گروه اقتصادی  / بورس تهران هفته دشوار و پرنوسانی را پشت سرگذاشت و در هفته پیش رو و پس ‌از پایان ابهامات درخصوص عرضه صندوق ETF دوم با نماد دارا دوم، امید می‌رود که بتدریج افت قابل توجهی که بازار در هفته گذشته تجربه کرد، جبران شود. درحالی که از اواخر نیمه اول مرداد ماه، شاخص بورس تهران وارد فاز اصلاح شده بود، پیش‌بینی می‌شد که این اصلاح بتدریج از اوایل هفته گذشته به پایان برسد و دوباره شاخص به ‌روند صعودی خود ادامه دهد، اما دو اتفاق در هفته گذشته موجب عدم تحقق این پیش‌بینی و عقبگرد شاخص‌های بورس شد.
دراین هفته اعلام خبر منتفی شدن عرضه دارا دوم که در صبح روز 20 مرداد ماه از سوی سازمان خصوصی‌سازی منتشر شد، روی تمام شاخص‌های بورس تأثیر منفی گذاشت، اتفاقی که با افزایش عرضه و فروش سهام عدالت و رقابت برخی کارگزاری‌ها برای عرضه بیشتر سهام عدالت، کسانی که خواستار فروش سهام خود بودند، تقویت شد و درنهایت باعث شد تا تنها در سه روز پایانی هفته گذشته شاخص کل بورس تهران با افت نزدیک به 5 درصد و عقبگرد بیش از 103 هزار واحدی آن مواجه شود. علاوه براین کارشناسان اعتقاد دارند که اختلافاتی که درخصوص عرضه صندوق دارا دوم وجود داشت، ضمن اینکه موجب افت قابل توجه بازار شد، اعتماد سهامداران را نیز با خدشه مواجه کرده است. این در شرایطی است که با افزایش استقبال از بازار سرمایه و آزادسازی سهام عدالت برخلاف سال‌های قبل هم‌اکنون حدود 50 میلیون کد سهامداری صادر شده است که اگر 10 درصد از آن نیز فعال باشد، حساسیت‌های این بازار را افزایش داده است. برهمین اساس هرگونه تصمیمی که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر بازار سرمایه تأثیر می‌گذارد باید با دقت نظر بسیار زیادی بررسی و درخصوص آن اطلاع‌رسانی شود.
تقویم هفتگی بورس تهران
پس‌ از فتح کانال تاریخی 2 میلیون واحد در روز 12 مرداد ماه، در روز
13 مرداد دوباره شاخص به کانال یک میلیون واحدی بازگشت، اما افزایش ورود نقدینگی به بازار شاخص را از روز 14 همین ماه دوباره به مدار صعودی بازگرداند به‌طوری که در روز 15 مرداد شاخص توانست یک بار دیگر کانال 2 میلیون واحد را بازپس گیرد. این روند همچنان ادامه داشت تا اینکه در روز 19 مرداد شاخص رکورد 2 میلیون و 78 هزار واحد را زد. درحالی که در نخستین دقایق آغاز به کار بازار در روز 20 مرداد اکثر شاخص‌های بورس تهران به رنگ سبز درآمده بود، ولی انتشار تکذیبیه سازمان خصوصی‌سازی درخصوص پذیره‌نویسی صندوق دارا دوم در شهریور ماه و اعلام اینکه عرضه دومین صندوق ETF به‌طور کامل به‌دلیل عدم همکاری وزارت نفت منتفی شده است، شرایط را در بازار تغییر داد.
با تجربه‌هایی که سهامداران از نخستین صندوق ETF یا دارا اول که سهام بانکی‌ها و بیمه ای‌ها را درخود جای داده بود داشتند، طی هفته‌های اخیر پول زیادی وارد سهم‌های پالایشی که قرار بود در ترکیب دارا دوم قرار بگیرد، شده بود. سهامداران اعتقاد داشتند به‌دلیل حمایت دولت از این سهم‌ها به‌عنوان عرضه‌کننده بخشی از سهام آنها، در آستانه عرضه و پس از آن شاهد رشد قابل توجه ارزش سهام این پالایشگاه‌ها خواهند بود، ولی وقتی خبر منتفی شدن آن در ابتدا از سوی سازمان خصوصی‌سازی اعلام شد و پس از آن وزیر اقتصاد نیز بر آن صحه گذاشت و مصوبه هفته قبل هیأت عالی واگذاری درخصوص عرضه بلوکی سهام دولت دراین پالایشگاه‌ها مطرح شد، به یک باره سهام چهار پالایشگاهی که در لیست دارا دوم بود منفی شد. درابتدا شاخص گروه فرآورده‌های نفتی و به‌دلیل بزرگی این شرکت‌ها، شاخص کل نیز منفی شد.
بدین ترتیب در نخستین روز اعلام منتفی شدن صندوق دارا دوم شاخص کل بورس با افت نزدیک به 13 هزار و 500 واحدی 64 صدم درصد منفی شد که در روز بعد یعنی 21 مرداد ماه این روند منفی پررنگ‌تر شد به طوری که دراین روز شاخص کل بورس تهران بیش از 65 هزار واحد عقبگرد کرد و معادل 3.16 درصد منفی شد.
اما دراین روز تصمیم مسئولان ذیربط با عرضه صندوق‌های ETF یعنی وزارت نفت و اقتصاد تغییر کرد و اعلام شد که هر دو وزارتخانه آمادگی عرضه این صندوق را در نخستین هفته شهریور ماه دارند. این درحالی است که سایر اعضای هیأت دولت همانند معاون اول رئیس جمهوری و سخنگوی دولت نیز بر اجرای وعده دولت برای عرضه دو صندوق قابل معامله دیگر تأکید کردند.
اما با توجه به اینکه این تصمیم در پایان فعالیت بازار اعلام شد، تأثیر مثبتی بر بازار نداشت، کما اینکه ترکش‌های لغو اولیه عرضه دارا دوم حتی در روز بعد (22 مرداد) و در آخرین روز کاری هفته همچنان با دخیل بودن عوامل دیگری ادامه داشت. در روز 22 مرداد ماه هرچند از شدت ریزش شاخص کاسته شد، ولی در نهایت شاخص کل با افت بیش از 24 هزار واحدی برابر با 1.2 درصد روبه‌رو شد.
البته درکنار تکذیب و تأیید‌های عرضه صندوق دارا دوم که بیشترین سهم و نقش را در منفی شدن بازار و برهم خوردن جو روانی آن داشت، بخصوص در روزهای پایانی هفته افزایش عرضه و فروش سهام عدالت از سوی برخی از کارگزاری‌ها باعث شد تا روند منفی بازار شدیدتر شود. درهمین زمینه برخی از کارگزاری‌ها اقدام به فروش سهام سفارش داده شده توسط برخی از مردم کردند که تا حدودی موجب افت بیشتر بازار شد.
کاهش 387 هزارمیلیارد تومانی ارزش بازار
بنابراین درمجموع درکل هفته گذشته (19 تا 22 مرداد ماه)  شاهد افت بیش از 58 هزار واحدی شاخص کل بودیم که باعث عقبگرد 2.8 درصدی بازار شد. اما زمانی که تنها بازه زمانی منتفی شدن صندوق دارا دوم تا پایان هفته را بررسی کنیم میزان افت شاخص به 4.9 درصد می‌رسد. براین اساس درمقایسه با شاخص 2 میلیون و 78 هزار واحدی روز 19 مرداد ماه در روز 22 مرداد ماه شاخص کل به یک میلیون و 975 هزار واحد رسید. با رخدادهای هفته گذشته بازار بورس تهران 387 هزار میلیارد تومان از ارزش خود را نیز از دست داد که این رقم معادل 17.5 میلیارد دلار می‌شود.
تغییر زمانبندی معاملات در بورس
سومین رخداد مهم بازار در هفته گذشته که به‌صورت رسمی در روز چهارشنبه جزئیات آن اعلام شد، تغییر موقت زمان‌بندی معاملات در بورس تهران است که از روز 27 مرداد با تقسیم‌بندی برخی از صنایع در دو نوبت صبح و عصر انجام خواهد شد.
طبق اعلام معاونت بازار بورس تهران، با توجه به اطلاعات ارائه شده توسط شرکت مدیریت فناوری بورس تهران مبنی بر پر تراکنش بودن معاملات شرکت‌های برخی صنایع، به استناد مواد 2 و 3 دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران و در راستای بهبود کارکرد سامانه معاملاتی، زمانبندی جدید جلسات معاملاتی صنایع در بورس تهران به‌صورت موقت از مورخ 27 مرداد جاری تغییر می‌کند.
براساس این گزارش در جلسه معاملاتی اول زمان پیش گشایش از ساعت 30: 8 الی 45: 8 و زمان انجام معاملات از ساعت 45: 8 الی 45: 11 است. در این جلسه معاملاتی کلیه صنایع، به غیر از صنعت فلزات اساسی، صنعت شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی و صنعت فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای به همراه مشتقات مربوطه اعم از اختیار معامله و اختیار فروش تبعی قابل معامله هستند.
در جلسه معاملاتی دوم زمان پیش گشایش از ساعت 00: 12 الی 15: 12 و زمان انجام معاملات از ساعت 15: 12 الی 15: 15 خواهد بود. گفتنی است در جلسه معاملاتی دوم صنایع فلزات اساسی، شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی و فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای به همراه مشتقات مربوطه اعم از اختیار معامله و اختیار فروش تبعی قابل معامله هستند گفتنی است، که کلیه صندوق های قابل معامله (ETF)، اوراق بهادار با درآمد ثابت و نیز معاملات تمامی نمادهای آتی سبد سهام در جلسه دوم معاملاتی قابل معامله خواهند بود.
هرچند شرکت بورس تهران به‌دلیل فشار بیش از حد به هسته معاملات و اختلال آن مجبور به این تغییر شده است، اما برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که عدم یکپارچگی زمان معاملات به نفع بازار نخواهد بود. با وجود این درحالی که تحریم مانع اصلی تقویت هسته معاملات در کوتاه مدت شده است، استفاده از توان داحلی برای این کار نیز زمانبر خواهد بود و برهمین اساس در شرایط فعلی دو شیفته شدن بازار راهکاری است که برای برطرف کردن اختلالات مکرر هسته معاملات پیشنهاد و عملیاتی شده است.

آرش آقاقلیزاده
کارشناس بورس
طی هفته گذشته پس‌از انتشار اخباری مبنی بر لغو عرضه صندوق دارا دوم توسط دولت که قرار است بخش مهمی از شرکت‌های بزرگ پالایش نفت کشور در آن قرار گیرند و پذیره‌نویسی برای آن صورت گیرد، شاخص کل بازار بورس و اوراق بهادار در مسیر نزولی قرار گرفت.
بلافاصله طی ساعت‌های آینده اطلاعیه‌های مختلفی از طرف وزارتخانه‌های نفت و اقتصاد و سازمان خصوصی‌سازی منتشر شد که در نهایت همه بر این موضع که دارا دوم حتماً عرضه خواهد شد، تأکید کردند.
مهم‌ترین پیام این اتفاق، این بود که نشان دهنده افزایش قابل توجه اهمیت بازار سرمایه نزد دولتمردان بود. سابقاً، تغییرات شاخص کل و بازار سرمایه از کمترین دغدغه‌های اعضای کابینه دولت و مجلس شورای اسلامی بوده است و براحتی با یک مصوبه یا لایحه بازار سرمایه دچار تلاطمی می‌شد که در نهایت بار آن توسط اندک فعالان این بازار تحمل می‌شد. اما آنچه طی هفته گذشته رخ داد نشان داد که اکنون اوضاع متفاوت شده است. در واقع آنچه شروع این جریان بود تنها نمودی دیگر از عدم هماهنگی و سوء مدیریتی بود که برای فعالان اقتصادی کشورمان مشکل آشنایی است. آنچه اهمیت داشت، سرعت واکنش‌ها، تأییدیه‌ها و تکذیبیه‌ها بود که نشان داد حمایت معنوی دولت از بازار سرمایه، به نوعی نمودی عملی نیز دارد. هر چند این اتفاق در کوتاه مدت، ضربه‌ای بود به اعتماد لرزانی که به بازار سرمایه در حال ایجاد است، اما در بلند مدت می‌توان ادعا کرد که هیچ مجلس و دولتی دیگر نمی‌تواند بازار سرمایه را نادیده بگیرد و اندک اندک به این بینش می‌رسند که هر اظهار نظر و مصوبه‌ای که اثری عمده بر بازار سرمایه داشته باشد نه تنها شرایط اقتصادی میلیون‌ها ایرانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بلکه با تخریب اعتماد، دیگر دولت نیز نخواهد توانست عرضه منابع مورد نیاز خود از جمله کسری بودجه خود را از طریق بازار سرمایه تأمین کند. بازار سرمایه نه تنها مبدل به ابزاری شده است برای جذب و مهار سرمایه‌های سرگردان یا پول‌های داغ، بلکه محملی فراهم کرده است برای تأمین مالی دولت.
فعالان بازار سرمایه نیز بایستی به یاد داشته باشند که وقایعی از این دست، با این امید که تعداد و شدت وقوع آن کاهش یابد، بخشی از ریسک سیستماتیک بازار سرمایه کشور ماست.
 در نهایت، شوک ناشی از اتفاقات هفته پیش در کوتاه مدت منجر به اصلاحی در بازار خواهد شد اما در میان مدت با توجه به وضعیت نرخ ارز، شرایط تورمی اقتصاد، ورود نقدینگی از سایر بازارهای سرمایه‌گذاری و برنامه‌های نظام اقتصادی برای تأمین مالی بازار سرمایه، این بازار همچنان برای سرمایه‌گذاری جذاب است. در صورتی که گشایشی اقتصادی رخ دهد و قیمت ارز روندی کاهشی پیدا کند، با توجه به همبستگی قوی تغییرات قیمت ارز و تغییرات شاخص بورس، اصلاح دیگری در بازار سرمایه خواهیم داشت اما روند کلی بازار در چشم‌انداز بلند مدت صعودی است.