صدای کم رمق دانشجویان در دهه گذشته

هدی هاشمی
خبرنگار
بیش از 22 ماه از شیوع کرونا می‌گذرد و حالا چند ماهی است که دانشگاه‌ها باز شده است اما حال و هوای دانشگاه‌ها، بخصوص امروز که مصادف با 16 آذر است حتی به دوران قبل کم فروغ از کرونا نیز باز نگشته است. به‌عبارتی می‌توان گفت دانشگاه‌ها همچنان نیمه تعطیل است و خبری از تریبون‌های داغ و مناظرات جنجالی سال‌های گذشته - بخصوص در این ایام که به دانشجو اختصاص دارد- نیست. اگرچه برخی مسئولان ارشد کشور امسال به دانشگاه‌ها می‌روند اما کرونا و دلایل قبل از آن باعث شده تا چنین به نظر برسد که جنبش‌های دانشجویی همچنان در خواب زمستانی جریان‌های اجتماعی و سیاسی بمانند و با دوران اوج خود فاصله داشته باشند. هر چند برخی از فعالان دانشجویی بر این باورند که صدای تشکل‌های دانشجویی یک دهه‌ای است که شنیده نمی‌شود و دهه 90، دهه افول و رکود تحرکات دانشجویی بوده است.از نگاه این فعالان دانشجویی علت این بی‌رمقی، وابستگی به احزاب بوده که جای آزادی را گرفته و سطحی اندیشی جایگزین تفکر عمیق شده است.انگار در این سال‌ها فعالیت سیاسی در دانشگاه از اقبال  برخوردار نیست و خود دانشجویان هم آن مطالبه گری و شور وشوق فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی را ندارند.

جنبش دانشجویی: گذشته، حال و آینده

امیرعباس جعفری
دبیر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه شریف
پرده اول: ۱۶‌آذر ۱۳۳۲: نزدیک به چهار ماه از کودتای انگلیسی- امریکایی ۲۸ مرداد می‌گذرد. در این مدت، متعدد و به‌دعوت نهضت مقاومت ملی، تظاهراتی ضد استبدادی و ضد امریکایی برگزار شده است. در شرایط عادی‌سازی روابط ایران و بریتانیا که در دوران نخست‌وزیری دکتر مصدق و جریان ملی شدن صنعت نفت منقطع شده بود، اعلام می‌شود ریچارد نیکسون، معاون اول وقت ریاست جمهوری ایالات متحده، برای دیدار رسمی وارد ایران خواهد شد؛ جمعی از دانشجویان به سفارش نهضت مقاومت ملی، در سطح دانشگاه تهران و کلاس‌های درس به سخنرانی و اعتراض علنی می‌پردازند. دولت وقت با اعزام نیروهای ویژه امنیتی و ارتشی، اعتراضات را سرکوب و صدها دانشجو را بازداشت و زخمی می‌کند. طی شلیک گلوله در دانشکده فنی، مصطفی بزرگ‌نیا و احمد قندچی و مهدی شریعت‌رضوی به شهادت می‌رسند.
پرده دوم: 13 آبان ۱۳۵۸: انقلاب اسلامی ایران به‌تازگی پیروز شده و کشور درحال رسیدن به ثبات سیاسی و حکمرانی است. دولت موقت با بدنه متعلق به جبهه ملی، به ریاست مهندس مهدی بازرگان تشکیل شده، درکشمکش با گروه‌های سیاسی مختلف بالاخص قشر موسوم به دانشجویان خط امام قرار داشته و درصدد عادی‌سازی روابط با ایالات متحده و تنش‌زدایی بین دو کشور است. پایگاه‌های مردمی حامی امام خمینی(ره)، مطابق با اندیشه ایشان و طیف اسلام‌گرای کشور مخالف حضور کینه‌توزانه ایالات متحده در ایران به مانند دوره پهلوی هستند و نسبت به تحرکات هرگونه نیروی وابسته به امریکا، حساسیت بالایی دارند. محکومیت جمهوری اسلامی ایران به‌دلایل مسائل داخلی کشور، پناه دادن به محمدرضا پهلوی و دیدار برژینسکی با بازرگان و ابراهیم یزدی، این آتش خاموش را شعله‌ور می‌کند. دانشجویان پیرو خط امام در پانزدهمین سالگرد تبعید امام خمینی به ترکیه، سفارت امریکا را اشغال و دیپلمات‌های امریکایی را گروگان می‌گیرند. دولت وقت به‌دلیل عدم اختیار کافی در تصمیمات، که در این اشغال علنی‌تر شد، استعفا داده و از اداره کشور کناره‌گیری می کند.
پرده سوم: ۱۸ تیر ۱۳۷۸: دو سال از استقرار دولت اصلاحات می‌گذرد. روزنامه‌های زنجیره‌ای از توهین و بی‌اخلاقی به کمتر مقدساتی فروگذار می‌کنند. در این برهه روزنامه سلام، نامه محرمانه‌ای از سعید امامی به وزیر اطلاعات را منتشر می‌کند و به دستور دادگاه ویژه روحانیت توقیف می شود. این اتفاق بهانه‌ای می‌شود تا دانشجویان حامی جریان دوم خرداد، تظاهراتی را در کوی دانشگاه تهران سامان دهند. همزمان دفتر تحکیم وحدت به‌هدایت و شعله‌ور کردن اعتراضات می‌پردازد. به‌دنبال این اعتراضات، نیروهای امنیتی و انتظامی برای جلوگیری از آشوب و کنترل اعتراضات وارد دانشگاه می‌شوند.
پرده چهارم: اکنون: اگر به سه رخدادفوق نگاه مجددی بیندازیم، نمایش اثرگذاری اجتماعی دانشجویان در کلان‌ترین سطح ممکن را می‌بینیم. بحث بر سرانقلابی‌گری، انحراف، یا استکبارستیزی نیست؛ بحث، پویایی و اثرگذاری جنبش دانشجویی است؛ بحث، دغدغه‌های عظیم اجتماعی است؛ بحث، همزیستی کامل با بدنه مردمی است. در دورانی حضور داریم که جنبش دانشجویی سر در برف بحث‌های درون تشکیلاتی بی‌سرانجام کرده و حرکات اجتماعی خود بویژه عرصه ۱۶‌ آذر را محدود به حضورها، تجمع‌ها و مطالبات نمایشی، برای رفع تکلیف می‌کند. متأسفانه، این ایراد عملکردی در شرایطی به جنبش دانشجویی وارد است که قشر عظیمی از مدیران دانشگاهی و دانشجویان، بالکل از‌ شأن روز دانشجو که بایستی عرصه احقاق حق ومطالبه‌گری باشد، غافلند و به جشن، شادمانی و موسیقی برای گرامیداشت دانشجو قناعت می‌کنند!از طرف دیگر، کم نیستند استادانی که غایت دانشجوی پرورده دردانشگاه را «ایلان ماسک» می‌بینند و هرگونه دغدغه و مسأله اجتماعی و سیاسی ورای تخصص دانشجو را گناه کبیره شمرده و مرتباً این نگاه را به درون فضای دانشگاه‌ها پمپاژ می‌کنند. حرف سلبی صرف زدن، هنر نیست و نویسنده هم قصد آن را ندارد؛البته فرصتی بهتر از روز دانشجو برای زدن این تلنگرها وجود ندارد. وزارت علوم و قانونگذاران باید بستر فعالیت‌های غیر درسی دانشجویان را بیش از پیش فراهم کنند و نسبت به نشر دیدگاه تخصص‌گرایی محض حساسیت نشان دهند. فعالان دانشجویی نیز، نه مقطعی و با نگاه ابزاری به ملت، بلکه دائماً بین اقشار ملت حضورداشته و از فضای ایزوله پرهیز کنند و کیفیت عملیات خود را بهبود بخشند و از فضای رسانه‌ای و اپراتوری مرسوم خارج شوند. جنبش دانشجویی با این مسیر بیگانه نیست و امکان طی مجدد آن را دارد.

خواب زمستانه جنبش‌های دانشجویی

سید احسان هاشمی
سخنگوی انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران
16 آذر روز دانشــــــجــــو سالروز شهادت ۳ تن از دانشجویان دانشگاه تهــــران ســــــال‌هـــاست کــــــه الهــــــام بخـــــش استکبارستیزی خانواده بزرگ دانشجویان است. بعد از گذشت دهه‌ها از این اتفاق تاریخی، جنبش دانشجویی با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند. مجموع عوامل سیاسی واقتصادی و تعطیلی ۲ ساله صحن دانشگاه بواسطه حضور پاندمی کرونا، جنبش دانشجویی را به خوابی زمستانه فرو برده است؛ فضایی که می‌توان حدس زد مطلوب بعضی از گروه‌های خاص است، که دانشجو از فضای سیاسی و مطالبه گری اجتماعی دور شده و دانشگاه سیاست زدایی شود. این نکته نباید به فراموشی سپرده شود که دانشجو آینده پویای کشور است، نباید با تصمیمات و رفتار غیرعقلانی بر موانع بیشمار پیش روی جنبش دانشجویی افزود و عرصه را تنگ‌تر از وضع موجود کرد. در شرایطی که دانشگاه و جامعه را ناامیدی فرا گرفته است، اندک امیدی هست که با بهبود شرایط معیشتی و حرکت به‌سمت عقلانیت در فضای سیاسی، دمی تازه به پیکره نیمه جان جنبش‌های دانشجویی دمیده شود و این تنها راه نجات کشور از بحران‌های خودساخته است که نگاهی عقلانی به دانشجو و دانشگاه به‌وجود آید.
در برهه زمانی حساسی که در آن قرار داریم بیش از پیش ما نیاز به شنیدن صدای اقشار مختلف مردم توسط حاکمیت  داریم، تا شاید راهگشا باشد.

لزوم کاهش شکاف بین مردم و حاکمیت

محمد اسکندری
دبیرجنبش عدالت‌خواه دانشجویی
مهم‌ترین مسأله کشور شکاف بین مردم و مسئولان کشور است که این شکاف از دوره‌ها و در سال‌های قبل شروع شده است و امروز می‌شود گفت که به مرحله هشدار رسیده است. در این سال‌ها کشور درگیر مسائل مختلفی بوده است از اتفاقات دی ماه 96 تا مسأله آبان 98. مردم در هر دوره‌ای واکنش متفاوتی به سیاست و سیاستمداران داشته‌اند. فکر می‌کنم در این سال‌ها مردم یک حس بی‌پناهی در کشور دارند. آنها احساس می‌کنند صدایشان در ساختارهای مختلف کشور شنیده نمی‌شود، البته در این روزها ما شاهد اتفاقاتی در برخی از ارگان‌ها و سازمان‌ها هستیم تا بلکه این شکاف مردم با حاکمیت کمتر شود. مثلاً تغییراتی در سازمان صداوسیما انجام شده است ولی این تغییرات کافی نیست. در قوه قضائیه هم شاهد تغییرات مثبتی بودیم اما باید بدانیم که مردم صحنه سیاست را نگاه می‌کنند. به هر حال یکسری نیروهای سیاسی در کشور فعالیت می‌کنند. این افراد قرار است مسئولیت امور را در دست بگیرند و تغییرات و تحولات را در داخل کشور انجام دهند اما کارهایی انجام می‌دهند که مردم احساس مختلفی پیدا می‌کنند.مثلاً در داخل مجلس یکسری نماینده بودند که شعار اصلی‌شان شفافیت بوده است الان دو سال است که مسأله شفافیت در داخل مجلس مطرح است. ملت می‌گویند  یکسری افراد با یک وعده‌هایی می‌آیند و وقتی عملکرد را نگاه می‌کنند می‌بینند که آنها به وعده‌هایی که دادند عمل نمی‌کنند. مردم وقتی آنها را نگاه می‌کنند دلسرد می‌شوند. یا وقتی رفتار و زندگی یکسری از مسئولان را می‌بینند می‌گویند آنها چطور می‌توانند مشکلات معیشتی کارگران را بفهمند. به نظرم مسأله اصلی کشور بی‌اعتمادی مردم و شکاف بین آنها و مسئولان است. همه مسئولان و دستگاه‌ها باید به گونه‌ای رفتار کنند که اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی را برگردانند. مسئولان می‌توانند ساده زیست باشند و این ساده زیستی را به مردم نشان دهند به‌همین علت نقش جریان دانشجویی این است که بتوانند این خلأ را پر  و مطالبات مردم را پیگیری کنند. اتفاقاً ذهنیت و عملکردشان متناسب با این شرایط باشد. جریان دانشجویی باید با این وضعیت آرایش بگیرد و بتواند بر اساس این وضعیت خودش را تطبیق دهد و مطالبات خود، تولید ادبیات خود، گفتمان و کرسی‌های آزاد اندیشی را متناسب با این شرایط تنظیم کند.