ثمره‌های تورم زدایی

بــانــــک مـــرکزی جمهوری اسلامی ایران برای اولین بار سیاستی را اعلام کرد که سالیان سال کارشناسان اقتصادی و سیاسی انتظار آن را می‌کشیدند: هدفگذاری نرخ تورم و سیاستگذاری آن. این حرکت بانک مرکزی از دو جهت شایان توجه است: اول آن‌که دستورالعمل این نهاد سیاستگذاری پولی و ارزی در زمانی صادر شده است که نرخ تورم سال 1398 به بیش از 34 درصد رسیده بود. این روند در دوره‌ای اتفاق افتاده بود که با‌ وجود برنامه هدفمندی که دولت برای سال 98 ریخته بود تا رشد اقتصادی بدون نفت کشور را مثبت کند و به نوبه خود بر کاهش رشد نرخ تورم هم اثر بگذارد، یک عامل مهم بیرونی به‌نام «کرونا» تقریباً برنامه‌های اقتصادی دولت را ناتمام گذاشت. مهار کرونا تقریباً تمامی توان دولت را گرفت اما در کنار آن یک درس آموزنده هم داشت و آن اینکه می‌توان با همکاری دستگاه‌ها یک برنامه منسجم و منظم را برای کشور پی‌ریزی کرد. این همان کاری است که بانک مرکزی در ابتدای سال 1399 توانست از آن بهره ببرد. زیرا هر چند که تورم یک امر پولی است اما کاستن از رشد نرخ تورم تنها از عهده سیاستگذار پولی که بانک مرکزی عهده‌دار آن است بر نمی‌آید، فی‌الواقع در ایران یا کشورهای مشابه ایران، جدا از بانک مرکزی نهادها و دستگاه‌های دیگری هستند که اراده آنها می‌تواند نه تنها تسریع‌کننده رشد نرخ تورم بلکه بر هم‌زننده سیاست‌های صحیح اقتصادی هم باشد.
دوم، بیانیه‌ای که دیروز بانک مرکزی صادر کرد تنها یک بیانیه اقتصادی نبود بلکه یک بیانیه سیاستی هم بود که چارچوب فعالیت‌های اقتصادی دستگاه‌های تأثیر‌گذار بر نرخ تورم را مشخص می‌کرد. این بیانیه در آنجا که اعلام می‌کند، «در طول پنج دهه گذشته، فقدان ابزار لازم برای کنترل تورم، توانایی بانک مرکزی برای مدیریت نرخ تورم را محدود کرده بود،» به وضوح نشان می‌دهد که چرا نرخ تورم در ایران در طول 50 سال گذشته نه تنها مزمن و عمدتاً دو رقمی بوده بلکه چرا مهار هم نشده است. شاید یکی از دلایل مهار نشدن نرخ تورم را می‌توان در دخالت افراد یا نهادهایی دانست که سعی در اعمال سیاست‌هایی داشتند که مردم‌پسندانه باشد. در این خصوص می‌توان به دو دوره مشخص که اتفاقاً دوره‌های وفور درآمدهای نفتی هم بود، اشاره کرد. دوره اول نیمه اول دهه 1350 و دوره دوم نیمه دوم دهه 1380 بود. در هر دو دوره درآمدهای نفتی به جای آنکه پس‌انداز یا صرف توسعه اقتصادی شود، سر از بازار پول در آورد و رشد بالای نقدینگی را دامن زد که اثر‌گذاری آن بر نرخ تورم بسیار مشهود بود.
اکنون بانک مرکزی ادعای آن را دارد که ابزار لازم برای کنترل نرخ تورم را در اختیار دارد. بدون شک این ادعا در طول امسال که این نهاد برای اولین بار نرخ تورم راهدفمند کرده است، محک می‌خورد. مردم ایران هم این اراده بانک مرکزی را به فال نیک می‌گیرند زیرا هیچ چیز برای اقتصاد ایران و مردم ایران زیبنده‌تر از بالا رفتن ارزش پول و افزایش قدرت خرید نیست که این امر هم در قالب «مهار تورم» رخ می‌دهد.