ترجمه شعر امروز فارسی فرض محال نیست

ارمغان بهداروند
شاعر
اگر فروتنی و فداکاری نیست شعر؛ پس چه می‌تواند باشد که رنج‌ بردن و عرق‌ ریختن شاعر هیچ دلیلی جز دیگردوستی و دیگرخوانی نمی‌تواند داشته باشد. این دیگران می‌توانند هر کجای جغرافیا و هر کجای تاریخ باشند اما با آنچه شاعر پیشنهاد می‌دهد، هم‌هوا و هم‌خون شوند. شعر و شاعران امروز ما بیش از همیشه با دیروز و امروز ادبیات جهان رفاقت دارند و در انتخاب این هم‌جهانی، جویای آناتی دیگر و عباراتی دیگرند. انتشار بی‌وقفه ترجمه‌های شعر مؤید همین جهان‌جویی و تازه‌طلبی است. بسیاری از این ترجمه‌ها‌ زاده زحمت خود شاعران است که به بضاعت کم و بیش خود، شعر شاعران دیگر ملل را بنا به درک و ذوق خویش به فارسی‌زبانان معرفی می‌کنند. بازتولید یک اثر به زبانی دیگر دشواری‌های خود را دارد. مترجم شعر باید به دو مؤلفه «درک زبان اصلی و معماری ادبی‌ اثر» و «احاطه بر نظام زیباشناسی شعر فارسی» چنان مسلط باشد که بازتولید اثر در قالب بازگردان شعری، مقبول مخاطبان باشد و به درک اثر منتهی شود. اگر شاعرمترجمان این روزگار می‌توانند پل ارتباطی شعر دیگر ملل باشند؛ این چشمداشت که بتوانند معرّف شعر هم‌زبانان خویش به دیگر زبان‌‌ها باشند، خطا نیست. قاعدتاً فرایند معکوس ترجمه نباید چندان دشوارتر از ترجمه شعر به زبان فارسی باشد. آنچه این ضرورت را به تأخیر انداخته است نه ناتوانی مترجمان و شاعرمترجمان که روی خوش نشان ندادن ناشران فرا مرزی‌ است. این اتفاق به اعتبارافزایی ادبی نیازمند است و تولیت دولتی ادبیات باید به‌ هموارسازی راه‌های ارتباطی و هدایت و حمایت مالی و معنوی این رویکرد بیندیشد و پا پیش بگذارد. روابط مطلوب فرهنگی ما با بسیاری از ملل منطقه می‌تواند امکان مناسبی برای انعقاد تفاهمات ادبی و تعاملات نشری باشد. تأسیس پایگاه‌های مشترک ادبی که مکلّف به شناسه کردن پدیده‌های دو طرف و فرصت‌آفرینی ادبی باشند، نخستین گامِ گذر از مهجوریت موجود خواهد بود. این وضعیت به آسانی در شهرهای مرزی شمال و جنوب و شرق و غرب قابل تحقق است و در ادامه می‌تواند به دورترها قد بکشد. انتخاب دقیق شاعران و دفترهای پرمخاطب شعر و مشاوره زبانی و ادبی به ناشران خارجی دخیل در این طرح، می‌تواند به شناسه کردن بیشتر ادبیات امروز منتهی شود. روزگار کرونا شاید بهترین زمان برای رونق‌ دادن به ترجمه شعر فارسی و مخاطب‌اندیشی فرا مرزی باشد. اگر سینما و موسیقی امروز می‌توانند از اقبال و استقبال دیگرملل برخوردار باشند، متأثر از بسترسازی‌های دولتی و اهتمام فردی است. مداومتی مؤثر که منتهی به معرفی چهره‌هایی بین‌المللی در هنر شده است که در کسوت کارگردان، بازیگر، داور و حتی دبیر رویدادها، شناخته شده‌اند. شعر امروز اگر در چرخه روابط فرهنگی بین‌الملل بازی داده شود حتماً در ادامه به بیشتر دیده شدن و بیشتر شنیده شدن ادبیات ایرانی منجر خواهد شد. راه را برای ترجمه شعر امروز فارسی به دیگر زبان‌ها هموار کنیم. اندک‌ هزینه‌های ارزی محتمل آن به بسیارسرمایه‌های انسانی تبدیل خواهد شد.