نفیسه امامی
خبرنگار
عرصه کشاورزی شامل حوزه‌هایی است که توسعه و پیشرفت در آن، نقش بسزایی در تأمین محصول بیشتر با کیفیت بالاتر ایفا می‌کند. در همین راستا مکانیزاسیون کشاورزی به‌عنوان یک رویکرد اساسی در تولید محصولات کشاورزی مطرح می‌شود چراکه اهدافی نظیر سرعت بیشتر در عملیات کشاورزی، کاهش هزینه‌های تولید و سختی کار، مدیریت مصرف نهاده‌های کشاورزی و کاهش مصرف آب با توجه به بروز خشکسالی در کشور را محقق می‌کند.
استفاده از ماشین به‌طور میانگین نقش 50 تا 60درصدی را در کاهش هزینه‌های تولید دارد و در تولید پایدار بسیار تأثیرگذار است. همچنین نقش مکانیزاسیون در افزایش تولید محصولات کشاورزی و بهره وری در حدود 35درصد است که ناشی از حضور ماشین در فرایند تولید است. بنابراین پرواضح است مکانیزه شدن کشاورزی یکی از الزامات و مؤلفه‌هایی است که علاوه بر رشد در تولید، به بازدهی و سودآوری بیشتری منجر خواهد شد و ضریب توسعه در این بخش را ارتقا می‌دهد، درحالی که در نقطه مقابل با کشاورزی سنتی مقدور نخواهد بود.
تجهیزات نشاکاری، کمباین، دستگاه‌های بذرکار و آبیاری مکانیزه، نمونه‌هایی از ادوات مکانیزه کشاورزی به شمار می‌روند که به فراخور شرایط و عرصه‌های مرتبط با زراعت و کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند و در سایه استفاده از این تجهیزات، دامنه و وسعت هر چه بیشتری از اراضی، زیر کشت و برداشت می‌روند.
طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی، هم‌اکنون حدود ۱۰درصد از گاوداری‌های کشور مجهز به سیستم‌های نوین شیردوشی هستند. در حوزه سمپاشی هم بیش از ۲۵درصد عملیات سمپاشی به شیوه نوین است، ضمن اینکه روند توسعه تکنولوژی در سال‌های اخیر و شاید در نیم دهه اخیر در بخش کشاورزی بسیار سریع شده است. از سوی دیگر در حال حاضر هیچ سمپاشی غیراستانداردی از حدود 7سال گذشته در کشور وجود ندارد و همه استاندارد‌سازی شده‌اند.
کامبیز عباسی رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی پیش‌تر در گفت‌و‌گویی درباره اعتبارات اختصاص یافته به مکانیزاسیون در بخش کشاورزی گفته بود: ۶۰هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری در بخش مکانیزاسیون کشاورزی کشور در سال 1400 انجام شده که بیشترین حجم سرمایه‌گذاری در این بخش در دهه‌های اخیر بوده است. ضمن اینکه ۸۰درصد اعتبارات بخش مکانیزاسیون کشاورزی از محل تسهیلات ارزانقیمت بانکی دراختیار کشاورزان قرار گرفت تا ادوات، ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز خود را خریداری کنند.
وی پیش‌بینی کرده است در سال ۱۴۰۱ بیش از ۷۵هزار میلیارد ریال در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی کشور سرمایه‌گذاری شود که در افزایش تولیدات، کاهش هزینه‌ها و تجاری‌سازی کشاورزی مؤثر خواهد بود.
دولت از سال گذشته فروش نقدی تراکتور را نیز در دستور کار قرار داده بود و بیش از ۵۸هزار تراکتور دراختیار کشاورزان گذاشته است. اعتبارات برای مکانیزاسیون‌سازی در سال 1400 نسبت به سال گذشته ۹.۵برابر بیشتر شد و ۲۵مدل پهپاد کشاورزی از سوی ۲۵شرکت به کشاورزان کشور عرضه می‌شود که بخش عمده‌ای از آنها تولیدات داخلی هستند.
افزایش صادرات تجهیزات کشاورزی
ضریب و دامنه پیشرفت ایران در بخش تولید تجهیزات، ادوات و ماشین‌آلات مکانیزاسیون زراعی و کشاورزی به میزانی رسیده است که اکنون کشورمان به‌عنوان یکی از کشورهای تولیدکننده ادوات کشاورزی و خدمات فنی و مهندسی در میان کشورهای همسایه محسوب می‌شود.
یکی از اتفاقات قابل قبول در سال ۱۴۰۰ صادرات تجهیزات و ماشین‌آلات کشاورزی شرکت‌ها و تولیدکنندگان به کشورهای دیگر است زیرا اکنون بالغ بر ۳۰۰واحد تولیدی در این حوزه فعالیت دارند و صادرات تولیدات آنها هم بازار را با هیچ‌گونه کمبودی در این حوزه مواجه نمی‌کند. این شرکت‌ها توانسته‌اند به واسطه ابتکارات جدید، تولیدات تازه‌ای را بر اساس نیاز و اقلیم کشور ارائه بدهند و در این امر نیز موفق بودند.
بومی‌سازی جزو مؤلفه‌های مهمی در عرصه کشاورزی است که می‌تواند قیمت محصول نهایی را نسبت به نمونه‌های خارجی کاهش دهد، پیرو همین مسأله بومی‌سازی ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته کاربردی در صنعت کشاورزی، گام بزرگی برای خوداتکایی کشور از بازار واردات محسوب می‌شود.
تولید تجهیزات و ماشین‌آلات مورد استفاده در صنایع، فرایندی پیچیده است اما با حمایتی که دولت می‌تواند از طریق ارائه تسهیلات با بهره پایین بانکی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان داشته باشد، از بخش مکانیزاسیون کشاورزی به طور جدی حمایت خواهد شد.
صنعت مکانیزاسیون تأثیرات عمده‌ای در تولید نهاده‌ها، سم، کود، شیوه‌های تولید و حوزه صنایع غذایی دارد که به امنیت غذایی کشور کمک ویژه‌ای می‌کند و بدون‌شک هر موضوعی که با مسأله امنیت غذایی کشور مرتبط باشد، دارای اهمیت خواهد بود. در نتیجه‌گیری این بحث بر نکته مهم الزام بر داشتن نگاه ویژه‌تر به مکانیزاسیون در عرصه کشاورزی تأکید می‌شود تا با عبور از شیوه‌های سنتی، تولید محصولات باکیفیت در ازای استفاده کمتر از آب و نهاده‌ها، صورت بگیرد.

امین محمودی
 خبرنگار
غلامرضا تقوی، مدیرکل دفتر امور گلخانه، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران» در خصوص سیاست‌ها، برنامه‌ها و عملکرد این دفتر اظهار کرد: اساساً محوریت تولید و توسعه گلخانه‌ها در کشور ارزآوری از طریق صادرات محصولات کشاورزی است.
وی افزود: عمده محصولات کشاورزی از جمله فلفل دلمه، خیار و گوجه فرنگی تولید شده در گلخانه‌های کشور به دیگر کشورها صادر می‌شوند و عمدتاً تمامی استانداردها و پروتکل‌های مقاصد صادراتی در آن لحاظ می‌شود.
مدیرکل دفتر امور گلخانه، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی تصریح کرد: در سال گذشته 20 هزار هکتاراز گلخانه‌های کشور به زیر کشت محصولات کشاورزی رفته که از این میزان 3 میلیون و 500 هزار تن محصول برداشت شده است.
تقوی اظهار کرد: تولید فلفل دلمه از سطح گلخانه‌های کشور در سال گذشته به 220 هزار تن رسیده که 150 هزار تن آن به کشورهای اوراسیا از جمله روسیه، ازبکستان، قرقیزستان و ارمنستان و بخش دیگری از این محصول نیز به کشورهای حوزه  خلیج فارس از جمله امارات، قطر، بحرین و عمان صادر شده است.
وی به صادرات سبزی و صیفی‌جات در سال گذشته نیز اشاره کرد و گفت: میزان تولید سبزی و صیفی در گلخانه‌های کشور در سال گذشته 5/3 میلیون تن بوده است که این میزان در سال جاری حدود 20 درصد افزایش خواهد یافت و به بیش از 8/3 میلیون تن خواهد رسید که از این میزان، 750 هزار تن آن صادر می‌شود.
به گفته تقوی بیشترین میزان اشتغالزایی و سطح زیر کشت محصولات گلخانه‌ای به خیار (62 درصد)، گوجه فرنگی(20 درصد) فلفل دلمه (15 درصد) و مابقی به بادمجان و دیگر محصولات اختصاص دارد.
مدیرکل دفتر امور گلخانه، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: صادرات فلفل دلمه به روسیه و حواشی ناشی از آن به‌دلیل جابه‌جایی دولت‌ها صورت گرفت و خوشبختانه اواخر سال گذشته این مشکل حل شد تا 1300 گلخانه در سراسر کشور به تولید خود و 12 هزار نفر در کشور به فعالیت در این حوزه ادامه دهند.  وی افزود: استانداردهای صادراتی و وارداتی هر کشوری طی زمان‌های مختلف تغییر می‌کند و این موضوع یک امر طبیعی در سراسر جهان تلقی می‌شود به همین دلیل چون کشاورزان از لیست سموم مورد تأیید اتحادیه اروپا که اندکی با لیست سموم مورد تأیید روس‌ها تفاوت داشت، استفاده کردند این مشکل رخ داد.
تقوی در ادامه خاطرنشان کرد: هدف اصلی کشت بسیاری از محصولات کشاورزی در کشورمان بازار روسیه است بنابراین دولت سیزدهم با توسعه روابط با مسئولین روسیه از طریق مذاکرات و تعاملات سازنده توانست بخش زیادی از بازار واردات محصولات کشاورزی این کشور را از آن خود کند، این در حالی است که دیگر کشورها از جمله چین هنوز نتوانسته‌اند ممنوعیت صادرات بخشی از محصولات کشاورزی خود به روسیه را حل کنند.
به گفته مدیرکل دفتر امور گلخانه وزارت جهاد کشاورزی این وزارتخانه درصدد تنوع مقاصد صادراتی محصولات کشاورزی است چون تکیه کردن بر یک کشور بسیار شکننده بوده و می‌تواند در برخی موارد از جمله تحریم کشورمان، کشاورزان را بشدت متضرر کند.
وی افزود: در آینده‌ای نزدیک مانع ورود هرگونه محصول کشاورزی گلخانه‌ای بدون شناسنامه به بازار داخلی خواهیم شد و تمامی تولیدات در غرفه‌های میوه و تره‌بار باید دارای شناسنامه بوده و تحت‌نظر کارشناسان تولید و توزیع باشند.
تقوی عنوان کرد: میزان ارزآوری سالانه محصولات گلخانه‌ای ۱۷۵ میلیون دلار است که به نظر می‌رسد با توسعه کشت قراردادی در کشور در سال‌جاری ارزآوری صادرات محصولات گلخانه‌ای به 240 میلیون دلار برسد.
تقوی در ادامه با بیان اینکه در حوزه گلخانه‌های کشور به‌صورت مستقیم 250 هزار نفر و به‌صورت غیر مستقیم 700 هزار نفر مشغول به کار هستند، اظهار کرد: انتظار داریم حجم صادرات محصولات گلخانه‌ای کشور طی سال‌جاری 20 درصد افزایش یابد.
این مقام مسئول وزارت جهاد کشاورزی گفت: بیشترین حجم تولید سبزی و صیفی‌جات گلخانه‌ای مربوط به استان‌های تهران، اصفهان، یزد و جنوب کرمان بوده است.
وی در پایان با اشاره به اینکه سالانه 4 هزار تن قارچ به عراق و سایر کشورهای منطقه صادر می‌شود، گفت: بیش از 2 هزار و 800 واحد تولید قارچ در کشور مشغول به فعالیت هستند که در سال گذشته 180 هزار تن قارچ به بازار عرضه کردند و انتظار می‌رود حجم تولیدات آنها در سال‌جاری از 200 هزار تن فراتر رود.

مدیرعامل اتحادیه مرکزی تعاونی‌های روستایی و کشاورزی گفت: خرید توافقی در بحث محصولات کشاورزی جایگزین خرید تضمینی می‌شود.
صدرا اکبرخانی با بیان اینکه اتحادیه مرکزی تعاونی‌های روستایی و کشاورزی ایران حدود ۴میلیون و ۶۰۰ هزار عضو دارد، گفت: این شبکه بزرگ می‌تواند نقش مهمی در اشتغال پایدار ایجاد کند و وظایف بسیاری نیز بر عهده دارد.
وی با اشاره به جایگزینی خریدهای توافقی از طریق شبکه‌های روستایی به جای خرید تضمینی دولت گفت: اتحادیه‌های مرکزی تعاونی‌های روستایی و کشاورزی کشور در سال ۱۴۰۰، ۱۲ هزار تن سیب صنعتی خریداری کرد و سپس این سیب‌ها به صنایع تبدیلی برای تبدیل به پوره سیب و کنسانتره منتقل شدند. البته بخشی از آنها نیز صادر شد.
مدیرعامل اتحادیه مرکزی تعاونی‌های روستایی و کشاورزی اضافه کرد: به میزان هزار تن سیب درختی و ۴۵۰ تن کیوی از باغ‌های استان مازندران خریداری کردیم. ۲۱ تن خرمای استعمران نیز خریداری شد که بخشی از آن در بازار داخلی فروخته و بخشی نیز تحویل صنایع تبدیلی شد.
اکبرخانی با اشاره به اصل ۴۴ قانون اساسی که ٢۵ درصد سهم اقتصاد باید در اختیار تعاونی‌ها باشد، تصریح کرد: در سال‌جاری ۸ تن زعفران را از تابلوی بورس خریداری کردیم که این میزان در سال ۱۴۰۰، ۵۱ تن بود.
اکبرخانی در ادامه گفت: اتحادیه ۱۲ هزار تن گوجه فرنگی کشاورزان بوشهر را با قیمت ۲۷۰۰ تومان خریداری کرد. ۵۰۰۰ تن رب فله دشت مغان، ۶۵۰ تن برنج ارقام پرمحصول و ۱۲۰ تن برنج ارقام طارم نیز خریداری شد.
 وی با بیان اینکه از شهریورماه سال ۱۴۰۰ تا به امروز حدود ۱۲۰ هزار تن از انواع محصولات کشاورزی را به‌صورت توافقی خریداری کردیم، گفت: بخشی از این محصولات را در بازار داخلی فروخته‌ایم و بخشی نیز صادر شده است.
وی همچنین از افتتاح سردخانه ۵۰۰۰ تنی نیز خبر داد و گفت‌: در منطقه کهریزک تهران انبار ۵۰۰۰ تنی اتحادیه را تبدیل به سردخانه‌ کرده‌ایم که این سردخانه بزودی افتتاح می‌شود.
مدیرعامل اتحادیه مرکزی تعاونی‌های روستایی و کشاورزی عنوان کرد: سال گذشته اتحادیه به‌عنوان مباشر تقریباً یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن گندم از کشاورزان خریداری کرد که پیش‌بینی می‌شود این رقم امسال به ۲،۵ میلیون تن برسد.
اکبرخانی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به اینکه باید به سمت تولید محصولات کم آب‌بر برویم، گفت: کشاورز باید به این نتیجه برسد که کشت هندوانه و برخی صیفی‌جات و صادرات آن به نوعی صادرات آب است. در حال حاضر بحران کشور ما صادرات آب است. باید به سمت تولیدات محصولاتی برویم که آب کمتری مصرف می‌کنند.
 وی همچنین توضیحاتی درباره هوشمندسازی توزیع داد و گفت: از مبادی تولید، تولیدکنندگان محصولات کشاورزی را شناسایی و با آنها وارد مذاکره شده‌ایم تا بتوانیم با حذف دلالان و واسطه‌های غیر ضروری محصولات را به دست مصرف‌کنندگان برسانیم.
این مقام مسئول درباره اینکه طرح خرید توافقی برای گندم از چه زمانی اجرا می‌شود، گفت: با توجه به شرایط جهان و کشور و حساسیتی که در قبال گندم وجود دارد بعید می‌دانم در یک تا دو سال آینده این اتفاق بیفتد، زیرا جهان با بحران مواد غذایی روبه‌رو است و تمام کشور‌ها تلاش می‌کنند که ذخایر خود را تقویت کنند.
مدیرعامل اتحادیه مرکزی تعاونی‌های روستایی و کشاورزی در پایان با بیان اینکه توزیع هوشمند و حذف دلالی و واسطه گری در بخش کشاورزی باید انجام شود گفت: اتحادیه‌ها ظرفیت توزیع مناسب و عرضه مستقیم کالا از تولید به مصرف را دارند.