ترانه بنی‌یعقوب
گزارش‌نویس
تا همین چند وقت پیش خیلی‌ها می‌گفتند باید بپذیرید که دیگر ماسک جزئی از پوشش ما شده است؛ بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی. خیلی‌ها می‌گفتند تا وقتی کرونا وجود دارد، ماسک هم هست. اما اگر این روزها به دور و برتان نگاه کنید، می‌فهمید این موضوع در حال تغییر است و استفاده از ماسک به کمترین حد خود رسیده است.
شما جزو کدام دسته‌اید؟ از آنهایی که سفت و سخت به ماسک‌تان چسبیده‌اید یا از آنها که دیگر نصفه نیمه از ماسک استفاده می‌کنند یعنی در مکان‌های سربسته و بدون تهویه ماسک می‌زنید و در فضای آزاد با خیال راحت ماسک‌تان را برمی‌دارید. شاید هم جزو گروهی هستید که دیگر از ماسک زدن خسته شده‌اید و بدون ماسک در همه فضاهای عمومی تردد می‌کنید. با هم به چند جا سر می‌زنیم تا ببینیم اوضاع از چه قرار است. بعد هم پای حرف‌های یک پزشک می‌نشینیم تا ببینیم نظرش درباره استفاده از ماسک چیست؟
زن و دو دخترش در یک مرکز خرید نسبتاً شلوغ ویترین مغازه‌ها را نگاه می‌کنند؛ هر سه بدون ماسک. چند لحظه نگاه‌شان می‌کنم وارد یک فروشگاه می‌شوند و قیمت چند لباس را می‌پرسند. وقتی از آنها می‌پرسم چرا از ماسک استفاده نمی‌کنند، خیلی متعجب می‌گویند چرا باید از ماسک استفاده کنند وقتی سه دوز واکس زده‌اند و کرونا هم دیگر وجود ندارد.مادر ابروهایش را بالا می‌اندازد و می‌گوید: «ایام عید کلی رفت‌و‌آمد داشتیم اما کسی کرونا نگرفت. گفتیم چه کاری است که ماسک بزنیم و نگذاریم اکسیژن به مغزمان برسد بعد هم فامیل‌هایمان که کانادا هستند گفته‌اند دولت اعلام کرده هیچ‌کس ماسک نزند. اینجا به نظرم زیادی سخت می‌گیرند دیگر وقت آن شده اعلام کنند ماسک نزنیم.» یکی از دخترها هم با خنده می‌گوید: «مامان مگر حالا تو از اولش ماسک می‌زدی؟ خانم همیشه ماسکش روی چانه‌اش بود، گفتیم دیگر همان را هم نزن اما من و خواهرم واقعاً از ماسک خسته شدیم. دو سال ماسک زدیم دیگر بس است.»
«بدون ماسک وارد نشوید.» این را یکی از بوتیک‌دار‌ها روی سر در فروشگاهش چسبانده و خودش هم دو لایه ماسک زده. بوتیک کوچکش را نشانم می‌دهد که نه تهویه‌ای دارد و نه پنجره‌ای رو به بیرون: «دراین دو متر جا با وجود ماسک بازهم دوبار کرونا گرفتم. الان هرکسی هم بگوید ماسک نزن من یکی اهمیتی نمی‌دهم. کسی را هم بدون ماسک راه نمی‌دهم. نمی‌دانم یک‌مرتبه چه شد که همه بی‌خیال شدند. الان دقیقاً 50 درصد مردم ماسک نمی‌زنند. یک بار دلتا گرفتم اما ریه‌ام درگیر نشد. دکتر گفت به‌خاطر استفاده از ماسک شانس آوردی و حجم اندکی ویروس وارد ریه‌ات شده. برای همین هرکس بگوید ماسک نزن گوش نمی‌دهم و اینجا هم کسی را بدون ماسک راه نمی‌دهم.»چند دخترجوان در پارک سرسبزی که این روزها با انبوهی از یاس بنفش زیبا شده و بوی خوش آن مشام را نوازش می‌دهد با هم حرف می‌زنند. هرسه ماسک‌ها را دور دست‌شان انداخته‌اند: «راستش را بخواهی دیگر توی فضای باز مثل اینجا ماسک نمی‌زنیم، اما در فضای سربسته و بدون تهویه چرا.» یکی از دخترها می‌گوید: «می‌دانی بعد از دو سال یاد گرفته‌ایم که چطور از ماسک استفاده کنیم. واقعاً دلیلی ندارد در خیابان ماسک بزنیم مگر ویروس چقدر می‌تواند در فضای باز جولان بدهد.» دختر دیگر ادامه می‌دهد: «البته خیلی‌ها در فضای سربسته هم ماسک نمی‌زنند و گول کشورهای دیگر را خورده‌اند که استفاده از ماسک را آزاد کرده‌اند مثل فرانسه و کانادا. اما دوست من می‌گفت در فرانسه همین که اجبار استفاده از ماسک برداشته شد، آمار کرونا بالا رفت. الان فقط در وسایل حمل و نقل عمومی ماسک اجباری است و در محل کار و همه جا رفت و آمد بدون ماسک مجاز است اما هر کشوری شرایط خودش را دارد.»پسر مقابل یک کافه سیار ایستاده. قهوه می‌نوشد و به سیگارش پک می‌زند: «خانم من دیگر خسته شده‌ام از ماسک، همین‌طور از الکل و هر چیزی که به کرونا مربوط است. توقع زیادی است که مردم همچنان ماسک بزنند برای من ماسک دیگر معنایی ندارد، همان طور که کرونا معنایی ندارد.»اما واقعاً کرونا تمام شده؟ آیا ما هم باید مثل بعضی نقاط دنیا منتظر این باشیم که رسماً اعلام کنند می‌توانیم ماسک را برداریم؟ آیا زندگی بدون ماسک هم ممکن است یا آن‌طور که برخی می‌گویند ماسک دیگر همراه همیشگی ما شده است؟دکتر هادی یزدانی، پزشک درباره ماسک و استفاده از آن در این روزها توضیح می‌دهد: «استفاده از ماسک در این روزها به کمترین حد رسیده. باید توجه داشت هیچ سیاست تک‌عاملی نمی‌تواند باعث عبور ما از همه‌گیری شود. یعنی نمی‌توان گفت فقط استفاده از ماسک، واکسن، شستن دست‌ها یا فاصله‌گذاری همه‌گیری را از بین می‌برد. همه اینها در کنار هم لایه به لایه می‌تواند جلوی بیماری را بگیرد. برای همین می‌توان گفت ماسک بخشی از همین سیاستگذاری‌هاست تا بتواند جلوی پخش شدن ویروس را بگیرد یا شدت ورود ویروس به بدن را کم کند تا اگر فرد با ویروس مواجه شد، حجم کمی وارد بدنش شود و از این نظراستفاده از ماسک مهم است.»اما چرا این روزها به کمترین حد استفاده از ماسک در دوران همه‌گیری رسیده‌ایم؟ یزدانی به این سؤال هم این‌گونه پاسخ می‌دهد: «چون خیلی‌ها فکر می‌کنند ماجرا تمام شده و دیگر کرونایی وجود ندارد و چیزی شبیه آنفلوانزای فصلی داریم درحالی که این اطلاعات کاملاً غلط است. مثل اینکه اگر ماسک بزنیم و واکسن هم بزنیم دیگر در برابر بیماری مصون می‌شویم. درحالی که همه اینها با هم موجب می‌شود افراد ریسک کمتری برای ابتلا داشته باشند یا در صورت ابتلا علائم کمتری را تجربه کنند اما کسی صد درصد مصون نمی‌شود. همین گزاره‌های غلط کارآمدی ماسک را زیر سؤال برد و در کنار آن عادی انگاری هم اقبال استفاده از ماسک را کاهش داد.»اما چرا برخی کشورها استفاده از ماسک را آزاد گذاشته‌اند؟ آیا این سیاست در کشور ما هم با توجه به آمار ابتلا و مرگ و میر قابل اجراست؟ یزدانی می‌گوید: «متناسب با شرایط باید برای بحران‌های کشور سیاستگذاری کرد. یعنی ما باید در زمینه پروتکل‌های درمانی و واکسن مشابه عمل کنیم اما درباره سیاست‌های دیگر با توجه به موقعیت و امکانات هر جایی باید معقول و منطقی باشیم. دارو یا واکسنی که در کشور دیگری استفاده شده می‌تواند در کشور ما هم استفاده شود اما سیاستگذاری‌های یک کشور دیگر ممکن است اینجا کارایی نداشته باشد. مثلاً ممکن است در کشوری با تست‌های زیاد و رایگان بیماریابی خوبی انجام شود و به این نتیجه برسند که آمار ابتلا واقعاً پایین است اما ما در این مورد ناموفق بوده‌ایم و اصلاً در ردیابی تماس، خوب عمل نکرده‌ایم. پس نمی‌توان سیاست کشور دیگری را اینجا پیاده کنیم. طبیعتاً نقش ماسک در همه‌گیری بدون انکار است و به غیر از ماسک‌های N95 همین ماسک‌های جراحی معمولی هم نقش مهمی در جلوگیری از بیماری و گسترش آن داشته‌اند.»دکتر یزدانی در پاسخ به این سؤال که تا چه زمانی استفاده از ماسک ضروری است، می‌گوید: «کرونا به ما نشان داد چقدر تماس‌های نزدیک انسان‌ها مثل دست دادن، روبوسی و بغل کردن و از فاصله نزدیک صحبت کردن می‌تواند خطرناک باشد. من معتقدم همچنان ماسک زدن در مکان‌های بسته و پر رفت و آمد لازم است و تا زمانی که سازمان بهداشت جهانی پایان همه‌گیری را اعلام نکرده، ماسک زدن برای همه ضروری است. وقتی هم پایان همه‌گیری اعلام شود باز هم در مکان‌هایی که سربسته است و تهویه مناسبی ندارد مثل مکان‌های بهداشتی و درمانی حتماً همه افراد باید ماسک بزنند. این یکی از تغییراتی است که بعد از کووید باید در زندگی همه ایجاد شود. اینکه عده‌ای هم می‌گویند استفاده از ماسک به مغز آسیب می‌زند کاملاً غلط است و ما اکسیژن لازم را با ماسک هم دریافت می‌کنیم. اینها بهانه‌هایی است که افراد می‌آورند تا از زیر بار مسئولیت اجتماعی که همان ماسک زدن است، شانه خالی کنند.»
چه بخواهیم و چه نخواهیم ماسک این روزها از ما جدا نمی‌شود پس تا اعلام رسمی پایان همه‌گیری همچنان باید ماسک را به عنوان بخشی از لباس و پوشش خود بپذیریم.