احسان به والدین‏

حجت الاسلام والمسلمین محسن قرائتی
«وَ قَضَى‏ رَبُّک ألَّا تَعْبُدُواْ إِلَّآ إِیَّاهُ وَبِالْوالِدَیْنِ إِحْسَاناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَک الْکبَرَ أحَدُهُمَآ أوْ کلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَآ أُفٍ‏ّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا کرِیماً . وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِ‏ّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبِ‏ّ ارْحَمْهُمَا کمَا رَبَّیَانِى صَغِیراً»   (اسراء، 23 - 24)
پروردگارت مقرر داشت که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو نزد تو به پیری رسیدند، به آنان «اُف» مگو و آنان را از خود مران و با آنان سنجیده و بزرگوارانه سخن بگو و از روی مهربانی و لطف، بالِ تواضع خویش را برای آنان فرود آور و بگو: پروردگارا! بر آن دو رحمت آور، همان‌گونه که مرا در کودکی تربیت کردند.
این آیه، آیه‌ای است که همه با آن آشنا هستیم و گمان می‌کنیم که توصیه‌ای ساده است، در حالی که از کاربردی‌ترین آیات قرآن در زندگی خانوادگی است و متأسفانه بسیاری از افراد، حتی افراد مذهبی و اهل مسجد به اهمیت آن توجه نمی‌کنند. براساس این آیه:
1- خدمت به پدر و مادر، از شروط خداپرستی است، زیرا در کنار اطاعت از خداوند آمده است. «الاّتعبدوا الاّ ایاه و بالوالدین احساناً»
2- نسل نو باید با نسل گذشته، پیوند محکم داشته باشند. «لاتعبدوا الاّ ایاه و بالوالدین احساناً»
3 - در احسان به والدین، مسلمان بودن آنها شرط نیست. «بالوالدین احساناً»
4- در احسان به پدر و مادر، فرقی میان آن دو نیست. «بالوالدین احساناً»
5- نیکی به پدر و مادر را بی‌‏واسطه و به‌ دست خود انجام دهیم. «بالوالدین احساناً»
6 - احسان، بالاتر از انفاق است و شامل محبت، مشورت، اطاعت، تشکر، مراقبت و امثال اینها می‏‌شود. «بالوالدین احساناً»
7- احسان به والدین، حد و مرز و اندازه ندارد. «بالوالدین احساناً»
8- سفارش قرآن به احسان، متوجه فرزندان است، زیرا والدین نیازی به‏‌ سفارش ندارند و به‌طور طبیعی به فرزندان خود احسان می‏‌کنند. «بالوالدین احساناً»
9- هرچه نیاز جسمی وروحی والدین بیشتر باشد، احسان به آنان ضروری ‏تر است. «یبلغن عندک الکبر»
10- پدر و مادر سالمند را به آسایشگاه نبریم، بلکه نزد خود نگه داریم. «عندک»
11- هم احسان لازم است، هم سخن کریمانه و پسندیده. «احساناً... قل لهما قولاً کریماً»
12- در سخن کریمانه، شرط مقابله نیامده است. یعنی اگر آنان هم با تو کریمانه برخورد نکردند، تو کریمانه سخن بگو. «احساناً... قل لهما قولاً کریماً»
13- فرزند در هر موقعیتی که هست، باید متواضع باشد و پول و پست خود را به رُخ والدین نکشد. «واخفِض لهما جناح الذّل»
14- تواضع در برابر والدین، باید از روی مهر و محبت باشد، نه ظاهری و ساختگی، یا برای گرفتن اموال آنان. «واخفض لهما... من الرّحمه»
15- دعا به پدر و مادر، فرمان خدا و نشانه شکرگزاری از آنان است. «قل ربّ ارحمهما...»
16- سختی‏‌ها و مشکلات دوران کودکی و خردسالی را که بر والدین تحمیل شده است از یاد نبرید. «کما ربّیانی صغیراً»‌