گروه اقتصادی |  روند بازار سهام این روزها به یکی از دغدغه‌های اصلی مردم تبدیل شده است. براساس آمار هم‌اکنون نزدیک به 50 میلیون ایرانی در بورس سهامدار هستند و افت و خیز شاخص‌های آن اهمیت بالایی برای آنها دارد.
این درحالی است که در ماه‌های اخیر تصمیمات و بخشنامه‌های متعددی برای صیانت از وضعیت بازار تدوین و ابلاغ شده است، اما یا تأثیر موقتی بر بازار داشته یا بی‌تأثیر بوده است. به اعتقاد کارشناسان هم‌اکنون بازار سهام در شرایط انتظار قرار دارد تا تحولات آینده به چه سمت و سویی حرکت کند. دراین راستا، بلاتکلیفی نرخ ارز به عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی در بورس و همچنین روند مذاکرات و برجام باعث شده است تا بورس افتان و خیزان این روزها را سپری کند. علاوه بر این، نگرانی سهامداران به خصوص تازه واردها نیز این شرایط را تشدید کرده است و به همین دلیل بر صف‌های فروش افزوده شده است.
در این میان شورای عالی بورس با ابلاغ دامنه نوسان نامتقارن 2 درصد منفی و 6 درصد مثبت تلاش کرده است تا از افت بیش از حد شاخص جلوگیری کند. همین دامنه باعث شده است تا نقدشوندگی بازار به عنوان یکی از متغیرهای اساسی بازار نیز تحت تأثیر قرار گیرد به‌طوری که طی هفته‌های اخیر ارزش معاملات بازار بورس تهران به کمترین رقم در یک‌سال اخیر رسیده است. درواقع در این دوره تقاضا برای خرید سهام بشدت افت کرده است و موجب شده است تا صف‌های فروش پایداری شکل بگیرد.
روز گذشته نیز در ادامه روند نزولی بازار، شاخص کل بورس تهران با افت 3 هزار و 944 واحدی به یک میلیون و 181 هزار و 659 واحد رسید. همچنین شاخص کل با معیار هموزن با کاهش 974 واحدی به رقم 431 هزار و 416 واحد رسید.
در این روز معامله‌گران در بورس تهران بیش از 4.1 میلیارد سهام و حق‌تقدم اوراق مالی در قالب 743 هزار نوبت معامله و به ارزش 5 هزار و 494 میلیارد تومان داد و ستد کردند. روز گذشته مجموع ارزش معاملات فرابورس و بورس تهران به بیش از 25 هزار و 383 میلیارد تومان رسید.
همچنین همه شاخص‌های بورس گرچه قرمز بودند اما میزان کاهش زیر نیم درصد بوده است به‌گونه‌ای که شاخص کل و شاخص قیمت در معیار وزنی ـ ارزشی 0.33 درصد کاهش یافتند.
همچنین شاخص کل و شاخص قیمت با معیار هموزن 0.23 درصد کاهش یافتند، شاخص آزاد شناور 0.33 درصد، ‌شاخص بازار اول بورس 0.34 درصد و شاخص بازار دوم 0.32 درصد کاهش یافتند.
در این روز نمادهای فولاد مبارکه، فولاد خوزستان، کانی اپال و فولاد کاوه جنوب کیش بیشترین اثر افزایشی در شاخص را داشتند و برعکس نمادهای ملی مس، شستا و ایران‌خودرو بیشترین اثر ریزشی در شاخص بورس را داشته‌اند. نمادهای پرتراکنش در بورس شامل شستا، پالایش نفت اصفهان، ملی‌مس، پتروشیمی بوعلی، ‌فولاد مبارکه، پالایش نفت بندرعباس و بانک تجارت بوده‌اند.
در فرابورس ایران هم شاخص کل 4 واحد افزایش یافته و به رقم 16 هزار و 925 واحد رسید. ارزش بازار اول و دوم فرابورس ایران به بیش از یک میلیون و 159 هزار میلیارد تومان رسید. معامله‌گران بیش از 955 میلیون ورقه سهام در قالب 471 هزار نوبت معامله و به ارزش 19 هزار و 901 میلیارد تومان داد و ستد کردند.
دیروز نمادهای آریا ساسول، پتروشیمی زاگرس، پتروشیمی غدیر، سرمایه‌گذاری و عمران استان کرمان، فولاد ارفع بیشترین اثر تقویتی در شاخص فرابورس را داشتند. نمادهای ذوب‌آهن و توسعه ملی مهر آیندگان بیشترین اثر کاهشی در شاخص فرابورس را داشته‌اند.
ابهام در شرایط بازار
در این باره محمدبختیار نصرآبادی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «ایران» درخصوص تأثیر تصمیمات اخیر نهاد ناظر بازار و شورای عالی بورس گفت: به‌طور معمول نمی‌توان گفت که هدف اصلی تصمیمات اخیر مانند دامنه نوسان نامتقارن مثبت شدن شاخص بوده است.
وی افزود: باید پذیرفت که در ابتدای سال‌جاری شاخص به صورت بی‌منطق رشد بالایی داشت و اکنون در حال اصلاح است و هرگونه تصمیمی که در برابر آن اتخاذ شود، اثرچندانی نخواهد داشت.
وی با اشاره به اینکه تصمیمات اخیر نهاد ناظر بازار را می‌توان از زاویه دیگری دید، توضیح داد: یکی از آثار دامنه نوسان نامتقارن و هدف آن جلوگیری از ریزش شدید شاخص است. درزمانی که دامنه نوسان منفی و مثبت 5 درصد بود، بازارگردانان برای حمایت از سهم باید گاه در منفی 5 درصد خرید می‌کردند و این روند خود باعث نزول بیشتر شاخص می‌شد.
نصرآبادی ادامه داد: تغییر دامنه نوسان برای بازارگردان‌ها پیامد مطلوبی داشته است. هم‌اکنون با توجه به اینکه دامنه نوسان در منفی 2 درصد تا مثبت 6 درصد تعریف شده است در اکثر سهم‌ها شاهد افت روزانه درحدود یک درصد هستیم، اما اگر یک روز سهم 6 درصد مثبت شود، افت یک درصدی در شش روز را جبران می‌کند و این درحالی است که حجم مبنا هم پرنمی‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه تأکید کرد: بدین ترتیب حجم تعهدات بازارگردانان و بازیگران اصلی بازار کاهش یافته است.
وی همچنین اظهارکرد: در شرایط فعلی بازار با ابهامات زیادی روبه‌روست. از یک‌سو بازار منتظر نتایج توافق برجام و لغو احتمالی تحریم‌هاست که همین توافق آینده نرخ ارز را نیز روشن می‌کند و این در شرایطی است که نرخ ارز یکی از اصلی‌ترین متغیرها در وضعیت بازار محسوب می‌شود.
به گفته وی، تا زمانی که ابهامات پیش روی بازار رفع نشود بازار به همین روند خود ادامه خواهد داد. به نظر می‌رسد یکی از اهداف نهاد ناظر بازار هم حفظ وضعیت فعلی بازار تا رفع ابهامات پیش‌روست به‌طوری که از ریزش زیادی شاخص جلوگیری شود تا شرایط تغییر کند. نصرآبادی در ادامه گفت: اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که نهاد ناظر باید در زمان اوج بازار یعنی در چهارماهه ابتدایی سال نیز همین روش را اجرا می‌کرد به این معنا که از رشد بی‌منطق بازار جلوگیری می‌کرد. دراین دوره اگر دامنه نامتقارن منفی 5 درصد و مثبت 2 درصد اعمال می‌شد به‌طور قطع شرایط بازار مدیریت می‌شد.
وی در پایان درباره انتقاد برخی از دامنه نوسان نامتقارن توضیح داد: همواره هر تصمیمی که در بازار گرفته می‌شود، موافقان و مخالفان زیادی دارد. اما باید توجه داشت که اجرای دامنه نوسان نامتقارن در شرایط فعلی که بازار با ابهامات زیادی روبه‌روست کار درستی است و حداقل از ریزش‌های شدید بازار جلوگیری می‌کند تا در آینده وضعیت تغییر کند. به گفته وی، درصورتی که دامنه نامتقارن حذف شود به‌طور قطع شاهد سنگین‌تر شدن صف‌های فروش خواهیم بود.

فردین آقابزرگی
کارشناس ارشد بازار سرمایه
سال پر فراز و نشیب 1399 در بازار سرمایه با وجود بازدهی‌ها و زیان‌هایی که برخی از فعالان متحمل شدند، آموزه‌های ارزشمندی نیز در بر داشت که سیر تکاملی توسعه و تعالی فرهنگ بازار سرمایه و تعمیق آن را سرعت و قوت بیشتری داد. از این‌رو می‌توان تجربیات سال 99 را به‌منظور درس‌هایی عبرت‌آموز برای امر سرمایه‌گذاری در سال 1400 برشمرد. تمرکز و وحدت در تدوین و اجرای سیاست‌های اقتصادی توسط دولت یکی از نکات بسیار مهم و پندآموز برای سال 1400 است. اقتضایی تصمیم نگرفتن و درک منافع کلان ملی در تک تک دستگاه‌های دولت می‌تواند موجبات اطمینان خاطر و جلب رضایت فعالان بازار سرمایه را به نحو شایسته‌ای فراهم کند. تکیه بیش از اندازه به سود ناشی از خرید و فروش اوراق بهادار بدون توجه به ارزش ذاتی و عایدات مستمر یکی از محورهای عدول از اصول سرمایه‌گذاری است که در سال 99 بشدت قوت گرفته بود و برخی از کارشناسان در نیمه اول سال 99 از این روش به‌عنوان انقلاب در بازار سرمایه یاد می‌کردند. با این حال مرور زمان در نیمه دوم سال 99 نشان داد که همواره تکیه بر تحلیل و ارزش ذاتی است که رکن اساسی در امر سرمایه‌گذاری دارد. سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس و خرید سهام یکی از راه‌های کسب درآمد و سود است اما همواره باید در امر سرمایه‌گذاری ریسک‌های سرمایه‌گذاری را نیز ملاحظه و مدیریت کرد. بنابراین صرف منابع و زمان برای کسب سود صرفاً به‌عنوان سرمایه‌گذاری تلقی نمی‌شود. برای مدیریت سود سرمایه‌گذاری، تحلیل و ارزیابی کارشناسی لازم است و چنانچه شخص یا اشخاصی فرصت و امکان چنین تحلیل‌هایی را ندارند، می‌بایست به روش سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و خرید یونیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد بورس شوند و در حقیقیت مدیریت دارایی مالی خود را به مدیران متخصص صندوق‌های سرمایه‌گذاری و یا سبدگردانان اختصاصی بدهند. متخصص‌ترین مدیران سرمایه‌گذاری نیز به تنهایی قادر به رصد کل بازار در هیچ بورسی نیستند و صرفاً به اتکای ابزارهای الگوریتم تریدینگ نیز نمی‌توان از کل فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار بهره برد. لذا ابزارها و سامانه‌های هوشمند تحلیلگر می‌توانند در این زمینه به علاقه‌مندان کمک شایانی کنند. سرمایه‌گذاران تازه وارد و حتی علاقه مندان به سرمایه‌گذاری که تجربه و اطلاعات خوبی در بورس دارند، امر سرمایه‌گذاری را از طریق خرید یونیت‌های صندوق سرمایه‌گذاری سهمی یا ایجاد سبد اختصاصی انجام دهند. تغییر زیر ساخت‌های بازار سرمایه امری لازم است. هم اکنون با الگوها و ساختارهایی همچون ضوابط معاملاتی، دوره‌ها و روش‌های آموزشی، نرم افزارهای تحلیلی، سامانه‌های معاملاتی، نحوه ورود سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه که عمدتاً مربوط به سالیان دور در بورس است، نمی‌توانیم پذیرای خیل عظیم علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در بورس باشیم و در غیر این‌صورت با ناهنجاری‌هایی از جمله سلب اطمینان و اعتماد به بازار و تلاطم بیش از اندازه در روند تغییرات قیمت روبه‌رو خواهیم بود. هر چند معمولاً سود سرمایه‌گذاری مستقیم بیشتر از غیرمستقیم است اما باید توجه داشت که ریسک سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به مراتب از سرمایه‌گذاری مستقیم کمتر است و به این ترتیب تعادل لازم بین ریسک و بازده در سرمایه‌گذاری برقرار خواهد شد. نکته مهم دیگر در امر سرمایه‌گذاری اتکا به اطلاعات و تحلیل‌های کارشناسی و پرهیز از شایعات و سیگنال فروشی است. چرا که اصل اولیه سرمایه‌گذاری حکم بر این دارد که هیچ پیشنهادی برای خرید سهام به هنگام خرید سهام توسط توصیه کننده انجام نمی‌شود. تقویت و حمایت هرچه بیشتر از نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان بورس همچون سبدگردانان و مشاوران سرمایه‌گذاری یکی از محورهای توسعه بازار سرمایه است و این نهادها می‌توانند بهترین نقش را برای کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران ایفا کنند. همچنین تنوع در سبدهای سرمایه‌گذاری استراتژی ضروری است . سهام شرکت و صنایع مختلف در پرتفوی می‌تواند نوسان سودآوری و اختلالات احتمالی در روند فعالیت و عملیات شرکتها و صنایع را متعادل کند.نکته مهم دیگر تخصیص منابع قابل سرمایه‌گذاری از محل پس‌انداز است و چنانچه از محل استقراض  یا فروش دارایی مورد استفاده از قبیل خانه و ماشین تأمین شده باشد، سرمایه‌گذار را در وضعیت اجباری کوتاه مدت قرار می‌دهد و ممکن است از فرصت مناسب برای سرمایه‌گذاری بهره‌مند نشود. برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری حداقل باید در بازه میان مدت 2 سال و بلند مدت 5 ساله انجام شود. سرمایه‌گذاری ممکن است در بازه کوتاه مدت نتیجه لازم را نداشته باشد و دچار نوساناتی شود که مدیریت و تطابق آن با محدوده سرمایه‌گذاری مد نظر سرمایه‌گذار تفاوت داشته باشد.