مریم سادات گوشه
خبرنگار
خانه هنرمندان این روزها حکایت از ناخوش احوالی دارد. برخی‌ها مشکلات اقتصادی این خانه را به گردن کرونا انداخته‌اند. اما اگر نگاهی به وضعیت اقتصادی این خانه در چند سال اخیر بیندازیم می‌بینیم مشکلات مالی آن ربطی به کرونا ندارد. مجید رجبی معمار چندی پیش در رسانه‌ها با ابراز نگرانی از وضعیت اقتصادی این خانه گفته بود که «در ماه‌های اخیر با تلاش و کوشش اعضای خانه هنرمندان این مکان سرپا ایستاده و توانسته هزینه‌های خود را تأمین کند، اما بیش از این دیگر توانایی این کار را نداریم.» او در ادامه سخنانش به کمک‌های ناچیز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اشاره کرده و گفته است: «کمک وزارت ارشاد به خانه هنرمندان سال به سال کمتر می‌شود، تا جایی‌ که از رقم ۲۰۰ میلیون تومانی در چند سال گذشته به ۵۰ میلیون تومان در سال ۹۸ رسید و از اول سال ۹۹ تاکنون هم هیچ کمکی به این خانه نشده است.» این در حالی است که طبق آمار سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این وزارتخانه در سال 96 یکصد میلیون تومان به این خانه کمک کرده و در سال بعد این رقم را به دوبرابر رسانده و 200 میلیون تومان کمک کرده است.  در این مدت بارها مطرح شده است که ردیف بودجه خانه هنرمندان توسط کدام نهاد تأمین می‌شود؟ سؤال اصلی این است که آیا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید به خانه هنرمندان کمک مالی کند؟ اگر این وزارتخانه به هر دلیلی نتوانست کمک کند باید این‌گونه اقتصاد این خانه به زمین بخورد و به تعطیلی کشیده شود؟ در اساسنامه خانه هنرمندان به این نکته اشاره شده که خانه هنرمندان ایران تشکیلات غیردولتی، غیرسیاسی و غیرانتفاعی است و شخصیت حقوقی و مالی مستقلی دارد که منابع مالی آن از بودجه شهرداری تأمین می‌شود و سایر منابع مالی و اموال منقول و غیرمنقول از اشخاص حقیقی و حقوقی دولتی و غیردولتی، هدایا و کمک‌های بلاعوض و درآمدهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی و وجوه حاصل از ورودیه‌ها پیش‌بینی شده است. با توجه به اینکه تأمین بودجه خانه از طرف شهرداری تهران تأمین می‌شود، نماینده شهرداری نیز در کنار نمایندگان انجمن‌های تجسمی و خانه‌های موسیقی، تئاتر، سینما و شاعران در شورای عالی خانه حضور دارند اما نماینده‌ای از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این شورا حضور ندارد.
دو حامی مقتدر و مهم
اما چه شد که خانه هنرمندان در زمان بهروز غریب‌پور با کمتر از ۱۵ کارمند روی پای خود ایستاد و این‌گونه خودکفا چرخه اقتصادی‌اش چرخید؟ اما اکنون با داشتن 4 برابر کارمند و تزریق نیرو این‌گونه دچار ورشکستگی شده است و شهرداری از دادن رقم بودجه 2 تا 3 میلیاردی‌اش شانه خالی می‌کند؟
بهروز غریب‌پور که خود مؤسس خانه هنرمندان است، در دوره ریاستش در سال‌های 78 تا 86 با اینکه در دوره احمدی‌نژاد با بحران جدی مواجه شد اما تلاش کرد تا این خانه به جایگاه درخوری برسد و هویتش را حفظ و آن را به خودکفایی نزدیک کرد. غریب‌پور در مورد بودجه این خانه به «ایران» می‌گوید: «در زمانی که من مدیر خانه بودم پس از نامه‌نگاری‌های بسیاری که کردیم و جلساتی که با معاونت امور هنری داشتیم قرار بود که از محل یک درصد بودجه عمرانی کل کشور بودجه خانه هنرمندان تأمین شود. بعد به کمیسیون فرهنگی مجلس رفتیم و صحبت کردیم و در نهایت قرار شد نیم درصد از بودجه کل عمرانی کشور برای خرید آثار و برای کمک به صنوف مختلف که خانه هنرمندان هم جزوش بود اخذ شود.» این مدیر هنری در ادامه افزود: «بعد از مدتی با تغییر مدیران عامل خانه هنرمندان، شهرداری این وضعیت را به عهده گرفت که کمک کند. اما اگر کاری که ما آغاز کردیم پیگیری شده بود اکنون از محل نیم درصد بودجه عمرانی کل کشور بودجه خانه هنرمندان تأمین می‌شد، اما بعدها این نیم درصد فقط متوجه خرید آثار شد. اینجاست که هنرمندان باید رصد می‌کردند و تلاش می‌کردند تا این مسأله کلان این‌گونه به چیز کمی محدود نمی‌شد. آن زمان یک درصد بودجه عمرانی کل کشور 50 میلیارد تومان بود که نیم درصد آن نزدیک به 50 میلیون تومان می‌شد.» غریب‌پور در مورد تأسیس خانه هنرمندان ادامه داد: «تعامل بین شهرداری و وزارت فرهنگ باعث شد خانه هنرمندان ساخته شود. شهرداری مکانش را خریداری کرد و وزارت فرهنگ هم بودجه بازسازی و مرمتش را داد. مکانی به وجود آمد که دو نهاد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری حامیانش بودند. اما ابهامی در اداره این خانه به وجود آمد که هیچ یک از دو نهاد مسائل مالی این خانه را به عهده نگرفتند. احساس معاونت هنری این بود که می‌تواند به خانه هنرمندان کمک کند و در مواردی هم بودجه تخصیص دادند. تا زمانی که من مدیر خانه بودم شهرداری کمک مالی نمی‌کرد. اگر کمکی می‌شد از جانب معاونت امور هنری وزارت فرهنگ بود. اگر تلاش‌های من برای تخصیص بودجه نیم درصد از کل بودجه عمرانی کشور تبدیل به قانون شده بود دیگر خانه هنرمندان نه به بودجه وزارت فرهنگ نیاز داشت و نه به حمایت مالی شهرداری.» غریب‌پور با انتقاد از مدیرعامل خانه هنرمندان تصریح کرد: «متأسفانه این مسأله نگرش مدیرعامل و شورای عالی هنرمندان بوده که به منبع مالی‌ای به نام شهرداری و کمک وزارت فرهنگ بسنده کرده‌اند. من به دنبال یک منبع بدون توقف و یک ردیف بودجه مشخص بودم. امروز هم مطمئنم که این موضوع را می‌توان احیا کرد. انتقاد من به خانه هنرمندان این است که در این مدت سراغ احیای ردیف بودجه‌ای که 90 درصد از کارهایش انجام شده بود، نرفتند.»
چه شد که شهرداری بودجه این خانه را دیگر نمی‌پردازد؟
تا زمانی که شهرداری در زمان قالیباف بودجه خوبی به این خانه با ریاست مجید سرسنگی می‌داد، حال و روز آن هم خوب بود. حتی درآمد این خانه آنقدر بود که از کافه رستوران‌های متعددش پول خوبی به بدنه خانه هنرمندان تزریق می‌شد و نیز حتی بابت اجرای برخی برنامه‌ها هم کسب درآ‌مد می‌کرد. این موارد باعث شد که خانه هنرمندان نیاز چندانی به کمک‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم نداشته باشد.
اما بعد از اینکه رجبی معمار سکان ریاست این خانه را به عهده گرفت اما سؤالات بسیاری مطرح شد. او قبل از این سمت مدیریت شبکه 5 سیما را به عهده داشت و برای مدتی هم مشاور وزیر و مدیرکل روابط عمومی وزارت نیرو بود. با رفتن قالیباف هم زمزمه‌هایی مبنی بر تغییر مدیریت خانه هنرمندان شنیده شد و به همین دلیل پای حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به میان آمد. با آغاز مدیریت رجبی معمار بودجه این خانه به صورت چشمگیری کاهش پیدا کرد و در این دوره مدتی هم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به این مجموعه کمک کرد تا این خانه تعطیل نشود. اما اکنون که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم به خاطر وضعیت کرونا به مشکل اقتصادی برخورد کرده امسال نتوانسته به این خانه کمک کند. این در حالی است که این خانه چشم امیدش به کمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی  است.
علی مرادخانی که اکنون مدیرعامل موزه موسیقی است و زمانی هم به او پیشنهاد ریاست این خانه داده شد و مدتی هم در شورای عالی این خانه بود تمام این موارد را رد می‌کند و به «ایران» می‌گوید: «اصلاً این‌گونه نیست. من با قطعیت می‌گویم که در این دوره شهرداری ملاحظات سیاسی ندارد. در زمان شهرداری محمدعلی نجفی، ریاست خانه هنرمندان به من پیشنهاد شد و من قبول نکردم. من اصلاً به خانه هنرمندان نرفتم چون فکر کردم رجبی معمار گزینه مناسبی است. ایشان می‌تواند این مجموعه را اداره کند و زحمات زیادی هم کشیده است.» او در پاسخ به اینکه چرا شهرداری از این خانه حمایت نمی‌کند؟ افزود: «اکنون شهرداری در دوره‌ای است که به لحاظ مالی مشکلات زیادی دارد اما با این اوصاف در حال کمک کردن به این خانه است و قول مساعد داده تا گشایش‌هایی شود.» مرادخانی در مورد ماندن رجبی معمار در سمت خود گفت: «او در سمت خود باقی می‌ماند و تغییر نخواهد کرد.»

وزارت فرهنگ حمایت می کند اما موظف نیست

لادن حیدری معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم درباره بودجه خانه هنرمندان به «ایران» می‌گوید: «این خانه بودجه مصوب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را ندارد و با حمایت‌های جدی شهرداری تهران باید اداره شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همیشه حتی اگر جزو ردیف بودجه‌اش هم نبوده اگر توانسته از نهادهای ذیربط فرهنگی حمایت کرده است.»‌

ماهیت خانه هنرمندان اقتصادی نیست

مجید رجبی معمار
مدیرعامل خانه هنرمندان
ماهیت خانه هنرمندان همان‌طور که در اساسنامه این خانه آمده است، ماهیتی اقتصادی نیست که بخواهد به طور مستقیم در مسائل اقتصادی ورود کند؛‌ بلکه این خانه مأوای هنرمندان است و وظیفه‌اش همراهی با هنر و هنرمندان است. البته بدون شک پیشنهادهایی برای اسپانسرینگ داشته‌ایم که از یک طرف آن‌چنان جدی نبوده‌اند و از طرفی دیگر وقتی در شورای عالی خانه هنرمندان مطرح شد به دلیل عدم همخوانی با ذات و ماهیت خانه این پیشنهادها رد شد و ما نمی‌توانستیم قبول کنیم که خواسته‌های آنها را در دل خانه هنرمندان عملیاتی کنیم. از بدو تأسیس خانه هنرمندان قرار بود که شهرداری تهران به لحاظ تأمین منابع مالی کمک حال ما باشد و از طرفی دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ردیف بودجه سالیانه خود اعتباری برای این خانه فراهم شود که متأسفانه امسال به دلیل مشکلاتی که در شهرداری تهران وجود داشت این شارژ مالی انجام نشد و در نهایت همین چند روز پیش بود که ما حدود یک‌چهارم از بودجه تعریف شده را از شهرداری گرفتیم و توانستیم نفسی تازه کنیم. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم مجموعاً 50 میلیون به ما کمک کرده و مسأله دیگری که ما در بخش درآمدزایی‌های خانه داشتیم مربوط به امسال و شیوع بیماری کروناست. به‌هر صورت این مسأله برای بسیاری از مراکز فرهنگی پیش آمد و آنها را دچار بحران کرد و ما نیز نتوانستیم از طریق رستوران‌ها و مراکز فرهنگی یا برگزاری نمایشگاه‌ها و سالن‌های نمایشی که داریم درآمدزایی داشته باشیم و این موضوع ما را بشدت با مشکلاتی روبه‌رو کرد که راهی جز اطلاع‌رسانی آن نداشتیم تا کسانی که دغدغه این موضوع و خانه را دارند پیش از آن‌که خانه هنرمندان به سمت تعطیلی برود فکری برای آن‌ کنند. بعضی‌ها می‌گویند چرا به سمت مسأله‌هایی که در حوزه اقتصاد هنر می‌گنجد نمی‌روید؟ همانطور که ابتدای این یادداشت گفتیم ورود به چنین حوزه‌ای از ذات خانه هنرمندان دور است و ما نمی‌توانیم به عنوان مثال بپذیریم که وارد حراج‌های هنری بشویم فقط به صرف اینکه درآمدزایی کنیم.