویب مجلس مطابق بودجه مصوبه پرداخت خواهد شد و نیز دولت مجاز است هر یک از ادارات اقتصادی وزارت دارایی و شعب مربوط به آن را که صلاح بداند با بودجه و اعتبارات و اختیاراتی که فعلاً دارند به وزارت خواربار یا به وزارتخانه‌های دیگر انتقال دهد.
نخست‌وزیر- احمد قوام،  وزیر دارایی- باقر کاظمی
روزنامه کوشش- دوشنبه 6 مهر 1321

اعطای کرسی استادی به محمد قزوینی

مراتب فضل و دانش آقای محمد قزوینی که در تاریخ و ادبیات فارسی و عربی استادی مسلم هستند بر نمایندگان محترم پوشیده نیست و همه می‌دانند که ایشان با وجود کبرسن آنی از تحقیقات علمی و ادبی غفلت ندارند.اینک برای آنکه از معلومات این دانشمند ارجمند بنحو اتم و اکمل استفاضه به‌عمل آید، وزارت فرهنگ به پیشنهاد شورای دانشگاه در نظر دارد ایشان را وارد حوزه دانشگاه نماید و یک کرسی استادی رسمی به ایشان تفویض کند ولی چون مشمول قانون دانشگاه نیستند ماده واحده ذیل پیشنهاد و تصویب آن تقاضا می‌شود:ماده واحده  برحسب تصویب شورای دانشگاه و پیشنهاد وزارت فرهنگ، مجلس شورای ملی اجازه می‌دهد که از تاریخ تصویب این قانون به آقای محمد قزوینی که در نتیجه تتبعات و تألیفات خود در تاریخ و ادبیات فارسی و عربی به فرهنگ ایران خدمات شایانی نموده است رتبه ده استادی دانشگاه تهران اعطاء شود و بیست و سه سالی که از سنه 1299 شمسی تاکنون مشارالیه بسمت نمایندگی ایران در مجامع علمیه اروپا به‌عنوان «تألیف و تصحیح کتب» پیوسته از دولت ایران کمک خرج دریافت می‌کرده است جزو سابقه خدمت رسمی او منظور گردد.
نخست‌وزیر :  احمد قوام -  وزیر دارایی : کاظمی- وزیر فرهنگ:  دکتر سیاسی
روزنامه کوشش - یکشنبه 3 آبان 1321

اعلام نرخ جدید درشکه‌ها
برای تعیین نرخ درشکه کمیسیونی مرکب از نمایندگان شهربانی و شهرداری تشکیل شد. این کمیسیون مطالعات خود را انجام داده و با توجه به مظنه فعلی علیق، نرخ درشکه‌ها را چنین معین نموده‌اند: برای یک نفرازهر نقطه به نقطه دیگر شهر 6 ریال-  برای دو نفر 6 ریال-  برای 3 نفر 8 ریال-  برای 4 نفر 10 ریال
روزنامه ایران- یکشنبه 3 آبان 1321

ورود دکتر میلیسپو به تهران
ساعت ده صبح امروز آقای دکتر آرتور میلیسپو رئیس کل دارایی ایران به اتفاق پسرشان با هواپیما وارد فرودگاه قلعه مرغی شدند. آقای اللهیار صالح وزیر دارایی در فرودگاه قبلاً حاضر و انتظار ورود را می کشیدند. میلیسپو پس از پیاده شدن از هواپیما بسمت مهمانخانه دربند حرکت کرده در آنجا استراحت می‌نمایند.عده‌ای از رجال و مأمورین تشریفات وزارت امور خارجه برای دیدن ایشان به دربند رفتند. هنوز از همراهان ایشان اطلاعی بدست نیامده است.
روزنامه داد -  شنبه 10 بهمن 1321

فروغی زندگی را بدرود گفت

پس از سه هفته بیماری دیشب ساعت 9 بعد از ظهر آقای محمدعلی فروغی (ذکاء الملک) وزیر دربار و نخست‌وزیر اسبق ایران، این جهان را بدرود گفت و یکی از رجال مجرب، پاکدامن و دانشمند را ملت ایران از دست داد.
فروغی یکی از شخصیت‌های برجسته و بزرگ سیاسی این کشور بشمار می‌رفت و مرگ او با این قحط‌الرجالی که اکنون در کشور ما مشاهده می‌شود یکی از ضایعات فراموش نشدنی ملت ایران است. فروغی در عرصه سیاست، دیپلماتی محتاط و متفکر و مدیر و متین بوده چه رجال داخلی و چه سیاستمداران و دیپلمات‌های بیگانه همه به شخصیت ممتاز و عالی او ایمان داشتند و احترام می‌گذاشتند.این مرد نامور در میدان ادب و حکمت هم فیلسوفی عالیمقدار و ادیبی بزرگوار بود، قلم توانا و بیان شیوا و منطق استوار او کم‌نظیر بود.فروغی در دوران حیات خود به کرات پست‌ها و مقام‌های مهم و حساس این کشور از قبیل وزارت، سفارت، ریاست و نمایندگی مجلس را برعهده داشت.قدرت منطق و حسن تعبیر و بیان و قلم توانای فروغی که حکایت از فکر دوربین و عمیق و پخته وی می‌نمود در میان تمام رجال سیاسی اخیر ایران بی‌نظیر بود و از این‌رو در میان رجال و صدور نامور ایران باید فروغی را ردیف صاحب بن عباد و خواجه نظام الملک و قائم مقام فراهانی نام برد.در واقعه سوم شهریور هنگامی که تمام شیرازه‌های امور اجتماعی کشور از هم گسیخته بود و وحشت و اضطراب غریبی تمام مردم این مرز و بوم را فرا گرفته بود، هنگامی که همه در صدد تهیه وسایل فرار یا یافتن گوشه‌ای برای پنهان کردن خود بودند، فروغی با وجود کبرسن و ضعف و ناتوانی از گوشه عزلت و انزوا بیرون آمده زمام کشور را در دست گرفت و سینه خود را سپر تیر حوادث نمود.
روزنامه اطلاعات - جمعه 6 آذر 1321

خودداری آب‌فروشان تهران از پخش آب قنات شاه

صاحبان بشکه‌های آب قنات شاه که متصدی رساندن آب خوراکی به خانه‌ها، میهمانخانه‌ها و آداب هستند از بامداد دیروز ناگهان دست از کار کشیده و از بردن آب خودداری کرده‌اند. براثر این اقدام قسمت اعظم اهالی تهران که آب خوراکی خود را نیز مانند هرچیز خوراکی دیگر روزانه و ‌بتدریج تهیه می‌کنند در مضیقه سختی قرار گرفته‌اند. آنهایی که قدری محتاط ‌تر هستند هنوز به انتظار آب شاه از استعمال آب‌های دیگر خودداری کرده‌اند. علت خودداری از حمل آب، اختلافی است که بین صاحبان بشکه‌ها و متصدیان و مأموران قنات شاه پیدا شده ولی چگونگی امر هنوز معلوم نشده و معلوم نیست که مردم تا کی باید برای آب دچار زحمت باشند.
روزنامه کوشش – سه‌شنبه 17 آذر 1321