فریبا خان‌احمدی
خبرنگار

​​​​​​​ 
 می‌‌خواهند فرم بدن، صورت و حتی مدل گوش و لب‌ها، سایز کمر، دور شکم‌شان و... شبیه فلان هنرپیشه ترکیه‌ای یا‌ هالیوودی شود. آنها از اجزای صورت، بدن، شکل و پهلو و... راضی نیستند. سلفی‌ها و تصاویر خوش رنگ و لعابی که هر روز در فضای مجازی منتشر می‌‌شود و... همه به این نارضایتی‌ها دامن زده است. این افراد برای رسیدن به صورت‌های اینستاگرامی نیاز به یک تیغ جراحی دارند، کافی است با یک کلیک ساده عنوان «جراحی زیبایی» را در گوگل سرچ کنید و با انبوهی از جراحی‌های صورت، بینی، پیکرتراشی، لیفت و... مواجه شوید که هر کدام شیوه‌های عجیبی را برای رسیدن به زیبایی پیشنهاد می‌‌دهند. آگهی‌هایی که پر است از جملات فریبنده برای اغوا و ترغیب افراد به این جراحی‌ها. پزشک نماهایی وجود دارند که ادعا می‌‌کنند می‌‌توانند با روش‌ها و ابتکارات خاص‌شان دور کمر افراد را باریک کنند، گونه‌هایشان را بشکافند و چال گونه ایجاد کنند یا فرم گوش‌های شان را کوچک کنند. خلاصه که کوچک‌ترین و پیش پا افتاده‌ترین ایرادهای ظاهری برای این گروه از مشتریان تبدیل به دغدغه‌ای برای یافتن افراد دست به تیغ می‌‌شود. ولع به زیر تیغ رفتن و افزایش میل و رغبت مردم برای عمل‌های زیبایی موجب ایجاد درآمد فوق‌العاده و به تبع آن رشد چشمگیر مراکز انجام دهنده جراحی‌های زیبایی شده است، اما این مسأله خطرات و عوارض این دست از جراحی‌ها را هم افزایش می‌‌دهد چرا که  طبق آمار منتشر شده در کشور ترکیه که جمعیتی مشابه ایران دارد حدود 800 فوق تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی وجود دارد اما این آمار در ایران 260 فوق تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی را نشان می‌‌دهد. بنابراین با افزایش تقاضای بازار جراحی‌های زیبایی تعداد پزشکان جراح زیبایی نمی‌تواند جوابگوی حجم انبوهی از متقاضیان باشد. نتیجه هم آن می‌‌شود که طرفداران عمل‌های زیبایی ممکن است به هر مرکز معتبر و غیر معتبری مراجعه کنند.
 تعدد و گوناگونی عمل‌های زیبایی نیز در رشد قارچ گونه مراکز انجام دهنده زیبایی مؤثر است؛ بوتاکس، تزریق ژل و فیلر، تزریق چربی و ساکشن، لیفت صورت و فرم دهی دور کمر و ده‌ها عمل دیگر که این روزها هر کدام متخصص‌های جداگانه‌ای برایشان پیدا شده است. در چنین شرایطی که هر روز روش‌های جدیدی به لیست بلندبالای جراحی‌های زیبایی اضافه می‌‌شود علاوه بر پزشک‌نماها، حالا آرایشگران نیز پا در میدان جراحی‌های زیبایی گذاشته و با تبلیغات اغوا کننده مشتریان‌شان را برای تزریق ژل لب، بوتاکس، تغییر فرم بینی، رنگ لب و... ترغیب می‌‌کنند. در چنین وضعیتی که زیر پوست شهر افرادی ناآشنا، غیر پزشک و جراح زیبایی دست به تیغ می‌‌شوند آمار دقیقی از خطاها و قصور جراحی‌های زیبایی را نمی‌توان به درستی تخمین زد با وجود این، موضوع شکایات پزشکی به سمت جراحی‌های زیبایی و ترمیمی شیفت پیدا کرده است. این روزها نمونه‌های مربوط به ایجاد عوارض شدید و موارد فوت بر اثر دخالت در جراحی‌های زیبایی یا عارضه حاصل از عمل زیبایی در فضای مجازی زیاد است.
اگرچه آمار دقیق شکایات ثبت شده در حوزه جراحی‌های زیبایی را نمی‌توان اعلام کرد، اما شکایت از جراحی زیبایی به استناد آمارهای منتشر شده از سازمان پزشکی قانونی کشور در رتبه نخست شکایت‌های قصور پزشکی در تهران قرار دارد. البته در کل کشور، شکایت از قصور پزشکان در حوزه زنان و زایمان رتبه نخست را دارد. این آخرین اظهارنظری است که سال گذشته از سوی مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران اعلام شد. آنچنان که شهریور سال گذشته سرپرست دادسرای جرایم پزشکی در مورد بیشترین تخلفات و قصور پزشکان گفت: «بیشترین آسیب‌ها مربوط به اعمال جراحی‌های زیبایی و پلاستیک است و متأسفانه در این مورد ما پرونده‌هایی ناشی از تلفات جبران‌ناپذیر و حتی فوت شهروندان را نیز داشته‌ایم.»
 شیفت شکایات پزشکی به سمت جراحی‌های زیبایی
دکتر محمدرضا خردمند معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور درباره افزایش خطا و قصور ناشی از جراحی‌های زیبایی به «ایران» می‌‌گوید: در سال‌های اخیر تعداد شکایات از پزشکان و محکومیت‌ها افزایش معناداری پیدا نکرده، بلکه با شیب مختصری همراه است. به‌طور میانگین سالانه ۵ تا ۷ درصد شکایات پزشکی افزایش پیدا می‌کند اما نکته قابل توجه، تغییر موضوع شکایات پزشکی است که به سمت جراحی‌های زیبایی و ترمیمی شیفت پیدا کرده است، البته به همین میزان نیز شکایت از دندانپزشکان و متخصصان زنان و زایمان در صدر رشته‌های پرقصور پزشکی قرار دارند. البته دکتر خردمند در همین زمینه تأکید می‌‌کند که سازمان نظام پزشکی کشور در حال بررسی آخرین آمار مربوط به خطاهای پزشکی است و تا دو هفته آینده آخرین آمار تجمیعی در این زمینه را منتشر خواهد کرد. با این حال و صرفنظر از جزئیات آمارهای جدید، الزاماً شکایات پزشکان از یک الگوی ثابت پیروی می‌‌کند. در هر حال اخبار منتشر شده از سوی دادسرای جرایم پزشکی نشان می‌‌دهد تعداد مراجعان به دادسرای جرایم پزشکی با عوارضی از قبیل عفونت‌های شدید ناشی از تزریق چربی و ژل، چسبندگی تیغه بینی و ورم و کبودی صورت رو به افزایش است. در همین زمینه دکتر بابک نیکومرام رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی به «ایران» می‌‌گوید: میل به تغییر غیر متعارف صورت و فرم بدن در جامعه زیاد شده و لازم است بسیاری از اقدامات زیبایی تحت کنترل دربیاید. از طرفی رشته‌های جراحی که مجاز به انجام جراحی‌های زیبایی هستند، باید به صورت حرفه‌ای دوره‌های آموزشی را سپری کنند. دکتر نیکومرام معتقد است: برای آنکه بتوان دخالت پزشک نماها و افراد ناآشنا به عمل‌های زیبایی تهاجمی و غیرتهاجمی را کم کرد، باید ضمن بالا بردن سطح آگاهی مردم، همچنین نظارت بر کلینیک‌های سرپایی و مطب‌های برخی پزشکان عمومی را افزایش داد. از طرفی او تأکید می‌‌کند که چنانچه نظارت‌ها قوی باشد و رشته‌های مجاز جراحی‌های زیبایی به صورت حرفه‌ای دوره‌های آموزشی را سپری کنند، از دخالت دیگر رشته‌های پزشکی در جراحی‌های زیبایی جلوگیری می‌‌شود و با این شیوه می‌‌توان آمار جراحی‌های زیبایی را به شکل دقیق رصد کرد.
اگر پای صحبت‌های شاکیان پرونده‌های قصور پزشکی مرتبط با جراحی‌های زیبایی بنشینید متوجه این نکته خواهید شد که یکی از دلایل بالا رفتن افزایش شکایت‌ جراحی‌های زیبایی این است که بسیاری از افرادی که عمل جراحی زیبایی انجام می‌دهند نه تنها مجوز و تخصص و صلاحیت این کار را ندارند، بلکه استانداردهای فضای جراحی زیبایی نیز رعایت نمی‌شود. برای مثال به ‌دلیل تجارت و سودآوری بالا گاهی می‌بینیم دندانپزشک، تخصص اصلی‌‌اش را رها کرده و بوتاکس یا ژل تزریق می‌کند یا پزشک عمومی با راه‌اندازی کلینیک‌هایی با شهرت دهان پرکن روزانه تعداد زیادی جراحی زیبایی انجام می دهد، در چنین شرایطی واضح است که آمار شکایت‌ها باید بالا برود.
جراحی زیبایی، عمل فانتزی نیست
دکتر محمدرضا بیات استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس سابق انجمن جراحان فک و صورت در پاسخ به این سؤال که به طور کلی جراحی زیبایی با چه امکانات و از سوی کدام رشته‌های تخصصی جراحی باید انجام بگیرد، به «ایران» می‌‌گوید: طبق مجوزهایی که از سوی وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی کشور به منظور جراحی‌های زیبایی صادر می‌‌شود، چیزی به نام جراحی زیبایی نداریم، بنابراین بر اساس دستورالعمل وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی تنها گروه متخصصان گوش، حلق و بینی، جراحان و فوق جراحان پلاستیک و همچنین جراحان و متخصصان فک و صورت رسماً اجازه انجام اعمال جراحی زیبایی را دارند.
او در ادامه می‌‌افزاید: اینکه چه کسی مجاز به جراحی زیبایی به طور عام است، باید بگوییم کسی که جراحی خوانده باشد و شماره نظام پزشکی داشته باشد، طبق مصوباتی می‌‌تواند اقدام به جراحی کند. جراحی زیبایی صورت توسط جراح پلاستیک، جراح دهان و فک و صورت و جراح گوش و حلق و بینی انجام می‌‌شود، اینها را اصطلاحاً «اورلپ» یا همپوشانی بین جراحی‌ها می‌‌گویند. برای مثال جراحی بینی در حیطه اقدامات گوش، حلق و بینی و جراحی فک و صورت در حیطه رشته جراحی فک و صورت پررنگ‌تر است اما بدان معنا نیست با هم همپوشانی ندارند. از طرفی جراحی عمومی مادر همه این جراحی‌ها بوده ولی هنوز انجام جراحی زیبایی از سوی جراح عمومی مورد مناقشه است.
او درباره اینکه کجا جراحی‌های زیبایی باید انجام شود، عنوان می‌‌کند: این موضوع بستگی به نوع جراحی دارد، در واقع مکان جراحی به وسعت جراحی بستگی دارد. مراکز جراحی محدود می‌‌توانند عمل بینی و برخی جراحی‌های فک و پروتز یا لیفت را انجام دهند. در بیمارستان‌های جنرال نیز همه نوع جراحی‌ها انجام می‌‌شود. مراکز جراحی محدود دستورالعمل خاصی دارند و عموماً هر نوع عمل زیبایی خارج از دستورالعمل‌ها تخلف محسوب می‌‌شود و باید دستگاه‌های نظارتی به این مراکز نظارت کنند، از طرفی ما در قانون  چیزی به نام کلینیک نداریم، اینکه روی سردر برخی مراکز درمان از اصطلاح کلینیک استفاده می‌شود غلط است. در کشور ما چهار عبارت مطب، مرکز جراحی محدود، درمانگاه و بیمارستان تعریف شده است. در به اصطلاح کلینیک‌ها یا درمانگاه و مطب خصوصی نیز گاهی برخی اقدامات مشخصی تعریف شده است، برای مثال برداشتن خال یا عمل پلک ساده را می‌‌توانند انجام دهند اما طبق دستورالعمل معاونت درمان عمل بینی و سینه کاملاً ممنوع است.
به گفته وی، جراحی شکم از سوی جراحی پلاستیک انجام می‌‌شود و چون خارج از حیطه صورت است طبیعی است که جراح فک و صورت نباید عمل زیبایی دیگری انجام دهد، چون آموزرش ندیده است در اینجا همپوشانی حساب نمی‌شود. در مواردی از جمله عمل بینی و پلک، همپوشانی در جراحی وجود دارد و هر سه رشته آن را انجام می‌‌دهند، علی رغم اینکه تمرکز بر برخی اقدامات از سوی برخی جراحی‌های بیشتر است اما منع قانونی وجود ندارد.
این استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی تهران تأکید می‌‌کند که جراحی زیبایی را نباید تنها یک جراحی فانتزی تلقی کرد برای همین نیز کشور انگلیس در دستورالعمل جدیدی اعلام کرده جراحی زیبایی نوعی درمان است به شرط آنکه درست انتخاب شود و تکلیف کار روشن باشد.