تجربه ای نو برای رونق نشر

افشین شحنه تبار
مدیرمسئول انتشارات بین‌المللی «شمع و مه»
به‌تبع شرایط نامطلوبی که شیوع کرونا رقم ‌زده، مسئولان فرهنگی برای جبـــــران بخشی از خســارت‌های مالی واردشــــــده به عرصه نشـــــــــــــرمان تصمیم به برگـــــــزاری مجازی نمایشگاه کتاب گرفته‌اند. برخلاف برخی دوستان ناشر که تنها نیمه‌ خالی لیوان را می‌بینند من تأکید دارم شرایط این روزها به‌گونه‌ای است که باید به دید مثبت با این شکل تازه برگزاری نمایشگاه کتاب روبه‌رو شویم.
مخالف مقایسه این نمایشگاه با نمونه‌های خارجی آن طی ماه‌های اخیر هستم چرا که ماهیت متفاوت نمایشگاه کتاب تهران با دیگر نمایشگاه‌های خارجی باعث اشتباه بودن هرگونه مقایسه‌ای است. حداقل ما اهالی نشر که می‌دانیم، اساس نمایشگاه کتاب تهران بر فروش داخلی کتاب، آن‌هم به شکل چاپی است اما در نمایشگاه‌های خارجی اصل بر فروش حقوق نشر ( کپی رایت) کتاب استوار شده. با توجه به شرایط سختی که در همه دنیا پیش روی فروش کتاب و عرصه نشر قرار گرفته، بهتر است نگاه مثبتی به تجربه تازه‌ای که قرار است عرصه نشرمان با آن مواجه شود داشته باشیم.
بهتر است اتفاقی را که هنوز آن را تجربه نکرده‌ایم نقد نکنیم، بویژه که این مسأله نه‌تنها در عرصه داخلی، بلکه در عرصه خارجی هم اتفاق تازه‌ای است. از سوی دیگر فراموش نکنیم که به ‌محض کنترل بیماری کرونا، شرایط به اوضاع قبل بازمی‌گردد و نمایشگاه مجازی هم قرار است به‌طور موقت برگزار شود تا بلکه کمی از مشکلات مالی حوزه کتاب کم کند. شرایط فعلی نشر آنچنان است که باید تلاش شود تا ادامه حیات آن مختل نشود و این مهم‌ترین اتفاقی ست که چنین راهکارهایی به دنبال خواهند داشت. به‌طور حتم حتی طی سال‌های آینده هم این شیوه برگزاری قرار نیست جایگزین برپایی فیزیکی نمایشگاه کتاب شود و در حال حاضر مرهمی است تا از این طریق قادر به عبور از مقطع فعلی و مشکلات نشأت گرفته از آن شویم. بنابراین بهتر است قدری صبور باشیم و تا طرح اجرایی نشده نظری ندهیم. به گمانم نمایشگاه مجازی کتاب، از آنجایی ‌که مبتنی بر فروش است چیزی شبیه پلتفرم‌ها و سایت‌های فروش اینترنتی شود که اتفاقاً برخی از آنها موفق عمل کرده‌اند و حتی می‌توان از تجربه آنان هم استفاده کرد. با اینکه معتقدم نباید انتظار غیرمعقولی از این نمایشگاه داشت اما دوباره توجه مردم را به‌ سوی کتاب ‌بازمی‌گرداند که این در شرایط بحرانی نشرمان اتفاق بسیار مهمی است. در این ‌بین اگر مسئولان خواهان استفاده حداکثری از اجرایی کردن این طرح هستند باید تلاش زیادی در جهت اطلاع‌رسانی آن انجام بدهند و همه مردم از کم و کیف و حتی وجود نمایشگاه مذکور باخبر شوند.
نکته‌ای که نباید فراموش شود این است که مسئولان ارشاد قرار است چقدر برای برپایی این نمایشگاه هزینه کنند؟ اگر به‌ عنوان نمونه ارشاد بخواهد 10 میلیارد تومان هزینه کند تا به گردش مالی 2 میلیارد تومانی برسد اصلاً منطقی و مقرون ‌به ‌صرفه نیست، من هم نمی‌دانم ارشاد بر چه مبنایی برنامه‌ریزی کرده است اما معتقدم اگر خوب اطلاع‌رسانی شود و روند برپایی آن‌هم در مشورت و تعامل با صنوف نشر باشد نتیجه خوبی به دنبال خواهد داشت. از دیگر اهالی نشر هم می‌خواهم با نگاه مثبت به این اتفاق نگاه کنند، متأسفانه اغلب ما عادت کرده ایم با هر ماجرا و کار تازه‌ای با گارد گرفتن و مخالفت کردن روبه‌رو شویم.
واقعیت این است که نه‌تنها ما، بلکه در عرصه جهانی هم هنوز کسی آن را به معنای واقعی تجربه نکرده است. کشوری همچون آلمان معروف است که از یک دهه قبل برنامه‌ریزی‌های هرسال خود را مشخص کرده، تحت تأثیر این شرایط تنها سه هفته مانده به برگزاری نمایشگاه کتاب فرانکفورت آن را لغو کرد. باید بدانیم در برهه خاصی از زمان قرار گرفته‌ایم که حتی دیگر کشورها هم سردرگم شده‌اند.
پس بهتر است به‌جای نقد شرایط غیرقابل‌ پیش‌بینی آینده، قدری هم نیمه ‌پر لیوان را ببینیم. دست‌ به ‌دست یکدیگر بدهیم و از هر موضوع و راهکاری برای بهبود شرایط استفاده کنیم تا از این روزها عبور کنیم. فراموش نکنیم که برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب با همه کم و کاستی‌هایی که ممکن است در انتظار آن باشد روند حرکت عرصه نشرمان به سمت بهره گرفتن از دنیای تکنولوژی را تسریع می‌بخشد که این از نکات مثبت آن به شمار می‌آید.‌