محمدرضا بهشتی و فرشاد مؤمنی از مبانی توسعه در اندیشه شهید بهشتی گفتند
ترکیب خردمندانه آزادی و عدالت
گروه سیاسی/ بسیاری از صاحبنظران و دغدغهمندان، فقر الگو، مبانی یا نظریه را یکی از دلایل عدم توسعهیافتگی ایران میدانند. اما سؤال این است که آیا میتوان این الگو یا نظریه را در اندیشمندان ایرانی و اسلامی یافت؟ فرشاد مؤمنی و محمدرضا بهشتی معتقد هستند که این مبانی را میتوان در اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی یافت. هرچند 42 سال از انقلاب اسلامی گذشته است و هرچند در این سالها، هم محیط درونی و هم محیط بیرونی جامعه و سیاست ایران تغییر کرده است، اما این دو با ارائه گزارهها و شواهدی از اندیشههای شهید بهشتی، نشان دادند که اتفاقاً زیرساخت نظری توسعه و تعالی سیاسی و اجتماعی در اندیشههای شهید بهشتی به روشنی قابل مشاهده است. از این رو، آنان به ایرانیان که چشم به آینده کشور دارند، پیشنهاد میکنند که در گذشته غور کنند، در اندیشهها و زوایای فکری شهید بهشتی تا بتوان براساس آن، مدلی برای توسعه و تعالی ایران استخراج کرد. اما حاد بودن و حاد ماندن عرصه سیاست در تاریخ معاصر ما، بویژه در پس از انقلاب که منجر به شهادت شهید بهشتی شد و نیز درگیریهای دیگر در خلال سالهای بعد، مانع دقت در این اندیشهها و بررسی علمی و مستقل آنها شد. اکنون اما این دو تن پیشنهاد میدهند که فارغ از هاله تقدس برخاسته از شهادت و مظلومیت، باید جور دیگری به کارنامه شهید بهشتی نگریست. فرشاد مؤمنی و محمدرضا بهشتی، روز گذشته در یک کنفرانس خبری که به مناسبت چهلمین سالگرد شهادت آیتالله شهید بهشتی برگزار شد، این مباحث را مطرح کردند. آنچه میخوانید، گزارشی از این نشست است که در «جماران» منتشر شده است.
مؤمنی: استخراج مبانی توسعه در اندیشه شهید بهشتی
فرشاد مؤمنی استاد دانشگاه، سخنان خود را با بیان این نکته آغاز کرد که امروز میبینیم در اداره اقتصاد و جامعه ما کیفیت داناییهایی که به کار برده میشود هر روز نازلتر از قبل میشود. این استاد اقتصاد، از این مسأله نتیجه گرفت که این امر، نشان میدهد نیازمند باز شدن باب گفتوگو هستیم و سپس تأکید کرد که در اندیشههای شهید بهشتی درسهای بزرگی وجود دارد که میتوانیم از آنها یاد بگیریم و اگر باب گفتوگوهای جدی بر محور اندیشههای شهید بهشتی در سطح ملی گشوده شود مردم و آینده کشور بشدت نفع خواهند برد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه با اشاره به اینکه ابعادی از ژرف نگری را در اندیشههای شهید بهشتی میبینیم که به طرز حیرت انگیزی لوازم اعتلا بخش در اندیشههای ایشان دیده شده، عالیترین نمود این مسأله را در کتاب «پیامبری از نگاهی دیگر» آن شهید دانست و افزود: برای من شگفتآور است که بحثهای شهید بهشتی از متفکران توسعه هم بالاتر رفته است. بشر با این همه فراز و فرودی که طی کرده الان بیش از هر دوره دیگری به این نتیجه رسیده که اگر در جامعه علم در امور تخصصی حاکم باشد آن جامعه پیشبینیپذیر میشود. اما در عین حال شهید بهشتی میگویند نقطه عزیمت این مسأله، ضابطه محوری به جای شخص محوری است.
به باور مؤمنی، شاید نجات دهندهترین درسی که آقای بهشتی میتوانند به همه مسلمانان بدهند همین ضابطهمندی است و ایشان ضابطه محوری را راه نجات جامعه اسلامی میداند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: شهید بهشتی میگوید پیامبران نیامدهاند تا بساط مرید و مرادی راه بیندازند و هیچ پیامبری هم نباید بت شود. از این رو این مسأله یا این حکمت را به بحث میگذارد که چرا مسلمانان به نام پیامبرشان خطاب نمیشوند و سپس نتیجه میگیرد؛ چون قرار است یک نظم مبتنی بر جامعه شکل بگیرد، حتی پیامبر هم استثنا نمیشود.
فرشاد مؤمنی با بیان اینکه شهید بهشتی به شکلی منحصر به فرد، میان نظریه عدالت با نظریه اخلاق، مالکیت، سیاست و برخورداریهای سیاسی بحثهایی را مطرح کردهاند که به معنای دقیق کلمه میشود از آن یک نظم اجتماعی توسعهگرا دریافت کرد، اظهارکرد: ما به این دلیل به بحران برخوردهایم که از این موازین عبور کردهایم.
او در تشریح نظریه عدالت در اندیشه شهید بهشتی، گفت: ایشان میفرمایند اصل عدالت یک عنوان اولی است که محکوم عنوان ثانوی قرار نمیگیرد. در مسیر عدالت یکی از نکات کلیدی آزادی انتقاد از رهبران است و هر قدر این امر خدشهدار شود، امکان اعتلابخشی خدشه دار میشود.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: آنطور که من از منظومه اندیشهای شهید بهشتی متوجه میشوم ترکیب خردمندانه عدالت و آزادی شکلدهنده نظم مورد نظر اسلام است و از آن طریق افقهایی به روی اقتصاد و جامعه باز میشود. به عنوان یکی از دقیقترین آنها، مسأله مشارکت مردم در سرنوشت اقتصادی و سیاسی خودشان است. ایشان متر و معیارهایی مطرح میکند که میشود مشارکت مردم در سرنوشت خودشان و شیوههای بدلی را مورد ارزیابی قرار داد تا سطح آگاهی مردم بالا بیاید.
مؤمنی، در تشریح جایگاه حزب در اندیشه شهید بهشتی اضافه کرد: شهید بهشتی میگوید جامعهای که قادر به کار سازمان یافته نباشد امکان ندارد بتواند از دستاوردهای معجزه همکاری برخوردار شود.
او با بیان اینکه جامعهای که منزلت پیشبینیپذیر بودن امور را میداند هرگز دروغ نمیگوید که اعتماد اجتماعی را از دست بدهد، ادامه داد: از دل رویکردی که در ساحت و نظر عمل شهید بهشتی به مسأله سازماندهی دارند، چه افقهایی باز میشود. شما میتوانید وابستگی ذلتآور به دنیا را مشاهده کنید تا ببینید چه هزینههایی میپردازیم.
فرشاد مؤمنی، بازگشت به اندیشههایی همچون اندیشه شهید بهشتی را یکی از راههای حل بحرانهای امروز ایران دانست و افزود: ما میتوانیم با یک گفتوگوی اعتلابخش از موفقیت افتخارآمیز در دورههایی که با مشکلات بزرگتر از امروز مواجه بودهایم و اندیشه برعکس آن رمزگشایی کنیم.
محمدرضا بهشتی: ضابطه در رفتار، روزنهای برای گشایشها
محمدرضا بهشتی، فرزند شهید بهشتی و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران نیز در این نشست، سخنان خود را این طور آغاز کرد: سؤال اصلی این است که چرا دچار وضعیت فعلی هستیم؟ آیا این امر ناشی از اصل اندیشهها، ارزشها و جهتگیریهای کلی است یا در مسیری که طی کردهایم به آن اندیشهها و ارزشها کم توجهی کردهایم؟
او یکی از مفاهیم مورد تأکید شهید بهشتی را فهم حرکت ضابطهمند و التزام به چنین حرکتی دانست و گفت: کسانی که ضابطهمند حرکت میکنند، امید به اصلاح دارند اما کسانی که پی در پی حرکتهای بی ضابطه و بی نظم دارند، هیچ وقت درنمییابند مشکلشان در کجا بوده است.
محمدرضا بهشتی اضافه کرد: مرحوم شهید بهشتی میگفت هر حرکتی تلاش نیست و گاهی وقتها تقلا است. باید به درک مفهوم حرکت منضبط قانونمند رسید. البته، قانون چیزی نیست که مصادر قانونی صادر میکنند، بلکه قانون چیزی است که قرار است در کل جامعه حاکم شود. اگر چنین نباشد، این قانون به منزله دستورالعمل برای افرادی است بدون اینکه جامعیت این قانون را دانسته باشند.
او با اشاره به اینکه در طی سالهای اخیر کشف اندیشههای شهید بهشتی میان نسل جوان درحال شکلگیری است و جوانان تلاش میکنند دریابند آیا میتوانند در آن جهت گام بردارند، اضافه کرد: ضرورت دارد با توجه شرایط کنونی یک بازاندیشی در مبانی این حرکت داشته باشیم و یکی از چهرههایی که آشنا شدن با آنان میتواند در این جهت مفید باشد چهره مرحوم شهید بهشتی فارغ از اسطورهسازیها و عواطف و احساس است؛ اگر این اندیشه توانست خودش را به محک بازاندیشی ما بگذارد چه بسا برای آینده ما راهگشا باشد.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه مرحوم شهید آیتالله بهشتی از دوره جوانی که وارد عرصه سیاسی میشود اهل کار جمعی بود، ادامه داد: درباره حزب جمهوری اسلامی هم شرایط اختناق امکان شکلگیری یک حزب را فراهم نمیکرد و ایشان و جمعی از دوستانشان بررسی کردند در اولین فرصتی که امکانش فراهم شود، این کار را انجام بدهند.
فرزند شهید بهشتی ادامه داد: ایشان میگفت تأسیس حزب مسیری است که جامعه ما باید طی کند. ایشان توانایی ورود به گفتوگو با جوانان را داشت و توانایی ظرفیت اقناع را داشت. جالب است کسانی که اول انقلاب نسبت به این حرکت آقای بهشتی نقد داشتند، به فاصله چند دهه به اهمیت چنین تشکلهایی برای جامعه پی بردند.
او در پاسخ به سؤالی درباره نظریه ولایت در اندیشه شهید بهشتی، گفت: مرحوم شهید بهشتی در درجه اول قائل به «امامت امت» است و باید این مفهوم را باز کرد که نسبت بین آنها چقدر است. ما در دنیایی به سر میبریم که با تحولات سریع روبهرو هستیم و اگر نتوانیم دریافت خوبی از آنچه میگذرد داشته باشیم، دچار تصلب و جمودی میشویم که اتصال دوباره با واقعیتهای شتاب دهنده هزینهآور خواهد بود.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران افزود: هرچند افق شهید بهشتی نسبت به زمان خودش بلند است، اما این امر به معنای ماندن در گذشته نیست و رسیدن به یک مبدأ برای حرکت به سوی آینده است. هر جایی که نتواند خودش را با تحولات اندیشه همراه کند، فاصلهاش با زمان ما بعید خواهد بود و معلوم نیست که امکان جبران فراهم شود.
فرمانده سپاه در مراسم رونمایی از واکسن ایرانی «نورا»:
تصمیم گرفتهایم در هر پدیده ای جزو کشورهای برتر باشیم
روز گذشته در مراسمی که با حضور فرمانده کل سپاه پاسداران و وزیر بهداشت در بیمارستان بقیةالله(عج) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برگزار شد، واکسن کرونای «نورا» که در دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله(عج) سپاه پاسداران تولید شد، رونمایی شد. این واکسن نوترکیب شمرده میشود و با برگزاری آیین روز گذشته، فرایند کارآزمایی بالینی این واکسن آغاز شد.
بهگزارش فارس، سرلشکر حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران در این مراسم، با بیان اینکه تصمیم گرفتهایم در جهان در هر پدیدهای جزو کشورهای برتر باشیم، گفت: ملت عزیز ما اطمینان داشته باشند بیرقهای امید را بیش از هر وقت دیگری برافراشته خواهند دید.
او با اشاره به اعمال تحریمهای ظالمانه از سوی دشمنان علیه کشورمان، افزود: کسانی که در جهان از دموکراسی و آزادی و امنیت و پیشرفت سخن میگویند، علاقه دارند کودکان ما در آغوش مادرانشان جانشان را از دست بدهند، علاقه دارند مردمان کشورمان بدون دارو و غذا باقی بمانند، نقشه ذهنی آنان برای کشور ما فقر و گرسنگی و عقب ماندگی است و برای همین است که نه اجازه انتقال پول برای دارو و واکسن را میدهند و نه اجازه میدهند مایحتاج اولیه را تأمین کنیم.
فرمانده سپاه با تأکید بر اینکه ملتی که در اوج محاصره توانست آفرینشگر چنین افتخارات بزرگی باشد، یقیناً یک ملت شگفتی ساز و استثنایی است، اضافه کرد: ما تصمیم گرفتهایم در جهان در هر پدیدهای جزو کشورهای برتر جهان باشیم و امروز در بسیاری از حوزهها جزو کشورهای برتر هستیم، ما پرندههای پهن پیکر بدون سرنشین داریم که هفت هزار کیلومتر پرواز میکنند و در هر نقطهای فرود میآیند.
سلامی ادامه داد: ما این واکسنها را در اختیار مردم فقیر سایر کشورها قرار میدهیم و ملت عزیز ما اطمینان داشته باشند که بیرقهای امید را بیش از هر وقت دیگری برافراشته خواهند دید.
وی افزود: اکنون زمان آن رسیده که به امریکاییها واکسن بدهیم و اگر کمبودی دارند ما حاضریم به آنها کمک کنیم.
فرمانده سپاه با بیان اینکه تا ملتی آرزوهای بزرگ را در آغوش نگیرند بزرگ نمیشود، اظهار کرد: وسعت هر ملت و کرانههای شخصیت هر جامعه به وسعت آرزوها و بلندای همت او است. هر ملتی که نتواند رویداد بسازد بزرگ نمیشود. سرلشکر سلامی با تأکید بر اینکه ما در عرصه نبرد برای استقلال و در یک جنگ بزرگ جهانی که محور اصلی آن خوداتکایی و اعتبار ما است قرار داریم، گفت: جهان قدرتمند تصمیم گرفته است مانع از استقلال ملی ما شود و ما هم تصمیم گرفتیم به هر قیمتی معنای زیبا و مقدس را همانند جامهای زرین و درخشان بر قامت کشور و ملتمان بپوشانیم.وی ادامه داد: در روزهای اول شیوع کرونا حتی ماسک پیدا نمیشد و زمانی که این بیماری جهانیتر شد کشورهای قدرتمند از دیگر کشورهای پیشرفته در فرودگاهها ماسکها را میدزدیدند تصور آنها این بود که ایران مقابل این پدیده کرنش میکند و دیگر بلند نمیشود اما به فضل الهی اسلام و ولایت درخشیدند، منطق قرآن به صحنه آمد و ملت بسیج شدند و همه یکدل و یک آهنگ به هم متصل شدیم تا این دستاوردهای بزرگ رقم خورد. فرمانده سپاه افزود: در روزهای اخیر همگان مشاهده کردند که رهبر عزیز ما چگونه با آرامش و طمأنینه و افتخار واکسن ایرانی برکت را تزریق کردند؛ چقدر دیدن این صحنهها دلانگیز است.
عراقچی: به اندازه کافی مذاکره شد، زمان تصمیمگیری است
مذاکره کننده ارشد کشورمان در مذاکرات احیای برجام در وین با اشاره به فرجام این دور از مذاکرات با 1+4، گفت: برخی مسائل باقی مانده که مذاکره درباره آنها به اندازه کافی صورت گرفته و زمان تصمیمگیری کشورها فرا رسیده است. به گزارش خانه ملت، سید عباس عراقچی پس از جلسه روز گذشته با اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، اظهارکرد: تاکنون 6 دور مذاکرات با 1+4 انجام گرفته است و تقریباً به مراحل پایانی نزدیک شدهایم، برخی مسائل باقیمانده که مذاکره درباره آنها به اندازه کافی صورت گرفته و زمان تصمیمگیری کشورها فرا رسیده است. او تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران قبلاً تصمیمات سخت خود را گرفته است؛ زمانی که ایالات متحده امریکا از برجام خارج شد و ایران تصمیم گرفت در برجام بماند، تصمیم بزرگ و سخت ایران بود که منجر به حفظ برجام تاکنون شده است. اکنون نوبت طرفهای مقابل است و با توجه به مذاکراتی که داشتیم باید تصمیم بگیرند و در مورد احیای مجدد برجام به جمعبندی برسند تا توافق حاصل شود. مذاکرهکننده ارشد کشورمان در وین در پایان تأکید کرد: زمان تصمیمگیری برای همه طرفهای برجام است و کشورهای مقابل باید تصمیمات سخت خود را بگیرند. او همچنین نشست خود با اعضای کمیسیون امنیت ملی را مثبت توصیف کرد و گفت: تعامل بسیار خوبی صورت گرفت البته از قبل هم با نمایندگان تبادلنظر داشتیم. در این جلسه هم برخی نمایندگان پیشنهادات خوبی مطرح کردند و بعضاً سؤالاتی داشتند که پاسخ داده شد.
مواضع متفاوت درباره پیشرویهای طالبان در افغانستان
گروه سیاسی/ پیشرویهای سریع طالبان در افغانستان و تصرف بخشهای زیادی از مناطق تحت کنترل دولت مرکزی، بحثهای مختلفی در داخل ایران را دامن زده است و اینکه به طالبان چگونه باید نگاه کرد.در همین ارتباط یادداشت روز شنبه روزنامه کیهان خیلی بازتاب یافت که در بخشی از آن آمده بود: در این پیشرویها خبری از جنایتهای هولناک، شبیه جنایات داعش در عراق نیست. طالبان حتی اعلام کرده کاری با شیعیان این کشور هم ندارد. طبق این گزارشها، خبری از قتلعام غیرنظامیان بیگناه و تخریب خانهها هم نیست و آنچه هست، صرفاً درگیری با نیروهای مسلح دولتی است.» شنبه شب هم شبکه افق سیما همین موضوع را با حضور حسام رضوی، مدیرکل دفترهای خارجی خبرگزاری تسنیم به بحث گذاشت که مواضع این کارشناس هم در فضای مجازی بازتاب گستردهای یافت. رضوی در این گفتوگو از اصل تماس بین ایران و طالبان دفاع کرد و گفت: «ما هزار کیلومتر مرز مشترک با افغانستان داریم که در دست طالبان است، چرا تماس برقرار نکنیم؟»
در سوی مقابل اما برخی هم منتقد چنین نگاهی به طالبان هستند. از جمله محمود احمدی بیغش، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در مطلبی در صفحه توئیتر خود با اشاره به اتفاقات اخیر افغانستان نوشت: «اتفاقات امروز افغانستان، نتیجه معامله امریکا با طالبان است، تفاوت سیاستهای پیچیده با مذاکرات ساده لوحانه در همین جاست.ختم کلام: طالبان جایی برای دفاع ندارد، باید چون داعش محو شود.»علیاکبر فرازی، مسئول سیاسی سابق ستاد افغانستان در وزارت امورخارجه هم در گفتوگویی گفته است: «هیچ کشوری نمیتواند در داخل افغانستان با گروهی خاص همکاری کند و بتواند برای مدت زیادی در افغانستان دوام داشته باشد. آنچه به ما مربوط است اولاً این است که باید از مرزهای شرقی مراقبت کنیم و دوم اینکه تلاش کنیم نقش برادرانه خود را کماکان ایفا کنیم و ایفای این نقش مستلزم آن است که با همه گروههای متعدد افغانستان رابطهای دوستانه برقرار کنیم و یک گروه را بر گروه دیگری ترجیح ندهیم.» به گزارش شفقنا وی افزوده: «طالبان در کوتاه مدت چهره خشن طالبان قبلی را ادامه نخواهد داد و سعی میکند چهرهای آرام تر بهنام حکومت اسلامی نشان بدهد ولی قطعاً این چهره ماندگار نخواهد بود و به محض اینکه جای پای خود را سفت کند به چهره و روش طالبان قبلی و به دوره آغازین بر میگردند و به خشونتهایی باور نکردنی دست میزنند و معمولاً در چنین مواقعی چشم بقیه دنیا بسته است. به همین دلیل اصلاً نباید فریب شعارهای ظاهری این گروه را خورد و باید سعی کرد تا هر گروهی به اندازه قدرت خود سهمی داشته باشد و افغانستان به شکل دموکراتیک و به طریقی که همه گروهها سهم داشته باشند اداره شود.»
وزیر نفت خبر داد:
اصلاح حقوق کارکنان صنعت نفت تا پایان تیر
وزیر نفت از تلاش برای حل مشکل پیش آمده در حقوق و مزایای کارکنان صنعت نفت خبر داد و گفت: تلاش میکنیم نتیجه این بررسی و پیگیریها در حقوق تیرماه کارکنان انعکاس پیدا کند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، بیژن زنگنه پس از جلسه کمیسیون انرژی مجلس در جمع خبرنگاران افزود: از آنجا که بخشی از نیروهای رسمی وزارت نفت اعتراضاتی درباره محدودیتهای ایجاد شده در سقف حقوقشان در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ دارند، جلسهای با کمیسیون انرژی برگزار و خوشبختانه عموم نمایندگان با حل این مشکل موافق بوده و قول همکاری دادند.
وی با اشاره به مشکلات نیروهای پیمانی وزارت نفت، افزود: مشکل این افراد ارتباطی به قانون بودجه ۱۴۰۰ ندارد و مربوط به قانون کار است لذا طبق قانون کار هر آنچه به آنها تعلق بگیرد، پرداخت میکنیم اما درخواستهای فراقانونی آنها مسأله دیگری است. وی با بیان اینکه باید قانون بودجه سال ۱۴۰۰ اصلاح شود، از نگارش متنی برای اصلاح این قانون خبر داد.
پیگیری قوه قضائیه برای پاسخ به مطالبات کارگران در استانها
قائم مقام معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه وقوع اعتراضهای صنفی کارگران ایرانی در استانهای خوزستان، اصفهان، تهران و کرمان را تأیید و تأکید کرد که قوه قضائیه در حال بررسی ابعاد مسأله و پاسخ به مطالبات صنفی و اقتصادی این کارگران است.
رضا مسعودیفر در گفتوگو با ایلنا، در این باره گفت: با معاونتهای پیشگیری در این استانها مکاتباتی صورت گرفته و معاونان پیشگیری در حال بررسی هستند تا اگر وظیفه قانونی ترک شده است، مسئول مربوطه را شناسایی و مطالبهگری داشته باشند.
قائم مقام معاونت اجتماعی قوه قضائیه، درباره اطلس اعتراضها و اینکه اعتراض کارگران در چه استانهایی اتفاق افتاده است، گفت: این اطلس در اداره کل پیشگیری است و اعتراضها در استانهایی مانند خوزستان، اصفهان، تهران و کرمان که بیشتر مطالبات صنفی و کارگری دارند، بیشتر است، اما تأکید میکنم این اعتراضات صنفی است و ما در قوه قضائیه پیگیر هستیم تا این مطالبات صنفی به نتیجه برسد.
رضا مسعودی فر اضافه کرد: درباره اعتراضهای کارگران پتروشیمی در چند استان نیز روز گذشته (شنبه) با معاونتهای پیشگیری در این استانها مکاتباتی صورت گرفت و معاونان پیشگیری در حال بررسی هستند تا اگر وظیفه قانونی، ترک شده است مسئول مربوطه را شناسایی و مطالبهگری داشته باشند.
او تأکید کرد: این اعتراضات صنفی است و به دلیل عدم پرداخت حقوق و مزایا است و موضوعات سیاسی نیست. ما پیگیر هستیم تا دستگاههای متولی و مسئول به وظایف قانونی خود عمل کنند.
ادامه از صفحه اول
آیتالله بهشتی هم در وجه شخصیتی و هم در ابعاد علمی و سیاسی خود دارای خصوصیاتی بود که وی را به یک نیروی متمایز و شاخص تبدیل میکرد.
تسامح بالا، اعتقاد واقعی به تکثر عقاید، اعتقاد عملی به کار تشکیلاتی و گروهی، وجود یک انصاف کم نظیر در موضعگیریها، درایت و دوراندیشی و در نهایت محاسبه گری دقیق و عقلگرایی منطقی از او یک سیاستمدار متفاوت ساخته بود.
به جرأت میتوان گفت که در سالهای ابتدایی انقلاب کمتر کسی در حد ایشان نگاهی سرشار از انسانیت و عواطف به مسائل داشت، اما در عین حال کمتر کسی هم بود که میتوانست در تصمیمگیریها اسیر هیجان کاذب این عواطف نشود و با محاسبه منطقی سعی در اداره امور داشته باشد.
تا همین جا هنوز پس از بیش از 4 دهه بخش اعظمی از وجوه ساختاری و قانونی جمهوری اسلامی که ناظر به حقوق ملت و همین طور شاخصهای مردمسالاری است، حاصل همان تلاشهای اولیه ایشان و برخی همقطاران اوست.
اگر روحیات و رفتار ایشان را در 40 سال قبل با آنچه امروز در جامعه توسط برخی به نام حفظ ارزشها میبینیم مقایسه کنیم، متوجه میشویم که وجوه تمایز ایشان چه بود.
شهید بهشتی بخوبی میدانست که اولویتهای یک جامعه و حاکمیت اسلامی باید چه باشد و مهمتر اینکه این اولویتها چگونه بایستی با واقعیتهای دنیای امروز مرتبط گردند. در خاطراتی که از خانواده ایشان وجود دارد، اعضای خانواده بارها به ویژگی مهم شهید بهشتی در همفکری برای پیشبرد امور تأکید میکنند.
همین ویژگی را در دوران مبارزه و همین طور سالهای کوتاه حیات ایشان پس از انقلاب میتوان به وضوح دید. اساساً نوع نگاه مثبت و تجویزی ایشان به بحث تحزب و کار تشکیلاتی هم از همین موضوع میآید، به این معنا که یک خصیصه مثبت فردی و دموکراتیک را با الزامات دنیای فعلی در هم میآمیزد و الزاماً به تجربه غرب در این خصوص با نگاه منفی نمینگرد و بنابراین سعی میکند تا وجوه مثبت و سازگار آن را در یک جامعه و حکومت اسلامی پیادهسازی کند.
شهید بهشتی بارها بر این نکته تأکید داشت که مشروعیت مسئولان جامعه در عصر غیبت به مردم برمیگردد و منشأ مشروعیت انتخاب مردم است.
اتفاقاً در همان اوایل انقلاب هم نظریه دیگری وجود داشت مبنی بر اینکه مشروعیت صرفاً از طرف خدا به فرد داده میشود و مردم در اینجا کارهای نیستند. شهید بهشتی همواره این نظر دوم را مردود میدانست و معتقد به تکثر جامعه بود و تأکید میکرد که حکومت نمیتواند و نباید این تکثر را از بین ببرد.
اینکه ما بسیار زود از وجود چنین عنصر پویا، واقع بین و منصفی در نظام خود محروم شدیم، جای بسی تأسف است. امروز هم هنوز میتوان به آن نظریات و آرمانهای اولیه انقلاب برگشت و دید گروه بنیانگذاران جمهوری اسلامی نظیر شهید بهشتی چه اندیشههایی در سر داشتند، مردم را با چه تفکرات و ایدههایی همراه خود کرده بودند، چه وعدههایی مطرح میکردند و امروز ازاین حیث ما در کجا قرار داریم.