روند کاهش رشد نقدینگی که از نیمه دوم سال گذشته بعد از ۹ سال آغاز شده بود، در اردیبهشت ماه امسال ادامه یافت، آن هم در شرایطی که پرداخت یارانه نقدی در این ماه افزایش قابل توجهی داشت.
به گزارش ایبنا، براساس آمار بانک مرکزی نرخ رشد نقدینگی در دو ماهه اول سال‌جاری به ۲.۳ درصد رسیده است. حجم نقدینگی در ۱۲ ماه منتهی به اردیبهشت ماه امسال ۳۴.۷ درصد شده که این رقم بیانگر استمرار روند نزولی رشد نقدینگی در اردیبهشت ماه است.
نکته بسیار مهم و قابل تأمل در این میان رشد ۲.۵ درصدی نقدینگی در این ماه نسبت به فروردین ماه است. در فروردین ماه رشد نقدینگی نسبت به اسفند ماه ۱۴۰۰ منفی بود اما در اردیبهشت ماه رشد ۲.۵ درصدی را تجربه کرد.
همین رشد برای برخی فضای نقد و تخطئه موفقیت دولت در کنترل رشد نقدینگی را به‌وجود آورد که البته این نقدها به دو دلیل بی‌اساس است؛ اول اینکه این رشد نقدینگی در ۲ ماهه اول سال گذشته ۳.۶ درصد بوده و رشد ۲.۳ درصدی نقدینگی در دو ماهه اول امسال بیانگر کاهش ۱.۳ درصدی رشد نقدینگی در دو ماهه اول سال ۱۴۰۱ نسبت به‌ مدت مشابه سال قبل است.
دلیل دوم، اجرای سیاست حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی برای برخی کالاهای اساسی بود. دولت برای پرداخت یارانه نقدی در گام اول منتظر نماند که ارز ۴۲۰۰ تومانی را به قیمت ارز حواله صادراتی در نیما (حدود ۲۶هزار تومان) بفروشد و درآمد به دست آمده را صرف پرداخت یارانه نقدی کند. در واقع دولت همزمان با تغییر قیمت ارز کالاهای اساسی از ۴,۲۰۰ تومان به قیمت نیمایی، پرداخت یارانه نقدی را آغاز کرد و همین مسأله موجب افزایش مقطعی حجم نقدینگی شد. ضمن اینکه این کاهش ۱.۳ درصدی رشد نقدینگی دو ماهه اول امسال در برابر دو ماهه اول سال گذشته در شرایطی رخ داده که در اردیبهشت ماه میزان توزیع یارانه نقدی توسط دولت افزایش قابل توجهی داشته است.
بنابراین، این پدیده فقط در این ماه رخ می‌دهد و در ماه‌های آینده افزایش نقدینگی از محل توزیع یارانه نقدی برای اصلاح قیمت ارز کالاهای اساسی نخواهیم داشت، چرا که به موازات پرداخت یارانه و تزریق پول به حساب خانوارها، درآمد از محل فروش ارز به قیمت نیمایی به حساب دولت واریز می‌شود.
دولت سیزدهم در این مدت با جلوگیری از پولی شدن کسری بودجه و کنترل ترازنامه بانک‌ها توانسته رشد نقدینگی را در یک سیر نزولی قرار دهد و قطعاً با استمرار این سیاست‌ها نرخ رشد نقدینگی به یک نقطه بهینه خواهد رسید.

بررسی مانده سپرده‌های بانکی طی سال‌های اخیر حاکی از رشد قابل توجه آن است. براساس تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی مانده کل سپرده‌ها در اردیبهشت‌ماه امسال بیش از 5681 هزار میلیارد تومان بود که نسبت به مقطع مشابه سال گذشته ۳۵ درصد و نسبت به پایان سال قبل ۲.۷ درصد افزایش داشته است. بر اساس این گزارش بیشترین مبلغ سپرده‌ها مربوط به استان تهران با مانده ۳۰ هزار و ۷۳۹ هزار میلیارد ریال و کمترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد با ۱۵۱ هزار میلیارد ریال است.
هرچند میزان رشد سپرده‌های بانکی در اردیبهشت ماه امسال به کمتر از 40 درصد رسیده است، اما بررسی یک‌سال اخیر نشان می‌دهد که درتمام این ماه‌ها رشد مانده سپرده‌های بانکی بیش از 40 درصد بوده است.
رشد 100 درصدی سپرده‌های بانکی 
ظرف دو سال
براساس اطلاعات ارائه شده از سوی بانک مرکزی، مانده سپرده‌های بانکی در اردیبهشت ماه امسال نسبت به اردیبهشت ماه سال 1399 نزدیک به 100 درصد (98.8 درصد) رشد کرده است. درحالی که در اردیبهشت ماه سال 1399 مانده سپرده‌های بانکی 2857 هزار میلیارد تومان بوده این رقم با رشد 2824 هزار میلیارد تومانی به بیش از 5681 هزار میلیارد تومان در اردیبهشت ماه سال‌جاری رسیده است.
در یک‌سال اخیر نیز با افزایش 1472 هزار میلیارد تومانی مانده سپرده‌ها مواجه هستیم به طوری که رقم سپرده‌های بانکی از 4209 هزار میلیارد تومان در اردیبهشت سال گذشته به 5681 هزار میلیارد تومان در دومین ماه سال‌جاری افزایش یافته است. گفتنی است دراردیبهشت سال گذشته مانده سپرده‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد 47.3 درصدی روبه‌رو شده است.
در خرداد ماه سال گذشته نیز مانده سپرده‌ها با رشد 47.1 درصدی به بیش از 4314 هزار میلیارد تومان رسیده است رقمی که در تیرماه این سال به 4428 هزار میلیارد تومان افزایش یافته که نشان‌دهنده رشد 44.8 درصدی آن است. درمرداد و شهریور سال گذشته نیز مانده سپرده‌ها به ترتیب 46.7 و 46.6 درصد رشد داشته و به 4683 هزار میلیارد تومان در انتهای شهریور ماه رسیده است. با تداوم این آهنگ رشد در مهر و آبان که به ترتیب مانده سپرده‌ها 45 و 43.8 درصد بیشتر شده است، در نهایت درآذرماه پارسال رقم مانده سپرده‌های بانکی از مرز 5000 هزار میلیارد تومان عبور کرده است و در آخرین ماه سال گذشته به 5531 هزار میلیارد تومان دست پیدا کرده است. درنخستین ماه سال‌جاری نیز مانده سپرده‌های بانکی عدد 5539 هزار میلیارد تومان را تجربه کرده است که نسبت به ماه مشابه سال قبل 42.4 درصد رشد نشان می‌دهد.
دلایل جذابیت بازار پول
همواره بازارها برای جذب نقدینگی و سرمایه با هم رقابت دارند. در این میان سپرده‌های بانکی به دلیل اینکه عمدتاً به غیر از برخی از سنوات با نرخ بهره منفی مواجه بوده است، در انتهای لیست گزینه سرمایه‌گذاران قرار داشته است. 
البته برخی از سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز این بازار را که سود تضمین شده و بی‌خطری دارد ترجیح می‌دهند. با این حال بخشی از سرمایه‌گذاران به نسبت بازدهی که سایر بازارهای سرمایه‌گذاری دارند به این بازارها مراجعه می‌کنند. بر همین اساس طی سالیان گذشته بورس، ارز، طلا و مسکن جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران داشته است. اما با افت شدید رونق در بازار سرمایه و افزایش روزهای منفی بورس در کنار افزایش ریسک بازار ارز، اکنون سپرده‌های بانکی به عنوان یکی از گزینه‌های جدی برای سرمایه‌گذاران تبدیل شده است. 
با این حال پارک شدن نقدینگی در بانک‌ها به معنای باقی ماندن همیشگی آن نیست و در صورتی که بازاری با بازدهی بیشتر و ریسک معقولی نمود پیدا کند، لاجرم بخشی از سپرده‌های بانکی مهاجرت خواهد کرد.

یادداشت1

سرمایه‌گذاران منتظر

حمید میرمعینی
 کارشناس بازارهای مالی

مهمترین دلیل رشد مانده سپرده‌های بانکی به رشد حجم نقدینگی برمی گردد که طی سال‌های اخیر تحت تأثیر سیاست‌های پولی با افزایش قابل توجهی همراه شده است. هرچند به دلیل بالا بودن نرخ تورم و فاصله آن با نرخ سود بانکی، سپرده‌گذاران درواقع نرخ بهره منفی دریافت می‌کنند، اما رکود و همچنین زیان سایر بازارهای سرمایه‌گذاری موجب شده تا بازارپول جذاب‌ترین گزینه پیش روی سرمایه‌گذاران کم‌ریسک باشد. 
درحالی که در سال‌های گذشته بازار سرمایه با رونق زیادی همراه بود و بخش قابل‌توجهی از نقدینگی را به سمت خود جذب کرده بود، اما به علت ریسک‌های موجود دراین بازار نه تنها بازار سهام از بازده مناسبی برخوردار نیست بلکه سهامداران با زیان همراه شده‌اند. در سایر بازارها مانند مسکن، خودرو، طلا و ارز نیز شرایط مناسبی برای جذب سرمایه وجود ندارد. در بازار مسکن علاوه بر این که به نقدینگی کلانی نیاز است، نقدشوندگی پایین این بازار باعث شده تا سرمایه‌گذاران معدودی وارد آن شوند. در بازار ارز نیز اجرای محدودیت‌های مقرراتی از جمله قرارگرفتن معاملات و نگهداری ارز بدون منشأ مشخص به عنوان قاچاق، ریسک ورود به این بازار را افزایش داده است. طی سال‌های گذشته دوره‌های مشابهی با آنچه اکنون با آن روبه‌رو هستیم وجود داشته و گاه تکرار می‌شود. برای مثال در فاصله سال‌های 1392 تا 1396 با چنین شرایطی مواجه بودیم و بازار پول و سپرده‌گذاری بانکی جذاب‌ترین گزینه سرمایه‌گذاری محسوب می‌شد. 
هم‌اکنون بخش عمده‌ای از سرمایه مردم در قالب سپرده وارد بازار پول شده است تا پس از تغییر شرایط و خروج احتمالی بازارها از رکود به صورت پول هوشمند وارد این بازارها شود. ورود این حجم از نقدینگی به شبکه بانکی می‌تواند آثار مثبتی به همراه داشته باشد. درصورتی که شبکه بانکی بتواند این نقدینگی را به سمت تولید و بخش مولد اقتصاد هدایت کند به طور قطع آثار خوبی دارد، اما طی سال‌های گذشته شبکه بانکی خود به عنوان یکی از بخش‌هایی که موجب انحراف نقدینگی شده عمل کرده است.

یادداشت 2

ضرورت هدایت سپرده‌ها به بخش تولید

کمیل طیبی
اقتصاددان
​​​​​​​
رشد سپرده‌های بانکی طی سال‌های اخیر خبرمثبتی است منوط به اینکه شبکه بانکی بتواند ازاین سرمایه درجهت تأمین مالی تولید استفاده کند تا با تزریق نقدینگی به بخش‌های مولد اقتصاد، بازدهی مناسبی برای اقتصاد ملی پدیدار شود. درواقع می‌توان گفت که رشد سپرده‌های بانکی به مثابه یک شمشیر دولبه است. ازیک سو جذب این میزان از نقدینگی توسط شبکه بانکی نکته مثبتی است که می‌تواند با هدایت آن به سمت بخش‌های مولد، اقتصاد ملی را یاری کند.  این درحالی است که هم‌اکنون یکی از مهمترین مشکلات بخش تولید تأمین مالی و سرمایه درگردش است. 
اما درلبه دیگر این شمشیر و درصورتی که نقدینگی جذب شده وارد بخش تولید نشود، به خلق پول بیشتر، رشد پایه پولی و در نهایت تورم منجر خواهد شد. بنابراین نحوه سیاستگذاری بانک مرکزی و شبکه بانکی در هدایت سپرده‌های بانکی اهمیت زیادی دارد. به‌طور معمول در شرایط تورمی، مردم تلاشص می‌کنند تا ارزش دارایی‌های خود را حفظ کنند. برهمین اساس وارد بازارهای سرمایه‌گذاری مانند بازار دارایی‌ها یا بازارسرمایه می‌شوند. اما به دلیل رکودی که در این بازارها مانند سهام، طلا، ارز و مسکن وجود دارد، سرمایه‌ها به سمت بازارپول حرکت کرده است.  
بدین ترتیب با وجود اینکه نرخ سود بانکی سپرده‌های بانکی از نرخ تورم کمتر است و درواقع سپرده‌گذاران نرخ بهره منفی دریافت می‌کنند، ولی به علت رکود سایر بازارها و ریسک پایین سپرده‌های بانکی، سرمایه گذاران این بازار را انتخاب کرده‌اند.