پیام مقتدرانه دوستی به منطقه
احمد دستمالچیان
کارشناس مسائل منطقه
روابط با همسایگان به عنوان یکی از اولویت‌های مهم سیاست خارجی ایران در سالیان گذشته بوده است. این اصل اما در دولت سیزدهم به عنوان یک «ابر اولویت» مورد توجه قرار گرفته است. چنانکه در مدت زمان نزدیک به سه سال از آغاز به کار دولت سید ابراهیم رئیسی، توجه به این رویکرد مهم در چندین رویداد سازنده سیاست خارجی بازتاب پیدا کرده است؛ روابط با بسیاری از کشورهای عربی و در مهم‌ترین آنها رابطه با عربستان و امارات ترمیم شد و توسعه یافت. رویدادی که نشان داد دولت توانسته رویکرد مورد نظر منطقه‌ای خود را به یک سیاست قابل اجرا دربیاورد و به فراتر از ایده‌های تئوریک بکشاند. در این میان تهران تنها از منظر دیپلماتیک، پیام دوستی و امنیت را به کشورهای همسایه مخابره نکرد بلکه در عرصه میدان هم توانست اقتدار خود را به نمایش بگذارد؛ اقتداری که لازمه ثبات منطقه‌ای و فراگیری امنیت است.
وعده صادق نقطه عطفی در راهبرد منطقه‌ای ایران به شمار می‌آید که کشور را پس از مدت‌ها از راهبرد پیشین تحت عنوان صبر استراتژیک، به سوی بازدارندگی استراتژیک سوق داد. انجام موفقیت‌آمیز این عملیات نشان داد که برای اولین بار هماهنگی بین دیپلماسی و میدان به خوبی صورت گرفته و این دو عامل، نقش مکمل را به خوبی ایفا کرده‌اند اما نکته مهم در تداوم این روند، القای این واقعیت به کشورهای منطقه است که رشد و توسعه اقتصادی بدون توجه به مؤلفه‌های امنیتی ممکن نمی‌شود. در منطقه فارغ از امنیت، امکان تجارت آزاد و سرمایه‌گذاری گسترده وجود ندارد و همین خود به گستراندن ناامنی از سوی جریان‌های تنش‌افروز پنهان دامن می‌زند.
اصل دوم به ضرورت مدیریت امور و تحولات منطقه توسط رهبران کشورهای خود منطقه بازمی‌گردد. تجارب تلخی که در پی مداخله نظامی ایالات متحده در برخی کشورهای عربی صورت گرفت و امکانی را برای شعله‌ور کردن جنگ از سوی متحدانش یعنی اسرائیل در سرزمین اشغالی فراهم کرد، نشان داد که مقابله با این بحران‌های نظامی تنها بدون تکیه به این بازیگران مداخله‌گر امکان‌پذیر است. پاسخ نظامی ایران که چندی پیش علیه فلسطین اشغالی انجام شد، نشان داد که یک کشور منطقه توانست با تکیه بر توان بومی تسلیحاتی خود و بدون هزینه کردن میلیاردها دلار برای خرید تسلیحات نظامی غرب، در برابر یک بازیگر سرکش منطقه بایستد و به این ترتیب قدرت بازدارندگی خود را به منصه ظهور برساند.
در چنین شرایطی است که کشورهای عربی باید به ایده همکاری درون منطقه‌ای ایران توجه بیشتری نشان دهند. برای رسیدن به این مهم باید گفتمان سازنده‌ای بین ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس هم صورت بگیرد و برنامه جامع همکاری در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی تدوین شود و فرمول واحد برای اداره منطقه طراحی شود.