حمیرا حیدریان
خبرنگار
وزش باد باعث فعال شدن کانون‌های گردوغبار و به‌وجود آمدن تند باد و بارش گِل در آسمان شهر اصفهان شد. بارش گِل خسارتی بالغ بر 218 میلیارد تومان را به بخش گلخانه‌ها و اراضی کشاورزی وارد کرد.
منصور شیشه فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در گفت‌و‌گو با «ایران» ضمن اعلام این مطلب گفت: در پاییز و زمستان سال گذشته و فروردین امسال ناپایداری‌های جوی به گونه‌ای بود که بارش قابل قبولی را شاهد نبودیم، به‌طوری که فروردین امسال تندبادهایی داشتیم و سامانه‌های جوی فاقد رطوبت انرژی خود را به‌صورت باد تخلیه کرد و باعث شد تا در برخی از مناطق اصفهان شاهد بارش باران گل باشیم.
وی با بیان اینکه در این مدت به‌سبب شکل‌گیری نامناسب الگوهای جوی، افزایش ارتفاع در لایه‌های میانی جو نسبت به حالت نرمال و عدم تغذیه کافی سامانه‌های جوی شاهد کاهش چشمگیر فعالیت سامانه جوی روی استان بودیم، افزود: طی بررسی به عمل آمده در ۱۰ سال گذشته منتهی به امسال، ۸۰ درصد مناطق استان با شرایط کم آبی و خشکسالی مواجه بوده است. از ابتدای فروردین ماه سال‌جاری تاکنون به‌علت وجود پدیده خشکسالی گرد و غبارهای ناشی از آن فقط 15 روز هوای سالم در اصفهان وجود داشته است.
وی خشکسالی زاینده رود، رها شدن اراضی زراعی و عدم تأمین آب کافی را سه عامل عمده ایجاد چنین پدیده‌ای عنوان کرد و اظهار داشت: این سه عامل باعث ایجاد کانون‌های محلی گردوغبار و خیزش آن به‌صورت تندباد در طی چند روز گذشته شده که نتیجه آن بارش گل بوده است.
وی شرایط کم بارشی، بالا بودن میانگین دما نسبت به مدت نرمال، افزایش میزان تبخیر سطحی، کاهش پوشش برف و کاهش رطوبت خاک را سبب تشدید شرایط خشکسالی و گردوغبار دانست و گفت: میانگین بارش‌ها در بالادست ۳۵درصد نسبت به میانگین بلندمدت کاهش داشته و میانگین بارش‌ها در شهر اصفهان نیز ۳۰ درصد کاهش داشته است، درحالی که دمای هوا ۲ درجه افزایش یافته و وزش باد رطوبت خاک را برده است، بنابراین کانون‌های گردوغبار داخلی فعال شده‌اند.
این مسئول مساحت بیابان‌های موجود در استان اصفهان را 3 میلیون و200 هزارهکتار عنوان و خاطرنشان کرد: ۱۶ کانون بحران فرسایش بادی با یک میلیون و ۹۰ هزار هکتار وسعت در استان شناسایی شده است. طرح‌های مختلفی برای مقابله با بیابان زدایی و فرسایش بادی در مناطق مختلف استان اجرا می‌شود. از جمله کاشت انواع گیاهان دست کاشت در 307 هکتار از اراضی نائین، آران و بیدگل، کاشان، خور و بیابانک، اصفهان، برخوار و نطنز، مالچ پاشی در 30 هزارهکتار از عرصه‌های بیابانی و... ۲ هزار هکتار نهال کاری، اجرای ۶۰ پروژه بیابانزدایی با ۲۸ میلیارد تومان اعتبار، ۳ هزار و ۲۵۰ هکتار مدیریت روان‌آب‌ها، کاشت ۷ هزار هکتار جنگل دست کاشت، ۳ هزار هکتار آبیاری سنواتی، احداث ۶۰۰ هکتار بادشکن زنده با کشت گیاهان و درختان اطراف مزارع با هدف کنترل فرسایش بادی است.
وی وقوع خسارات ناشی از این گرد و غبارها را تنها محدود به اراضی کشاورزی و تأسیسات شهری ندانست و بیان کرد: گرد وغبار و تندبادهای ناشی از کانون‌های ایجاد شده از آن نه تنها به اراضی زراعی و برخی تأسیسات شهری خسارت وارد کرده است بلکه در ماه فروردین سال‌جاری باعث ایجاد چندین حادثه تصادف زنجیره‌ای در جاده‌ها به علت عدم دید کافی رانندگان شده است.
شیشه فروش با اشاره به اینکه بررسی کارشناسی وقوع پدیده گرد وغبار روی استان طی ۵ سال گذشته نشان می‌دهد و مناطق جنوب سمنان، شمال شرق و شرق اصفهان از مناطق فعال گردوغبار محسوب می‌شوند، تصریح کرد: ۴ کویر هم مرز از جمله مرنجاب با استان‌های اطراف، کانون این گرد و غبارها هستند. همچنین کانون‌های گردوغبار از خارج از کشور را نیز شاهد هستیم که از آن جمله می‌توان به کانون‌های گردوغباری اشاره کرد  که از سوی کشورهای عربستان و عراق در 28 و 29 اسفندماه سال 99 به سمت اصفهان آمدند که ابتدا با شدت به سمت استان‌های جنوبی و از آنجا به‌سمت اصفهان حرکت کرده‌اند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با بیان اینکه هر سال باید ۱۶ هزار هکتار بیابانزدایی در استان انجام شود، خواستار تخصیص 200میلیارد تومان اعتبار به استان برای اجرای این طرح‌ها از سوی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور شد و عنوان کرد: همچنین برای آبخیزداری، کنترل روان آبها، جلوگیری از سیل و نشست آبهای زیرزمینی نیز نیاز به بودجه‌ای بالغ بر 100 میلیارد تومان است. امیدواریم با تأمین این اعتبارات از فرونشست آبهای زیرزمینی جلوگیری کنیم.

مهاجرت ۵۷ هزار بال فلامینگو از اصفهان
 وی همچنین به خشکی رودخانه زاینده رود اشاره و تصریح کرد: بیش از ۱۵۰ هزار هکتار مزارع به خاطر خشکی زاینده رود کشت نشده که باعث افزایش گردوغبار می‌شود. همچنین یکی دیگر از کانون‌های گردوغبار تالاب گاوخونی است که تنها ۴ درصد آب دارد و می‌تواند ۶ استان را تحت تأثیر قرار دهد. این تالاب منحصر به‌فرد در سال‌های قبل از کم آبی سالانه میزبان 57 هزار فلامینگو بود که در حال حاضر اثری از آنها نیست.

اصفهان در بیم ملخ‌های صحرای عربستان
شیشه فروش حجم کنونی سد زاینده رود را ۲۵۰ میلیون مترمکعب اعلام کرد و گفت: حجم سد زاینده رود نسبت به بلندمدت ۷۰ درصد کاهش داشته و در حال حاضر ۲۰ درصد سد آب دارد. امیدواریم در سال جدید شاهد بارش‌های خوب و بهبود وضعیت سد زاینده رود باشیم.
این مسئول یکی دیگر از ضررهای تشکیل کانون‌های گردوغبار ناشی از خشکسالی را طغیان آفت‌های نباتی و هجوم ملخ‌ها خواند و گفت: «در حال حاضر آماده مبارزه با آفت‌های نباتی در 28 هزار هکتار از اراضی کاشت گندم و غلات هستیم. ضمن آنکه می‌دانید با افزایش دما و بروز کم آبی هجوم ملخ‌های بومی و صحرایی به اراضی کشاورزی دور از ذهن نیست. ملخ‌های بومی خساراتی را به اراضی وارد نمی‌کنند اما بیم ورود ملخ‌های صحرایی از سوی کشور عربستان که از سمت جنوب به اصفهان وارد می‌شوند ما را بر آن داشته تا تمام نیروها را برای مبارزه با این آفت در حال آماده باش کامل نگهداریم.»

محمد درویش
رئیس کمیته محیط‌ زیست کرسی سلامت اجتماعی یونسکو
در پنجاه‌ و یکمین سالروز مهم‌ترین و دیرینه‌ترین مناسبت محیط‌ زیستی جهان که در تقویم سازمان ملل هم گنجانده شده، شاید هرگز آینده تاب‌آوری جهانی چنین تیره و تار نبوده است! در حقیقت تا ۲۲ آوریل ۲۰۲۱، برابر با دوم اردیبهشت، بیش از شصت کشور جهان از جمله کویت، عربستان، قطر، امارات متحده عربی، امریکا، کانادا، چین، روسیه و بریتانیا از مرز تخطی جهان موسوم به Overshoot گذشته‌اند.
 این یعنی تولید یک ساله خود را در کمتر از چهارماه به پایان برده و اینک باید از ذخایر مصرف کنند. وضعیت ایران هم البته خیلی بهتر از آن کشورها نیست و تا دو ماه دیگر، کفگیرِ سرزمینی وطن هم به تهِ دیگ می‌خورد. در حقیقت اگر از چند کشور محدود چون بوتان، هند و سریلانکا بگذریم؛ در اغلب نقاط جهان آشکارا رفتار و مصرف انسان‌ها تناسبی با توان بوم‌شناختی سرزمین‌شان ندارد به نحوی که هم‌اینک جهانیان نیاز به زمینی دارند که دست‌کم دو برابر کره کنونی بزرگ‌تر باشد و این یک فاجعه باورنکردنی است! چرا که با چنین روندی شاید پرونده حیات برای ۷۵درصد ساکنان زمین تا پایان قرن ۲۱ بسته شود. یادمان باشد، روز جهانی زمین، حاصل بیداری مردمی بود که بیش از نیم‌قرن پیش علیه تبعیض و خشونت در جهان و جنایت‌هایی که در جنگ ویتنام رخ داد، به خیابان‌ها ریختند و قرار بود اجازه تکرار چنین نابخردی‌هایی ندهیم. اما پاندمی کووید۱۹ آشکارا نشان داد که نه‌تنها ما پیش نرفته‌ایم که فرو رفته‌ایم.
و این پاشنه آشیل سیاره‌ای خوشرنگ در کهکشان راه شیری است که تا این لحظه کماکان یگانه جایگاه حیات به شمار می‌رود و باید قدرش را بیشتر بدانیم.
بیاییم با خود عهد بربندیم که برای پاسداری از این یگانه سیاره مشترک به هفت اقدام و عمل زیر پایبند بمانیم:
۱- پیوسته با مطالعه به دانش خویش بیافزاییم و کتاب‌های خوبی را که می‌خوانیم به دوستان‌مان معرفی کنیم. باورم این است: در جامعه‌ای که مردمانش داناتر باشند، کمتر بر سر ملاحظات محیط زیستی حاضر به معامله هستند و کمتر شاهد ظهور مدیرانی خواهیم بود که رسیدن جریان رودخانه‌ها تا دریا و دریاچه‌ها و تالاب‌ها را نوعی هدررفت به‌شمار آورند!
۲- تا جایی که بتوانیم به جای فشار بر پدال گاز، اهل رکاب بوده یا مسیرهایی را پیاده طی کنیم یا دست‌کم راننده خودروی تک‌سرنشین نشویم و بدین‌ترتیب دین خود را در کاهش مصرف اکسیژن، بهبود ترافیک، سلامتی شهروندان و پاکی آسمان شهرمان ادا کنیم؛
۳- مصرف پروتئین حیوانی را در رژیم غذایی خود کاهش می‌دهیم تا در مصرف آب و انتشار گازهای گلخانه‌ای، شهروندی مؤثر محسوب شویم؛
۴- به‌ جای کیسه‌های پلاستیکی با خود همواره یک کیسه پارچه‌ای حمل می‌کنیم تا زمین را بیش از این با بقایای پلاستیک‌های تجزیه‌ناپذیر نیازاریم.
۵ - از آسانسور برای تردد در ساختمان‌هایی که کمتر از سه طبقه دارند، استفاده نخواهیم کرد.
۶ – به‌سمت کاهش سرانه تولید زباله خود حرکت کنیم و پیمان ببندیم که از منزل‌مان زباله‌ تر و شیرابه بیرون نرفته و زباله‌های خشک خود را تفکیک کرده و به یگان‌های ذیربط تحویل دهیم.
۷- در کمک به کنشگران محیط‌ زیستی دریغ نورزیم و در نهضت ترمیم رویشگاه‌های جنگلی وطن عهد بربندیم که سالی ۱۰ نهال جدید بر جنگل‌های ایران اضافه کنیم با نظر متخصصین و در محل و زمان مناسب البته.