توسعه اقتصادی منطقه‌ای با استفاده از شرایط جدید بین‌المللی

مرتضی فیروزی
تحلیلگر ارشد مسائل بین‌المللی
در جهان امروز یکی از مهمترین پارامترهای دستیابی به توسعه پایدار، همکاری های اقتصادی منطقه‌ای است. در کشورهای توسعه یافته، برای توسعه پایدار، عملکرد منطقه‌ای را در برنامه‌های اقتصادی اجرا کرده‌اند، مانند اتحادیه اروپا، اوپک یا آنچه در امریکای شمالی یا امریکای مرکزی می‌بینیم، اما متأسفانه در خاورمیانه بویژه در کشورهای حاشیه خلیج فارس، به دلیل تنش های سیاسی، نتوانستند از امکانات منطقه برای رسیدن به توسعه پایدار استفاده کنند. حضور کشورهای خارجی در منطقه خلیج فارس و ناآگاهی سیاستمداران باعث این اتفاق ناخوشایند است. به همین دلیل در این منطقه بیش از اینکه کشورها به فکر همکاری اقتصادی باشند به ‌فکر تنش‌زایی میان کشورها بوده‌اند. همین عاملی برای عقب‌ماندگی اقتصادی است؛ البته برخی کشورهای منطقه توانسته‌اند اقتصاد خود را رشد دهند هرچند به مرحله توسعه نرسیده‌اند اما آمارهای رشد بالایی دارند؛ متأسفانه در کشور ما آمارهای رشد پایین است و با توسعه همه‌جانبه فاصله داریم. اولین راه حل توسعه همه‌جانبه و برقراری ارتباط اقتصادی منطقه‌ای، تنش زدایی سیاسی است. اگر کشورهای منطقه به سمت اتحاد یا حداقل تنش‌زدایی سیاسی حرکت کنند، می‌توانند اقتصاد کشورهای خود را ارتقا دهند. این اتفاق نمی‌افتد مگر اینکه حضور بیگانگان در منطقه کم شود. قدرت‌های جهانی در پی افزایش تنش در منطقه هستند چون می‌خواهند سلاح‌های خود را به فروش برسانند دوم اینکه قیمت‌ها در بازار انرژی را به دست بگیرند. عامل درون زایی کشورهای منطقه هم در رسیدن به رشد اقتصادی مهم است. بلوغ سیاسی در کشورها، ضرورت ارتباط اقتصادی منطقه‌ای را نمایان می‌کند. تصمیمات سیاسی فردی باعث شده کشورها به همکاری منطقه‌ای در اقتصاد و توسعه پایدار دست نیابند.
موقعیت ایران برای برقراری ارتباطات منطقه‌ای به خاطر تحریم‌ها، با کشورهای دیگر منطقه متفاوت است. تحولات سیاسی در سطح جهانی و نتیجه انتخابات امریکا، فرصت مناسبی برای تنش زدایی است. ما در دوره اصلاحات دوران موفقی را در ارتباط اقتصادی با کشورهای منطقه داشتیم. روابط تجاری و سیاسی ما در منطقه در دوره‌هایی کاملاً موفق بوده است. الان نیز فرصت ایجاد شده تا در چارچوب برنامه‌ای جدید، تنش زدایی با همه کشورهای منطقه را در دستورکار قرار دهیم. البته دولت در ایجاد ارتباط سیاسی با کشورهای همسایه کارنامه قابل قبولی دارد. دولت توانسته سیاستی عاری از تنش را با کشورهای همسایه، بجز چند کشور در جنوب خلیج فارس، برقرار کند. رابطه ما با آذربایجان و پاکستان بسیار بهتر از سال‌های گذشته است. با ارمنستان، ترکمنستان و کشورهای دیگر هم رابطه‌ای معمول در سطح سیاسی داریم. ارتباط اقتصادی هم در حال حاضر با کشورهای همسایه رابطه‌ای رو به جلو و موفق است. ارتباط اقتصادی ایران با عراق، ترکیه و حتی افغانستان و پاکستان وارد مرحله جدیدی شده است. در شرایط سخت و کمرشکن تحریمی، ارتباطی که دولت از نظر اقتصادی با کشورهای همسایه برقرار کرده، توانسته تا حدودی فشار تحریمی را کم کند. چرا این روابط را به سمت کشورهای منطقه حتی کشورهای جنوب خلیج فارس گسترش ندهیم؟ به‌خاطر تحولات سیاسی، به نظر من، حضور بیگانگان بویژه امریکا در منطقه کم می‌شود. ما باید از این فرصت برای تنش‌زدایی و استحکام روابط اقتصادی منطقه‌ای استفاده کنیم. نباید در دوران جدید به عقب برگردیم چون رشد و توسعه اقتصادی کشور در معرض خطر و تهدید خواهد بود. پس با درک درست از تحولات، ایران هم باید به دنبال سهم خود از توسعه همه جانبه در منطقه باشد.