همدان - سمیه مظاهری: آهنگ وسیع‌تر شدن شهر همدان روز به روز تندتر می‌شود. روندی که حرکت کهن شهر ایران زمین به سمت «کلانشهر» شدن را شتاب بخشیده و از طرف دیگر بستر حاشیه‌نشینی بیشتر را مهیا می‌سازد.
دو سال پیش بود که الحاق سه روستا به همدان تصویب شد؛ روستاهایی که ناگزیر از مهاجرت‌ بی‌رویه، روز به روز بزرگ‌تر شده و همسایه دیوار به دیوار بافت شهری شده بودند.
با این کار یکهزار و 500 هکتار به وسعت شهر همدان اضافه شد و کش و قوس اختلاف نظرهای مسئولان و اعضای شورای شهر در تأیید این تصمیم، دست دلالان و سودجویان را برای ساخت و سازهای بیش از اندازه و مرتفع‌سازی واحدهای مسکونی موجود این سه روستا باز کرد.
صاحبان سرمایه‌های خرد و کلان، دارایی‌شان را در املاک ارزان قیمت این سه روستا سرمایه‌گذاری کردند تا در وانفسای گرانی و کمبود مسکن محصول خود را درو کنند.
حالا اما باز هم زمزمه‌هایی از بزرگتر شدن همدان به گوش می‌رسد؛ اقدامی که از یک طرف، امید به خانه دار شدن را در بین قشرهای کم درآمد افزایش می دهد و از طرف دیگر، بیم سودجویی فرصت‌طلبان می‌رود.
به گفته نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی، طرح جامع شهر همدان، حافظ منافع شهروندان و مانع رانت‌خواری شده و برای برقراری عدالت لازم است.
حمیدرضا حاجی بابایی معتقد است که اضافه شدن یکهزار هکتار زمین نه‌تنها برای اجرای طرح اقدام ملی مسکن لازم است که به کاهش قیمت مسکن و زمین در همدان کمک می‌کند.
هرچند گسترده‌تر شدن شهر برای کاهش التهاب بازار مسکن در گران‌ترین شهر ایران لازم است، اما افزایش قابل‌توجه شمار ساکنان غیربومی در همدان، موضوع قابل توجهی است که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت.
قرار گرفتن همدان در مسیر اتصال غرب کشور به مرکز، فاصله نه چندان زیاد تا پایتخت، وجود امکانات رفاهی و بهداشتی درمانی بهتر نسبت به استان‌های غربی، آب و هوای مطبوع و حتی مراکز دانشگاهی متعدد بر علاقه‌مندی اهالی شهرستان‌های استان، روستاها و شهرهای کوچک و مردم سایر استان‌ها به سکونت دائمی در این شهر افزوده است.
شهرک‌های متعدد، یکی پس از دیگری در اطراف همدان ایجاد شده و زمین‌های کشاورزی به‌طور غیرقانونی تبدیل به خانه شد؛ خانه‌هایی بدون داشتن امکانات رفاهی و زیستی و در برخی موارد حتی انشعابات شهری.
حالا اما قرار است همدان بزرگ‌تر شود تا نقطه امیدی باشد برای متقاضیان مسکن ارزان قیمت و گام دیگری برای کلانشهر شدن، اما شاید پای دلالان را به محدوده جدید باز کند.
ناگزیر از وسیع‌تر کردن شهر هستیم
فرماندار همدان با بیان اینکه اضافه شدن هزار هکتار جدید به شهر همدان به نفع مردم است؛ می‌گوید: با این کار، فضا برای ساخت و ساز قانونی برای متقاضیان فراهم می‌شود.
حسین افشاری در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌افزاید: افزایش مساحت شهر موجب ایجاد سکونتگاه‌های جمعیتی برخوردار از فضاهای موردنیاز آموزشی، رفاهی و درمانی به جای ساخت و ساز غیرمجاز در زمین‌های کشاورزی و خارج از طرح جامع و تفصیلی شهر می‌شود. وی بیان می‌کند: ایجاد سکونتگاه‌های غیررسمی و غیرمجاز در چند سال گذشته، ما را دچار مشکل کرده و برخی افراد با سوء‌استفاده از مهاجران، زمینی را تفکیک و با قول‌نامه عادی به افراد مختلف می‌فروختند.
فرماندار همدان اضافه می‌کند: نتیجه این کار، ساخت خانه‌های کوچک در کوچه‌های تنگ و زمین‌های با کاربری غیر مسکونی بود که به‌دلیل غیرمجاز بودن حتی از داشتن انشعابات شهری نیز محروم بودند.
افشاری تصریح می‌کند: بخشی از گرانی مسکن در همدان به‌دلیل محدوده کوچک و نبود زمین برای ساخت و ساز است و افزودن هزار هکتار به مساحت شهر، فضا برای ساخت و ساز فراهم کرده و به کاهش نرخ مسکن کمک می‌کند.
وی با بیان اینکه هنوز نمی‌توان گفت که از کدام سمت به شهر افزوده می‌شود، می‌گوید: تصمیم داریم از جایی شهر را وسعت بخشیم که عمده زمین‌ها دولتی باشد تا نه به محیط‌زیست آسیب زند و نه فضا را برای ورود دلالان باز کند.
افشاری خاطرنشان می‌کند: هرچند بزرگ‌تر شدن شهر مشکلاتی دارد، اما ناگزیر به این کار هستیم؛ همان‌طور که در مورد الحاق سه روستای اطراف همدان ناچار بودیم زیرا شهر، روستاها را بلعیده بود.
درمان درد بدون دردسر ممکن نیست
سخنگوی شورای اسلامی شهر همدان نیز به «ایران» می‌گوید: طرح جامع شهر همدان به‌عنوان «سند توسعه شهر» باید بتواند همه مشکلات و مسائلی را که توسعه همدان در آینده به آن وابسته است ، برطرف کند.
ابراهیم مولوی می‌افزاید: همدان با توجه به جمعیت متراکم در بسیاری از سرانه‌ها دچار مشکل است و گرانی املاک و مسکن نیز بر مشکلات افزوده که عامل اصلی آن کمبود زمین است.
وی بیان می‌کند: شهر یزد با 400 هزار نفر جمعیت، 12 هزار هکتار وسعت دارد و همدان با 600 هزار نفر، 5 هزار و 700 هکتار و مقایسه این دو نشان می‌دهد که بزرگ‌تر شدن شهر تا چه اندازه اهمیت دارد.
عضو شورای شهر همدان خاطرنشان می‌کند: برقراری عدالت اجتماعی در گرو توسعه متوازن است و توسعه پایدار و متوازن در شرایط موجود محقق نمی‌شود.
مولوی اعلام می‌کند: برای جلوگیری از سوء‌استفاده دلالان و سودجویان تلاش داریم تا شهر از سمتی گسترش یابد که بیشتر زمین‌ها، دولتی و متعلق به شهرداری باشد.
وی در پاسخ به اینکه آیا بزرگ شدن همدان موجب افزایش مهاجرت نمی‌شود نیز مطرح می‌کند: بزرگ شدن شهر ضروری است و نمی‌توان از ترس افزایش مهاجرت دست روی دست گذاشت؛ همان‌طور که برای درمان یک عضو باید جراحی کرد و جراحی با درد و خونریزی و مشکلات دیگر همراه است.
سخنگوی شورای شهر همدان تصریح می‌کند: الان نیز حاشیه‌نشینی و مهاجرت داریم و ساکنان روستاها و شهرهای اطراف همدان به‌دلیل خشکسالی‌های متعدد یا نبود شغل دائم و درآمد کافی به مرکز استان روی آورده وسکونتگاه‌های غیررسمی شکل گرفته است.
مولوی می‌افزاید: افزودن هزار هکتار به مساحت شهر، بستر ساخت و ساز قانونی و ضابطه‌مند را فراهم ساخته و به نفع مدیریت شهر است تا جایی که حتی هزار هکتار نیز کم است و باید 2 تا 3 هزار هکتار به همدان اضافه شود.
استاندار همدان نیز در نشست بررسی اجرای طرح اقدام ملی و تولید مسکن مطرح کرده که برای ساخت 23 هزار واحد مسکونی، محدودیت‌هایی از نظر تأمین زمین وجود دارد که با گسترش شهر برطرف می‌شود.
سیدسعید شاهرخی با اشاره به پیشنهاد راه و شهرسازی برای اضافه شدن یکهزار هکتار به وسعت شهر از تصویب۶۸۰ هکتار آن خبر داده است.
به گزارش «ایران»، سیل جمعیت به طرف مرکز استان تاریخی همدان روان است؛ آن هم در شهری که گرانی مسکن بیداد می‌کند و عمده مردم نیز سرمایه‌گذاری بی‌خطر در حوزه ملک و مسکن را به کار و تولید ترجیح می‌دهند.
کمبود مسکن حتی برای اجاره، این روزها بلای خانمان‌سوزی در همدان شده و در تنگنای معیشت و اقتصاد، گلوی مردم را سخت می‌فشارد.

نیم نگاه
فرماندار همدان: افزایش مساحت شهر موجب ایجاد سکونتگاه‌های جمعیتی برخوردار از فضاهای موردنیاز آموزشی، رفاهی و درمانی به جای ساخت و ساز غیرمجاز در زمین‌های کشاورزی و خارج از طرح جامع و تفصیلی شهر می‌شود. ایجاد سکونتگاه‌های غیر رسمی و غیرمجاز در چند سال گذشته، ما را دچار مشکل کرده و برخی افراد با سوء استفاده از مهاجران، زمینی را تفکیک و با قول‌نامه عادی به افراد مختلف می‌فروختند.

مسعود تجریشی
 معاون محیط‌ زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌ زیست
خوزستان در گذشته منابع آبی زیادی داشت و بر اساس آن، بارگذاری کشاورزی زیادی در این منطقه انجام شد. این در حالی بود که هیچ اقدام و برنامه‌ای به‌عنوان تأمین نیاز زیست‌محیطی تالاب‌ها در این منطقه، مد نظر نبوده است. در بالادست تالاب‌ها یا هورهای اطراف اهواز مثل تالاب شادگان، به‌دنبال ساخت سد و برداشت آب، تخریب و در نتیجه هم نخل‌های پایین‌دست و هم تالاب‌ها خشک شده‌اند و به جایی رسیده ایم که این مناطق به طور بالقوه به کانون‌های گرد وغبار تبدیل شده‌اند.
موضوع دیگر در جنوب کشور کانون‌های گرد وغبار خارج از کشور است که در نیمه دوم سال، حداقل یک یا دو بار فعال می‌شود. ریزگردهای خارجی همزمان با مشکلات متأثر از کانون‌های داخلی به سمت ایران حرکت می‌کنند و مشکلات بسیار زیادی را برای اهواز ایجاد می‌کنند. تاکنون اقداماتی چون کاشت گیاهان و درختچه‌ها برای کنترل گرد وغبار در کشور انجام شده است مثل حدود ۷هزار هکتار نهالکاری که در حوضه‌ آبریز مارون و جنوب‌شرقی اهواز انجام شد اما سیل سال بعد بخشی از نهال‌ها را از بین برد. از طرفی چون دستگاه‌های اجرایی به آبرسانی سالانه و بموقع نهال‌ها، توجهی نکرده بودند بخش دیگری از نهال‌ها هم خشک شدند. سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اعلام کرده که از بین رفتن بخشی از این نهال‌ها طبیعی است اما ما باید در کنار کنترل و نظارت در زمینه نهالکاری، مشارکت مردم را هم داشته باشیم. خوشبختانه در سال آبی ۹۷ و ۹۸ بارش‌های خوبی اتفاق افتاد اما تجربه نشان داده است که به‌دنبال چنین بارش‌هایی، پوشش گیاهی مناسبی در منطقه شکل می‌گیرد و البته رسوبات بسیاری نیز به همراه خود می‌آورد؛ این رسوبات ظرفیت بالایی برای تبدیل به گرد وغبار در سال بعد دارند.
مدیریت قرق، مهم‌ترین کاری است که باید برای جلوگیری از این اتفاق انجام گیرد، البته این کار در خوزستان هم انجام گرفت اما کافی نبود و نباید اجازه ورود دام به این فضاها داده می‌شد. نگاه سنتی حاکم بر دولت‌ها با نهالکاری بدون توجه به تغییر اقلیم، نتیجه‌ای نداشته است چون این روش، پایدار نیست. بنابراین نهالکاری ادامه پیدا نکرد و مدیریت چرا، قرق و سرمایه‌گذاری برای خارج‌کردن کشاورزان و دامداران از مناطق تالابی مستعد گرد وغبار در دستور کار قرار گرفت. سال اول تمامی اعتباراتی که در رابطه با گرد وغبار از صندوق توسعه ملی دریافت کردیم به علاوه مصوب نمایندگان مجلس برای خوزستان هزینه شد. سال دوم قسمت اعظم منابع مالی دوباره به خوزستان اختصاص یافت و برای حل مشکل برق خوزستان هم۱۵۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی دریافتی داشتیم. در سال سوم و چهارم به‌دنبال این اقدامات، تعداد روزهایی که گرد وغبار باعث ایجاد مشکل برای مردم می‌شد، حدود 30 تا 40 روز کاهش یافت. اگر در سال‌های آینده بر اقداماتی چون مدیریت حرکت تپه‌های ماسه‌ای، قرق، رهاسازی آب و جلوگیری از خشکیدن تالاب‌ها متمرکز شویم و مشارکت بیشتر مردم را داشته باشیم، می‌توانیم ۱۷۰ روز باقیمانده را به تعداد روزهایی که وزش باد عمدتاً از خارج از کشور کانون‌های داخلی را فعال می‌کند، کاهش دهیم.
دستگاه‌های اجرایی و قانونگذار در خوزستان حتماً باید به سمت مشخص‌کردن و تأمین نیاز زیست‌محیطی تالاب‌ها حرکت کنند و همزمان به ایجاد تشکل‌های مردمی کمک کنند تا مردم با اقدامات زیست‌محیطی همراه شوند. مثلاً اگر گفته می‌شود در منطقه‌ای اجازه چرا برای ۱۰۰ گوسفند یا شتر داده‌ شده مردم این اصل را رعایت کنند، چون اگر رعایت نکنند دوباره تالاب خشک می‌شود و وقتی تالاب خشک شود، زمین‌های کشاورزی حاشیه هم از دست می‌رود. در حال حاضر هم مردم و هم اکوسیستم، هر دو طرف آسیب می‌بینند اما در صورت برنامه‌ریزی برای مشارکت مردم هم کشاورزی خواهیم داشت و هم تالاب‌هایمان را.