حمیده گودرزی
خبرنگار
نحوه مدیریت سؤال برانگیز در رهاسازی آب سدهای حوزه دریاچه ارومیه(چی چست)، باعث شد تا زنگ خطر کاهش 60 تا 70 سانتیمتری سطح تراز آب این دریاچه تا پایان فصل تابستان بار دیگر به صدا درآید. این رخداد ناخوشایند در حالی با سرعت حداکثری در حال روی دادن است که سطح تراز آب دریاچه نسبت به فصل آبگیری سال گذشته، افزایش 25 سانتیمتری داشته است.
 معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط‌ زیست آذربایجان غربی در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه سطح تراز آب دریاچه ارومیه در مهر سال 1400 که ابتدای فصل آبگیری است، حدود 65 تا 70 درصد بوده که در مقایسه با فصل آبگیری سال گذشته 12 سانتیمتر افزایش داشته است، می‌گوید: «با وجود اینکه در آبان سال گذشته حداقل‌ترین آبگیری در دریاچه صورت گرفته اما سطح تراز آب آن حدود 25 سانتیمتر افزایش یافته است».
به گفته حجت جباری، «در حال حاضر حجم آب دریاچه حدود 3.11 میلیارد متر مکعب است که سال گذشته در همین زمان این رقم ۵.۲۹ میلیارد متر مکعب بود. همچنین وسعت مساحت عرصه آبی دریاچه نیز حدود 2489 کیلومتر مربع است که نسبت به سال گذشته ۱۰۱۵ کیلومتر مربع از پیکره آبی را از دست داده‌ایم.»
فصل آبگیری از دست می‌رود؟
سرپرست مدیریت و هماهنگی احیای دریاچه ارومیه که کاهش بارندگی‌ها و نبود مدیریت صحیح در آزادسازی بموقع سدهای حوزه دریاچه ارومیه را از دلایل اصلی کاهش سطح تراز آب این دریاچه می‌داند ، می‌افزاید: «فصل آبگیری دریاچه ارومیه از آبان ماه هر سال تا اردیبهشت ماه سال بعدی است و از آنجایی که در این مدت کشاورزی صورت نمی‌گیرد، باید آب رودخانه‌هایی که روی آنها سد بسته شده به سمت دریاچه رها‌سازی شود اما در بسیاری موارد به‌دلیل نبود مدیریت صحیح در این راستا و انسداد دریچه‌های آب‌بندها، تنها حدود ۲۰ درصد حقابه دریاچه تأمین می‌شود. به عبارتی حقابه دریاچه ارومیه حدود ۳.۴ میلیارد متر مکعب است که باید سالانه تا پایان فصل آبگیری وارد دریاچه شود اما متأسفانه تاکنون حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب، یعنی یک پنجم این میزان وارد دریاچه شده است که متأسفانه وضعیت خوبی نیست. البته با توجه به اینکه هم اکنون  در فصل کشاورزی قرار داریم امکان دارد تا پایان فصل بهار سطح تراز آب دریاچه در نهایت حدود 10 تا 20 سانتیمتر افزایش یابد. اما با وجود این تا پایان فصل تابستان به قطع 60 تا 70 سانتیمتر آب داخل دریاچه را از دست خواهیم داد.»
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط‌ زیست آذربایجان غربی همچنین با ابراز نگرانی از کاهش سطح تراز آبی دریاچه می‌گوید: «به هرصورت دریاچه نیاز به آب دارد و زمانی که کشاورزان در بالا دست آب را برداشت می‌کنند و وزارت نیرو هم روی رودخانه‌ها و تالاب‌ها سد‌سازی کرده و وزارت کشاورزی هم مجوز برداشت آب برای کشاورزان را صادر می‌کند دیگر کاری از دست ما ساخته نیست.»
میزان ورودی آب به سدها محرمانه شد
کارشناس واحد برنامه‌ریزی دفتر تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز درخصوص آخرین وضعیت دریاچه ارومیه و اقدام‌های صورت گرفته جهت احیا و حفظ آن به «ایران» می‌گوید: «درحال حاضر سطح تراز دریاچه ارومیه تا 10 اردیبهشت حدود 1270‌متر و 78 سانتیمتر است و برای احیای آن نیز به لحاظ برنامه‌ای یک‌سری پروژه‌های سخت‌افزاری از جمله انتقال آب از سدهای کانی سیب و سیلوه و دو تصفیه خانه فاضلاب در تبریز و ارومیه را در دستور کار داریم که هر چهار پروژه تقریباً تکمیل شده و در آستانه بهره‌برداری قرار دارند.»
به گفته مهندس مصطفی مصطفی‌زاده، سد چپرآباد یکی از مجاری مهم آبگیری سد سیلوه است که در حال تکمیل آبگیری است. در آخرین گزارش به‌دست آمده از وزارت نیرو نیز در حال حاضر حفاری کانال کانی سیب به اتمام رسیده و قرار است مهر سال‌جاری این پروژه به بهره‌برداری برسد. همچنین مدول دوم تصفیه‌خانه فاضلاب تبریز و مدول سوم تصفیه‌خانه فاضلاب ارومیه نیز در مرحله بهره‌برداری است که در صورت تأمین اعتبارات، این دو تصفیه‌خانه به همراه دو پروژه دیگر در سال‌جاری به بهره‌برداری خواهند رسید و آب مورد نیاز دریاچه ارومیه تأمین خواهد شد.
وی همچنین رهاسازی آب سدها را نیز از پروژه‌های مهم نرم‌افزاری برای انتقال آب به سمت دریاچه ارومیه دانسته و در این باره می‌گوید:«از سال گذشته پس از آنکه وزارت نیرو اطلاعات سدها را به بهانه حملات سایبری محرمانه اعلام کرد اطلاع دقیق و به روزی از ورودی و میزان رها‌سازی آب سدها به سمت دریاچه و عملکرد آن نداریم. اما تا آنجایی که اطلاع داریم براساس ابلاغیه‌ای که به وزارت نیرو اعلام شده بنا بود تا پایان فروردین حدود 254 میلیون متر مکعب مربع آب از سدهای حوزه به سمت دریاچه ارومیه آزاد‌سازی شود. اما هم‌اکنون اطلاع دقیقی در این باره نداریم و وزارت نیرو هم پاسخی به مکاتبات ما نداده و آنچه مشخص است جهت رها‌سازی آب سدها بسیار دیر اقدام شده است. یعنی براساس گزارش‌های سازمان هواشناسی از اول مهر سال گذشته تا پایان فروردین سال‌جاری مقدار بارش‌ها در حوزه آبگیری دریاچه ارومیه حدود 212 میلی متر بود. درحالی که در سال مشابه مهر 99 تا پایان فروردین 1400 حدود 203 میلی متر بوده است. در واقع این آمار نشان دهنده این است که بارش ها در این مدت بهتر از سال قبل بوده و بالطبع  آورد سدها هم باید بهتر باشد. از این‌رو حداکثر رها‌سازی آبها باید از بهمن ماه انجام می‌شد اما وزارت نیرو با این ادله که آورد سدها خوب نبوده آزادسازی انجام نداده است.»
مصطفی زاده همچنین درخصوص اینکه مقام مسئول جهت پیگیری نحوه عملکرد سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی برای احیای دریاچه ارومیه کیست؟ می‌گوید: «ما به‌عنوان دبیرخانه ملی کارگروه نجات و احیای دریاچه ارومیه گزارش‌هایمان را به معاون اول رئیس‌جمهور اعلام کرده‌ایم و ایشان نیز  دستورات لازم را به وزارت نیرو و سایر دستگاه‌ها و نهادهای اجرایی ابلاغ کرده است. حال آنکه اطلاعی ندارم کدام نهاد مسئول نظارت و پیگیری عملکرد وزارت نیرو و سایر نهادها و سازمان های اجرایی است.»
حقابه دریاچه دور ریخته شد
او با بیان اینکه؛ عدم رهاسازی آب سدها هم برای دریاچه ارومیه مخاطراتی ازجمله خشک شدن دریاچه در آخر فصل تابستان در بر خواهد داشت و هم برای مدیریت سدها مشکل ایجاد خواهد کرد، می‌گوید: «بارز‌ترین نمونه این رخداد سد مهاباد است که براساس گزارش صدا و سیمای این شهرستان مشاهده کردیم که در فروردین سال‌جاری حجم زیادی از آب که در پشت این سد ذخیره شده بود به‌دلیل نبود مدیریت صحیح جهت آزادسازی سر ریز کرده و به بسیاری از باغ‌ها و مزارع اطراف سد آسیب رسانده است. در واقع هم دریاچه ارومیه از این عملکرد بی‌نصیب ماند و هم خسارت زیادی به بخش کشاورزی و مردم وارد شد.» مصطفی‌زاده، همچنین کانون‌های بحرانی گرد و غبار حاشیه دریاچه ارومیه را از دیگر مشکلات کاهش سطح تراز آبی دریاچه ارومیه دانست.

آوین صفایی
خبرنگار
«میش مرغ» بوکان به‌دلیل کاهش جمعیت در چاله ژنتیکی افتاده است و ازدواج فامیلی بقای این گونه ارزشمند را تهدید می‌کند. رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش آذربایجان غربی به «ایران» می‌گوید: ما برای جلوگیری از آسیب ازدواج‌های فامیلی باید تخم این گونه را از کشورهای دیگر وارد می‌کردیم اما وارد کردن تخم، نیازمند ایجاد امنیت در زیستگاه میش مرغ و تهیه نقشه ژنتیکی است. به گفته امید یوسفی زیستگاه میش مرغ‌ها در شرایطی قرار دارد که بتوان خرید «تخم» را روی میز اجرا آورد.
جمعیت در خطر انقراض «میش مرغ» به‌عنوان سنگین‌ترین پرنده پروازی در ایران، تنها 20 فرد در زیستگاه‌های بوکان در آذربایجان غربی، (دشت سووتاو) تخمین زده، می‌شود. هر چند در سال‌های اخیر گزارش هایی از حضور این گونه در مناطق مختلف کشور ارائه شده ولی جمعیت موجود در زیستگاه‌های شهرستان بوکان تنها جمعیت «زادآور» کشور محسوب می‌شود.
یوسفی می‌گوید: جمعیت میش مرغ (عروس بوکان) در کشور به حدی آسیب دیده و این‌گونه در معرض انقراض قرار گرفته است که جای هیچ ریسکی باقی نمانده است. البته اقدامات در محیط طبیعی زیستگاه‌ها و تهدیدات و تعارضات با اولویت به حداقل رسیده و راهکارهای لازم برای حفظ و بقای جمعیت مرغ میش‌ها به شکل امیدوارکننده‌ای ارائه شده است.
وی می‌گوید: میش مرغ سابقاً تا اواسط هشتاد شمسی در نیمه جنوبی استان آذربایجان غربی و مناطقی با زیستگاه های تپه ماهوری و بخشی از زیستگاه های استان‌های کردستان و دشت اسدآباد همدان، قسمت کوچکی از جنوب غرب آذربایجان شرقی وجود داشتند که این اراضی نیز عمدتاً زیر کشت دیم قرار داشت. اما تهدیداتی جمعیت این گونه را بشدت تحت تأثیر قرار داده است به‌طوری که نسل این گونه را در کشور در معرض خطر انقراض قرار داده است. ادامه این تهدیدات نیز باعث شد تا همه ساله جمعیت میش مرغ کوچک‌تر و کوچک‌تر شود.
این مقام مسئول، مهم‌ترین تعارض و تهدید گونه مرغ میش را تخریب زیستگاه دانسته و می‌گوید: در استان و زیستگاه‌های میش مرغ، عمدتاً کشاورزی رونق زیادی دارد. با مکانیزه شدن کشاورزی، تهدید برای بقای مرغ میش‌ها نیز شدیدتر شده است. به طور مثال کشاورز در هنگام کاشت گندم، با تراکتور وارد زیستگاه شده و پس از آن سمپاشی و کود پاشی کرده و موقع برداشت نیز با کمباین وارد زیستگاه می‌شود. بعد از برداشت محصول نیز این زمین‌ها مورد استفاده دام اهلی قرار گرفته و سگ‌های نگهبان گله یا حتی ولگرد نیز حضور پیدا می‌کنند. بعد از برداشت محصول نیز زمین کاملاً خالی شده و دیگر محلی امن برای استتار و محافظت از مرغ میش‌ها باقی نمی‌ماند تا بتواند از دشمنان طبیعی منطقه مثل شغال و روباه و پرندگان شکاری در امان باشد.
از طرفی مهم‌ترین مشکل نیز به این امر باز می‌گردد که زمان برداشت محصول با زمان خروج جوجه‌ها از درون تخم یکی شده و مشکلات عدیده‌ای را برای جوجه‌ها ایجاد می‌کند. اغلب جوجه‌ها که بسیار آسیب پذیر بوده و قدرت پرواز و فرار ندارند، ممکن است لای چرخ دنده‌های کمباین‌ها گیر کرده و تلف شوند. بنابراین تخریب زیستگاه‌ها، طی سال های گذشته جمعیت عروس بوکان را بشدت کاهش داده است.
به‌گفته امید یوسفی، برای رفع تهدیدات و حفظ بقای این پرنده، طی 5-4 سال گذشته اقدامات متعددی انجام شده است. یکی از این اقدامات، تهیه برنامه عمل ملی برای حفظ نسل این گونه در منطقه و کشور بود که طی قرارداد اداره کل حفاظت محیط‌ زیست آذربایجان غربی با دانشگاه اراک به منظور اجرای یک برنامه عملی مشخص برای حفاظت این گونه است. برنامه بسیار خوبی مدون شده و با وارد شدن برنامه به فاز اجرایی، می‌توانیم جمعیت میش مرغ‌ها را از حالت کوچک خارج کرده و افزایش دهیم. البته در سال‌های اولیه اعتبارات لازم فراهم نشد. تا اینکه 4-3 سال پیش با اختصاص اعتبارات لازم، برنامه تدوین شده هم وارد فاز اجرایی شده و اقدامات خوبی انجام شد. همچنین سال گذشته 23 هکتار زمین در منطقه‌ای که هسته اصلی زیستگاه این پرنده است خریداری شد. پیشتر نیز زیستگاه مرغ میش‌ها را به‌عنوان یکی از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌ زیست معرفی کردیم. همزمان بخشی از محصول کشاورزان را نیز بعد از کاشت و پیش از برداشت خریداری کردیم. یک پاسگاه برای حفاظت میش مرغ در منطقه تأسیس کرده و همزمان محلی را نیز تحت عنوان مرکز تیمار میش راه‌اندازی کردیم. همچنین از محل اعتبارات صندوق جهانی محیط‌ زیست، گروهی متخصص طی قراردادی وارد منطقه شده و با تنویر افکارعمومی و آموزش مردم محلی، نتایج مثبتی در حفظ گونه مرغ میش اقدامات بسیار ارزنده‌ای انجام دادند. در همین حال استخدام ۴ نفر نیروی حفاطتی، استفاده از پهپاد در تعیین دقیق‌تر جمعیت نیز از جمله دیگر اقدامات است که در سال‌جاری اجرایی خواهد شد. وی به نقشه ژنتیکی مرغ میش اشاره کرده و می‌گوید: امسال به‌دلیل عدم اطلاع از نقشه ژنتیکی مرغ میش، با دانشگاه صنعتی شریف قراردادی بستیم تا نقشه ژنتیکی مرغ میش را تعیین کنند. بر اساس این نقشه نیز قرار است تخم‌هایی را از کشورهای دیگر که بیشترین قرابت را با گونه موجود دارد، وارد کنیم.  رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش آذربایجان غربی در آخر می‌افزاید: متأسفانه طی سال های دور زیستگاه اصلی میش مرغ‌ها، محل دفن پسماند شهر بوکان بوده که در نهایت باعث جذب پرندگان شکار و کاکایی‌ها و تجمع سگ‌های ولگرد شده بود. خوشبختانه پس از رایزنی‌های مکرر، مقرر شده است شهرداری مرکز دفن پسماندها را تغییر داده و مقدمات اولیه برای ایجاد مرکز ثانویه‌ای را ایجاد کند.

سدها به روی دریاچه ارومیه بسته شده است، اگر دریچه‌ها به روی آن باز نشود تابستان سختی در پی خواهد داشت. این وضعیت نگرانی فعالان حوزه حیات وحش را در روز جهانی تنوع زیستی در پی دارد.
«حجت جباری» معاون محیط طبیعی و تنوع‌زیستی اداره کل حفاظت محیط‌ زیست آذربایجان غربی درباره وضعیت حیات وحش دریاچه در فصل گرما می‌گوید: «سال گذشته آب انبارهایی با گنجایش 450 هزار متر مکعب مربع جهت ذخیره آب باران در فصل بارندگی احداث کرده‌ایم که تاکنون 270 هزار متر مکعب مربع آب ذخیره شده و با بارندگی‌هایی که در روزهای آینده در پیش داریم این حجم آب افزایش خواهد یافت. این آب را در فصل گرما در آبشخورهایی که داریم برای حیات وحش رها‌سازی خواهد شد. بنابراین بعید می دانیم که در سال‌ جاری حیات وحش جزایر دریاچه ارومیه با کمبود آب روبه رو باشند، اما از لحاظ پوشش گیاهی امکان دارد که با مشکل روبه رو باشیم که برنامه‌هایی را در دستور کار خود قرار داده‌ایم؛ تنها نگرانی ما این است که سطح تراز آب دریاچه بقدری کاهش یابد که ما بین سواحل و جزایر خشکی ایجاد شود و باعث شود  یا حیات وحش از جزایر خارج شوند یا اینکه گونه‌های گوشتخوار همانند شغال و پلنگ و گرگ و روباه وارد جزایر شده و به حیات وحش آسیب بزنند».

زیست بوم- کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مشتری دائم صنایع دستی ایران هستند. آنها نقش واسطه برای فروش صنایع دستی ایران به کشورهای دیگر را هم بازی می‌کنند. مشتری‌های حوزه خلیج فارس همواره سهمی در خرید صنایع دستی حصیری داشته‌اند. زیورآلات دست‌ساز سنتی ایرانی در کشورهای عربی بازار خوبی دارد. آنها صنایع دستی چوبی ایران را هم خوب می‌خرند. ظروف شیشه‌ای و مسی از جمله کالاهایی هستند که سهم زیادی در صادرات صنایع دستی ایران داشته‌اند. اینگونه آثار در بین کشورهای عربی محبوبیت بسیاری دارند. ظروف مسی که با روش قلمزنی ایجاد شده سهم بیشتری را در بین ساخته‌های مسی داشته است. عرب‌های حاشیه خلیج فارس از صنایع دستی بلوچ نیز استقبال خوبی کرده‌اند. امارات از خریداران دست به نقد نگارگری ایران است. همچنین امارات متحده عربی، قطر، کویت و... در فهرست 20 کشور مشتری صنایع دستی ایران هستند اما بازار ایران در این حوزه نیز از نبود تبلیغات و بازاریابی رنج می‌برد. مشتری‌های ثابتی که ایران در این کشور‌ها دارد نتیجه تلاش فردی هنرمندان صنایع دستی ایران است. فضای مجازی هم به افزایش مشتری در این کشورها حتی برای هنرمندان ساکن روستاهای ایران منجر شده است.
با توجه به‌وجود چنین زمینه‌ای است که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشورمان در دیدار با عبدالرحمن بن حمدبن جاسم آل ثانی وزیر فرهنگ قطر از تشکیل کمیته جام جهانی میان ایران و قطر برای استفاده از فرصت جام جهانی و ارتقای همکاری‌های عمیق در سه حوزه گردشگری، میراث‌ فرهنگی و صنایع‌ دستی بین ایران و قطر خبر می‌دهد. خبر خوبی است اما بدون اعتبار برای تبلیغ گردشگری و صنایع دستی ایران در محدوده زمانی جام جهانی بی‌نتیجه می‌ماند.
راه‌اندازی کارگاه‌های صنایع‌دستی و در اختیار گذاشتن تابلوهای تبلیغاتی برای معرفی ظرفیت‌های ایران از جمله مواردی بود که از سوی وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در این جلسه مطرح شده است. وزیر فرهنگ قطر نیز با توجه به از بین رفتن صنایع دستی این کشور خواستار کمک ایران برای احیای آن شده است. برای اهمیت بازار کشورهای حاشیه خلیج فارس در صنعت گردشگری و صنایع دستی کافی است نگاهی به پژوهش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) و کمیسیون سفر اروپا (UTC)  در سال 2017 شود. این پژوهش نشان می‌دهد ۶ کشور عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس به یکی از مهم‌ترین خاستگاه‌های گردشگران ورودی به بسیاری از کشورهای جهان و خصوصاً اروپا تبدیل شده است.
این گزارش اظهار می‌کند که تنها در سال ۲۰۱۷ مجموع میزان هزینه‌کرد گردشگران خروجی از ۶ کشور کویت، قطر، بحرین، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و عمان بیش از ۶۰ میلیارد دلار بوده است که نشان از ۵۰ درصد رشد نسبت به سال ۲۰۱۰ دارد. همچنین پژوهش مشترک این دو نهاد نشان می‌دهد گردشگران عرب کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در سال‌های اخیر نقش برجسته‌ای در تثبیت اروپا به‌عنوان توریستی‌ترین منطقه جهان داشته‌اند که این امر طی سال‌های اخیر از رهگذر ایجاد زیرساخت‌های تسهیل‌کننده سفر میان شبه‌جزیره عربستان و اروپا همچون «توسعه راه‌های حمل‌ونقل هوایی»، «طراحی تورهای تخصصی به زبان عربی و مطابق سلیقه سفر گردشگران عرب» و «برخورداری بیشتر کشورهای اروپایی از یک ویزا و واحد پولی مشترک» حاصل شده است.
اما با وجود امکان بالای درآمدزایی از این گردشگران، منطقه خاورمیانه و خصوصاً ایران در جذب شهروندان این ۶ کشور چندان موفق نبوده است. این درحالی است که کارشناسان همواره بر ظرفیت‌های موجود در ایران برای جذب گردشگران عرب خصوصاً در حوزه‌های مذهبی و درمانی و بر محور گردشگری حلال تأکید داشته‌اند که در صورت تحقق و ایجاد تسهیلات سفر با توجه به تجربه اروپا، عواید اقتصادی و درآمد ارزی قابل توجهی برای صنعت گردشگری خواهد داشت. مسئولان وزارت میراث فرهنگی(سازمان سابق) در دوره‌های مختلف اولویت خود را در جذب گردشگر کشورهای همسایه دانسته‌اند که اولویت درستی است اما تا به امروز برنامه‌ها به نتایج دلخواه نرسیده است.
ایران و دیگر کشورهای منطقه در یک حوزه تمدنی با ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس قرار دارد و از جاذبه‌های زیارتی و فرهنگی متنوعی برای اتباع این کشورها برخوردار است. شاید اتخاذ سیاست ویزای مشترک با توجه به تجربه موفق اروپا بتواند اثر قابل‌توجهی بر جذب بیشتر گردشگران ولخرج این حوزه داشته باشد. به‌علاوه، ایران در حوزه گردشگری سلامت نیز ظرفیت لازم برای جذب گردشگر از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و خصوصاً کشورهای عمان و قطر را دارد که لازمه بهره‌گیری از این فرصت و با توجه به تجارب موفق جهانی، توجه به سلیقه این گردشگران، توسعه زیرساخت‌ها و تسهیل هرچه بیشتر سفر اتباع این کشورها به ایران است. اما پیش از لغو ویزا باید گردشگر را ترغیب کرد که به ایران بیاید و بیلبوردهای جام جهانی این فرصت را به ایران داده است. فرصت جام جهانی قطر، فرصت کمی نیست. قرار نیست تنها به ورود گردشگر از قطر در محدوده جام جهانی فکر کرد. این محدوده زمانی باید فرصتی برای تبلیغ ایران باشد حتی اگر قرار باشد تماشاچیان جام جهانی قطر در ماه‌ها و سال‌های بعدی ایران را برای سفر انتخاب کنند.

میراث آریا- تفاهمنامه همکاری میان وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنلیع‌دستی و فراجا در راستای همکاری‌های مشترک و به‌منظور اجرای هرچه بهتر قوانین و مقررات موضوعه امضا شد.
تسنیم- بــراســـاس داده‌هــــای فهرســـــت قرمـــــز اتـــــحادیـــه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) از گـــــونه‌هـــــای در معرض تهدید ایران ۷۹ گونه از مهره‌داران در معرض تهدید انقراض هستند.
ایرنا- اسدالله حاتمی، سرپرست اداره کل حفاظت محیط‌ زیست خراسان جنوبی گفت: سطح کانون‌های گرد و غبار در خراسان جنوبی پنج میلیون و ۱۷۳ هزار و ۵۹۷ هکتار است که یک سوم مساحت استان را شامل می‌شود.
مهر- حسن مهری، فرمانده کل یگان حفاظت از میراث فرهنگی از جریمه سه برابری برای توقیف دستگاه فلزیاب خبر داد و گفت: ارزش هر دستگاه فلزیاب هر اندازه که باشد و توقیف شود جریمه آن سه برابر خواهد شد.
تسنیم-علی بیت‌اللهی، عضو هیأت مدیره مرکز تحقیقات راه و شهرسازی با هشدار درباره افزایش شدت فرونشست در جنوب تهران، در رابطه با فرسایش‌های تونلی گفت: فرونشست زمین، به‌صورت ناگهانی  یا تدریجی موجب ایجاد تغییر شکل در سطح زمین می‌شود، حال اگر فرونشست زمین به‌صورت نامتقارن باشد  یا در خاک‌های واگرا رخ دهد، بروز شکاف و تر‌ک‌ها در سطح زمین امری قطعی خواهد بود.
ایلنا- عباس قلی جهانی، عضو سابق شورای جهانی آب گفت: با کمال تأسف مهارت اجرای سیاست‌های مترقی در حوزه آب نداریم که این موضوع باید آسیب‌شناسی شده و برای آن راهکاری ارائه شود.