محمد معصومیان
گزارش نویس
به هر گوشه تهران که نگاه می‌کنی جایی می‌بینی که  گودبرداری  و‌ رها شده است. گاهی نگاه کردن به عمق آنها هم وحشتناک است. این گودال‌های بتنی سرگیجه آور با شروع فصل زمستان و بارش‌ها تبدیل به استخرهای پر از آب می‌شوند و اگر سال‌ها از رها شدن شان گذشته باشد برای همسایگان دلهره‌ای دائمی بوده است. همین چند وقت پیش بود که خانه‌ای در مجاورت گودی رها شده و خطرناکی در خیابان فلاح تهران باعث ریزش خانه‌ شد. اما این پایان داستان نیست؛ تهران 300 گود رها شده و 100 گود خطرناک دارد که هرکدام‌شان مثل دهانی گشوده، می‌تواند جان و مال مردم را در شبی بارانی ببلعد.
صفیه قلی‌زاده دبیر کمیته شهرسازی شورای شهر تهران گود پرخطر را براساس شاخص‌ها این طور تعریف می‌کند: «یکی از شاخص‌ها سطح اشغال و عمقی است که آن گودبرداری داشته است. دیگری همجواری با تأسیسات پرخطری که ممکن است در جوار آن گود ایجاد شده یا وجود داشته باشد و مورد سوم این است که زمان پایدارسازی گود چه زمانی بوده است، متأسفانه گود رها شده زمانی به شرایط پرخطر می‌رسد که روند پایدارسازی آن انجام نشده و سازه نگهبان موقت آن منقضی شده و اقدامات نظارتی هم برای آن صورت نگرفته است.»
مهدی صالحی مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران از مأموریت همیشگی شهرداری تهران برای نظارت بر گودهای رها شده تهران می‌گوید و تصمیماتی که قرار است سرعت رسیدگی به گودهای رها شده را افزایش دهد: «با وجود اراده واحدی که در این زمینه وجود دارد رفع خطر از گودهای رها شده کاری زمانبر و انرژی بر است اما هیچ کدام از گودها از نظر ما خارج نیست و در مجموع 300 گود رها شده ، اولویت با 100 گود خطرناکی است که در سطح شهر تهران وجود دارد اما تا 2 پروژ‌ه را سروسامان می‌دهیم چندتای دیگر اضافه می‌شود.»
 گودی نبش حاشیه خیابان بلوار کشاورز به عمق 24 متر و مساحت 3 هزار و 600 مترمربع که 11 سال رها شده است، از 4طرفش خیابانی می‌گذرد و سه طرف آن هم پر از آپارتمان است؛ یعنی اگر روزی هوای ریزش به سر این گود بزند کل خیابان‌های اطراف و شاید آپارتمان‌ها را هم با خود به درون بکشد. همین طور که به طرف در کارگاهی این گود می‌روم چند کارگر با لباس فرم داخل می‌شوند و در را می‌بندند. در کارگاه را می‌زنم اما نگهبان مصرانه می‌گوید که ساخت و ساز شروع شده و دیگر جای نگرانی نیست و من هم باید برگردم.
صفیه قلی‌زاده آخرین آمار گودهای تهران را در مجموع 275 گود اعلام می‌کند و در تعداد 100 گود خطرناک با شهرداری هم عقیده است: «سال 96 از طرف شهرداری تهران حدود 221 گود رها شده اعلام شد که 84 گود پرخطر گزارش شده بود. مقایسه این دو آمار نشان می‌دهد آنچه در سالهای گذشته اتفاق افتاده این است که ورود جدی یا اقدام معنادار و سازنده‌ای در این رابطه اتفاق نیفتاده است. از طرفی دوره تضمین سازه نگهدار و نیلینگ پروژه‌های میان خطر و پرخطر ما منقضی شده و یک بخشی از گودهای میان خطر و کم خطر شناسایی شده ما از سال 96 هم به حجم گودهای پرخطر ما در سال گذشته اضافه شده است.» قلی‌زاده بیشترین پراکندگی را در منطقه 1 و 22 می‌داند که به ترتیب 45 گود در منطقه 1 و 42 گود در منطقه 22 است.
گود بعدی با عمق 13 متر و فوندانسیونی مغایر با نقشه در محله الهیه است که از سال 93 پروانه ساخت گرفته اما هنوز خبری از ساخت و ساز نیست. حصارهای آهنی و بلندی که اطراف زمین کشیده شده راه را برای هر نگاهی می‌بندد. سرایدار آپارتمان همسایه گود وقتی پرسه زدن مرا می‌بیند بیرون می‌آید و در جواب سؤالم در مورد گود مسئولانه پاسخ می‌دهد که ساخت و ساز در حال انجام است و هیچ مشکلی وجود ندارد. می‌پرسم صاحب ملک را می‌شناسید؟ سرایدار پاسخ می‌دهد: «بله، بله» شاید اگر با همین قاطعیت می‌گفت که نمی‌شناسد بیشتر به حرفش اعتماد می‌کردم.
مهدی صالحی از کارهای خوبی که شهرداری در قبال گودهای رها شده انجام داده، می‌گوید، 3 گود پر شده و به گود معروف مرزداران که مالک مجاب شده خطر را کمتر کند سر و سامان داده اما به گفت وی پروژه زمانبری است: «راه حل هرکدام از این گودها متفاوت است و دلایل زیادی مثل مسائل حقوقی، مالکیتی در ایجاد آنها تأثیر دارند.» او توضیح می‌دهد که یکی از تصمیمات شهرداری در قبال مالکانی که نگاه مسئولانه‌ای نداشته باشند پر کردن گودها با خاک و نخاله‌ای است که از ساختمان‌های دیگر به بیرون شهر برده می‌شود: «در دوره 45 روزه جدید ما بالغ بر 10 پروژه را رفع خطر کرده‌ایم.»
اما گود تقاطع خیابان میرداماد و ولیعصر جایی است در مجاورت یک مجتمع کامپیوتری معروف تهران. اطرافش پرسه می‌زنم و بالاخره راهی برای دیدن آن پیدا می‌کنیم. گودی عظیم با عمق 35 متری که شاید یکی از عمیق‌ترین گودهای تهران باشد. موقع نگاه کردن به انتهایش احساس می‌کنم مرا به طرف خودش می‌کشد. کارشناس ارشد سازه‌ای که به من در دیدن این گود ترسناک کمک کرد و دوست ندارد نامی از او آورده شود، می‌گوید: «اینجا را 24 ماه می‌توان گارانتی کرد و اگر حین کار باشد می‌توانسته سه ماه دیگر هم اضافه کند ولی تمام این زمان برای گارنتی این گود گذشته است.»
او به ساختمان مجتمع کامپیوتری که دقیقاً کنار این گود است اشاره می‌کند و می‌گوید: «این نیلینگی که انجام شده برای خیابان ولیعصر و میرداماد که تنها بار ترافیکی خیابان روی آن است شاید مشکلی ایجاد نکند ولی این سمت شرق ساختمان مجتمع سر بار است و دارد فشار می‌آورد روی این استرندها که بسیار خطرناک است.» او که 19 سال است به مهندسی سازه مشغول است بارندگی‌های را برای مجتمع کناری خطرناک می‌داند.
محمودرضا کلانتری مدیر اجرایی مجتمع کامپیوتری از 4 سال نگرانی و اضطراب در همسایگی با این گود می‌گوید: «ما به شهرداری ناحیه و منطقه و آتش نشانی، شورای شهر و هر ارگانی که فکرش را بکنید متوسل شدیم. چندین بار هم با مالک محترم این زمین تماس گرفتیم که هر بار گفتند در حال تجهیز کارگاه هستیم و آخر این ماه و ماه دیگر... اما نتیجه هیچ. پی ساختمان ما پاییز و زمستان توی آب است. ما هر لحظه استرس داریم با این همه ارباب رجوع ریزشی اتفاق بیفتد و فاجعه ملی بشود.»
مهدی صالحی اما در جواب به این پرسش که چه اقداماتی برای این گود رها شده انجام شده می‌گوید: «جزو اولویت‌های ما نبوده چون در گزارش‌های ما نبوده است. باید گزارشی از اینکه مخاطره‌ای ایجاد شده باشد داشته باشیم اما دستگاه نظارتی گزارشی نداده است.»
صفیه قلی‌زاده یکی از موضوعات مهم دیگر را قدمت گودها می‌داند: «متأسفانه 29 مورد از گودهای رها شده تهران بالای 10سال قدمت دارند، 85 گود بین 4 تا 10 سال از عمر گودبرداری آن گذشته است و حدوداً 115 تا از گودهای ما بیش از 4 سال است.»
وی یکی از محدودیت‌های جدی شهرداری تهران در مواجهه با گودهای رها شده شهر را مسأله حقوقی و قانونی می‌داند که دست نیروهای شهرداری را برای ورود به ملکی که پروانه و مهندس ناظر دارد می‌بندد و حتی ممکن است عواقبی هم داشته باشد. لابد از خودتان می‌پرسید این املاک رها شده ثروت چه کسانی است؟ 55 درصد این املاک برای اشخاص حقیقی است و آن طور که قلی‌زاده می‌گوید 30 درصد آنها هم برای سازمان‌های دولتی و 15 درصد هم شهرداری تهران: «از مجموع کل آمار 35 درصد این گودها جزو گودهای پرخطر هستند.»
او امیدوار است با پیش قدم شدن سازمان‌های دولتی و شهرداری، اشخاص حقیقی هم در این راه همگام‌تر شوند. قلی‌زاده یکی دیگر از مشکلات را ساختار طرح تفصیلی می‌داند که در آن هیچ محدودیتی برای مالکان در رابطه با گودبرداری و روند بارگزاری قید نشده است. دبیر کمیته شهرسازی شورای شهر یکی از راه‌های کنشگری در رابطه با خطرات گودهای رها شده تهران از طرف مردم را بارگذاری آدرس دقیق این گودها در سامانه شفافیت شهرداری می‌داند.
قلی‌زاده درباره جلسات شورای شهر و شهرداری تهران و تصمیمات جدید در این زمینه می‌گوید: «تصمیم گرفته شد برای پروانه‌هایی که قرار است صادر بشود یک بازه زمانی مشخص برای مالکین گودهای رها شده تعیین شود تا نسبت به ایمن‌سازی آن اقدام کنند در غیر این صورت با ضمانت نامه بانکی که از مالک گرفته می‌شود، شهرداری تهران برای پر کردن آن وارد عمل می‌شود. همچنین قرار شد شهرداری تهران یک لایحه تدوین کند و مسئولیت‌پذیری مالکین را به‌صورت مشخص در رابطه با گودهای رها شده تعیین بکند و همین طور بازه زمانی و ضمانت نامه بانکی تعریف کند که پس از آن بتواند مستقیماً و بدون دغدغه ورود کند.»