صادرات نفت به چین 12 برابر شد

گروه اقتصادی / بررسی آمار منابع ثانویه بازار نفت نشان می‌دهد که صادرات نفت ایران به چین –بزرگ‌ترین مشتری سنتی نفت ایران- در سال‌های اخیر به زیر 100 هزار بشکه در روز رسیده بود. یعنی زمانی که امریکا از برجام خارج شد و صنعت نفت ایران را تحریم کرد. این روند کاهشی تا پایان دولت دوازدهم هم ادامه داشت. درحالی که چین از تحریم‌های امریکا به دلایل سیاسی و تجاری تبعیت نمی‌کرد. اما از ابتدای دولت سیزدهم شرایط تغییر کرد. به طوری که در یک برهه از زمان، صادرات نفت ایران به چین به حدود یک میلیون بشکه در روز رسید. براساس آمار اوپک و همین طور شرکت‌های ردیاب نفتکش‌ها، میانگین صادرات نفت ایران به چین در این دولت به 617 هزار بشکه در روز رسیده است. آمار رویترز نیز نشان می‌دهد که میانگین 3 ماه اخیر بیش از 700 هزار بشکه در روز بوده است.
کارشناسان بر این باورند که علت این افزایش صادرات، تغییر در روابط تهران و پکن در دولت جدید بوده است. به عبارتی، نحوه تعامل دولت قبل با چین به گونه‌ای بود که این کشور در حال حذف یا کمرنگ کردن ایران از معادلات اقتصادی خود بود؛ اما در این دولت با تغییر در دیپلماسی سیاسی و اقتصادی کشور، چین بار دیگر به بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران تبدیل شد. حتی اکنون که روسیه نفت خود را با تخفیف به بازار چین عرضه می‌کند، بازار ایران از بین نرفته است.
گزارش رسانه‌های بین‌المللی از افزایش صادرات به چین
اگرچه آمار دقیقی از میزان صادرات نفت ایران به چین وجود ندارد و این صادرات در بازار خاکستری انجام می‌شود؛ اما برآورد شرکت‌ها و گزارش رسانه‌های بین‌المللی از روند افزایشی آن در 10 ماه اخیر خبر می‌دهد. برای مثال، پایگاه خبری اویل پرایس در گزارشی با عنوان «Iran’s Oil Exports Surge In June» می‌نویسد: «تخمین زده می‌شود که صادرات نفت خام ایران به چین بین اول ژوئن تا 19 ژوئن به طور متوسط ​​به 961 هزار بشکه در روز افزایش یافته است. این کشور با وجود بن‌بست دیپلماتیک بر سر توافق هسته‌ای، صادرات به بازار اصلی خود یعنی چین را افزایش داده است.»
این رسانه عنوان می‌کند: «نه تنها چین واردات نفت ایران را افزایش داده؛ بلکه حتی اداره کل گمرک چین در ماه‌های اخیر 3 بار به‌صورت رسمی واردات نفت ایران را گزارش داده است.» در همین حال، رویترز در گزارشی نوشته است که چین واردات نفت از روسیه، ایران و ونزوئلا را افزایش داده و در عوض واردات نفت از آفریقا، برزیل و امریکا کاهش داشته است. طبق این گزارش، صادرات نفت ایران به چین معادل 7 درصد از کل واردات نفت چین و بیش از 750 هزار بشکه در روز است. بلومبرگ نیز با استناد به داده‌های کپلر از افزایش واردات نفت ایران توسط چین طی ماه‌های اخیر گزارش می‌دهد و بیان می‌کند که واردات در ماه مه و ژوئن (اردیبهشت تا تیر ماه) پس از کاهش جزئی در آوریل از 700 هزار بشکه در روز فراتر رفته است.
یک رسانه محلی چین نیز در خصوص این افزایش واردات نفت از ایران می‌نویسد: «به رغم تحریم‌های امریکا علیه ایران، چین نفت ایران را خریداری می‌کند. مدتی است که سطح واردات از ایران تقریباً معادل 7 درصد کل واردات نفت خام چین است. البته اغلب به‌عنوان تأمین‌کننده نفت از دیگر کشورها ظاهر می‌شود و ردیابی این نفت آسان نیست.»
اعلام آمار رسمی واردات نفت ایران در ماه‌های اخیر
چین از پایان سال 2021 میلادی تاکنون واردات 3 محموله نفت از ایران را به‌صورت رسمی اعلام کرده است. این حرکت به نوعی مخالفت چین با تحریم نفت ایران و تحریم‌شکنی این کشور قلمداد می‌شود. در این خصوص، تازه‌ترین داده‌های گمرک چین نشان داد که چین در ماه گذشته ۲۶۰ هزار تن نفت خام از ایران وارد کرده که سومین محموله نفت ایران از دسامبر گذشته است. به این ترتیب، آمار رسمی چین به گونه‌ای است که از سال 2018 تاکنون فقط در 3 ماه خرید نفت ایران را تأیید می‌کند و این 3 ماه نیز طی 8 ماه اخیر اتفاق افتاده است. چین حدود 10.3 میلیون بشکه در روز نفت وارد می‌کند و در دولت قبل سهم ایران از این بازار به حدود 100 هزار بشکه در روز رسیده بود.
زیان 20 میلیارد دلاری ایران از ضعف دیپلماسی
واردات نفت چین از ایران در هیچ دوره‌ای به اندازه سال‌های 1398 تا اوایل 1400 افت نکرده بود. این کشور در دوره تحریم‌های قبل که شامل تحریم‌های چندجانبه (قطعنامه‌های شورای امنیت، تحریم اتحادیه اروپا و امریکا) بود، نیز بین 430 هزار تا 480 هزار بشکه در روز از ایران نفت وارد می‌کرد. بعد از برجام و پیش از تحریم‌های امریکا این رقم به حدود 700 هزار بشکه در روز رسید. اما با آمدن ترامپ و خروج امریکا از برجام، میزان واردات نفت ایران توسط چین به 100 هزار بشکه در روز سقوط کرد و چین حاضر نبود برای مراوده با ایران کوچک‌ترین هزینه‌ای بپردازد. خبرگزاری فارس در این خصوص خسارت تخریب روابط دوستانه با چین در دولت حسن روحانی را حدود 20 میلیارد دلار برآورد می‌کند و می‌نویسد: «با یک محاسبه سرانگشتی می‌توان هزینه تخریب روابط ایران با چین در دولت روحانی را نسبت به دولت رئیسی محاسبه کرد. طبق محاسبات بر اساس میانگین قیمت نفت در سال‌های اخیر، خسارت رویکرد نادرست دولت روحانی با چینی‌ها در سال‌های 2019 تا 2021 به ترتیب 7.2، 8 و 4.8 میلیارد دلار بوده و عدم‌النفع قابل توجهی نصیب کشور شده که مجموع آن معادل 20 میلیارد دلار است. رویکرد سیاست خارجی دولت تدبیر و امید نه تنها در رفع تحریم‌ها ناتوان بود بلکه روابط ایران با کشورهای همسو را نیز تخریب کرد.» در این خصوص، علاءالدین بروجردی سفیر اسبق ایران در چین و رئیس گروه دوستی ایران و چین در مجلس نهم و دهم در گفت‌و‌گویی با خبرگزاری مهر عنوان می‌کند: «چینی‌ها در مقطع قبل از انتخاب ترامپ به ریاست‌جمهوری امریکا با توجه به شناختی که به‌عنوان عضو شورای امنیت سازمان ملل از تحولات جهانی داشتند، پیشنهاد بسیار خوبی را ارائه کردند. آنها اعلام کردند که تسهیلات 50 میلیارد یورویی در قالب فاینانس در اختیار ایران قرار خواهد گرفت و در پروژه‌های زیربنایی دیگر نیز سرمایه‌گذاری خواهیم کرد، لذا مذاکرات آغاز شد اما به‌دلیل دیدگاه غرب‌گرایانه، آنقدر هیأت چینی را معطل و اذیت کردند که قراردادی بسته نشد. نفر اول هیأت چینی، سفیر سابق چین در ایران بود. نفر دوم نیز از نزدیکان رئیس‌جمهور چین بود. پس از بازگشت هیأت چینی به کشورشان، آقای کاشان مشاور آقای آخوندی آب پاکی را روی دست هیأت چینی ریخت و گفت «خودتان را معطل نکنید.» سفیر سابق چین در ایران نامه‌ای به من نوشت که «شما اینگونه می‌خواهید از منافع ملی خود دفاع کنید؟ ما سه بار چنین تسهیلاتی را به روسیه داده‌ایم و این تسهیلات ویژه برای کشورهای نزدیک به ما است» این نامه به‌عنوان یک سند تاریخی است. نگاه آن دولت کاملاً غرب‌گرایانه بود. بعد از برجام با هول و وَلع برای پروژه‌های نفتی، به‌دنبال «توتال» و «شل» راه افتادند و در نتیجه هم سرمایه‌گذاری چین در ایران منتفی شد و هم خرید نفت کاهش یافت.
اما تحلیلگران بر این باورند که در ماه‌های اخیر بخشی از این روابط احیا شده و افزایش صادرات نفت به چین در ماه‌های اخیر ذیل همین رویکرد است. اگرچه بازاریابی و بازارسازی‌های شرکت ملی نفت در این دوره نیز در رشد صادرات به این بازار و دیگر بازارها بی‌تأثیر نبوده است.

برش

تولید و صادرات نفت ایران بازهم افزایش یافت

​​​​​​​تازه‌ترین گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) نشان می‌دهد که تولید نفت ایران در ماه اخیر میلادی (ژوئن) با افزایش 31 هزار بشکه‌ای به ۲ میلیون و ۵۷۵ هزار بشکه رسیده است. اگرچه این رقم رسمی نیست و برآورد منابع ثانویه بازار است اما تأیید می‌کند که صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر افزایشی بوده است. این بالاترین رقم اعلامی اوپک برای تولید نفت ایران از زمان خروج امریکا از برجام و تحریم نفت ایران است. گزارش ماه ژوئیه اوپک نشان می‌دهد ۱۳ عضو این سازمان در ماه ژوئن، ۲۸ میلیون و ۷۱۶ هزار بشکه نفت خام تولید کردند که ۲۳۴ هزار بشکه بیشتر از ۲۸ میلیون و ۷۱۶ هزار بشکه ماه مه بوده است. اخیراً رئیس‌جمهور فرانسه اعلام کرد که برخی از اعضای اوپک از جمله عربستان و امارات توان تولید بیشتر نفت خام را ندارند و بازار برای کاهش فشار ناشی از تحریم نفت روسیه باید سراغ تولیدکنندگان دیگر این سازمان مانند ایران و ونزوئلا برود. گفتنی است، قیمت نفت خام سنگین ایران بر اساس تازه‌ترین گزارش اوپک، در ماه ژوئن ۱۱۵ دلار و ۸۵ سنت بوده است. قیمت نفت روز گذشته و در زمان تنظیم این گزارش در مرز 100 دلار بود.