مریم طالشی
گزارش نویس
«قبلاً هرچه می‌‌خریدم سعی می‌‌کردم در یک الی دو کیسه پلاستیکی جا دهم. بعدش هم که می‌‌آمدم خانه، کیسه‌‌ها را خالی می‌‌کردم و تای شان می‌‌کردم می‌‌گذاشتم گوشه کابینت تا دوباره از آنها استفاده کنم، مثلاً برای زباله یا چیزهای دیگری که نیاز به کیسه نو نداشت. اصلاً کم پیش می‌‌آمد برای خانه کیسه زباله بخریم. حالا اما هم تعداد کیسه‌‌های خرید بیشتر شده و هم بعد از اینکه خریدها را خانه می‌‌آورم، محتویات کیسه‌‌ها را در کیسه فریزر می‌‌ریزم و می‌‌گذارم گوشه آشپزخانه تا به‌قول خودمان کرونایش برود و کیسه‌‌های خرید را هم ناخواسته دور می‌‌ریزم. خودم هم می‌‌دانم این‌طوری پلاستیک بیشتری مصرف می‌‌شود اما چاره دیگری ندارم.»
این گفته‌‌های یک خانم خانه‌‌دار است که به‌گفته خودش همیشه سعی می‌‌کند تا می‌‌تواند پلاستیک کمتری مصرف کند و خودش را دوستدار محیط زیست می‌‌داند اما وقتی پای جان آدم وسط باشد، دیگر کسی خیلی به این چیزها فکر نمی‌کند.
این خانم تنها کسی نیست که با شیوع کرونا مصرف پلاستیک را بالا برده، خیلی‌‌های دیگر هم خود را ناچار به استفاده بیشتر از این مواد می‌‌دانند.
«همه چیز را دیگر مجبوریم توی نایلون بگذاریم. من خودم تمام وسایل توی کیفم را دانه دانه داخل کیسه فریزر می‌گذارم، وسایلی مثل عینک، ژل، ماسک، دسته کلید. وقتی هم به‌خانه برمی‌‌گردم، تمام کیسه‌‌ها را دور می‌‌ریزم. فکر می‌‌کنم هفته‌ای یک بسته کیسه فریزر مصرف می‌‌کنم. علاوه بر آن دستکش نایلونی هم هست که قبلاً اصلاً مصرف نداشتیم و حالا جزو خریدهای ضروری شده. من و همسرم و دختر کوچکمان بین روزی 4 الی 6 جفت دستکش مصرف می‌‌کنیم و خب خودم هم می‌دانم این‌طوری حجم زیادی زباله پلاستیکی تولید می‌‌شود اما چه کار کنیم؟!»
آقایی که این را می‌‌گوید معتقد است کرونا سبک زندگی ما را جوری تغییر داده که حتی کسانی که دوستدار محیط زیست هستند هم از آن متأثر شده‌‌اند و دیگر چندان هم به آن اهمیت نمی‌‌دهند. البته حتماً راهکارهایی هم وجود دارد اما به عقیده خیلی‌‌ها فعلاً و در دوره کنونی، اولویت این است که بیمار نشویم.
افزایش مصرف پلاستیک فقط محدود به مصارف خانگی نیست. پک‌‌های بهداشتی یک بار مصرفی را که در اماکن عمومی مثل هواپیماها، بیمارستان‌‌ها، آرایشگاه‌‌ها و برخی شرکت‌‌ها توزیع می‌‌شوند هم باید به مصارف بالای پلاستیک خانگی اضافه کرد.
این وسط ظروف یک بار مصرف هم دوباره دارند خودی نشان می‌‌دهند. سال‌‌ها پیش و با ظهور انواع و اقسام ظروف یک بار مصرف، علاقه به استفاده از آنها بین مردم رواج پیدا کرد. برای یک میهمانی یا جشن تولد، چه چیزی بهتر از ظروفی بود که دیگر نیاز به شست و شو نداشتند و زحمت صاحبخانه را کم می‌کردند. همچنین برخی رستوران‌ها و سازمان‌ها برای پذیرایی به استفاده از این ظروف روی آوردند. در چند سال اخیر اما با توجه به آگاهی‌رسانی درباره مضرات استفاده از ظروف پلاستیکی یک بار مصرف برای محیط‌‌ زیست، خیلی‌ها استفاده از این ظروف را محدود کردند یا به صفر رساندند، تا جایی که سفره‌‌های یک بار مصرف که خیلی پرطرفدار شده بودند، از سبد خرید خیلی‌‌ها حذف شد و جای خود را به سفره‌های پارچه‌‌ای چهارخانه و گلدار داد که اتفاقاً مد روز هم بودند و نشانه‌‌ای از سلیقه میزبان. در رستوران‌‌ها و کافه‌‌ها هم آن کسی موفق بود که ظرف و ظروف زیبا استفاده می‌‌کرد؛ بعضی‌‌ها ظروف سفالی را برای پذیرایی از مشتری‌ها برگزیدند و برخی ظرف‌های مسی و ظرف‌های استیل و روی قدیمی، با نوستالژیک کردن فضا، در جذب بیشتر مشتری کارآمد بودند. همچنین قاشق و چنگال‌های طرحدار مدل قدیمی که از سمساری‌‌ها خریده شده بود و جفت نبودنشان خودش یک جورهایی قشنگ بود. تمام این‌ها کمک کرد تا تمایل به استفاده از ظروف یک بار مصرف کم شود و محیط زیست‌‌مان هم فرصت کند کمی نفس بکشد اما کرونا آمد و ناگهان هرچه ریسیده شده بود پنبه کرد.
حالا آن رستوران و کافه‌ای موفق است که تا می‌تواند همه چیز را در ظروف یک بار مصرف و پک شده به مشتری ارائه دهد و دیگر قاشق‌های مسی و کاسه‌های گلسرخی شانسی برای دلبری از مشتری ندارند.
اما راهکار چیست؟ چطور می‌‌شود از خودمان در مقابل کرونا محافظت کنیم و در عین حال با مصرف پلاستیک کمتر، به فکر محیط زیستمان هم باشیم؟
مهسا علوی کارشناس محیط زیست راهکارهای ساده‌ای در این باره دارد: «تنها کاری که باید بکنیم این است که خیلی کارهایی را که قبلاً انجام می‌‌دادیم، همین حالا هم انجام دهیم منتها با دقت بیشتر و با رعایت مسائل بهداشتی. مثلاً خیلی‌‌ها کیسه‌‌های پارچه‌‌ای برای خرید نان و مایحتاج دیگر داشتند که با شیوع کرونا دیگر از آنها استفاده نمی‌‌کنند و تصورشان این است که بهداشتی نیست در صورتی که استفاده از کیسه پارچه‌‌ای به مراتب بهداشتی‌‌تر از کیسه پلاستیکی است چون‌ تحقیقات نشان داده که عمر ماندگاری ویروس روی پلاستیک بیشتر از پارچه است. شما ممکن است تا پیش از این کیسه پارچه‌ای نان را بعد از استفاده تا می‌کردید و می‌گذاشتید کناری تا خرید بعدی. الان هم می‌توانید از کیسه پارچه‌‌ای استفاده کنید اما بعد هربار مصرف آن را بشویید و به این ترتیب خیالتان راحت باشد که برای استفاده بعدی، کاملاً تمیز است. همچنین همین فرمول برای بقیه خریدها هم صدق می‌کند و می‌توانید کیسه یا سبدی که با آن خرید می‌روید را بعد هر بار استفاده بشویید. برای نگهداری از مواد غذایی هم لازم نیست حتماً از کیسه فریزر استفاده کنید. شیشه‌‌ها و قوطی‌‌های خالی بهترین گزینه برای این کار هستند که خب این نکته را همیشه می‌‌شود رعایت کرد و لزوماً ربطی به ایام کرونا ندارد. همچنین می‌‌شود از دستکش‌های نخی قابل شست‌وشو به‌جای دستکش‌‌های پلاستیکی استفاده کرد که با توجه به گرم بودن هوا اتفاقاً مناسبتر هم هست.» شیوع کرونا به کسب و کار تولیدکنندگان پلاستیک رونق بخشیده و این شامل بیشتر کشورهای درگیر است. نیویورک که با هزاران قربانی از جمله کانون‌های شیوع ویروس کووید19 شناخته می‌شود، یکی از ایالت‌هایی بوده که ممنوعیت کیسه‌‌های پلاستیکی را به تعویق انداخته است.
 مدیرعامل بزرگ‌ترین تولیدکننده پلی‌استایرن در جهان هم اعلام کرده است که فروش این محصولات در اروپا و امریکا افزایش پیدا کرده که چنین حجم فروشی قابل پیش‌بینی نبوده است.
سالانه حدود ۱۵ میلیون تن پلی‌استایرن در سطح جهان تولید می‌‌شود و این ماده در خودروها، هواکش‌های بیمارستان‌ها و لیوان‌های یک بار مصرف که بیشتر برای قهوه استفاده می‌شود و بسته‌بندی غذا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با تمام این احوال امیدواریم در پساکرونا دوباره الگوی مصرف مواد پلاستیکی حداقل به شکل قبل برگردد و فرهنگسازی درباره عدم مصرف این مواد دوباره کارساز شود. گرچه خیلی‌ها اعتقاد دارند پساکرونایی در کار نخواهد بود و کووید19 برای همیشه سبک زندگی مردم جهان را تغییر خواهد داد. شاید دیگر اصلاً کسی هوس هم نکند یک آبدوغ خیار درست و حسابی در یک پیاله گلسرخی بخورد.