زهره افشار
خبرنگار
اساس اقتصاد جامعه عشایری مبتنی بر دامداری است و آمارها می‌گویند دامپروری 75 درصد معیشت عشایر را تأمین می‌کند و 25 درصد مابقی فعالیت آنها در بخش‌های دیگر از جمله صنایع دستی و فروش گیاهان دارویی خودرو و غیره را تشکیل می‌دهد. اما امسال خشکسالی همه این معادلات را به هم زده است. عشایر امسال برای تغذیه دام‌هایشان باید علوفه را با قیمت‌های نامتعارفی خریداری کنند و می‌گویند خرید علوفه با قیمت‌های فعلی برایشان صرف ندارد و خیلی‌ها دام‌هایشان را می‌فروشند تا روزگارشان را بگذرانند از سوی دیگر بازار صنایع دستی عشایر هم زیر سایه کرونا رنگ باخته و رونق گذشته را ندارد .
تولید دام دیگر برایمان صرفه اقتصادی ندارد
نورالله گرگی از عشایر استان لرستان به «ایران» می‌گوید: چرخ زندگی ما عشایر با پرواربندی می‌چرخد و امسال خشکسالی نان مان را آجر کرده است. مراتع که خشک شده‌اند و علفی برای سیر کردن دام‌هایمان نداریم و جیب خودمان هم که خالی است و از عهده خرید علوفه گران برنمی‌آییم. در سال‌های قبل 8 تا 9 ماه از سال دام‌هایمان را در مراتع سیر می‌کردیم اما امسال مراتع حتی برای 4 ماه علوفه‌ای به دام‌های ما ندادند و باید یونجه و دیگر نهاده‌ها را از بازار آزاد بخریم. ما حساب کرده‌ایم اگر بخواهیم یک گوسفند 35 کیلوگرمی را به وزن 46 کیلو برسانیم و بفروشیم باید حداقل 2 میلیون تومان هزینه کنیم و آن را در نهایت با 3 میلیون تومان بفروشیم که اگر بخواهم صادقانه صحبت کنم الان دامپروری برای ما سر‌به‌سر است و خیلی از عشایر در حال فروش دام‌ها هستند تا زندگی‌شان را بگذرانند. در مورد دام‌های سنگین هم هر رأس دام خوب در شبانه روز حداقل یک بسته یونجه می‌خورد که آن را 100هزار تومان می‌خریم همین گاو به ما حدود 15 کیلو شیر می‌دهد که هر کیلوی آن را 6 هزار تومان می‌خرند و می‌بینید باز هم سودی دست ما را نمی‌گیرد. مسئولان از چند ماه قبل قول خرید تضمینی دام را به عشایر داده بودند که هنوز عملی نشده است، ما انتظار توجه بیشتری از مسئولان داریم.
کرونا فروش صنایع دستی عشایر را کم کرده است
در همین حال سمیه صفری یکی از عشایر استان اردبیل که خود مدیرعامل یکی از صندوق‌های خرد عشایری است هم به «ایران» می‌گوید: ما تولیدات خوبی در زمینه جاجیم و خورجین و انواع کیف داریم و در سال‌های قبل از کرونا، مسافران از صنایع دستی عشایری خرید می‌کردند. اما حالا فروشگاه‌هایی که محصولات ما را می‌فروختند می‌گویند مشتری زیادی ندارند و به ما سفارشی نمی‌دهند. از سوی دیگر فروش صنایع دستی‌مان در نمایشگاه‌های سراسر کشور به صفر رسیده است چون نمایشگاهی برگزار نمی‌شود. وی مشکل دیگر را ناآشنایی زنان عشایر با فضای مجازی می‌داند و می‌افزاید: زنان عشایری آشنایی و دسترسی بسیار اندکی به اینترنت دارند و تنها تعداد کمی توانایی عرضه صنایع دستی شان را از طریق فضای مجازی دارند که چالش بزرگی است.
مصوبه خرید تضمینی دام عشایر پس از 4 ماه ابلاغ شد
فضل خرم مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عشایری دامداران هم در خصوص وضعیت تولیدات جامعه عشایری و فروش و صادرات آن توضیح می‌دهد: صنایع دستی عشایری هم با وجود اینکه می‌تواند حداقل بخشی از معیشت عشایر را تأمین کند، دارای خلأهای بزرگی است که باید تقصیرش را به گردن همه انداخت. ما با وجود شبکه گسترده تعاونی‌های عشایری که داریم ولی برنامه مدونی برای اتصال زنجیره تولید و عرضه محصولات عشایری نداریم. اگر بخواهم مثال ملموسی را بیان کنم باید به بافت فرش و گلیم عشایری اشاره کنم. ما سال ها از این بخش غافل مانده‌ایم و بدون مطالعه روش سنتی را ادامه داده ایم. ما اگر بخواهیم بازار مستمر و ثابتی را برای فرش یا گلیم عشایری ترسیم کنیم لازمه‌اش داشتن طرح و نقش خاص برای عشایر هر منطقه است که در حال حاضر چنین چیزی نداریم و ما نمی‌توانیم حتی دوتا فرش بافته شده توسط زنان عشایر را ببینیم که نقشه دقیقاً مشابه داشته باشند. به همین دلیل سود واقعی دسترنج زنان عشایر پایین می‌آید و این چالشی است که باید برای آن برنامه داشت از این‌رو معمولاً عشایر به خرده فروشی روی می آورند. البته عشایر در بافت کیف و شال و روسری و دیگر صنایع دستی اهتمام دارند ولی امسال به دلیل کرونا و وضعیت  نامناسب اقتصادی مردم، خیلی بازار گرمی ندارد. به گفته وی، اولویت فعالیت عشایر درحال حاضر بعد از دامپروری، عرضه صنایع دستی و فروش گیاهان دارویی است. وی البته گفت آمار دقیقی از میزان صادرات صنایع دستی که توسط عشایر تولید می‌شود نداریم ولی به نظر می‌رسد سهم صنایع دستی عشایر از کل صنایع دستی صادراتی حدود 22 درصد باشد که با توجه به ظرفیت عشایر این میزان می‌تواند افزایش یابد. وی با اشاره به اینکه عمده‌ترین صنایع دستی صادراتی عشایر فرش است، تصریح می‌کند: بررسی‌های ما نشان می‌دهد شرایط کرونا در جهان، صادرات صنایع دستی عشایر را تا حد قابل توجهی کاهش داده است.

حمیدرضا خدابخشی
رئیس انجمن‌ مهندسان صنعت آب
بیشترین تولید نفت، بالاترین تولید انرژی برقابی ، بیشترین تولیدات محصولات کشاورزی و تأمین امنیت غذایی کشور، بیشترین تولیدات شیلاتی، بزرگترین بنادر، بزرگترین سدهای مخزنی، مقام اول تولید محصولات پتروشیمی، بیشترین حجم صادرات و واردات دریایی، وسیع‌ترین اراضی مرغوب کشاورزی، بیشترین آب‌های روان کشور، مستعدترین طبیعت بکر و 4 فصل برای توسعه، دارای 3 اثر ثبت شده باستانی جهانی، تنوع فرهنگی و قومی متشکل از لر بختیاری و عرب و لر لرستان و کرد و ترک و...اینها «ترین»‌های خوزستان است؛ مزیت‌هایی که می‌تواند مردم این استان را هم در صدر مرفه‌ترین و پر اشتغال‌ترین مردم ایران و حتی منطقه خاورمیانه قرار دهد. اما با وجود همه این مزیت‌های اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی، براساس آمار «اطلس مسائل اجتماعی ایران» که از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتشر شده جمعیت تحت پوشش کمیته امداد در خوزستان در هر هزار نفر ۴۸/۸ و نرخ بیکاری 19.9 درصد است که این آمار خوزستان را استانی ویژه در بی‌تناسبی توسعه پایدار و رتبه پایین در شاخص‌های رفاه اجتماعی قرار داده است.
برای حل معضلات خوزستان داشتن نگاه و رویکردهای ویژه در اسناد و قوانین بالادستی به چنین استانی لازم است. در حال حاضر با وجود منابع و ظرفیت‌های توسعه در خوزستان، این استان سهم متناسبی از منابع کشور نبرده و از قطار توسعه عملاً عقب افتاده است  به‌طوری که از استانی مهاجرپذیر به استانی مهاجرفرست تبدیل شده است.
اثرات توسعه ناپایدار و نامتوازن در استان، انتقال محور توسعه کشور از جنوب و جنوب غرب به فلات مرکزی ایران و شهرهای کویری با لابی و فشار، ممنوعیت احداث کارخانجات تا پنجاه کیلومتری مرزها پس از جنگ تحمیلی، انتقال بی‌قاعده آب از سرشاخه‌های کارون به منظور مصارف خانگی، صنعتی و کشاورزی، مکیدن منابع نفت و گاز و پتروشیمی از خوزستان و انتقال سود و حساب‌های بانکی صنایع مستقر در خوزستان به تهران، عدم پرداخت سهم قانونی نفت و صنایع به شهرداری‌های استان، بی توجهی عادلانه به گروه‌های قومی در انتصابات استانی، بی‌توجهی نسبت به فعال‌سازی و احیای بندر خرمشهر و بی توجهی به احیای کارون به‌عنوان شاهرگ حیاتی و تصمیمات خلق الساعه برای برداشت‌های آب از سرشاخه‌های این استان  تحت عنوان طرح تسهیم و... عقب ماندگی‌های توسعه‌ای خوزستان را تشدید کرده است.
گام نخست برای رها کردن خوزستان از زنجیره توسعه نیافتگی، انجام مطالعات «آمایش سرزمینی» واجرای پروژه‌ها براساس «مزیت‌های نسبی و مطلق» در هر منطقه و راه برون رفت از اشتباه های گذشته و نفی اشتباه های گذشته است.
خوزستان گنج ایران و متولی منبع درآمد کشور است و آن را نمی‌توان با هیچ منطقه‌ای مقایسه کرد. خوزستان متولی مخارج ایران است. با اهتمام دولت به اجرای قوانین و مقررات براساس آمایش سرزمین، ویژگی‌های هر منطقه، تعریف و با این تصمیم هر استان در همان بخش تعریف شده ویژه می‌شود و صد البته انتخاب مدیران قوی بر مبنای اصول ارزیابی؛ انتخاب مدیران ارشد برای ایجاد هماهنگی در اجرای این تصمیم از بدیهیات حکمرانی عادلانه و انقلابی است.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با تأکید بر اهمیت فرهنگ در بهبود شرایط اقتصادی گفت: اگر ریشه‌های فرهنگی فعالیت‌ها درست باشد اقتصاد هم سامان می‌گیرد.
سید عزت‌الله ضرغامی در حاشیه آیین تکریم و معارفه وزیران پیشین و جدید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در جمع خبرنگاران گفت: برای عملیاتی کردن برنامه‌هایی که به مجلس شورای اسلامی تقدیم کردم لازم است با مدیران کنونی وزارتخانه جلسات کارشناسی مفصل بگذارم و آخرین گزارش‌ها را از همکاران بگیرم، سپس با توجه به بدنه کارشناسی و تخصصی خیلی خوبی که هم در وزارتخانه و هم در بخش خصوصی و حوزه‌های نخبگانی و دانشگاهی و سازمان‌های مردم نهاد سراسر کشور وجود دارد، که مزیت نسبی این سه حوزه است، جلساتی را تشکیل می‌دهم و با استفاده از راهنمایی‌های دکتر علی اصغر مونسان (وزیر پیشین) موارد اعلامی در برنامه‌ام را با اشراف دقیق‌تر و باسرعت عملیاتی می‌کنم.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اظهار داشت: خوشحالم که این مسئولیت را از دکتر مونسان تحویل می‌گیرم زیرا با شناختی که از وی دارم در طول سال‌های گذشته در حوزه‌های مختلف هر جا که بودند موفق و منشأ خدمات بودند. در طول چهار سالی هم که در وزارت میراث فرهنگی حضور داشتند کارنامه واقعاً پرافتخاری است، به‌رغم همه محدودیت‌هایی که این حوزه دارد؛ عملکرد ایشان موفقیت‌آمیز بوده است.
وی گفت: برخی فکر می‌کنند فرهنگ اعتقادی و کهن و دینی ما با موضوع گردشگری در ابعاد مختلف منافات دارد؛ من چنین اعتقادی ندارم، این رویکرد البته خیلی کم است اما باید آن را مدیریت کرد. اتفاقاً بسیاری از عرصه‌های گردشگری ایران به گونه‌ای است که اگر ارزش‌های فرهنگی خود را حفظ کنیم می‌تواند مزیت نسبی محسوب شود مهم این است که فرهنگ مان را با نیازهای اقتصادی کشورمان عجین کنیم و با هم افزایی کار بهتر انجام می‌شود.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بیان کرد: حتماً هر جا احساس کردم ساختارها مانع کار و بازدارنده شده از همان شعار همیشگی «زیر میز زدن» استفاده می‌کنم چون به این شعار در آن شرایط اعتقاد دارم. هر جا به این صورت کار انجام نشد باید زیر میز زد. البته این زیر میز زدن طوری باید باشد که همه حمایت کنند زیرا با این کار کسانی که تعارض منافع دارند تازه صدایشان در می‌آید و شروع می‌کنند مراکز قدرت را فعال می‌کنند بهانه‌جویی می‌کنند تا کارهای خوب، پیش نرود.