نفیسه امامی
خبرنگار

وزارت جهاد کشاورزی بر اساس تمهیدات درنظر گرفته شده تلاش کرده است با افزایش خرید تضمینی گندم و تأمین بخش دیگری از نیازهای کشور از طریق واردات، گندم مورد استفاده کشور را تأمین کند تا هیچ کمبودی برای این محصول راهبردی و استراتژیک در کشور به وجود نیاید.
بررسی آمارهای پنج ماهه گمرک در سال‌جاری نشان می‌دهد، طی این مدت 2 میلیون و 550 هزار تن گندم به ارزش یک میلیارد و 87 میلیون دلار وارد کشور شده است. انتظار می‌رود با توجه به تولید 11 میلیون تن گندم و خرید بیش از 7 میلیون تنی دولت، خودکفایی در تهیه گندم نان در سال آینده محقق شود.
طبق آخرین اعلام شرکت بازرگانی دولتی ایران، کشتی اقیانوس‌پیمایی با محموله‌ای به وزن ۱۰۰ هزار تن گندم در نیمه شهریورماه در بندر امام خمینی(ره) استان خوزستان پهلوگیری کرده بود. محموله‌های تخلیه شده این کشتی در قالب حمل‌و‌نقل یکسره و بر‌اساس برنامه حمل‌ونقل شرکت بازرگانی دولتی ایران به اقصی نقاط کشور ارسال شد و با انجام این عملیات بندری، ۱۰۰ هزار تن گندم به ذخایر راهبردی این محصول در کشور افزوده شد که نسبت به سال گذشته از رشدی بالغ بر ۱۱۳ درصد برخوردار بوده است.
طبق آمارهای موجود در سال‌جاری 11 میلیون تن گندم در سراسر کشور تولید شده است که انتظار می‌رود دولت 7 میلیون و 500 هزار تن آن را از کشاورزان خریداری کند درحالی که با اقدامات دولت قبل و منطقی نبودن نرخ خرید تضمینی در سال گذشته، تنها 4 میلیون و 500 هزار تن از کشاورزان خریداری شده بود.
مهم‌ترین اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در راستای حمایت از گندمکاران
دولت سیزدهم از ابتدای آغاز به کار خود رسیدن به خودکفایی در تولید محصولات اساسی از جمله گندم را در دستور کار خود قرار داد به طوری که در حال حاضر در تولید برخی کالاهای اساسی همچون گندم، برنج، پنبه و جو در آستانه خودکفایی قرار دارد.
 وزارت جهاد کشاورزی با اقداماتی از جمله اجرای کشت قراردادی، کاهش 45 درصدی قیمت نهاده‌ها، افزایش بیش از دوبرابری نرخ خرید تضمینی گندم به 11 هزار و 500 تومان و پرداخت به‌موقع مطالبات گندمکاران تلاش کرد تا انگیزه و رغبت کشاورزان را برای تولید بیشتر گندم افزایش دهد.
این وزارتخانه اجرای کشت قراردادی گندم در بیش از ۱۵۲ هزار هکتار با حدود ۱۲ هزار کشاورز در ۷ استان را در دست اقدام دارد که در قالب این طرح بیش از ۳۵۶ هزار تن گندم از کشاورزان خریداری شد. همچنین در سال زراعی ۱۴۰۱- ۱۴۰۰ بالغ بر ۵۹۰۰ هکتار زیر کشت گندم آبی و دیم قرار گرفت که از این میزان ۱۹۰۰ هزار هکتار زیر کشت آبی و ۴ هزار هکتار زیر کشت دیم رفت. از سطح زیر کشت گندم آبی و دیم، مجموعاً ۷۱۰۰ تن گندم به صورت تضمینی خریداری شد که نسبت به سال گذشته از رشد بیش از ۵۶ درصدی برخوردار شده است.
نوید رشد دوباره خرید تضمینی گندم با تعیین نرخ منطقی
طبق مصوبه جدید شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی امسال نرخ خرید تضمینی هر کیلوگرم گندم ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان به اضافه ۱۵۰۰ تومان یارانه کشت و جایزه تشویقی تعیین و ابلاغ شد که در مجموع ۱۳ هزارتومان می‌شود.
 علی قلی ایمانی، نایب رئیس بنیاد ملی گندمکاران با اشاره به رضایت گندمکاران از نرخ خرید تضمینی گندم در سال زراعی 1402-1401 گفته است: «کشاورزان از نرخ خرید تضمینی ۱۳ هزارتومانی گندم در دولت سیزدهم رضایت دارند، زیرا نسبت به دو سال گذشته ۱۴۳ درصد رشد را نشان می‌دهد. امسال قیمت خرید تضمینی گندم نسبت به سال گذشته ۱۳ درصد و نسبت به دو سال گذشته ۱۴۳ درصد رشد داشته است که در دولت‌های گذشته بی‌سابقه بوده است.»
سهراب سهرابی، مجری طرح خودکفایی گندم وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره آخرین آمار تولید گندم در کشور گفت: طبق آخرین گزارش تاکنون 7 میلیون و 360 هزار تن خرید تضمینی گندم انجام شده است که 2 میلیون و 670 هزار تن بیشتر از سال گذشته و حاکی از رشد 57 درصدی نسبت به سال قبل است.
وی با بیان اینکه گندم در انتهای عملیات برداشت قرار دارد، افزود: پایان شهریورماه و اوایل مهرماه برداشت گندم به اتمام می‌رسد و بعد از آن برداشت گندم با دست و به وسیله خرمن کوبی انجام می‌گیرد که میزان آن بسیار کم است.
سهرابی درباره بذرهای تولید شده گندم گفت: بیش از 400 هزار تن بذر لیبل دار یا بذر گواهی شده استاندارد تهیه شده است که در اختیار کشاورزان قرار داده می‌شود و مشکلی هم در تأمین کود و سم وجود ندارد. ضمن اینکه خط اعتباری برای مکانیزاسیون و خرید ادوات و ماشین‌آلات دنباله‌بند در نظر گرفته شده است. در همین راستا، کشاورزان از طریق اداره جهاد کشاورزی استان‌ها می‌توانند تسهیلات خرید ادوات کشاورزی با نرخ 4 درصد را دریافت کنند.
اجرای طرح جهش تولید از اول مهرماه
این مقام مسئول اجرای کشت قراردادی را به نفع تولید کشاورزان عنوان کرد و افزود: با اجرای این طرح کود و بیمه در اختیار کشاورز قرار داده می‌شود و هزینه آن بعد از برداشت محصول از حساب کشاورز کسر می‌شود. همچنین در طرح جهش تولید در دیمزارها که با مشارکت وزارت جهاد کشاورزی و ستاد اجرای فرمان امام از اول مهرماه آغاز می‌شود در سطح 4 میلیون و 200 هزار هکتار از دیم‌زارهای 21 استان اجرا می‌شود. این طرح برای محصولات گندم، جو، دانه‌های روغنی، حبوبات و گیاهان روغنی انجام می‌گیرد.
مجری طرح خودکفایی گندم وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به دیگر اقدامات وزارت جهاد در حمایت از تولید و ترغیب کشاورزان به کاشت محصولات گفت: تأمین لجستیکی برای عملیات کاشت و برداشت، آموزش به کشاورزان و پرداخت کمک هزینه بیمه به ازای هر هکتار 50 هزار تومان برای ترغیب بیمه محصول کشاورزان از دیگر اقدامات وزارت جهاد برای ترغیب کشاورزان محسوب می‌شود.

امین محمودی
خبرنگار

با توجه به خشکسالی و تغییرات اقلیمی و بحران مدیریت منابع آبی در کشور و بحران ناامنی غذایی در سراسر جهان پس از جنگ اوکراین، لزوم توسعه کشت محصولات اساسی کشاورزی به جای کشت محصولات آب‌بر بیش از پیش احساس می‌‌شود.
به همین دلیل تعرفه گذاری بر صادرات محصولات جالیزی براساس میزان آب‌بری این محصولات در دستور کار کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی و وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت.
همین امر سبب شد گمرک به تبع قانون مجلس شورای اسلامی به منظور جبران صادرات آب مجازی از کشور از طریق صادرات محصولات کشاورزی و غذایی در بودجه 1401، نیم درصد از ارزش پایه صادراتی این محصولات را به عنوان عوارض صادرات آب مجازی اخذ و به خزانه کل کشور واریز کند.
این در حالی است که کارشناسان کشاورزی و بخش خصوصی معتقدند عوارض نیم درصدی صادرات محصولات کشاورزی آنچنان که باید و شاید نتوانسته جلوی کشت گسترده محصولات آب‌بر و صادرات این محصولات را بگیرد چون از صادرات هر کیلو هندوانه با مصرف آب 300 تا 500 لیتر تنها یک ریال عوارض گرفته می‌‌شود.
صادرات محصولات آب بر در اوج کم‌آبی و ناامنی غذایی
در سال گذشته بیش از 902 هزار تن هندوانه از کشورمان به کشورهای مختلف صادر شده که این میزان بالاترین رقم صادرات هندوانه در 13 سال اخیر است. این در حالی است که براساس آمارهای بلندمدت اقلیمی، سال 1400 یکی از کم بارش‌ترین سال‌های قرن 14 هجری شمسی بوده است. با این حال نباید از ذکر این نکته غافل شد که 95 درصد این محصول از آب تشکیل شده و برای تولید آن 60 تا 120 لیتر آب در هفته نیاز است. برای تولید یک کیلوگرم هندوانه بسته به شرایط اقلیمی، بافت خاک و ارقام مورد استفاده 200 تا 500 لیتر آب مورد نیاز است. به همین ترتیب برای تولید یک هندوانه 10 کیلویی 5 هزار لیتر آب مصرف می‌شود.
عجیب اما واقعی؛ صادرات 880 هزار تن هندوانه و خربزه در پنج ماه نخست!
در 12 ماه سال گذشته و با وجود عدم تعرفه‌گذاری بر محصولات آب بر 902 هزار تن هندوانه از کشور صادر شده، این در حالی است که آمارهای پنج ماهه گمرک در خصوص صادرات محصولات کشاورزی نشان می‌دهد تاکنون 880 هزارو 125 تن هندوانه و خربزه به ارزش 182 میلیون و 623 هزار دلار از کشور صادر شده است.
این در حالی است که در سال‌جاری میزان خشکسالی و کم آبی افزایش یافته و گمرک نیز به تبع قانون مجلس شورای اسلامی بر صادرات این محصولات آب‌بر عوارض وضع کرده بود، به همین دلیل این امر نشان دهنده آن است که عوارض نیم درصدی بر صادرات این محصولات به هیچ وجه بازدارنده نیست و باید هر چه سریع‌تر عوارض سنگین و بیشتری بر صادرات این محصولات گذاشته شود.
لزوم تفکیک تعرفه صادرات محصولات جالیزی
حمید سینی‌ساز، کارشناس کشاورزی و امنیت غذایی با اشاره به اینکه در یک دهه گذشته درآمد کشاورز از هر هکتار محصولات جالیزی به طور متوسط ۳ تا ۴ برابر محصولات اساسی است، افزود: کاهش جذابیت‌های اقتصادی تولید محصولات آب‌بر، علاوه بر کاهش تعرفه صادرات باید همراه با بسته‌های حمایتی از سوی مسئولان صورت گیرد. این کارشناس کشاورزی می‌گوید: طبق تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ همه محصولات کشاورزی شامل تعرفه نیم درصد می‌شوند در حالی که باید جدولی از عوارض محصولات مختلف کشاورزی تهیه شود و نسبت به میزان آب‌بری آنها، کیفیت زمین کشاورزی و خام فروشی محصول، اعداد متفاوتی از عوارض صادراتی تعیین شود.
ضرورت افزایش تعرفه صادرات محصولات جالیزی تا ۳۰۰ درصد
عطاءالله هاشمی نیز در این باره گفت: از آنجا که این محصولات آب‌بر هستند باید تعرفه‌هایی بر صادرات این محصولات وضع شود تا مزیتی از نظر اقتصادی برای صادر کننده نداشته باشد.
 عضو شورای هماهنگی تشکل‌های کشاورزی خاطرنشان کرد: قیمت تمام‌شده محصولات جالیزی باید بالاتر از قیمت‌های جهانی باشد و تعرفه‌های ۱۰۰ تا ۳۰۰ درصدی برای صادرات این محصولات تعیین شود.
 هاشمی گفت: محصولات جالیزی نباید بیش از حد نیاز کشور تولید شود و با کشت فراسرزمینی از هدررفت آب جلوگیری کرد.
وزارت جهاد به دنبال عوارض 90 درصدی بر صادرات محصولات جالیزی
به همین دلیل وزارت جهاد کشاورزی برنامه افزایش تعرفه صادراتی این محصولات را تا حداکثر 90 درصد در پیش گرفته است به طوری اگر هندوانه با نرخ 3 هزار تومان به دیگر کشورها صادر می‌‌شود دولت 2 هزار و 700 تومان از صادرکننده دریافت کند تا دیگر به طور کلی محصولات جالیزی صادر نشود و صرفاً تولیدات این محصولات برای تأمین نیاز بازار داخل باشد.
اعلام تعرفه‌های جدید صادرات محصولات جالیزی از ابتدای مهرماه
در این باره محمد قربانی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی اظهار کرد: در معاونت توسعه بازرگانی کارهای کارشناسی برای اعلام تعرفه‌های صادرات محصولات جالیزی در حال انجام است و عدد و ارقام برخی از محصولات هم مشخص شده است و در موعد قانونی اعلام خواهد شد.
معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی اظهار کرد: با این حال هنوز عدد تعرفه نهایی نشده، اما معاونت بازرگانی مشغول محاسبات بوده تا در مهلت قانونی که ابتدای مهرماه است، اعلام شود.
وی افزود: فرایند سیاست وزارت جهاد کشاورزی این است که عدد عوارض بر صادرات محصولات جالیزی به اندازه‌ای تعیین شود که جذابیت تولید مازاد بر نیاز داخلی از بین برود.
این مقام مسئول همچنین از کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی خواست موضوع نیم درصد آب مجازی را کمیسیون کشاورزی برای اختصاص به محصولات آب‌بر تعیین تکلیف کند و جذابیت صادرات محصولات آب‌بر با این رویکرد کاهش پیدا کند.
با مجلس رایزنی می‌کنیم
چندی پیش سید جواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی نیز در این باره در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار کرد: در جلسه دیپلماسی غذایی بحث عوارض نیم‌درصدی آب مجازی توسط مجلس مورد بحث قرار گرفت، به همین دلیل قرار است با مجلس شورای اسلامی درخصوص این قانون و اصلاح آن تا دو هفته دیگر مذاکراتی صورت گیرد.
وی افزود: دلیل اصلی وضع این قانون این است که صادرات محصولات آب بر مورد حمایت قرار نگیرد. ایران کشوری کم آب است و نباید اجازه صادرات محصولات آب بر و توسعه آنها داده شود.وزیر جهاد کشاورزی در ادامه تصریح کرد: اگر این عوارض نیم درصدی صادرات همه محصولات کشاورزی باقی بماند طبیعتاً به توسعه کشت دیم و محصولات کم آب بر که هدف جهاد کشاورزی است، تبدیل خواهد شد.
ساداتی‌نژاد خاطرنشان کرد: بنابراین براساس لیست کالاهای پُرآب بر همچون هندوانه و برخی دیگر از محصولات جالیزی که به مجلس شورای اسلامی داده خواهد شد باید عوارض نیم درصدی صادرات از آنها گرفته شود.