ترانه بنی‌یعقوب
گزارش نویس
«سفر به جبر کرونا حذف شد اما همین سفر نرفتن به قیمت بیکاری خیلی‌ها تمام شد.» این را تعدادی از فعالان حوزه گردشگری می‌گویند. «سفر نروید.» این یکی از توصیه‌های اصلی پس از شیوع ویروس کرونا بود و خیلی‌هایمان به این توصیه گوش دادیم یا کمتر سفر کردیم و جایی را برای اقامت انتخاب کردیم که کمترین خطر تهدیدمان کند. جایی که فکر کردیم از نظر بهداشتی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی ایمن است. خیلی‌هایمان با ماشین شخصی یا وسایل حمل و نقل امن‌تر سفر کردیم و ماسک و وسایل ضدعفونی اصلی‌ترین وسایل سفرمان شد. خلاصه اینکه سفر از فهرست برنامه‌های ضروری زندگی حذف شد، اما بد نیست بدانید در همین دوره که سفر به جبر کرونا از سبد زندگی حذف شد گروهی که با سفر امرار معاش می‌کردند لطمه جدی دیدند.
محمد و مرضیه مدت‌ها بود وقتی تصمیم به سفر می‌گرفتند به جای انتخاب یک جای لوکس مثل هتل به اقامتگاه‌های بومگردی می‌رفتند و فرقی نمی‌کرد کدام شهر باشد؛ از شمال تا جنوب کشور انتخاب آنها همین اقامتگاه‌ها بود: «راستش را بخواهی این انتخاب برای هر دو طرف ما سود داشت از سویی برای خودمان و از طرف دیگر فکر می‌کردیم به جامعه محلی هم سود می‌رسانیم. سفر و اقامت ما ارزان تر تمام می‌شد و در عین حال می‌دیدیم که به پاگیری یک کسب و کار نو کمک کرده‌ایم. ضمن اینکه می‌دیدیم از آشپز و کسانی که کار خدماتی می‌کنند به نوعی از جامعه محلی‌اند و برایشان کسب و کاری ایجاد شده.
من و همسرم هم در دوره کرونا مثل بقیه کمتر سفر کردیم اما در این دوره هم یک بار به این اقامتگاه‌ها رفتیم و با رعایت همه موازین مشکلی پیش نیامد. امیدوارم به خاطر شیوع این بیماری و توصیه به سفر نرفتن، این کسب و کارها به‌طور کامل نابود نشود.»
2 هزار و 200 اقامتگاه بومگردی در کشورمان فعال هستند. اگر تا به حال به هیچ اقامتگاه بومگردی نرفته اید بد نیست بدانید این مکان‌ها بیشتر خانه‌های روستایی هستند که به دنبال ترویج فرهنگ بومی منطقه در بین گردشگران هستند و حالا با شیوع کرونا مثل خیلی از مشاغل دیگر به خطر افتاده‌اند.
کاوه مظفری، مسئول یک اقامتگاه بومگردی در شمال ایران است: «درآمد تمام بومگردی‌ها در دوره کرونا بشدت کم شد. ما با نصف ظرفیت بین پیک‌ها فقط گردشگر داخلی داشتیم در حالی که هزینه اقامتگاه‌ها وحشتناک است و چون اغلب بومگردی‌ها معماری سنتی دارند هزینه نگهداری‌شان خیلی بالا است. بحث اصلی بومگردی‌ها الان قسط بانکی است. بویژه بومگردی‌های تازه تأسیس همه برنامه شان این بود که با نوروز بتوانند جبران هزینه‌هایشان را بکنند که همه می‌دانیم در نوروز چه اتفاقی افتاد. وام‌ها هم فقط سه ماه به تأخیر افتادند و بعدش فرصتی داده نشد. مثلاً ما ماهی چهار میلیون قسط وام می‌دادیم اما بعد از سه ماه نزدیک 12 میلیون تومان یک مرتبه قسط دادیم. همه اینها باعث شد بومگردی‌ها تا آستانه ورشکستگی بروند.»
اما این همه ماجرای ورشکستگی بومگردی‌ها نیست؛ این اقامتگاه‌ها در رونق کسب و کار محلی هم تاحدودی کمک کردند و وقتی بومگردی از رونق بیفتد کسب و کارهای محلی هم رونق‌شان را از دست خواهند داد: «مثلاً درمورد ما نیروهای محلی در اقامتگاه‌هایمان شاغل بودند، تا قبل ازماجرای کرونا هشت نفر بودیم بعد پنج نفر شدیم و حالا 4 نفر هستیم اما در این مدت همین چهار نفر هم حقوق نگرفته‌اند و اشتغال روستایی هم بشدت پایین آمده. در حوزه‌های دیگر هم با خانم‌هایی که در روستا کار صنایع دستی می‌کردند کار می‌کردیم یا با شبکه‌ای از راننده‌ها در روستا کار می‌کردیم که مسافران را می‌گرداندند اما آنها هم بیکار شدند.»
بحث مجوزها هم در اوضاع بد اقتصادی جور دیگری به این فعال حوزه گردشگری فشار آورده: «حالا تصور کن با این شرایط دشوار بحث مجوزها هم هست. در دنیا قواعدی برای مجوز دادن هست تا محملی برای سوء‌استفاده درست نشود و در همه جای دنیا هم این قواعد رعایت می‌شود و سعی می‌کنند فرآیند را تسهیل کنند اما در ایران برعکس است، این فرآیند اصلاً اصولی نیست، کاغذ بازی زیادی دارد. خیلی‌ها از این پروسه به نفع خودشان استفاده می‌کنند، ما سه سال پیش پروسه گرفتن مجوز را شروع کردیم. پروانه ساخت گرفتیم و همه کارها را قانونی انجام دادیم، یک مرتبه گفتند شما در محدوده نیستید و باید دوباره اقدام کنید، یک مرتبه هم سر و کله میراث فرهنگی پیدا شد و گفت باید از ما هم مجوز بگیرید، تأییدیه اماکن را هم گرفتیم  اما باز سنگ اندازی‌ها ادامه دارد. بنابراین به دیوان عدالت اداری شکایت کردیم.»
محسن پورنبی مسئول یک اقامتگاه بومگردی در بوشهر است. او می‌گوید: «2هزار اقامتگاه بی‌مجوز و با مجوز در کشور وجود دارد و این آمار بالایی است. همه می‌دانیم کرونا باعث کمبود گردشگر شده و بر بومگردی‌های روستایی به نحوی و بر شهری‌ها به نوعی دیگر اثر گذاشته. اما نکته مثبت اش آن است زمانی که مردم سفر کردند بیشتر سفرشان به روستاها بود ، بنابراین اکوتوریسم افزایش یافت. در اقامتگاه‌های شهری اما برعکس بوده و در رقابت با هتل‌ها خیلی متضرر شدند.»
به گفته او در این مدت سفر تبدیل به یک مسأله غیر ضروری شد و در مناطقی مثل بوشهر چون بومگردی‌ها معمولاً دورهمی هم دارند، کاملاً در این یک سال با مشکل مواجه شدند. در برخی حوزه‌ها همه هزینه‌ها بالا رفت مثل استفاده بیشتر از شوینده‌ها و ضدعفونی کننده‌ها اما درآمد مدام کم و کمتر شد. با همه این شرایط ما هم مثل هر صنف دیگری نیاز به امرار معاش داریم و باید از صنف‌مان در این دوره بیشتر حمایت می‌شد اما با همه اتفاق‌هایی که در این مدت افتاد و با تمدید تعطیلی‌ها کاروان خسته گردشگری فقط خسته‌تر از قبل شد، اما انگار کسی صدای ما را نمی‌شنود. حمایت دولت به نسبت ضرر و زیانی که ما دیدیم خیلی کم است و فقط یک تعدادی توانسته‌اند از همان امهال سه ماهه وام‌ها با دردسرهای فراوان استفاده کنند اما از شش ماه آخر سال کسی موفق به استفاده نشده چون مدام می‌گویند هنوز بخشنامه‌اش نیامده. این شرایط برایمان واقعاً ناامید کننده شده.
اکبر رضوانیان، نایب رئیس جامعه بومگردی کشورهم مشکل گردشگری و بومگردی‌ها را بسیار جدی می‌داند و می‌گوید اگر راهکاری برایش اندیشیده نشود باید فاتحه گردشگری کشور را خواند: «من بارها در نشست‌های مختلف دراین باره صحبت کرده‌ و گفته‌ام به جای شعار سفر نکنید. شعار سفر ایمن را ترویج کنید. اینکه ببینیم مردم چطور سفر می‌کنند، آیا اقامتگاه‌های بومگردی ما فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت می‌کنند؟ فضای سر باز دارند؟ خانه‌های بومی ما بیشترشان حیاط دارند، اتاق‌های محدود دارند که فقط به یک خانواده تعلق می‌گیرد، آفتاب و جریان هوا دارند. به هر حال حتی اگر برخی اقامتگاه‌های ما این شرایط را ندارند راهکار ارائه دهند که این مشکلات حل شود. نه اینکه در کل صورت مسأله را پاک کنیم. اگر این شرایط در سال نو هم ادامه پیدا کند واقعاً باید فاتحه گردشگری کشور را خواند چون برای توریست خارجی تا پنج سال آینده نمی‌توانیم برنامه‌ریزی خاصی داشته باشیم. این حرف ما به معنای آن نیست که ما وضعیت ویروس کرونا را درک نمی‌کنیم. معنای عزاداری و مریضی را درک نمی‌کنیم. ما هم همه اینها را تجربه کرده‌ایم. حرف ما این است یا ضرر و زیان این قشر را تأمین کنیم یا تدبیری بیندیشیم. رها کردن این صنعت فقط بهار ما را خزان خواهد کرد.»
آن‌طور که مسئولان می‌گویند تاکنون سه موج شیوع کرونا را پشت سر گذاشته‌ایم و تقریباً در هر کدام از این موج‌ها شاهد تعطیلی کامل صنعت گردشگری بوده‌ایم. به گفته فعالان این صنف، گردشگر خارجی در این مدت وجود نداشته و گردشگران بومی هم به حداقل رسیده‌اند و تنها بین موج‌های بیماری که تا حدی آمار ابتلا پایین آمده عده‌ای سفر کرده‌اند. فعالان این حوزه می‌گویند ما نمی‌گوییم مردم بی‌محابا سفر کنند اما از مسئولان می‌خواهیم حرف دل ما را هم بشنوند و بدانند این روزها شرایط سختی را پشت سر می‌گذاریم.