ایران زمین - پس از گذشت پنج ماه از حادثه تلخ تصادف اتوبوس خبرنگاران در جاده نقده آذربایجان غربی، براساس نظر دادگستری استان آذربایجان غربی، مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست استان، رئیس اداره کل حفاظت محیط‌ زیست شهرستان ارومیه و دبیر استانی و منطقه‌ای ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه علاوه بر راننده به‌عنوان مقصران واژگونی اتوبوس خبرنگاران شناخته شدند. در این حادثه تلخ ریحانه یاسینی خبرنگار و سردبیر ایرنا 24 و مهشاد کریمی خبرنگار محیط‌ زیست ایسنا جان باختند و 18 خبرنگار مصدوم شدند. درمان برخی از خبرنگاران مصدوم از جمله دو خبرنگار خبرگزاری تسنیم بعد از 5 ماه همچنان ادامه دارد. خبرنگاران حاضر در این حادثه تلخ اعتقاد دارند برخی از مسئولان ستادی سازمان حفاظت محیط‌ زیست و ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه هم باید در این پرونده مورد بازخواست قرار گیرند. این سفر به منظور اطلاع‌رسانی درباره افتتاح تونل زاب به دریاچه ارومیه انجام گرفت. نقص فنی اتوبوس، پنهان کاری راننده درباره نقص فنی اتوبوس، بی‌توجهی نماینده ستاد احیای دریاچه ارومیه در اتوبوس به هشدارهای راننده، عدم بازرسی اتوبوس توسط پلیس راهنمایی و رانندگی و... در نهایت باعث شد تا اتوبوس به محض ورود به جاده پر پیچ و خم و قدیمی پیرانشهر به نقده، واژگون و جامعه مطبوعاتی ایران را سوگوار کند. راننده اتوبوس پس ازسوار شدن خبرنگاران در اتوبوس، بارها در حضور خبرنگاران به نماینده ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه اعلام کرد که مسیر انتخابی، برای عبور اتوبوس مناسب نیست و خبرنگاران باید با خودروهای کوچک در مسیر تردد کنند اما نماینده توجهی به هشدارهای او نکرد.
از سوی دیگر و برخلاف روال همیشگی، سفرهای مطبوعاتی سازمان‌ها از جمله سازمان حفاظت محیط‌ زیست کشور، مسئول سابق روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌ زیست و همکاران او در این بخش با خبرنگاران همراه نشدند و با یک سمند به رستوران مشخص شده رفتند. آنها پس از کشته شدن مهشاد و ریحانه و زخمی شدن خبرنگاران به محل حادثه بازگشتند. در زمان این تصادف تلخ «عیسی کلانتری» رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست بود. او و مسعود تجریشی رئیس ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه هرگز حاضر به عذرخواهی و پذیرش قصور در این حادثه نشدند. بعد از تصادف مشخص شد که ستاد احیای دریاچه ارومیه و سازمان حفاظت محیط‌ زیست به‌عنوان متولیان سفر، اتوبوس را از شرکت سیمان اجاره کرده‌اند و سرنشینان آن به‌عنوان کارگران این شرکت به پلیس راهنمایی و رانندگی معرفی شدند. بیشتر سرنشینان اتوبوس حامل خبرنگاران خانم بودند واین سؤال از سوی وکیل خبرنگاران در جلسات دادگاه مطرح شد که چطور پلیس راه با توجه به جنسیت سرنشینان قبول کرده است که اتوبوس حامل کارگران شرکت سیمان است؟
محمد داسمه وکیل پایه یک دادگستری که پرونده واژگونی اتوبوس حامل خبرنگاران محیط‌ زیست را به عهده گرفته است، با اشاره به اینکه پرونده به دادسرای عمومی انقلاب مرکز استان آذربایجان غربی با قرار عدم صلاحیت ارجاع شده، به «ایران» می‌گوید: «دادگاه رسیدگی به اتهام مقصران واژگونی اتوبوس خبرنگاران محیط‌ زیست علاوه بر راننده، مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست استان آذربایجان غربی، رئیس اداره حفاظت محیط‌ زیست شهرستان ارومیه و دبیر ستاد احیای استانی و منطقه‌ای دریاچه ارومیه را در این حادثه مقصر دانسته است. در مفاد قرار، بازپرس تصریح کرده که با توجه به اینکه نظر هیأت سه نفره کارشناسی با اوضاع و احوال مسلم پرونده در تضاد است بنابراین، اعتبار و وجاهت ندارد.» هیأت سه نفره کارشناسی چندی پیش بدون اطلاع وکیل خبرنگاران، وکیل خانواده مهشاد و ریحانه و بدون گفت‌و‌گو با خبرنگاران حاضر در حادثه به نقده رفت. این هیأت پس از بازدید از محل تصادف تنها مقصر حادثه را راننده اعلام و باقی مقصران را مبرا اعلام کرد. داسمه تأکید می‌کند:«بنابراین بازپرس، نظریه هیأت سه نفره کارشناسی را که اتهام این حادثه را صرفاً متوجه راننده اتوبوس دانسته باطل کرده است.» به گفته داسمه علاوه بر راننده، سه مقام مسئول دولتی، توسط دادستانی نقده اتهام متوجه‌شان شده است.
این وکیل دادگستری از احتمال افزایش تعداد متهمان در دادسرای مرکز استان آذربایجان غربی خبر می‌دهد و می‌گوید: «برحسب نظریه کمیسیون عالی تصادفات و نظریه هیأت
۳ نفره، فرمانده پلیس راه آذربایجان غربی متشکل از فرمانده پلیس راه، رئیس بازرسی و رئیس راه آذربایجان غربی، رئیس نظارت بر عملیات جاده‌ای آذربایجان غربی و طبق گزارش تحلیلی- عمقی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌ای کشور، مسئولان سفر و میزبان در بروز حادثه مقصر بودند. بنابراین مسئولان این سفر در کنار راننده از مقصران اصلی هستند.» خبرنگاران حاضر در این حادثه انتظار دارند پس از مشخص شدن مقصران استانی تصادف اتوبوس خبرنگاران حوزه محیط‌ زیست کشور، پرونده برای مشخص کردن میزان قصور مسئولان وقت کشوری ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه و سازمان حفاظت محیط‌ زیست کشور به تهران ارجاع شود.

زهرا کشوری
خبرنگار
مجریان سد فینسک بدون توجه به ابلاغیه رسمی وزارت نیرو و مخالفت وزیر این وزارتخانه با ادامه عملیات اجرایی، ساخت سد را از سر گرفتند. به‌دنبال این اتفاق سازمان حفاظت محیط‌ زیست کشور خواستار برخورد قضایی با آنها شد. وزیر نیرو پیش‌تر اعلام کرده بود سمنان بدون ساخت سد فینسک هم قادر به تأمین آب مورد نیاز خود در بخش شرب، کشاورزی و صنعت است. اما ذی‌نفعان در سفر رئیس جمهور به استان سمنان خواستار از سرگیری ساخت سد شدند. رئیس جمهور بررسی وضعیت سد را موکول به یک جلسه بین وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط‌ زیست کشور و استانداری مازندران کرده بود. هنوز ترکیب برگزارکنندگان این جلسه و زمان آن معلوم نشده است اما مجری، ساخت سد فینسک را در سه شیفت شروع کرده است. فعالان محیط‌ زیست اعتقاد دارند که مجریان طرح می‌خواهند [پروژه] سد فینسک را به مرحله غیرقابل بازگشت برسانند تا دولت مجبور به اجرای کامل آن شود. بررسی‌های کارشناسان محیط‌ زیست نشان می‌دهد ساخت این سد به مهاجرت اجباری 25 روستا در مخزن سد و پایین‌دست آن منجر می‌شود. همچنین 400 هکتار از جنگل‌های هیرکانی را از بین می‌برد و 6 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی پایین‌دست سد شهید رجایی را دستخوش بی‌آبی می‌کند. از سرگیری ساخت سد بدون توجه به ابلاغیه رسمی وزارت نیرو و مخالفت وزیر، به اعتراض فعالان حوزه محیط‌ زیست و منابع طبیعی منجر شد. این اعتراض واکنش «عباس گلرو» نماینده سمنان را در پی داشت. او در بهارستان وزیر نیرو را مخاطب قرار می‌دهد و می‌گوید:«آقای محرابیان وقتی شما به قانون احترام نمی‌گذارید و آن را نقض می‌کنید و بعضاً اسیر فشار گروه‌های سیاسی می‌شوید، دست‌های خطرناک وارد عمل می‌شوند و کاری می‌کنند که امنیت ملی ما را به خطر می‌اندازند. آقای محرابیان شما به خاطر فشار سیاسی، طرحی به‌نام سد فینسک در حوزه انتخابیه من را که مصوبه مجلس شورای اسلامی بوده لغو کردید در صورتی که تمام مجوزهای لازم زیست محیطی و برنامه و بودجه‌ای را داشته است. این اقدام با چه منطق و مطالعه کارشناسی صورت گرفته است.» همچنین او می‌گوید: «انتظار مردم سمنان این است که وزیر نیرو دستور ادامه عملیات اجرایی سد را هر چه سریع‌تر صادر کند. همچنین از وزیر اطلاعات و وزیر دادگستری انتظار داریم که برخی افراد که مردم را در رابطه با این پروژه به «شورش» تحریک کرده‌اند بازداشت و با آنها برخورد قضایی صورت گیرد.» فعالان حوزه محیط‌ زیست مازندران در واکنش به حرف‌های گلرو، در شبکه‌های اجتماعی پاسخ داده‌اند:«مردم مازندران بیش از ۱۰ سال است که صرفاً در چهارچوب قوانین کشوری از اجرای طرح‌های انتقال آب به خارج از استان جلوگیری کرده‌اند. خوب بود آقای گلرو به‌عنوان عضو کمیسیون سیاست خارجی مجلس تعریف خود از «شورش» را نیز ارائه می‌کردند.» روزنامه ایران برای اطلاع از نظر سازمان حفاظت محیط‌ زیست درباره فینسک با روابط عمومی این سازمان تماس گرفت. این تماس به برقراری ارتباط با علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست یا معاونان او منجر نشد اما براساس اعلام روابط عمومی به «ایران»، سازمان حفاظت محیط‌ زیست خواستار برخورد قانونی و قضایی با دست‌اندرکاران سد فینسک به‌دنبال از سرگیری غیرقانونی ساخت سد فینسک است.
چه میزان از آب مازندران به سمنان منتقل می‌شود؟
«عبدالله درزی» استاد دانشگاه مازندران نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» یادآور می‌شود بی‌توجهی به وضعیت ساکنان این 25 روستا به بحران اجتماعی که امروز اصفهان با آن درگیر است منجر می‌شود و مردم سمنان و مازندران را رودرروی هم قرار می‌دهد. موافقان سد‌سازی درحالی به‌دنبال انتقال آب سد شهید رجایی مازندران از طریق سد فینسک هستند که هم اکنون سالانه 30 میلیون متر مکعب از آب مازندران از طریق چشمه روزیه به سمنان منتقل می‌شود. آنها به‌دنبال انتقال آب خزر هستند. درزی مطرح کردن آب خزر از سوی موافقان انتقال آب را پوششی برای انجام سایر طرح‌های انتقال آب مثل سد فینسک، سد خاکی چاشم و... به سمنان می‌داند. این استاد دانشگاه می‌گوید: «یکی از سرشاخه‌های مازندران چشمه روزیه است که سالانه 30 میلیون متر مربع از آورد آن از سال 1386 به سمنان انتقال می‌یابد. سمنانی‌ها با ساخت سد فینسک به‌دنبال انتقال هفت و نیم میلیون متر مکعب آب دیگر از استان هستند. این سهم را می‌خواهند از سد شهید رجایی که تأمین‌کننده آب 23 آبادی است بردارند. »
انتقال آب به سمنان برخلاف برنامه ششم توسعه
درزی خواستار توجه به ظرفیت‌های قانونی در بهره‌برداری از آب در سمنان می‌شود و می‌گوید: «براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سمنان تا سال 1425 قرار است آب مورد نیاز صنعت خود را سه برابر کند و حقابه کشاورزی را از یک میلیارد متر مکعب به 780 میلیون متر مکعب برساند. آب شرب هم قرار است سه برابر افزایش پیدا کند. این مسأله با برنامه ششم توسعه نمی‌خواند. در این برنامه از صنایع خواسته شده تا خود را با شرایط کم‌آبی وفق دهند و به سمت سیستمی بروند که بهره‌وری آبی بالایی دارد. از سوی دیگر برخلاف افق دیده شده، کشاورزی سمنان رو به گسترش است. باغداران و کشاورزان سمنانی رقابت عجیبی در پمپاژ آب‌های زیرزمینی دارند. همه شاهد بودند که گسترش باغ‌های سیب، دریاچه ارومیه را خشک کرد. محصول آن هم هر ساله در اطراف باغ‌ها تلنبار می‌شود و از بین می‌رود. با وجود این باغ‌های سیب در سمنان در حال توسعه است!» او توجه به «مدیریت مصرف» را یک اصل می‌داند و می‌گوید: «اگر هزینه‌هایی که برای ساخت سازه و سدها خرج شده را صرف ارتقای بهره‌وری آب، ارتقای سیستم تولید در صنایع، اجرای فرصت‌های قانونی، الگوی کشت، تحویل حجمی آب کنترل (میزان مصرف هر کشاورز) و... می‌کردیم، امروز با بحران رو‌به‌رو نبودیم.»
او سد فینسک را یک منبع نامطمئن می‌داند و می‌گوید: «میزان آبدهی رودخانه تجن در ایستگاه فینسک در 15 سال اخیر خیلی کاهش پیدا کرده است. برای همین منبع نامطمئن، کلی نیاز از قبل در پایین‌دست تعریف کردیم. حالا بدون توجه به پایین‌دست می‌خواهیم در سمنان هم برای آن نیاز جدیدی تعریف کنیم. بنابراین کشاورزان پایین‌دست سد شهید رجایی که 25 کیلومتر با سد در حال ساخت فینسک فاصله دارند دیگر نمی‌توانند کشاورزی کنند. »
فرونشست، مازندران را تهدید می‌کند
درزی، علیرغم تصور غالب و البته نادرستی که وجود دارد، یکی از مشکلات حال حاضر مازندران را کمبود آب برای کشاورزی می‌داند و می‌گوید: «دو سال پیش کاهش آب در مازندران در حدی بود که در 6 هزار اراضی پایین دست سد شهید رجایی و در کانال انتقال آب، کشت و زرعی  انجام نگرفت.» او نسبت به کاهش کیفیت آب‌های زیرزمینی در حوزه تجن مازندران هشدار می‌دهد و می‌گوید: «چون آب‌های سطحی جوابگوی نیاز کشاورزان نیست آنها به سمت برداشت آب‌های زیرزمینی رفته‌اند که استان را با خطر فرونشست زمین روبه‌رو کرده است.» کارشناسان محیط‌ زیست و منابع طبیعی پیشتر نسبت به فرونشست در شرق مازندران به‌دلیل استفاده از آب‌های زیرزمینی و کشت برنج هشدار داده‌اند. این متخصص آب از مسئولان سمنانی می‌خواهد به سمت صادرات آب مجازی به استان بروند و درباره آب مجازی می‌گوید: «مقدار آب مجازی مرتبط با تولید یک محصول کشاورزی مانند گندم در استان مازندران به مراتب کمتر از مقدار آن در سمنان هست. در چنین شرایطی، عاقلانه است که این محصول در جایی تولید شود که نیازمند آب مجازی کمتری است و سپس به حوضه مقصد منتقل شود.» حنیف رضا گلزار کنشگر محیط‌ زیست و منابع طبیعی نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» به سال‌ها انتقال آب از مازندران اشاره می‌کند و می‌گوید: «برای انتقال حجم بسیار زیادی از منابع آبی مازندران به استان‌های همجوار برنامه‌ریزی شده است.»
یازده سد تاکنون در مازندران ساخته شده و 12 سد دیگر هم در حال ساخت یا مطالعه است. گلزار اعتقاد دارد که ساخت 24 سد باعث خشک شدن رودخانه‌های استان مثل حوضه گاوخونی و زاینده‌رود در اصفهان و کارون در خوزستان می‌شود. او افسانه پر آب بودن مازندران را باعث انجام تعریف طرح‌های مخرب انتقال آب از سرشاخه‌های استان می‌داند و می‌گوید: «انجام این طرح‌ها قطع به یقین آینده آبی و زیستی مازندران را با خطر بسیار جدی مواجه می‌کند.»

زهره توکلی
خبرنگار
پشه «آئدس» که می‌تواند ناقل بیماری‌های ویروسی بویژه سه بیماری تب دنگی، چیکونگونیا و زیکا باشد و در کشورهای آفریقایی شیوع دارد در استان هرمزگان مشاهده شده است. پیش از این در سال‌های 98 و99 نیز این نوع پشه در بندر لنگه این استان مشاهده شده بود که اقدامات کنترلی آن هنوز هم در حال انجام است.
سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در این باره به «ایران» می‌گوید: بیماری‌های ویروسی نظیر تب دنگی در کشور ما وجود نداشته و فقط در کشورهای آفریقایی و چند کشور دیگر مشاهده شده است.
دکتر فاطمه نوروزیان با اشاره به‌ وجود این پشه‌ها در سال‌های قبل می‌افزاید: چند روز قبل نیز 4 پشه بالغ فقط در بندرعباس مشاهده شد اما خوشبختانه پشه‌هایی که پیدا شده‌اند هیچ کدام آلوده نبودند لذا تاکنون بیماری در این مورد در کشور نداشته‌ایم.
وی با بیان اینکه این پشه‌های بالغ در یک تعمیرگاه لاستیک خودرو که محل دپوی لاستیک‌های مستعمل بوده پیدا شده‌اند، می‌افزاید: سمپاشی این تعمیرگاه تا شعاع یک کیلومتری آن در حال انجام است چرا که فرض بر این بوده که جمعیت پشه‌ها از این تعداد، بیشتر است. پس از اتمام مرحله سمپاشی، تله‌گذاری در مکان‌های دیگر بندرعباس انجام خواهد شد.
این مسئول با اشاره به اینکه پشه‌ها به تنهایی مشکلی را ایجاد نمی‌کنند، تصریح می‌کند: در صورت وجود بیمار، اگر پشه، بیمار را نیش بزند می‌تواند ویروس را طی یک روز، به چندین نفر منتقل کند.
وی علت اصلی ورود این پشه‌ها به استان را واردات لاستیک خودرو و گیاه بامبو در کشورهای مختلف عنوان می‌کند و هشدار می‌دهد: در حال حاضر نگرانی ما این است که بیماری تب دنگی از کشورهای همسایه که این بیماری در آنها شایع شده، از طریق مراودات، تجارت و... به کشور ما منتقل شود.
سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان تصریح می‌کند: هرمزگان، استانی استراتژیک است لذا رفت‌وآمد با کشورهای خارجی و تردد اتباع بیگانه بویژه از کشورهای پاکستان، افغانستان و کشورهای عربی نظیر عمان و عربستان و... در پایانه‌های مرزی و حتی شهرهای آن بسیار زیاد است بنابراین هرمزگان از این لحاظ، استان پرخطری محسوب می‌شود به‌همین دلیل اقدامات کنترلی و پیشگیرانه برای کاهش جمعیت پشه‌ها در حال انجام است.
وی در خصوص راه‌های پیشگیری و مقابله با لانه‌گزینی و تخمگذاری می‌گوید: مهم‌ترین و نخستین کار، بهسازی محیط است چون محل تکثیر و تخمگذاری این پشه، در مکان‌هایی است که لاستیک و تایرهای کهنه و مستعمل خودرو دپو و ذخیره می‌شود بخصوص اگر کمی باران آمده باشد یا در هر صورت چند قطره آب در لاستیک‌ها جمع شود.
نوروزیان به مردم استان توصیه می‌کند: در منازلی که گل و گلدان زیاد است افراد باید ظرف زیر گلدان را که معمولاً محل تجمع آب است به‌طور مرتب خالی و تمیز کنند. برخی نیز در پشت کولرهای گازی، سطلی را برای جمع شدن قطره‌های آب نشتی می‌گذارند که می‌تواند مکان مناسبی برای تجمع و تکثیر این پشه‌ها باشد، به‌همین دلیل یا باید آب داخل سطل به‌طور مرتب خالی و تمیز شود یا سطل‌ها برداشته شوند. این مورد در خصوص دبه یا بشکه‌های آبی که برای مصارف مختلف در حیاط منازل گذاشته می‌شود هم می‌تواند مصداق داشته باشد لذا این ظروف نیز حتماً باید
در بسته باشد.
وی با اشاره به ضرورت بهسازی خورها در استان به‌دلیل راکد ماندن آب و ایجاد محلی برای تجمع حشرات، می‌افزاید: افرادی که قایق بدون استفاده دارند نیز باید قایق خود را به‌صورت وارونه بگذارند تا آب در آنها جمع نشود. همچنین اداره بنادر اعلام کرده که تمامی لاستیک‌هایی که در اسکله‌ها و کنار قایق‌ها قرار داده می‌شود باید سوراخ داشته باشند تا آب در آنها جمع نشود.