یادداشتی کوتاه بر مستندهای اکران آنلاین نوروز
«کاپیتان من» به روایت بهرام رادان
محمد احسان مفیدی کیا
منتقد
«این یه مکاشفه‌ا‌س، یه ماجراجویی درباره مغز.» این جمله را همان ابتدای کار بهرام رادان می‌گوید، درست پس از اینکه روی فرش قرمز توجه خودش و ما را جلب واژه «من» می‌کند و به این شیوه یکی از مستندهای جذاب این روزها با مشارکت بازیگر چهره سینما و کارگردان بنام مستندهای علمی، سیاوش صفاریان‌پور آغاز می‌شود. «کاپیتان من» یک اثر سینمایی درباره مغز انسان و فرایند شناخت است که طی پنج سال تولید شده و می‌خواهد با طرح موضوعاتی مثل فرایند تشکیل و رشد مغز، چیستی حافظه و یادآوری، چگونگی آگاهی و مانند اینها، تجربه‌ای جدید را برای مخاطبان خود ایجاد کند؛ تجربه‌ای که برای کارگردان و راوی اثر نیز نو و جذاب است؛ بویژه در مورد رادان که قطعاً انتخاب‌های زیادی برای مشارکت در پروژه‌های سینمایی و تلویزیونی داشته، همکاری در تولید یک اثر مستند در ژانر علمی یک گزینه پرریسک محسوب می‌شد که به نظر می‌رسد خوب از پس آن برآمده است. او در مصاحبه‌ای درباره این مستند گفت:«معمولاً وقتی اسم مستند میاد، فکر می‌کنیم که قراره کسل بشیم. ما این فیلم رو با عشق ساختیم و خواستیم که پلی بشه بین علم، مخاطب عام و سینمای مستند. از سال ۹۶ با سیاوش صفاریان‌پور فرایند ساخت این فیلم رو شروع کردیم و در نهایت امروز [روز اکران در مرداد 1402] به نقطه پایانی رسیده. سعی کردیم فیلم ما کسل‌کننده نباشه و امیدواریم مخاطب هم ازش لذت ببره.»
سیاوش صفاریان‌پور هم که پیش از این در تلویزیون مجموعه‌های دیدنی مثل آسمان شب، تیک تاک، چرخ، موتور جست‌و‌جو و چند عنوان دیگر را تهیه و تولید کرده بود، این‌بار قدم به سینما گذاشت تا توانمندی‌های خود را در این قاب جدید بیازماید و برای مخاطبان خود در یک رسانه جدید اثر تولید کند.
یکی از ویژگی‌های خاص این مستند مصاحبه با برترین‌های حوزه مغز و اعصاب و علوم شناختی است، از دکتر اختیاری متخصص علوم اعصاب شناختی از مرکز مطالعات مغز لوریت امریکا، دکتر نوروزیان نورولوژیست یا دکتر نیلی که همزمان دکترای برق دارد و پژوهشگر حوزه علوم شناختی است تا قزوینیان، نامی، جغتایی و دیگران، هر کدام از این نام‌ها به تنهایی برای اعتبار بخشیدن به بار علمی اثر کافی است، پس وقتی نظریه‌های شناخت و آگاهی و گزاره‌های علمی را از زبان و بیان ایشان بشنویم، مانایی و پایایی داده‌های فیلم صد‌چندان می‌شود.
همچنین بجز دانشمندانی که جلوی دوربین حاضر شده‌اند، تعدادی دیگر نیز در مقام مشاور یا ناظر علمی در جریان فرایند تولید اثر بوده‌اند تا خیال مخاطب از قوت و صحت آنچه در این اثر 69 دقیقه‌ای مطرح می‌شود، آسوده باشد. در کنار این بار علمی غنی، حضور رادان در فرایند آزمایش‌هایی مثل فعالیت‌های مغز هنگام خواب یا مختل شدن قدرت تکلم او حین آزمایش‌ها، باعث شده بر هیجان و جذابیت مستند افزوده شود.
جالب است بدانیم در مراحل فنی از جمله نوشتن گفتار متن، تصویربرداری و تدوین، حساسیت‌های زیادی به کار رفته که نتیجه آن تکرار چندباره بعضی از آنها بوده و همین سختگیری منجر به یک بازه زمانی 5 ساله برای تولید اثر و جذابیت آن شده است.حضور چهره‌ها در مستندهای علمی یک سنت جاافتاده و پرتکرار در سینمای جهانی است، نمونه بارز آن حضور مورگان فریمن در بسیاری از مستندهای شاخص مثل سریال «داستان خدا» است، اما این امر در کشور ما چندان مسبوق به سابقه نبوده و حالا بهرام رادان در جایگاه تهیه‌کننده و راوی یکی از خاص‌ترین مستندهای این روزها را در ژانر علمی روانه اکران آنلاین نوروزی کرده است. اگر در تعطیلات زمانی برای دیدن مستند باز کرده‌اید و در فهرست خود هنوز جای خالی دارید، از اضافه کردن «کاپیتان من» لذت خواهید برد.