حال بلوط های جنگلی زاگرس خوب نیست
«پروانه سفید»، بخت سیاه زاگرس
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
این روزها حکایت حمله آفت سفید برگخوار و جوانهخوار به جنگلهای زاگرس، به تلخترین قصه این مناطق و آفتی مخرب برای درختان بلوط تبدیل شده است؛ درختانی که ایستاده جان میدهند. حاصل این تراژدی نیز مرگ خاموش درختان کهنسال بلوط است که اگر فکری به حال آن نشود، زوال این پوشش گیاهی در یکی از مهمترین ذخیره گاههای ژنتیکی جنگلی حتمی است!
«رهام باقرپور» رئیس اداره حفاظت منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد در این خصوص به «ایران» میگوید: در منطقه کهگیلویه و بویراحمد، 873 هزار هکتار جنگل وجود دارد، اما متأسفانه در 5 سال گذشته، آفت سفید برگخوار بلوط در شهرستانهای گرمسیر نظیر باشت، کهگیلویه و بهمئی و همچنین آفت جوانهخوار بلوط در شهرستانهای سردسیری نظیر بویراحمد و دنا شیوع پیدا کرده است، البته طی 2 سال گذشته، شیوع این آفت در جنگلهای این منطقه شدت پیدا کرده است به گونهای که سال گذشته آفت جوانهخوار بلوط، 30 هزار هکتار و آفت برگخوار 12 هزار هکتار از جنگلها را آلوده کرد.
حال «باشت» خوب نیست
به گفته باقرپور، سال گذشته 6هزار و 700 هکتار منطقه آلوده به آفت جوانهخوار بلوط و 8 هزار و 500 هکتار آلوده به آفت برگخوار بلوط شده بود که با اعتباری برابر 7 میلیارد تومان با این آفت ها مبارزه شد. در سالجاری نیز 350 هزار پایش (150 هزار هکتار برای آفت جوانهخوار و 200 هزار هکتار برای آفت برگخوار) در جنگلهای استان انجام شده و مناطق آلوده به آفت جوانهخوار 32 هزار هکتار و آفت برگخوار 20 هزار هکتار تخمین زده شد.
رئیس اداره حفاظت منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد، کانون اصلی آلودگی به آفت برگخوار را شهرستان باشت با 90 هزار هکتار جنگل دانسته و میگوید: حدود ۱۵۰۰۰ هکتار از مساحت ۹۰ هزار هکتاری این منطقه آلوده شده است. در حال حاضر اعتباری برابر ۵ تا ۲۰ میلیارد برای مبارزه با آفت برگخوار سفید بلوط نیازمند است که قرار است از سوی استاندار کهگیلویه و بویراحمد و سازمان منابع طبیعی کشور اعتبار تخصیص داده شود، البته تمامی مسئولان از جمله مسئولان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، استاندار و حتی نماینده مردم باشت و گچساران در مجلس نسبت به این موضوع حساس بوده و در حال پیگیری هستند.
به گفته این مقام مسئول، یکی از دلایل توسعه این آفتها در جنگلهای زاگرس عدم تأمین اعتبار برای مبارزه با آن است. همچنین مناطق جنگلی گسترده بوده و برخی از بخشهای آن صعبالعبور است. همین امر نیز پایش و مبارزه با این آفت را در جنگلهای منطقه بسیار سخت کرده است. از طرفی محلولهای بیولوژیکی، آفتها را صد درصد از بین نبرده و در نتیجه سال بعد شاهد افزایش تصاعدی جمعیت آنها هستیم.
خسارت اندک آفت برگخوار در ایلام
در همین حال «احمدی» مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام به «ایران» میگوید: آفت برگخوار بلوط معمولاً در اردیبهشت ماه و در مناطق زاگرسی، بخصوص منطقه ایلام و بهدلیل گسترش زراعت زیراشکوب در جنگلهای بلوط، طغیان کرده و خسارات زیادی را به بار میآورد، اما خسارات معمولاً مقطعی و کوتاه مدت است.
به گفته احمدی، خسارات این آفات در سالهای پرآبی کم بوده و عملاً در شرایط خشکسالی و عدم نتیجه زراعت زیراشکوب در جنگلها، مانعی برای حضور پیدا نمیکند. در سالجاری، این آفت خسارت بالایی به جنگلهای ایلام وارد نکرده و تنها در نقاطی بهصورت لکههای کوچک و در سطوح بسیار کم مشاهده میشود. پیشبینی میشود با توجه به خشکسالی و عدم رطوبت کافی در برگها و کاهش علوفه، سنگذاری واقعی این آفت انجام نشده و خسارات جدی به جنگلها وارد نکند، البته این اظهارنظر قطعی نیست و به محض افزایش آسیبها تدابیر لازم برای مقابله با آن انجام خواهد شد.
زوال درختان در استانهای زاگرسی
«هومان خاکپور» رئیس اداره آموزش ترویج و مشارکتهای مردمی اداره کل منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری نیز به «ایران» میگوید: از سال 1390 در استان چهارمحال و بختیاری همانند دیگر استانهای زاگرسی، آثار خشکیدگی و زوال درختان جنگلهای مشاهده شد، البته در ابتدا برخی از استانها از پذیرش رخداد این پدیده امتناع کردند اما متأسفانه عرصه خشکیدگی به حدی زیاد شد که بیش از یک میلیون هکتار از جنگلهای زاگرس در 11 استان زاگرسی را درگیر کرد. به گفته این مقام مسئول، در استان چهارمحال و بختیاری یک پیمایش کارشناسی انجام شده و چیزی حدود 45-50 درصد از جنگلهای استان درگیر پدیده زوال شدند؛ همانند برخی از استانها یکسری اقدامات مبارزه با آفتها انجام شده است.
وی میگوید: گونزارهای این استان بشدت دچار خشکیدگی است. این در حالی است که 600 هزار هکتار از عرصههای طبیعی گونزار بوده و این پدیده، خبر بسیار بد و نگران کنندهای برای سیستم اکولوژیکی این منطقه است. متأسفانه طی یک دههای که با این پدیده مواجه شدهایم، علت مشخص و واحدی برای خشکیدگی و زوال اکوسیستمهای جنگلی و گونزارهای این منطقه نیافتهایم. همین امر نیز کار مقابله را بسیار سخت کرده است.
خاکپور ادامه میدهد: برای مقابله با این وضعیت باید دو برنامه کوتاه مدت و بلند مدت را دنبال کنیم. ما در حال حاضر در برنامه کوتاه مدت، با طغیان و گسترش آفات در اکوسیستم جنگلی مواجه هستیم. آنچه که اکولوژیستها و مدافعان محیط زیست را نگران میکند، شیوه مبارزه با آفات با استفاده بیرویه از سموم است، البته طی این مدت موفقیتهای چشمگیری را در استفاده از محلول کم آسیب «بی تی» و حتی سموم در هیچ کدام از استانهای زاگرسی شاهد نبودیم. در برنامه بلندمدت نیز باید عوامل اصلی فروپاشی اکوسیستمهای جنگلی و گونزارها در زاگرس را شناسایی کنیم تا بتوانیم برای همیشه این ذخیره گاه ژنتیکی منابع طبیعی را نجات دهیم.
آفت برگخوار بلای جان بلوط ها
در همین حال «امید سجادیان» دبیر تشکل نهضت سبز زاگرس نیز به «ایران» میگوید: پروانه برگخوار سفید بلوط بهدلیل پتانسیل بالای تخم گذاری، نشو و نمای سریع، مقاومت بالا و رژیم تکخواری(برگ بلوط) مهمترین گونه مهاجم بالفعل در جنگلهای زاگرس و درختان بلوط بخشهایی از شهرستان کهگیلویه و بویراحمد به شمار میرود. این در حالی است که جنگل بلوط در تثبیت خاک، تعدیل آب و هوا و حفظ اکوسیستم منطقه اهمیت خاصی داشته و هرگونه آسیبی به آنها سیستم اکولوژیک منطقه را بر هم خواهد زد. وی میافزاید: برای مبارزه صحیح با این آفتها، باید عامل طغیان جمعیتی این مهاجمان بالفعل شناسایی شود. شاید در نتیجه افزایش غذا، نابودی شکارچی و تغییر شرایط اقلیمی جمعیت این گونهها تکثیر شده باشد. پس از یافتن علل، راهکار خود به خود پیدا کرده و درختان بلوط از شر این مهاجمان نجات پیدا خواهند کرد.
نخستین کشتی کروز آماده جا به جایی مسافران جام جهانی 2022 میشود
4 ساعت موج نوردی از دیّر تا قطر
زهره توکلی
خبرنگار
امسال جام جهانی 2022 در قطر برگزار میشود. نزدیکترین شهر ایران به مرزهای آبی قطر بندر دیر در استان بوشهر است. از دیر تا قطر 4 ساعت دریانوردی فاصله است. فاصله دریایی ایران تا قطر نیز در مجموع به بیش از 161 کیلومتر نمیرسد لذا مسئولان گردشگری بوشهر در تلاشند تا از این فرصت پیش آمده برای رونق گردشگری داخلی و خارجی در این استان استفاده کنند.
به همین منظور به تازگی نخستین کشتی کروز مسافری جام جهانی قطر وارد بندر بوشهر شد و قرار است بزودی با حضور وزیر گردشگری از این کشتی خریداری شده از فرانسه در آبهای خلیج فارس از مقصد بوشهر رونمایی شود.
این کشتی با داشتن 9 طبقه، ظرفیت حمل یکهزار و 700 نفر گردشگر و ۷۰۰ خودروی سواری را دارد. همچنین ظرفیت اقامت شبانه ۵۲۰ نفر گردشگر را نیز در هر سفر دریایی داراست. این کشتی کروز همچنین به رستوران، سالن ورزشی، سینما و سایر امکانات رفاهی و تفریحی مجهز است.
مدیرکل دفتر گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: چندی قبل با هدف رفع برخی موانع و تسهیل در راهاندازی نخستین کروز کشور در قالب هیأتی از کارشناسان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از این کشتی بازدید کردیم.
مصطفی فاطمی افزود: طی این بازدید مشخص شد این کشتی بزرگ نیازمند میزان بالایی از سوخت است که با تصویب اعطای یارانه سوخت به کشتیهای تفریحی دارای مجوز از سوی وزارت میراث فرهنگی، مشکل سوخت این کشتی برای آغاز به کار در آبهای خلیج فارس هم اکنون برطرف شد.
وی ادامه داد: براساس برنامهریزیهای در حال انجام قرار است این کشتی در مسیرهای مختلفی از جمله مسیر ساحلی خوزستان، بندرعباس و چابهار به گردشگران خدمات گشت دریایی ارائه دهد.
فاطمی با اشاره به انجام تردد و انجام سفرهای دریایی به مقصد قطر در ایام برگزاری جام جهانی بهعنوان یکی از مهمترین اهداف راهاندازی این کشتی، گفت: بدون شک با استفاده از این کشتی میتوان گردشگران زیادی را از کشور قطر به ایران وارد کرد.
وی آباندازی کشتی کروز در آبهای خلیج فارس را نقطه عطف گردشگری دریایی کشور عنوان کرد و گفت: امیدواریم با افزایش ورود شناورهای بزرگ و کوچک تفریحی در خلیج فارس در آیندهای نزدیک شاهد تحول صنعت توریسم دریایی کشور باشیم.
سرپرست معاونت گردشگری استان بوشهر در این خصوص به «ایران» گفت: این کشتی دارای 2هزار تخت است و با داشتن سالنهای ورزشی، سینما و چندین رستوران مختلف، ظرفیت بار کانتینری و خودرویی را نیز دارد.
وحید جمالی با اشاره به اینکه استان بوشهر هفتهای یکبار پرواز دوبی- بوشهر دارد، تصریح کرد: در حال حاضر گردشگرانی که میخواهند به کشور قطر سفر کنند با هواپیما میروند ولی با استفاده از گردشگری دریایی میتوان به گونهای برنامهریزی کرد که هم گردشگران خارجی و هم ایرانی اگر یک طرف مسیر را با هواپیما میروند، مسیر دیگر را با کشتی بروند و با قرار گرفتن در محیط کشتی و فضای دریا و استفاده از امکانات داخل کشتی نظیر امکانات اقامتی، سرگرمیها و... سفر متفاوتی را تجربه کنند. این برنامه در قالب بسته سفر با کمک دفاتر خدمات گردشگری استان و رایزنیها با سفیران در حال آمادهسازی است.
وی درباره مسیر حرکت این کشتی نیز گفت: این مسیرها میتواند از شهرستانهای بوشهر، دیر یا عسلویه باشد اما هنوز مسیرها بهصورت قطعی مشخص نشده است و در حال برنامهریزی هستیم چرا که بخشی از آن به ظرفیت زیرساختهای ادارههای بنادر و وزارت راه بستگی دارد بنابراین باید مورد بررسی قرار گیرد.
جمالی اظهار داشت: سرمایهگذاران زیادی در حال رایزنی و اخذ مجوز هستند که بتوانند در استان بوشهر سرمایهگذاری کرده و کشتیهایی را خریداری کنند تا در این مسیر فعالیت داشته باشند. هم اکنون نیز کشتی دیگر با نام «رویای دریا» آمادگی لازم را برای استفاده گردشگران داخلی و خارجی دارد و کارهای مقدماتی آن در حال انجام است که ممکن است خط حرکت این کشتی را در قشم یا کیش بگذاریم.
وی با اشاره به اینکه این کشتی امکانات اقامتی ندارد اما دارای 4طبقه و سالنهای پذیرایی و... است، افزود: از این کشتی میتوان بهصورت گشت دریایی و سفرهای تفریحی کوتاه چند ساعته استفاده کرد.
جمالی با تأکید بر اینکه یکی از ظرفیتهای استان بوشهر، «گردشگری دریایی» است و مردم بسیاری از استانها بهدلیل نزدیک نبودن به دریا، تمایل به استفاده از این نوع گردشگری و تجربه جدید سوار شدن بر کشتی و قایق را دارند، تصریح کرد: استقبال مردم سایر استانهای کشور از گردشگری دریایی در تعطیلات نوروز به گونهای بود که حدود 100هزار نفر از 10 لنج استان بوشهر استفاده کردند. همچنین 5 کشتی نیز بهصورت مداوم فعالیت گردشگری را برای مسافران نوروز انجام دادند؛ هر چند آمادهسازی و استانداردسازی کشتیهای گردشگری برای پایان سال گذشته بهدلیل محدودیتهای کرونایی، سخت بود اما توانستیم با فراهم کردن زیرساختهای گردشگری مناسب، آن را به سرانجام برسانیم.
این مسئول گفت: برای استفاده از فرصت پیشرو جام جهانی قطر، در حال ایجاد و آمادهسازی هتلهای 4 و 5 ستاره برای اقامت گردشگران داخلی و خارجی در استان هستیم که در این زمینه اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان، استانداری و... در حال تلاش هستند تا بتوانند آمادگی لازم را برای جذب گردشگران ایرانی و خارجی در فاصله زمانی رویداد جام جهانی قطر داشته باشند.
اعتراض 61باستان شناس به حراج اشیای باستانی توسط 46 نماینده
۶۱ نفر از استادان باستان شناسی دانشگاههای سراسر کشور، در نامهای سرگشاده به رئیس مجلس شورای اسلامی، درباره طرحی با عنوان «استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنجها» ابراز نگرانی کرده و خواستار لغو این طرح شدند؛ طرحی که در تعارض و مغایرت کامل با قوانین کشور است و هویت باستانی کشور را نشانه رفته است!
در بخشی از این نامه اعتراضی آمده است: «دیر زمانیاست که عنان محافظت از دستاوردها و مواریث فرهنگی ایران عزیزمان از کف متولیان امر خارج شده است. شمار محوطههای باستانی آسیبدیده و به تاراجرفته از عدد خارج است و تنها چاره کار، اقدام به مُر قانون است نه تغییر آن به نفع طرف سودجو. نمایندگان خانه ملت، مستحضر باشید اصل فراموششده در ایران که منجر به چنین نابسامانی شده است، عدم مقابله درست نهادهای ذیربط با پدیده شوم گنجیابی و قاچاق آثار باستانی است. قوانین مکفی و کارآمد هستند، اما در عمل اجرا نمیشوند. از همین روی است که شاهد حضور هزاران صفحه رسمی گنجیابی و تبلیغ فلزیاب در فضای مجازی هستیم، بدون آنکه شاهد برخوردی از جانب پلیس فضای مجازی باشیم. یگانهای حفاظت میراث فرهنگی هر روز و هر هفته دهها قاچاقچی را بازداشت کرده و به قانون میسپارند و قضات ظرف چند روز رأی به برائت میدهند و دهها مورد از این دست.
مجید توکلی
عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان
یکی از رخدادهای تلخ در سالهای اخیر، زوال و خشکیدگی درختان بلوط است که همه روزه بر وسعت آن نیز افزوده میشود. وجود این پدیده تاکنون در 11 استان مختلف کشور گزارش شده است اما شدت و ضعف شیوع این عارضه در استانهای ایلام، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و فارس بیش از سایر نقاط کشور است. براساس مطالعات موجود، سالانه صدها هکتار از درختان بلوط در مناطق مختلف کشور بهویژه جنگلهای منطقه زاگرس دچار زوال و نابودی میشوند.
پدیده زوال بلوط یک پدیده چند فاکتوری است که به عوامل زنده و غیرزنده نسبت داده میشود. این تغییرات بهصورت دورهای و به دو گونه حاد و مزمن در اقلیم رخ میدهد. هر دو گونه زوال، معمولاً اتفاقی و با علل متعدد رخ داده است که در این میان نیز برخی از عوامل نقشی مؤثرتر دارند. گزارشهای اخیر از زوال بلوط اروپایی نشان میدهد که عامل خشکیدگی تاج درخت و پس از آن مرگ کامل درخت، ممکن است در نتیجه پیامد خشکسالی جنگل در تابستان، پاییز و بهار رخ داده باشد. عواملی دیگر نظیر شرایط رویشگاه، بیماریهای قارچی، شیوع حشرات و اثرات مستقیم و غیرمستقیم، عدم تعادل مواد مغذی در عرصههای جنگلی در زوال گونههای بلوط مؤثر است. برخی از این عوامل استرسزا و مخرب، برگشتپذیر هستند. هنگامی که این عوامل منفی کاهش یافته یا متوقف شوند، بلوطها بهبود پیدا کرده و حالشان نیز بهتر خواهد شد.
البته جنگلهای زاگرس با مشکلات دیگری نیز دست و پنجه نرم میکنند. تغییرات اقلیم و افزایش شدت گرما، خشکسالیها، حمله و طغیان آفات و بیماریهای قارچی، تنشهای مختلف، آتشسوزیها، چرای بیش از حد، تخریب و فرسایش خاک، آلودگیها و دهها عامل دیگر شرایط را برای طغیان قارچهای اندوفیت و حشرات چوب خوار و پوست خوار مهیا کرده و سطوح قابل توجهی از این عرصههای جنگلی را در زمانی برابر یک سال نابود میکند. براساس آمارهای منتشر شده، در حدود یک میلیون و سیصد و پنجاه هزار هکتار یا به عبارتی در سطحی معادل 25 درصد این جنگلها، پدیده زوال درختان و درختچهها رخ داده است. در توضیح پدیده زوال، حداقل پنج فرضیه کلی وجود دارد.
1- فرضیه تغییر اقلیم (مرگ و میر دسته جمعی و یک شکل و همگن بودن صدمه در بین چند گونه ناشی از تغییر اقلیم است).
2- فرضیه استرسهای زیستمحیطی و ارگانیسمهای ثانویه (درختان تحت تأثیر استرسهای زیستمحیطی ضعیف شده و مورد حمله ارگانیسمهای ثانویه قرار میگیرند).
3- فرضیه عوامل شروع کننده، مستعدکننده و مشارکتکننده.
4- فرضیه اکولوژیکی (گاهی در روند طبیعی توالی و جانشینی مرگ و میر درختان رخ میدهد).
5- فرضیه آلودگی هوا (افزایش نیتروژن، دی اکسید کربن، بارانهای اسیدی، گرد وغبار و... علاوه بر اثرات مستقیم بر سلامت گیاهان میتوانند بهعنوان عوامل شروع کننده، مناطق مستعد را در چرخه زوال قرار دهند).
پدیده زوال درختان بلوط Oak Decline، نوعی مرگ خاموش است که بسیار سریع نیز اتفاق میافتد. عواملی نظیر خشکسالیهای دورهای کوتاه مدت و متوالی، مناطقی که طغیان مکرر آفات برگخوار اتفاق میافتد، تغییرات ایجاد شده در بروز فصول و آلودگیهای شدید هوا در بروز پدیده زوال نقش محرک و تأثیرگذاری دارند.
هم اکنون درحوزه جنگل و مرتع بیش از 600 آفت و بیماری این عرصهها را تهدید میکند که 50 آفت آن مهم و کلیدی بوده و با مدیریت علمی باید برای مبارزه با آن برنامهریزی و اقدام شود. استان چهار محال و بختیاری از نظر وفور گونههای بوتهای و درختچهای، نسبت به سایر مناطق رویشی زاگرس وضعیت بیهمتا و منحصر به فردی دارد. اما متأسفانه طی چند سال اخیر در بعضی از نقاط این استان، تعدادی از گونها، این گونه باارزش بهشدت دچار عارضه خشکیدگی و زوال کامل شدهاند که میتواند پیامدهای ناگواری در سیستم اکولوژیک منطقه ایجاد کند.
ایرنا- سفرا و نمایندگان کشورهای عضو اکو همراه با دبیرکل این اتحادیه اقتصادی شامگاه سهشنبه با حضور در بوستان ملل ساری از غرفههای نمایشگاه ملی صنایع دستی، هنرهای سنتی و گلاب و بهار ایران بازدید کردند و میهمان جشن شبهای فرهنگی ساری۲۰۲۲ شدند.
ایسنا- «محمد مرتدا» وزیر فرهنگ جمهوری لبنان از موزه ملی ایران بازدید کرد و از وجود مشابهِ سرستون هخامنشی در موزه ملی لبنان خبر داد.
مهر- «عباس سمیعی» مدیرکل روابط عمومی و امور بینالملل سازمان منابع طبیعی کشور گفت: حل معضل ریزگردها نیازمند حضور فعالانه و همهجانبه ایران در عرصههای بینالمللی و رایزنی است.
ایسنا- «مرتضی ادیبزاده» سرپرست ادارهکل موزهها از بازبینی ضوابط و دستورالعملها با هدف تسهیل دسترسی پژوهشگران و دانشجویان به محتوا و آثار مطالعاتی موزهها خبر داد.
مهر- «رضا قاسمیان» معاون سیاسی، اجتماعی و امنیتی استاندار اردبیل گفت: محیطزیست و منابع طبیعی در معرض آسیبهای متعدد بوده که ضروری است با تغییر نگرش در راستای حفاظت از آنها تلاش شود.
ایسنا- «سیدامین قاسمی» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی لرستان گفت: بیش از ۳۸ هزار نفر در جشنواره ملی فرهنگ اقوام ایران زمین شرکت کردند.
مهر- سرهنگ «جمشید محبتخانی» فرمانده یگان حفاظت محیطزیست کشور گفت: تلاش میکنیم سهمیه استخدام ۵۰۰ نیروی محیطبان را در سالجاری دریافت کنیم.
ایسنا- «صادق ضیاییان» رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، از رگبار باران در برخی استانها و وزش باد شدید و خیزش گرد و خاک و همچنین افزایش محسوس دما در کشور خبر داد.