خانواده ها زیر هجوم کرونا

مهسا قوی‌قلب
خبرنگار
کارشناسان اورژانس اجتماعی می‌گویند با افزایش شیوع کرونا در بیشتر استان‌ها آمار خشونت‌های خانگی نیز افزایش یافته است. به‌طوری که گزارش‌ها نشان می‌دهد دوباره بیشتر خانواده‌‌ها برای در امان ماندن از این بیماری ترجیح می‌دهند ساعت‌های زیادی را در خانه کنار یگدیگر باشند اما این درخانه ماندن علاوه بر عصبانیت و کلافگی موجب درگیری کلامی و بروز خشونت بین افراد خانه شده است. آنها معتقدند بیشتر افراد چه زنان، کودکان یا سالمندان به دلیل عدم اطلاع از کارکرد اورژانس اجتماعی موضوع خشونت چه فیزیکی و چه کلامی را اعلام نکرده و با پنهان کردن از این مسأله عبور می‌کنند. در این میان زنان به دلیل اختلافات زناشویی و همچنین زمانی که در قرنطینه هستند بیشتر مورد توهین و سرزنش و آزار قرار می‌گیرند البته به گفته کارشناسان اورژانس اجتماعی شرایط نامناسب اقتصادی و فشار روانی حاصل از بیماری کرونا باعث شده تا برخی از کسب و کارها تعطیل شده و افراد زیادی بیکار شوند که همین مسأله منجر به خانه‌نشینی آنها و به تبع آن افزایش خشونت خانگی شده است.
کرونا زندگی‌ها را به هم ریخته است
وحید ۳۲ سال دارد و حدود سه ماه بود که با فریده عقد کرده بودند. وحید کارگر یک کارگاه بود و با آمدن ویروس کرونا متأسفانه کارش را از دست داد. ساعت ۴ بعداز ظهر اوایل تیرماه تلفنی به اورژانس اجتماعی شد. همسایه‌های وحید خبر از سروصداهایی که نشان از زد و خورد زناشویی داشت، دادند. اورژانس سریع خود را به محل حادثه رساند. فریده بی‌حال و خونین، گوشه‌ای از آشپزخانه کز کرده بود. فریده درباره اتفاق آن روز می‌گوید: آمده بودم تا با وحید درباره مراسم عروسی صحبت کنم. وحید همیشه اخلاقش کمی تند بود ولی آن روز از چشم‌هایش معلوم بود از جای دیگری عصبانی است. تا صحبت از مراسم عروسی را به میان آوردم فریادهایش شروع شد. نمی‌دانستم به خاطر کرونا بیکار شده و حال و روز خوبی ندارد. خودش هم چیزی نگفت، فقط فریاد می‌زد؛ ناگهان به سمتم خیز برداشت، کنترل خود را از دست داده بود و شروع کرد به کتک زدن من تا اینکه متوجه شدم همسایه‌ها با اورژانس اجتماعی تماس گرفته‌اند. خدا می‌داند اگر نیروهای اورژانس نمی‌رسیدند چه بر سرم می‌آمد. او می‌افزاید: کرونا زندگی‌ها را به‌هم ریخته و فکر می‌کنم مثل من افراد دیگری هم هستند که بر اثر این شرایط مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند.
آمار درگیری‌های خانوادگی بیشتر شده است
یکی از تماس‌های دیگری که در روزهای اخیر با اورژانس اجتماعی گرفته شد، از اختلاف خواهر و برادر خبر می‌داد. باز هم همسایه‌ها وارد عمل شدند و تماس گرفتند. به دلیل ماندن اعضای خانواده آن هم در ساعات و روزهای متوالی و
نا آگاهی از چگونگی تعامل بین اعضای خانواده، پسری ۱۷ ساله خواهر ۱۱ ساله خود را تا حد مرگ کتک زده بود، برادر به اندازه‌ای خشمگین شده بود که پدر و مادر هم نتوانستند او را آرام کنند. مادر این خانواده با حالتی مستأصل از رفتارهای فرزندانش می‌گوید: دختر و پسرم همیشه با هم دعوا می‌کردند و گاهی هم کار به زد و خورد می‌کشید اما با آمدن کرونا دعواها بیشتر شده، روز حادثه هم که دیگر به اوج خود رسیده بود، تا حدی که من و همسرم می‌ترسیدیم دخالت کنیم. پسرم قدرت بدنی بالایی دارد واقعاً وقتی عصبانی می‌شود، نمی‌دانیم چطور او را آرام کنیم. البته این روزها تصمیم گرفته‌ایم تا بعد از کرونا او را به کلاس‌های مشاوره بفرستیم، شاید در رفتارش تأثیر داشته باشد؛ در خانه ماندن‌های طولانی و ترس از بیماری کرونا مدتی است که او را ناآرام کرده است. او اظهار می‌دارد: پرخاشگری و عصبانیت جوانان به دلیل ویروس کرونا بیشتر شده چرا که همه برنامه هایشان را بر هم زده است واقعاً نمی‌دانم برای فرار از این بحران چکار باید کنیم.
هم نگران کرونا هستم و هم خشونت خانگی
در مورد دیگری، مینا زنی ۴۵ ساله با اورژانس اجتماعی تماس گرفت و التماس می‌کرد که به کمکش بیایند. به گفته او، دعوا از یک بگو مگوی کوچک شروع شد آن هم به‌خاطر اختلاف بر سر خانواده‌ها. او می‌گوید: بحث به حدی بالا گرفت که شوهرم ناگهان به سمتم حمله‌ور شد و برای چندمین بار مرا تهدید به طلاق کرد. بعد از
۵ دقیقه پشیمان شدم. هم از بی‌آبرویی می‌ترسیدم و هم از جدایی. دوباره با اورژانس اجتماعی تماس گرفتم و این بار خواهش کردم که اورژانس مداخله نکند و تماسم را نادیده بگیرد. متأسفانه در این روزهای کرونایی ثبت‌نام در سامانه «تصمیم» در‌خصوص طلاق نیز به میزان بالایی رسیده است. او می‌گوید: برای اینکه بیمار نشوم خودم را در منزل قرنطینه کردم اما درگیری‌ها و بگو مگو‌های خانگی هم مزیت بر علت شده و به خاطر همین باید نگران هر دو مسأله باشم.
ماسک هایی با  نشان  123
حبیب‌الله مسعودی فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه اورژانس اجتماعی ۳۶۰ مرکز در کل کشور دارد، به «ایران» می‌گوید: اورژانس اجتماعی در مواردی عمل می‌کند که اتفاقی در حال وقوع است یا افتاده است؛ اورژانس اجتماعی از چند بخش تشکیل شده و به‌طور عموم کارشناسان پشت خط ۱۲۳ نشسته‌اند و در عرض ۵ تا ۱۰ دقیقه باید ارزیابی خطر داشته باشند، پس از آن خدمات سیار با خودروهای سازمان، همراه روانشناس، خود را به محل حادثه می‌رسانند و اگر نیاز باشد که مداخلات خارج از محل انجام شود، بویژه در مورد کودک‌آزاری‌ها، فرد را از محل انتقال می‌دهند و همزمان با نیروی انتظامی و قوه قضائیه هماهنگی می‌کنند و در صورت لزوم سه هفته کودک را در محلی امن نگهداری می‌کنند، اگر نیاز باشد، سه هفته دیگر آن را تمدید می‌کنند و بعد از این زمان، با پیگیری‌های حقوقی در صورت احراز صلاحیت لازم، فرد به خانواده بازگردانده می‌شود، در غیر این صورت، خدمات ادامه‌دار در مرکزی شبه خانواده ارائه می‌شود تا کودک از چرخه زندگی باز نماند. به گفته او، در دوران کرونا در محله‌های حاشیه‌ای، اورژانس اجتماعی با ماسک‌هایی با نشان ۱۲۳ و همچنین کلاه‌ها و لیوان‌هایی منقش به نشان ۱۲۳ در حال آگاه‌سازی مردم است تا این شماره تلفن ملکه ذهن مردم باشد؛ روند شناساندن اورژانس اجتماعی به مردم رو به رشد است و همه استان‌ها باید دارای ماشین‌های اورژانس اجتماعی باشند و در اماکن پرتردد مستقر شوند.
وی در ادامه اضافه می‌کند: با شیوع بیماری کرونا، بیشتر مراکز سازمان بهزیستی که توسط سازمان‌های مردم‌نهاد مدیریت می‌شوند و در واقع شرکای اصلی ما هستند، ورود جدی داشتند و بسیاری از خدمات ما به صورت غیر‌حضوری در حال انجام است. با شروع بیماری کرونا، سعی کردیم که بیشترین توجه خود را به حوزه سلامت معطوف کنیم و کنترل نسبی در مراکز خود داشته باشیم.
زیرساخت‌های اورژانس اجتماعی باید تقویت شود
حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران نیز در‌این‌باره به «ایران» می‌گوید: هر بحرانی که اتفاق می‌افتد، حسب نوع و گستره پوشش آن، حوزه‌های تأثیر پذیر زیادی را درگیر می‌کند؛ کرونا هم یکی از بحران‌هایی است که وجه مشخصه آن بهداشتی است، اما تأثیراتی که گذاشته، فقط در حوزه بهداشت فردی و سلامت نبوده است، با توجه به ویژگی این ویروس که راه پیشگیری آن در خانه ماندن بوده، یک‌سری نشانه‌هایی در حوزه آسیب‌های اجتماعی در داخل خانواده دیدیم. به گفته او، کرونا، در بعد اقتصاد نیز تأثیر گذاشت. قبل از آن هم مردم نگرانی‌های اقتصادی داشتند، اما با بروز بحران کرونا به این موضوع دامن زده شد و دهک‌های پایین دچار مشکلات مالی بیشتری شده است، لذا یکی از نگرانی‌ها در دوران کرونا با توجه به طولانی شدن آن، احتمال افزایش جرایم خرد و سرقت‌های خرد در حوزه آسیب‌های اجتماعی است.
وی در ادامه اضافه می‌کند: در بخش خانواده نیز کرونا بهانه‌ای شد که مشکلاتی که در خانواده‌ها وجود دارد، مشهود‌تر شود. ما تجربه طولانی کنار هم بودن نداشتیم. مهارت ارتباطی، مدارا، مهارت گفت‌و‌گو و مداخله در بحران از جمله مواردی بودند که در حوزه کرونا مسأله‌ساز شدند.
موسوی چلک، با بیان اینکه بهره‌گیری از ظرفیت منابع اجتماعی برای مدیریت تعارضات کمک‌کننده است، بیان می‌دارد: اورژانس اجتماعی از جمله منابع کارآمد و یاری‌رسان است، به عنوان کسی که اورژانس اجتماعی را تأسیس کرده، با توجه به تجربیات گذشته، معتقدم، با شناساندن منابع مورد نظر به مردم، رغبت آنها هم برای استفاده از آن منابع، همچون بهره‌مندی از اورژانس اجتماعی، بیشتر می‌شود، این در حالی است که هر منبع اجتماعی زمانی می‌تواند کارآمد باشد که از نظر زیرساخت و منابع انسانی و اقتصادی نگرانی نداشته باشد، از طرفی از آنجا که اورژانس اجتماعی در همه شهرها وجود ندارد، این قضیه هم می‌تواند مشکل ساز شود. از دیگر مواردی که در اورژانس اجتماعی سبب ایجاد مشکل شده است، بحث ارجاع‌ها و مراکز پذیرش است که ظرفیت لازم را ندارند. در حوزه آسیب‌های اجتماعی در کشور، شاهدیم که در چهار دهه گذشته آسیب‌ها رو به رشد بوده، با این همه نگرانی من در خصوص ویروس کرونا با طولانی‌تر شدن آن بیشتر خواهد شد، زیرا تأثیرات کرونا در حوزه سلامت روان اجتماعی، در درازمدت خود را نشان می‌دهد. موسوی چلک ادامه می‌دهد: اورژانس اجتماعی هم مانند خیلی از منابع اجتماعی در دوران کرونا بار زیادی را متحمل شد. طبیعی است، وقتی که تقاضا زیاد می‌شود، با ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های کم، نمی‌توان بموقع پاسخگوی همه نیازها بود، البته در حوزه خدمات اجتماعی، اورژانس اجتماعی، بیشتر از ظرفیت خود تلاش کرده است، با این همه، چرخه ارائه خدمات اورژانس اجتماعی از لحظه پذیرش تا توانمندسازی، باید کامل باشد و برنامه‌های مستمر و پایدار داشته باشد. به اعتقاد من نه تنها در بحران کرونا بلکه در مواقع دیگر نیز اورژانس اجتماعی جزو منابع مؤثر و کارآمد در کشور به شمار می‌رود و لازم است که مشکلات زیرساختی آن هرچه سریعتر مرتفع شود.