از این تاریخ برای رفاه اهالی و حصول گشایش در خواربار تهران به عموم ساکنین شهر از خانه دار یا نانوا آزادی داده می شود که بدون هیچگونه تشریفات و پرداخت مابه‌التفاوت گندم و آرد مصرف شخصی یا دکان خود را از خارج وارد نموده و مصرف نمایند. بدیهی است دکان های نانوایی نسبت به آنچه از خارج می آید مقید به رعایت نرخ رسمی خواهند بود. دکان های خشکه پزی ونان شیرمال پزی در مقام استفاده از آزادی که داده شده می توانند آرد مصرف دكان خود را وارد و به بهایی که خریدار طالب است آزادانه به فروش برسانند.
شهرداری تهران
روزنامه اطلاعات – 9 شهریور 1320

آگهی
بطوری که مشاهده می شود اغلب مغازه ها بسته و مردم از حيث تهيه احتياجات در زحمت هستند. فرمانداری نظامی بدینوسیله متذکر می‌گردد که عموم کسبه و مغازه داران بایستی به فوريت دكانها را باز و با گذاشتن کالای خود در دسترس مشتریان مشغول کار خود باشند. هر گاه از روز ۱۲ شهریور مغازه بدون جهت اقناع کننده بسته باشد صاحب مغازه مورد تعقیب واقع خواهد گردید.
فرماندار نظامی تهران - سپهبد احمدی
روزنامه اطلاعات- دوشنبه 10 شهریور 1320

بمنظور رفاه عامه در ساعات شب که عبور و مرور در شهر ممنوع است، مراتب زیر آگهی داده می شود:
 ۱-کسانی که محتاج به پزشک و یا ماما و یا دارو باشند در صورتی که داراي تلفون بوده باید به فوریت به کلانتری مربوطه تلفون نموده تا منظور آنها انجام شود.
۲- در مورد کسانی که دارای تلفون نیستند باید به اولین پاس خیابان مراجعه نموده پاسبان ها موظف هستند فورا كلانتري را مستحضر تا اقدام فوری به عمل آید.
٢- چون بواسطه مقررات فرمانداری نظامی تهران عبور و مرور در شهر ممنوع است در هر کلانتری همه شب يك دستگاه اتومبیل بطور كشيک آماده و حاضر است تا رفع احتياجات مردم از حيث دارو و پزشك فورا انجام شود.
فرمانداری نظامی تهران
روزنامه کوشش - جمعه 14 شهریور1320

 تهیه و تنظیم:حسن مجیدی

روزِ پس از اشغال
جلسه فوق‌العاده مجلس شورای ملی

دولت ایران که همزمان با آغاز جنگ دوم جهانی در ۱ سپتامبر ۱۹۳۹- ۹ شهریور ۱۳۱۸- سیاست بی‌طرفی را اتخاذ کرده بود، به بهانه رد درخواست مشترک انگلستان و شوروی در خصوص اخراج اتباع آلمان از کشور که حالت اولتیماتوم نیمه رسمی داشت، روز دوشنبه سوم شهریور ماه سال 1320 نیروهای شوروی از شمال و شرق و نیروهای انگلستان از جنوب و غرب، از زمین و هوا به مرزهای ایران یورش بردند. در جریان این تجاوز، ارتش ایران متلاشی و ایرانیان بسیاری کشته شدند. به‌دنبال این تجاوز ستاد ارتش با انتشار اعلامیه شماره یک، مردم ایران را در جریان حملات قرار داد و درساعت سه و نیم بعد از ظهر همان روز علی منصور نخست‌وزیر در جلسه‌ فوق‌العاده مجلس شورای ملی به ریاست آقای حسن اسفندیاری (محتشم السلطنه) گزارش خود را درباره یادداشت دولت‌های انگلیس وشوروی به دولت شاهنشاهی و تجاوز نیروهای مسلح آن دو کشور به مرزهای ایران را به استحضار نمایندگان رسانید:
رئیس مجلس: قرار بود جلسه ما روز یکشنبه نهم شهریور تشکیل شود ولی چون آقای نخست‌وزیر گزارشی را لازم بود به اطلاع مجلس شورای ملی برسانند، این بود که جلسه به طور فوق‌العاده تشکیل شد. نخست‌وزیر: مطالبی که حالا به اطلاع آقایان می‌رسد فقط برای گزارش جریانات اخیر و وقایعی است که روی داده است. به طوری که از ابتدای وقوع جنگ کنونی بنابر فرمان ملوکانه مقرر گردید، دولت شاهنشاهی بی‌طرفی ایران را اعلام نموده و با تمام وسایل و قوای خود، دقیقاً این سیاست را پیروی و بموقع اجرا گذاشته و با یک رویه صریح و روشنی در حفظ کشور از خطر سرایت وقایع جنگ و در صیانت از حقوق مشروع تمام دول که با ایران روابط دارند بویژه دول همسایه کوشیده است. چنانکه تا حال به هیچ وجه خطری در ایران از هیچ طرف به هیچ یک از آنها متوجه نگردیده است.  با این حال دولت انگلیس و بعد از اتفاق آن دولت با دولت شوروی، هر دو متفقاً اظهاراتی مبنی بر نگرانی از وجود یک عده آلمانی در ایران نمودند و دو نوبت در تاریخ 28 تیر و 25 مرداد [1320] برطبق اظهارات مزبور به وسیله‌ نمایندگان خود تذکاریه‌هایی تسلیم داشتند که اخراج قسمت عمده از آلمان‌های مقیم ایران را درخواست می‌کردند. در پاسخ این اظهارات، چه ضمن مذاکرات عدیده شفاهی و چه طبق تذکاریه‌های تاریخ هفتم مرداد و تاریخ سی‌ام مرداد [1320] کتباً اطمینان‌های کافی در مراقبت‌های دولت ایران نسبت به رفتار کلیه‌ اتباع بیگانه و عدم امکان بروز خطراتی از معدودی آلمانی که در ایران مشغول کارهای معینی هستند داده شد و برای مزید اطمینان دو دولت، اقدامات مقتضی برای کاستن عده معتنابهی از شمار آلمان‌ها به عمل آمده و به جریان افتاد و مراتب مکرر چه در تهران و چه در مسکو و لندن به مقامات مربوط دولت انگلستان و شوروی خاطرنشان و آن چه ممکن بود برای حصول اطمینان و روشن ساختن نظر آنها کوشش گردید.  متأسفانه با تمام این مجاهدات که دولت ایران به‌منظور حفظ امنیت و آسایش کشور و رفع نگرانی دولت همسایه خود نمود، در عوض حسن تفاهم و تسویه مسالمت‌آمیز قضیه، نتیجه این شد که نمایندگان شوروی و انگلیس، ساعت چهار صبح امروز به منزل نخست‌وزیر رفته و هر کدام یادداشتی مبنی برتکرار مطالب گذشته که جواب آنها با اقدامات اطمینان ‌بخش داده شده بود، تسلیم نموده و در این یادداشت‌ها، توسل خود را به نیروی نظامی اخطار کردند و مطابق گزارش‌هایی که رسیده، معلوم شد نیروی نظامی آنها در همان ساعت که نمایندگان مزبور در منزل نخست‌وزیر مشغول مذاکره بودند، به مرزهای ایران تجاوز نموده است. نیروی هوایی شوروی در آذربایجان به بمباران شهرهای باز و بی‌دفاع پرداخته و قوای زیاد از جلفا به‌ سمت تبریز اعزام شده‌اند. در خوزستان، قوای انگلیس به بندر شاهپور و خرمشهر حمله برده، کشتی‌های ما را غافلگیر نموده و صدمه زده‌اند و نیروی هوایی آن دولت به اهواز بمب ریخته. همچنین قوای انگلیس با وسایل موتوریزه فوق‌العاده زیاد از طرف قصرشیرین به سمت کرمانشاه در حرکت می‌باشند. قوای متجاوز در هر نقطه که با نیروی ارتش شاهنشاهی مواجه شده‌اند، طبعاً تصادف و زد و خورد هم رخ داده است.  دولت ایران برای روشن ساختن علت و منظور این تجاوزات، به فوریت مذاکرات و اقدامات به عمل آورده و منتظر نتیجه می‌باشد که البته به استحضار مجلس شورای ملی خواهد رسانید.
چون فعلاً منتظر نتیجه مذاکرات هستیم تقاضا شد در این جلسه غیر از استماع گزارش صحبتی نشود و بعد بموقع مجلس را برای استحضار از نتیجه مذاکرات و اتخاذ تصمیم خبر خواهیم داد. دولت لازم می‌داند به عموم افراد کشور توصیه و تأکید نماید که در این موقع باید کمال خونسردی و متانت را رعایت نموده و با رعایت آرامش رفتار نمایند.
*ختم جلسه
سه ساعت و سه‌ربع بعد از ظهر مجلس ختم و جلسه آینده به روز یکشنبه نهم شهریور موکول و دستور لوایح موجوده معین گردید.
روزنامه اطلاعات- دوشنبه 3 شهریور 1320

اطلاعیه ستاد ارتش از تجاوز قوای متفقین

1-ساعت 4 روز سوم شهریورماه ارتش شوروی در شمال و ارتش انگلیس در باختر و جنوب باختری مرز‌های کشور را مورد تجاوز و تعرض قرار داده‌اند.
2 - شهر‌های تبریز - اردبیل - رضائیه - خوی - اهر - میاندوآب - ماکو - مهاباد - بناب - رشت - حسن کیاده - میانه - اهواز و بندر پهلوی مورد بمباران هوایی واقع، تلفات وارده نسبت به مردم غیر نظامی زیاد و نسبت به نظامیان با وجودی که سربازخانه‌ها را بمباران می‌کنند معذلک تلفات نسبتاً کم بوده است. یک هواپیمای مهاجم در ناحیه تبریز در نتیجه تیراندازی توپخانه ضد هوایی سرنگون شده است.
۳- نیروی موتوریزه و مکانیزه شوروی در محور جلفا - مرند و پل دشت- ماکو - قره ضیاءالدین و نیروی موتوریزه و مکانیزه ارتش انگلیس در محور خانقین - قصر شیرین و نفتخانه - گیلان - آبادان - بندر شاهپور و قصر شیخ به تعرض پرداخته‌اند.
 4- نیروی دریایی شوروی در کرانه‌های دریای خزر و نیروی دریایی انگلیس در بندر شاهپور و خرمشهر تعرض نموده‌اند.
5- واحدهای ارتش شاهنشاهی که غافلگیر شده‌اند در حدود امکان به استقبال آنها شتافتند و در نقاط مختلف با آنها تماس حاصل نموده و به دفاع پرداختند و دو ارابه زره پوش مهاجم در منطقه باختر مورد اصابت و از کار افتاده و پیشروی مهاجمین را متوقف ساخته‌اند.
6- در کلیه مناطق شمالی و باختری روحیه اهالی بسیار خوب و عموماً تقاضای دخول در صفوف ارتش و حرکت به جبهه را برای دفاع از میهن می‌نمایند.
روزنامه کوشش- چهارشنبه 5 شهریور 1320


هشدار برای حفظ از خطر بمباران هوایی

در تعقیب تذکرات سابق به عموم اهالی آگهی می‌شود:
آگهی خطر هوایی در شب بوسیله خاموش شدن چراغ‌های برق و در روز بوسیله سوت داده می‌شود به این ترتیب که در مدت پنج دقیقه دو سوت با صدای کشیده متوالی زده می‌شود. هنگامی که خطر هوایی آگهی می‌شود اهالی باید دستور زیر را به دقت رعایت نمایند. تخلف‌کنندگان از این دستور شدیداً تعقیب خواهند شد.
1- کسانی که در خانه هستند از خانه بیرون نیایند و در زیرزمین یا پناهگاه‌هایی مانند آن بمانند.
2- اگر در کوچه یا خیابان هستند دور یکدیگر جمع نشوند و هر کدام خود را با سرعت و خونسردی به خانه برسانند.
3- کلیه وسائط نقلیه باید فوراً بطرف راست جاده یا خیابان رفته توقف نمایند. اگر شب باشد چراغ‌های خود را خاموش کنند و مسافرین باید به پناهگاه یا محل سرپوشیده بروند.
4 - اهالی باید فوراً تمام چراغ ها را خواه چراغ برق و خواه چراغ نفتی و حتی اجاق ها و کوره‌ها را خاموش کنند، به‌طوری که کمترین نوری دیده نشود.
5- در هر خانه یک اتاق، پرده سیاه از پارچه ضخیم کشیده شود که اگر هنگام شب موقع آگهی خطر هوایی اهل خانه محتاج به نور شدند در آن اتاق چراغ را روشن کنند و پرده‌های سیاه را جلو پنجره‌ها بکشند که روشنایی بهیچوجه از بیرون معلوم نباشد.
6- کسانی که در مغازه‌ها و بنگاه‌ها هستند تا پایان آگهی خطر در همان جا خواهند ماند.
7- اگر آتش‌سوزی رخ داد فوراً با تلفن ۸۸۸۷ و ۸۸۸۸ به اداره آتش‌نشانی اطلاع دهند.
8- اگر بمبی در نزدیکی کسی فرود آید فوراً روی زمین به سینه دراز بکشد و پس از تمام شدن صدای ترکیدن بمب فوراً از زمین بلند شده از آن محل دور شود. پس از آن لباس خودرا کنده دست و صورت خودرا با دستمال پاک کنند.
9- رانندگان، اتومبیل خود را در کنار جاده در سمت راست متوقف ساخته و چراغ‌های آن را خاموش کنند.
10 - آگهی رفع خطر هوایی در شب بوسیله روشن شدن چراغ برق و در روز به وسیله سوت داده می‌شود، به این ترتیب که چند سوت مکرر کوتاه به مدت سه دقیقه کشیده می‌شود.
11 - در هر خانه‌ای یک بیل پهن و یک کلنگ باید باشد و در موقع رفتن به زیر زمین‌ها همراه ببرند که اگر آوار جلوی درب زیر زمین را سد کرد راه را باز نمایند و همچنین مقداری لوازم زخم‌بندی (چند نوار زخم بندی، مقداری هیدروفیل، مقداری الکل و تنتورید و چند تکه تخته نازک کوتاه و تیز و پهن) و مقداری شن و ماسه برای خاموش کردن آتش باید در هر خانه باشد.
12- پس‌از آگهی رفع خطر زخمی‌ها و مجروحین را برای زخم‌بندی و درمان به یکی از محل‌های زیر ببرند.
تیمارگاه مرکزی بهداری شهرداری. خیابان پهلوی، چهارراه امیر اکرم. تلفن 5869
تیمارگاه برزن ۱. خیابان شاه، نزدیک چهارراه اسلامبول. تلفن ۸۷۸۰
تیمارگاه برزن 2. خیابان مسعودسعد، مقابل وزارت جنگ. تلفن 7175
تیمارگاه برزن 3. خیابان پهلوی، امیریه جنت گلشن سابق. تلفن 7385
تیمارگاه برزن 4. خیابان مولوی (اسمعیل بزاز) باغ فردوس. تلفن 5032
بیمارستان زنان و کودکان. خیابان سعدی، دروازه دولت. تلفن 4826
بیمارستان وزیری. خیابان مرحوم شیخ هادی. تلفن 9655
بیمارستان رازی. خیابان شاهپور. تلفن 8290
بیمارستان فارابی. خیابان قزوین، میدان قزوین. تلفن 5543
بیمارستان روزبه. خیابان سی متری نظامی
بیمارستان گوهرشاد. خیابان بلور سازی. تلفن6774
بیمارستان سینا. خیابان سپه.تلفن 7751
بیمارستان آمیزشی. خیابان پهلوی (انتظام السلطنه - باباطاهر)
بیمارستان فیروز آبادی. شهر ری. تلفن 9667
تیمارگاه بهداری شهرداری تجریش. میدان تجریش. تلفن از (۰۰) گرفته شود.
تیمارگاه بهداری شهرداری دربند. تلفن از (۰۰) گرفته شود.
مرکز بنگاه حمایت از مادران و کودکان نوزاد. خیابان پهلوی (امیریه) منزل تیمسار سرتیپ ناصر السلطنه. تلفن 6041
مطب عمومی شیر و خورشید سرخ. خیابان مولوی (اسمعیل بزاز).تلفن 6726  /  وزیر کشور- علی سهیلی
روزنامه ایران- چهارشنبه 5 شهریور 1320

برقراری حکومت نظامی در تهران

به‌عموم اهالی پایتخت بدین وسیله آگهی داده می‌شود از این تاریخ مقررات حکومت نظامی در پایتخت برقرار و به عموم افراد پایتخت توصیه می‌شود با نهایت شهامت خونسردی را از دست نداده و در حفظ انتظامات به مأموران فرمانداری نظامی و شهربانی کمک لازم را بنمایند. وسایل آسایش عمومی از هرحیث فراهم شده ضمناً برای استحضار عموم تذکر داده می‌شود خواربار شهر تأمین و از این حیث به‌هیچ‌وجه جای نگرانی نیست. عبور و مرور از ساعت 9شب در شهر به کلی ممنوع است. پاره‌ای از مواد قانون حکومت نظامی برای استحضار عامه گوشزد می‌شود.
ماده اول- از وقتی اعلان حکومت نظامی می‌شود اموری که راجع به امنیت و آسایش عمومی است با تصویب هیأت وزیران توسط وزارت جنگ اجرا خواهد شد.
ماده دوم- باید محاکم نظامی موقتی تشکیل داده شود که با سرعت و شدت در تقصیرات و اقداماتی که بر ضد امنیت و آسایش عمومی است رسیدگی نمایند.
ماده سوم- تمام حکام محاکم نظامی باید اهل نظام باشند.
ماده چهارم- اشخاصی که عملاً برضد دولت مشروطه و امنیت و آسایش عمومی اقدام و خیانت آنها مدلل شده باشد محکوم به قتل خواهند بود.
ماده پنجم - اشخاصی که سوء ظن مخالفت با دولت مشروطه و امنیت و انتظام عمومی در حق آنها بشود قوه مجریه حق توقیف آنها را خواهد داشت و پس از توقیف استنطاق آنان شروع می‌شود. هر گاه در استنطاق سوء ظن به کلی رفع نشود شخص مظنون در توقیف باقی و بعد از اختتام حکومت نظامی به عدلیه تسلیم خواهد شد.
ماده ۷- مأمورانی که تأمین شهر به عهده آنان واگذار است در صورت سوءظن حق دخول به منازل و اجرای تحقیقات خواهند داشت در صورت مخالفت و مقاومت جبراً می‌توانند داخل شوند و مخالف و مقاوم قهراً دستگیر و موافق حکم محکمه نظامی قویاً سیاست خواهند شد.
ماده هشتم - روزنامه‌ها و مطبوعات اگر بر ضد اقدامات دولت انتشاراتی به طبع رسانند، نمرات روزنامه و اداره روزنامه توقیف در صورتی که تحریک به ضدیت دولت شده باشد متصدی آن یا مدیران آنها موافق حکم محکمه نظامی مجازات خواهند شد.
ماده نهم- مجازاتی که در حق مستخدمین دولت و کسانی که متصدی امور دولتی بوده‌اند مقرر می‌شوند، قابل تخفیف نیست.
ماده دهم - اجتماعات و انجمن‌ها در مدت حکومت نظامی باید به کلی موقوف و متروک باشد و اگر اجتماعی منعقد شود به مجرد اخطار اولیه پلیس باید متفرق شوند و در صورت مقاومت جلب به محکمه نظامی و محکوم به مجازات خواهند شد. هر گاه اجتماعات مزبور کلاً یا بعضاً مسلح باشد مقارن همان اخطار اولی حاملین اسلحه توقیف و موافق حکم محکمه نظامی مجازات می‌شوند.
ماده یازدهم - حمل اسلحه از هر قبیل جز برای مأموران دولت که مأمور نظم و امنیت عمومی هستند اکیداً ممنوع است. هر گاه سلاحی در دست کسی غیر از مأموران دولت دیده شود اسلحه ضبط دولت و حامل آن موافق حکم محکمه نظامی مجازات می‌شود.
فرماندار نظامی تهران- سپهبد امیر احمدی
روزنامه ایران - شنبه 8 شهریور ۱۳۲۰

سوگند پادشاهی، یک روز پس‌از استعفای پدر

ساعت چهار و ‌نیم بعداز ظهر دیروز اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی برای اجرای اصل 29 قانون اساسی و اجرای سوگند به مجلس شورای ملی تشریف فرما شدند وسوگند نامه زیر را قرائت و زیر آن را امضا کردند:
بسم‌الله تعالی
من خداوند قادر متعال را گواه گرفته به کلام‌الله مجید و به آنچه نزد خدا محترم است قسم یاد می‌کنم که تمام هم خود را مصروف حفظ استقلال ایران نموده حدود مملکت و حقوق ملت را محفوظ و محروس بدارم قانون اساسی مشروطیت ایران را نگهبان و بر طبق آن و قوانین مقرره سلطنت نمایم و در ترویج مذهب جعفری اثنی‌عشری سعی و کوشش نمایم و در تمام اعمال و افعال خداوند عزشانه را حاضر و ناظر دانسته منظوری جز سعادت و عظمت دولت و ملت ایران نداشته باشم و از خداوند متعال در خدمت به ترقی ایران توفیق می‌طلبم و از ارواح طیبه اولیای اسلام استمداد می‌کنم.
روزنامه ایران - شنبه 27 شهریور 1320

فرمان عفو عمومی

فرمان مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاهی به این مضمون خطاب به‌هیأت دولت صادر گردیده و از طرف آقای نخست‌وزیر به وزارت دادگستری دستور داده شد که بموقع اجرا بگذارند. نظر به ماده 55 قانون کیفر عمومی، به موجب این فرمان به دولت اجازه داده می‌شود که بزهکاران سیاسی و همچنین غیر سیاسی را که قانوناً بخشودگی و تخفیف کیفر آنها اقتضا دارد معین نموده بخشودگی و تخفیف را مطابق مقررات قانون درباره آنها اجرا نماید و نسبت به کسانی هم که برای بخشودگی آنها طبق ماده 54 قانون کیفر عمومی تصویب قانون خاصی ضرورت دارد، وزارت دادگستری فوراً لایحه آن را تهیه و به مجلس شورای ملی پیشنهاد نموده پس از تصویب بموقع اجرا گذارند.
روزنامه کوشش- جمعه 28 شهریور 1320

عشایر را «مرزبانان» کشور می‌خوانند و اهمیت استراتژیک حضور قوی این چادرنشینان کوچ نشین هیچگاه به اندازه جنگ جهانی دوم احساس نشد؛ زمانی که به‌دلیل نگاه تجدد طلبانه و دگم رضاه شاه به‌صورت اجباری یکجانشین و خلع سلاح شدند و هیچ قدرتی نداشتند تا بتوانند سد راه ارتش متفقین شوند. اتفاقی که در جریان جنگ جهانی اول در کارنامه عشایر قشقایی به رهبری «صولت الدوله قشقایی» و مقاومت نیروهایش در برابر انگلیسی‌ها یا حضور گسترده عشایر شاهسون در جریان جنگ‌های ایران و روس رقم خورده بود ولی در جریان جنگ جهانی دوم کمتر نشانه‌ای از آن می‌توان دید و دلیل اصلی اش را باید در یکجانشین کردن، دستگیری سران عشایر و خلع سلاحشان در دوران رضا شاه جست‌و‌جو کرد. تضعیف شدید عشایر در دوران پهلوی اول خود را در جریان شهریور سیاه سال 1320 با اشغال مناطق مرزی کشور از جنوب گرفته تا شمال و ورود ارتش‌های انگلیس و روس و پیش روی دشت به دشت، کوهستان به کوهستان و شهر به شهر کشور نشان داد.
یکجانشین کردن اجباری عشایر یا آنچه در فرهنگ عشایری «تخته قاپون» خوانده می‌شود؛ سیاست تحمیلی بود که رضاشاه از همان ابتدای حکومتش در سال 1304 در پیش گرفت. یراوند آبراهامیان نویسنده کتاب ایران بین دو انقلاب می‌گوید رضاشاه عشایر و ایلات را «قبایل چادرنشین غیرمولد و بی‌سواد که در وضع طبیعی بدوی باقی مانده‌اند» می‌خواند.
عشایر بختیاری به‌عنوان یکی از قدرتمندترین ایلات کشور به‌عنوان اولین گزینه یکجانشینی اجباری انتخاب شدند. رضاشاه که از قدرت عشایر ترس داشت شخصاً به روند یکجانشین کردن و خلع سلاح آنها به بهانه تجدد و ترقی نظارت داشت؛ اتفاقی که با فشارنظامی ارتش و استقرار در گذرگاه‌های عبوری عشایر رقم خورد. حکومت پهلوی در این دوران به زور عشایر را وادار به ساخت روستاهای جدید و حتی کوچ آنها به شهرها کرد اما حاصل این فشارها در نهایت در سال 1308 به طغیان عشایر کشور در مناطق مختلف بخصوص فارس، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان منجر شد اما پاسخ رضاشاه و ارتش هم چیزی جز گلوله، دستگیری سران ایلات، زندان و اعدام آنها نبود. خاطرات تلخ آن سال‌ها همچنان در عشایر لرستان ، خوزستان و... از سوی بزرگان نقل می‌شود تا ظلم‌های رفته نسل به نسل و سینه به سینه به دیگران هم منتقل شود. محمد بهمن بیگی بنیانگذار آموزش عشایری، در اثری که در اوایل حکومت پهلوی دوم، منتشر کرد، می‌نویسد: «دولت رضاشاه با برگزیدن مأموران رشوه‌خوار و مردم آزار و ایجاد حکومت ستمگر نظامی در میان ایلات، چیزی نگذشت که انزجار مطلق افراد ساده و بدوی ایل را نسبت به خود جلب کرد. تجاوز، تعدی و فشار و ظلم مأموران دولت بخصوص در زمان حکومت سروانی به‌نام عباس (خان نیکبخت) به اوج شدت رسید، تا آنجا که این افسر ناشایسته و خائن توله سگ‌های خود را برای آنکه بعدها زبان بفهمند با شیر ز‌ن‌های نجیب ایلات می‌پروراند. چند سالی نگذشت که این مظالم طاقت‌فرسا منجر به طغیان قشقایی‌ها در سال 1308 شد.» در نهایت همه این سرکوب‌ها حاصلی جز سرخوردگی و تضعیف شدید عشایر به همراه نداشت؛ نکته‌ای که باعث شد ایلات کشور در زمان حمله متفقین توانی برای مقابله با بیگانه نداشته باشند. با سقوط رضاشاه و تبعید او عشایرایران روستاهای جدید الاحداث خود را تخریب کردند و بار دیگر به زندگی کوچ‌نشینی بازگشتند.

از آوریل سال 1941 تا ژانویه سال 1942 ژنرال آرچیبالد ویول که فرماندهی ارتش بریتانیا را در منطقه ایران و عراق داشته، در سال 1947 به شرح اقدامات و عملیات خود در اشغال ایران پرداخته است:
«اولین ستون از سپاهیان بریتانیایی که از سوی ستاد ارتش مأمور اشغال ایران و عراق شدند، لشکر دهم هندوستان بود که از 18 آوریل 1941 به بصره حرکت کردند.
این نیروها سابقاً به‌منظور حرکت به جبهه‌های مالایا آماده شده بودند و به همین جهت حرکت فوری آنها به سوی بندر بصره دشوار به نظر می‌رسید مخصوصاً که برای انجام این مأموریت تأکید شده بود که در هر حال سرعت عمل رعایت شود. این بود که در مدت کوتاهی، چهار صد تن از گردان سلطنتی نیز که در آن زمان در بندر کراچی اقامت داشتند، جهت همکاری و حفظ سرعت عمل به ارتش اخیر پیوستند و خود را برای حرکت به سوی باختر خلیج فارس آماده ساختند. در آغاز کار دولت انقلابی عراق تصور می‌کرد که سپاهیان دیگری در بصره پیاده نخواهند شد، لیکن در هفتم ماه مه همان سال سرهنگ ادوارد ب. کوینان، مأموریت یافت که با نیروهای خود برای تأمین وسایل ارتباطات در بصره پیاده شوند. این سپاهیان نیز چندی بعد در بندر بصره پیاده شده و با الحاق به دسته‌های اولیه در نزدیکی فرودگاه حبانیه عراق اقامت گزیدند.
پس‌ از استقرار نیروهای مختلف اخیر، من[ژنرال آرچیبالد ویول] با سمت فرماندهی کل قوای ارتش بریتانیا در خاورمیانه نظارت سپاهیان مزبور را برعهده گرفته و چندی بعد نقشه اشغال عراق طرح گردید. تصرف شهر بغداد بر اثر حسن تدبیر فرماندهی عالی ارتش بریتانیا بدون کوچک‌ترین اتفاقی عملی گردید و در ماه ژوئن قسمتی از نیروی بریتانیا بدون هیچ‌گونه خطر احتمالی به سوی موصل که در آن موقع از جهت فعالیت عمال ستون پنجم مورد سوءظن قرار گرفته بود، حرکت کردند.
چندی بعد نیز، جهت تأمین امنیت راه‌آهن بین ترکیه و سوریه قسمت دیگری از نیرو به‌ طرف شمال عراق حرکت کرده و مشکلاتی که در پیش بود، با کم‌ترین جدیت مرتفع گردید. ارتش بریتانیا که در عراق اقامت داشتند بر آن شدند، تحت تعلیمات فرماندهی عالی بریتانیا در منطقه عراق و سوریه و حتی سواحل ترکیه مشغول اقدامات گردند، لیکن در همین احوال معلوم شد که ارتش آلمان با سرعت برق آسا به مرزهای اتحاد جماهیر شوروی حمله کرده است و بدون درنگ سرهنگ کوینان از طرف ژنرال آرچیبالد ویول مأمور طرح نقشه و تهیه مقدمات دفاع از مرزهای شمالی عراق گردید، زیرا احتمال می‌رفت که منطقه اخیر از طریق ایران با آناتولی در معرض تهدید ارتش آلمان قرار گیرد.
ایران به هیچ وجه حاضر به قبول شنیدن مطالب دولت‌های بریتانیا و شوروی نبوده و اجازه نمی‌داد ارتش خارجی به هر منظور که باشد، به خاک ایران قدم گذارد. بنابراین در ۲۲ ژوئیه، سرهنگ کوینان که اکنون ژنرال شده بود، سپاهیان خود را برای حمله و اشغال آبادان و مناطق نفت خیز جنوب باختری ایران آماده ساخت. نقشه اصلی ژنرال کوینان اشغال مراکز تصفیه نفت در آبادان، خرمشهر و مناطق چاه‌های نفت هفتکل به وسیله ارتش هشتم هندی و منطقه قصر شیرین بوسیله گردان مسلح دوم هندی بود.
چون تا این زمان یادداشت‌هایی که از طرف مقامات بریتانیا و اتحاد جماهیرشوروی به دولت ایران داده شده بود، بدون پاسخ مانده بود، لذا با موافقت مرکز فرماندهی شوروی مقرر گردید که همزمان از شمال و جنوب به ایران حمله شود. چه در این صورت در هر یک از جبهه‌ها بیش از 5 لشکر ایرانی قادر به مقاومت نخواهند بود.
بعد از فراهم آمدن این مقدمات در 25 اوت [۳ شهریور ۱۳۲۰] حمله به سوی ایران آغاز گردید، لیکن مقاومت ارتش ایران بقدری که انتظار می‌رفت شدید نبود، مختصر مقاومتی در منطقه آبادان دیده شد، در اهواز هم از طرف ارتش ایران ایستادگی نسبتاً کمی ابراز گردید و در بعضی نقاط نیز چندین آتش‌سوزی به وقوع پیوست. لیکن ارتش بریتانیایی و هندی مجموعاً در این جنگ 64 تن تلفات دادند و نیروهای شوروی نیز با مقاومتی نظیر جنوب مواجه شده با تلفات اندک، شهرهای نوار شمالی ایران را اشغال نمودند.
در ماه سپتامبر، ایران تقاضاهای متفقین را پذیرفته و کمی بعد اشغال نظامی تهران صورت عمل به خود گرفت و تا پایان همین ماه موضوع اشغال کامل انجام شد و در این تاریخ ارتش‌های ششم، هشتم و دهم هند و بریتانیا در مناطق ایران و عراق مستقر شده و خود را برای هرگونه پیشامدهای احتمالی از ناحیه آلمان‌ها آماده ساخته بودند و حتی جمع کثیری از کارگران و مهندسان ایرانی و عراقی جهت ساختن فرودگاه‌ها و توسعه وسایل حمل‌ونقل استخدام گردیدند.
در ماه اکتبر از طرف فرماندهی عالی بریتانیا دستوری واصل گردید که دو لشکر خود را حاضر به حرکت و دخول به منطقه قفقاز نمایند. این دو لشکر چندی بعد وارد شهر کرکوک شده و تعداد ۳۰ هواپیمای بریتانیا نیز خود را حاضر به همکاری با نیروی زمینی مزبور نمودند.
اما بروز مشکلاتی در مناطق دیگر جنگ فرماندهی ارتش خاورمیانه را از تعقیب این نقشه منصرف کرد و تا پایان جنگ نیروهای بریتانیایی با اقامت در خاک ایران و عراق و فراهم ساختن احتیاجات کامل جهت دفاع از قفقاز اکتفا کردند.»
ماهنامه گل‌های رنگارنگ- 20 بهمن 1325