حمیرا حیدریان
خبرنگار
آمار طلاق در کشور رو به افزایش است و از هر سه ازدواج در 9ماهه اول سال 1400 یک مورد به طلاق منجر شده است. روندی که استان اصفهان را با ثبت 28 هزار و 100 ازدواج و 10 هزار و 277 طلاق در سال 1399 که نسبت به سال 98 داشته، جزو چهار استان رکورددار طلاق کرده است.  رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق استان اصفهان هشدار داده است رشد فزاینده آمار طلاق در سال‌های اخیر، نزدیک به نیمی از ازدواج‌ها را در این استان تهدید می‌کند. همچنین میانگین ماهیانه ازدواج در استان، امسال حدود ۲ هزار نفر بوده است که با توجه به جمعیت حدود ۲ میلیونی جوانان استان باید دست‌کم سالانه 100 هزار ازدواج ثبت شود درحالی‌که میانگین ماهیانه ازدواج تنها یک ‌چهارم حداقل انتظار است.

میانگین سن از دواج؛ 35 سال
محمدرضا طاهری، دفتردار ازدواج و طلاق در استان اصفهان در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران» گفت: ما در اصفهان همچنان شاهد ازدواج زوج‌ها هستیم که این امر در اصل اتفاق مبارکی است اما آنچه باعث نگرانی و تأسف است اینکه بیشتر این ازدواج‌ها در گروه سنی بالای 30 سال و میانگین سنی 35 تا 40 سال اتفاق می‌افتد که مدت زندگی مشترک نیز در بخشی از این ازدواج‌ها بسیار کوتاه بوده و منجر به طلاق می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین عامل کاهش آمار تشکیل زندگی مشترک را در چه می‌بینید، اظهار داشت: کمتر دیده می‌شود که جوانان 20 تا 25 ساله راغب به ازدواج باشند و اتفاقی که در جامعه افتاده است اینکه عدم اشتغال و نداشتن تمکن مالی جوانان از یک سو و از سوی دیگر تورم و تغییر سبک زندگی و تغییر نگاه به ازدواج از سوی دیگر باعث شده که تمایل به تشکیل زندگی مشترک کاهش پیدا کند و ما شاهد افزایش سن ازدواج باشیم.
طاهری با تأکید بر اینکه از هر چهار ازدواج صورت گرفته یکی از آن منجر به طلاق می‌شود، گفت: برخی از ازدواج‌ها به‌صورت صوری و تنها به منظور دریافت وام ازدواج انجام می‌شود که جای تأسف دارد که شرایط اقتصادی به گونه‌ای است که برخی افراد حاضرند شناسنامه خود را تنها برای دریافت وام سیاه کنند و بعد دریافت مهر طلاق را بر آن بزنند.
وی افزود: اگرچه اصفهان جزو استان‌هایی است که دارای تعداد آمار طلاق بالایی است اما هنوز جای خوشحالی است که میزان ازدواج در این استان نیز بالاست.در ماه‌هایی از سال همچون ذی الحجه این امر پررنگ ترمی شود و ما امسال در دفترخانه خود در پیش از ماه محرم و صفر 65 مورد ازدواج را به ثبت رسانده‌ایم.
وی افزود: متأسفانه با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه نه تنها میزان تعلق مهریه کاهش پیدا نکرده بلکه ما شاهد افزایش روزافزون آن بین زوجین هستیم. موضوعی که با شرایط فعلی گاه دردسرساز می‌شود. حداقل میزان مهریه بنا به توافق خانواده‌ها و زوجین از حداقل 30 تا 110 سکه شروع شده و تا حداکثر 1350 سکه نیز در دفتر ثبت ازدواج ما به ثبت رسیده است.

کاهش یک چهارمی آمار ازدواج میان جوانان اصفهانی
رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق استان اصفهان نیزدر گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: تفاوت‌های مشهودی در آمارهای ازدواج در مقایسه با دهه قبل از آن وجود دارد و به همین نسبت رشد طلاق در یک دهه اخیر بسیار محسوس و تأمل‌برانگیز است. با شروع همه‌گیری کرونا از اواخر سال 98، دفاتر ازدواج و طلاق استان از نخستین مجموعه‌هایی بودند که با اطلاع‌رسانی‌های به‌موقع و مستمر کانون سردفتران ازدواج و طلاق استان اصفهان، خود را با شرایط  کرونا وفق داده و با تقلیل مراجعان دفترخانه‌ها به زوجین و والدین آنها و ایجاد فاصله‌گذاری و استقرار سایر پروتکل‌های ابلاغ‌شده، اجازه ندادند افت محسوسی در آمار ازدواج جوانان نسبت به قبل از کرونا به وجود آید.
رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق استان اصفهان با بیان اینکه کرونا در ابتدا منجر به افت و رکود اندکی در آمار ازدواج شد، افزود: در همین دوران به‌دلیل توجه و تأکید کمتر به برگزاری مراسم‌ پرهزینه عقد در تالارها و باغ‌ها و سالن‌ها، هزینه‌های ازدواج جوانان به نحو محسوسی کاهش پیدا کرد و این موضوع کاهش آمار ازدواج‌ها به خاطر کرونا را به‌خوبی جبران کرد، بنابراین وقتی شرایط کرونا را با یک سال قبل از آن مقایسه می‌کنیم تفاوت چندانی در آمارها مشاهده نمی‌کنیم.
این مسئول با بیان اینکه در مهرماه که مقارن با اعیاد ربیع و رونق ازدواج است، 870 ازدواج در مقابل 800طلاق در استان اصفهان ثبت شده است، گفت: متأسفانه طی تحقیقات انجام شده استان اصفهان از نظر کاهش میزان ازدواج در کشور، در وضعیت قرمز و بحرانی قرار دارد به طوری که آمارها نشان می‌دهد در شهریور ماه سال‌جاری تنها 700 مورد ازدواج به ثبت رسیده است و این در حالی است که در همین زمان تعداد طلاق‌های ثبت شده نزدیک به یکهزار مورد بوده است.
علی‌اکبر صافی اصفهانی با ابراز نگرانی از روند افزایشی طلاق و کاهش میزان ازدواج در میان جوانان افزود: در هفت ماه نخست سال‌جاری نزدیک به 14 هزار و 100 ازدواج به ثبت رسیده است که در مدت مشابه، یعنی در فروردین تا پایان مهرماه 99 این رقم حدود 13 هزار و 500 ازدواج بوده است و همچنین پنج هزار و 700 طلاق نیز در استان به ثبت رسیده است.
این مسئول با اشاره به اینکه چند نکته نگران‌کننده در این آمارها وجود دارد، اظهار داشت: امیدواریم نهادهای فرهنگی استان در برنامه‌ریزی‌های خود این نکته را مورد توجه قرار دهند که رشد فزاینده آمار طلاق در سال‌های اخیر نزدیک به نیمی از ازدواج‌ها را مورد تهدید قرار داده است.
وی رشد طلاق را پیامد نبود اقدامات اصولی، هدفمند و به‌موقع در حوزه مشاوره‌های پیش از ازدواج و تسهیلات و حمایت‌های مدنی خانواده‌های جوان پس از ازدواج عنوان کرد و بیان داشت: نکته دیگر که باید مورد توجه قرار گیرد، قابل قبول نبودن میزان وقایع ازدواج با توجه به جمعیت جوان استان اصفهان است. وقتی در آمارهای رسمی از یک میلیون و 800 هزار جمعیت جوان استان سخن گفته می‌شود، اگر 800هزار نفر از این جمعیت جوان در سنین ازدواج باشند، باید دست‌کم سالانه حدود 200 هزار زوج تشکیل زندگی مشترک بدهند یعنی 100هزار ازدواج در استان ثبت شود.
وی میانگین ماهیانه ازدواج در استان اصفهان را در سال‌جاری حدود 2هزار نفر اعلام و تصریح کرد: اگر آمار به همین نسبت تا پایان سال ادامه یابد، سالانه نزدیک به 25 هزار ازدواج ثبت می‌شود که برابر یک چهارم حداقل انتظار است.
صافی با اشاره به افزایش قیمت اقلام مرتبط با ازدواج مانند طلا و سکه و خدمات ازدواج و لوازم خانه و اجاره بها ادامه داد: این شرایط، ازدواج جوانان را در یک سیر راکد و گاهی نزولی قرار داده همچنین در عدم تاب‌آوری زوج‌های جوان در اداره زندگی و کشیده شدن قهرهای آنان به ورطه طلاق نیز تأثیر محسوس دارد.
رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق استان اصفهان با اشاره به زیر پا گذاشتن اخلاق شغلی و ایجاد دفترخانه‌های لوکس و سفره‌های عقد به اصطلاح لاکچری در معدودی دفاتر ازدواج و طلاق ادامه داد: این شرایط نیز بر وخامت اوضاع اقتصادی و تاب‌آوری دفاتر افزوده است، تا جایی که اکنون در شهر اصفهان با گذشت 10 ماه از سال از حدود ۹۰ دفترخانه ازدواج، تنها 10 دفترخانه با آمار ماهیانه بالای 40 تا 50 واقعه ازدواج در شرایط اقتصادی مناسبی قرار دارند اما حدود 80 دفترخانه ازدواج دیگر، آمارهای ماهیانه تک رقمی و کمتر از هزینه‌های خود دارند.
 
اصفهان در برابر فروچاله جمعیتی
مدیرکل ثبت احوال استان اصفهان نیز با بیان اینکه نرخ رشد جمعیت در سال ۱۳۷۵ به ۱.۹ رسید و این روند کاهشی نرخ جمعیت تا سال ۹۵ ادامه داشت، اظهار کرد: این عدد به ۹۷صدم درصد رسید و پنجره جمعیتی استان در سال ۹۵ با جمعیت ۵ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر بسته شد که با این روند در سال ۱۴۲۵ حدود ۳۰ درصد از جمعیت استان اصفهان بالای ۶۵ سال خواهند بود.
غفرانی با تأکید بر اینکه با شتابی که افزایش جمعیت را در سال ۶۵ داشتیم به همان میزان نیز شتاب افزایش جمعیت سالمندی را در کشور خواهیم داشت، خاطرنشان کرد: از این‌رو دغدغه مربوط به فروچاله جمعیتی در کشور کاملاً درست و باید در این زمینه برنامه‌ریزی جدی شود.
حسین غفرانی کجانی افزود: شورای راهبردی جمعیت بر خلاف رویه گذشته که بیشتر پیگیر رصد جمعیت و تحولات جمعیتی فعالیت داشته است، تقسیم‌بندی وظایف دستگاه‌ها برای اجرای دقیق قانون افزایش جمعیت را در دستور کار قرار می‌دهد و در استان اصفهان این جلسات به‌صورت مستمر تشکیل می‌شود.
وی ادامه داد: به ایجاد بسترهای لازم برای مدیریت سالمندان در استان اصفهان نیاز داریم و باید فرهنگ پذیرایی از سالمندان در خانواده بیش از پیش ترویج یابد. همچنین از سوی دیگر زیرساخت‌های لازم برای عبور و مرور و نگهداری سالمندان را نیز در استان ایجاد کنیم.
وی افزود: جمعیت استان اصفهان در سرشماری سال ۹۵ حدود ۵ میلیون و ۱۲۰ هزار نفر بوده که از این میزان ۵۱ درصد مرد و ۴۹ درصد زن بوده و تخمین جمعیت استان اصفهان در سال‌جاری ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر است که یک میلیون و ۱۰۳ هزار نفر کمتر از ۱۵ سال، یک میلیون و ۲۰۷ هزار و ۸۵۴ نفر ۱۵ تا ۲۹ سال، ۲ میلیون و ۴۴۸ هزار و ۱۹۲ نفر از ۳۰ تا ۶۵ سال  و ۳۶۱ هزار و ۲۵۸ نفر بالای ۶۵ سال هستند.
غفرانی تصریح کرد: رشد سالانه جمعیت استان اصفهان در سرشماری سال ۹۵ به ۹۷ صدم درصد رسید. در حال حاضر تعداد خانوارهای یک نفره هشت درصد، دو نفره ۲۰ درصد، سه نفره ۳۰ درصد، چهار نفره ۲۷ درصد و پنج نفره و بیشتر هم ۱۵ درصد جمعیت استان اصفهان را تشکیل می‌دهد. همچنین 28هزار و ۱۰۰ ازدواج در سال۹۹ ثبت شد که این آمار در سال ۹۸ حدود ۲۶ هزار و ۷۱۴ مورد بوده که شاهد افزایش ازدواج در سال گذشته بوده‌ایم.

وضعیت خاص اردستان
رئیس اداره ثبت احوال شهرستان اردستان نیز با بیان اینکه در ۹ ماهه سال‌جاری میزان ثبت ازدواج‌ ۱۸۱ مورد و ثبت طلاق ۹۲ واقعه بوده است، گفت: آمار بالای طلاق در شهرستان اردستان بسیار نگران کننده و فاجعه‌آمیز است، زیرا براساس داده‌های اداره ثبت و احوال شهرستان در ۹ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۰، به ازای هر ۲ ازدواج یک طلاق در اردستان ثبت شده است.
ناصر خورسند افزود: واقعه ازدواج در ۹ ماه امسال ۱۸۱ مورد ثبت شده و نسبت به سال گذشته که ۱۳۷ مورد بود، افزایش قابل توجهی داشته است.
وی با بیان اینکه آمار طلاق در این شهرستان با وجودی که نسبت به سال گذشته کمتر بوده، اما همچنان افزایشی است، گفت: در ۹ ماهه سال‌جاری ۹۲ ثبت طلاق در دفترخانه‌های این شهرستان ثبت شده است. این آمار در مدت مشابه سال گذشته ۹۴ مورد بوده است.

محمود آذربایجانی
رئیس اسبق هیأت مدیره مرکز مشاوره حقوقی وقوه قضائیه اصفهان و چهارمحال و بختیاری
اصفهان با ترکیب متنوع جمعیتی و قومی، پذیرای فرهنگ‌های رنگارنگ از اقوام ایرانی در جغرافیای تاریخی و دیرینه خود است. تنوع فرهنگی اصفهان با گسترش صنایع و افزایش مهاجرت نیروی کار به داخل و حاشیه اصفهان شتاب گرفت. با توجه به این تنوع و گوناگونی فرهنگ در تحلیل دلایل طلاق و نیز توصیف الزام‌ها، شرایط و بایدهایی که برای تشکیل خانواده و برگزاری مراسم ازدواج در این استان مطرح است، نمی‌توان الگوی واحدی را در این استان ترسیم کرد. طیف این الگوها از ازدواج آسان تا ازدواج سختگیرانه، تنوع دارد. اما یکی از موضوعات مهمی که در فرایند ازدواج حائز اهمیت است و با وجود شرایط اقتصادی موجود جامعه، همچنان خانواده دختران بر آن پا فشاری می‌کنند بحث مهریه است. قول و تعهد مهریه از سوی زوج برای زوجه عاملی در ثبات و استحکام در پایه زندگی از بعد روانی محسوب شده و از سوی دیگر جنبه حمایتی در قضاوت جامعه بر زن را رقم می‌زند. با توجه به موارد متعدد پرونده‌های مهریه و اظهارات زوج در خصوص دلایل پذیرفتن مهریه‌های سنگین در اصفهان به نظر می‌رسد وجه روانی و اجتماعی مهریه برتعهد عملی به تأمین اقتصادی زوجه غلبه دارد. به این معنی که زوج‌ها بیان می‌کنند به‌خاطر رسم خانواد گی و سربلندی همسر در میان اقوام خود، مهریه‌هایی را متعهد شده‌اند که خارج از توان‌شان بوده است. البته این موضوع خاص اصفهان نیست و در بسیاری از شهرها و استان‌های کشور هم با همین معضل روبه‌رو هستیم. به هر حال با توجه به اینکه آمار طلاق در اصفهان چشمگیر است، به همان نسبت پرونده‌ها و شکایت‌های مهریه در اصفهان نیز فراوان است.
نکته‌ای که باید به آن توجه کرد موضوع مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه است که پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. در عقدنامه ازدواج عندالمطالبه یا عندالاستطاعه بودن مهریه گنجانده شده است که زوجین براساس توافق بند مربوط را امضا می‌کنند. این دو بند برای دقت بیشتر زوجین در عقدنامه‌ها قید شده است. از اواخر سال ۸۵ سازمان ثبت اسناد و املاک کشور با صدور بخشنامه‌ای دفاتر ازدواج را مکلف کرد چنانچه زوجین بر عندالاستطاعه بودن مهریه توافق کردند آن را در دفتر رسمی ازدواج قید کنند طبق این بخشنامه برای شفاف‌تر شدن موضوع، پرداخت دو نوع مهریه نیز در عقدنامه‌ها گنجانده شد.
اکنون افزایش آمار درخواست مطالبه مهریه و ناتوانی مردان از پرداخت مهریه همسران‌شان به مشکلی تبدیل شده است که مسئولان را بر آن داشته تا به فکر چاره‌ای باشند. از این‌رو ایده‌های مختلفی را مطرح کردند از جمله تعیین مالیات بر مهریه‌های سنگین یا تعیین سقف برای مهریه اما اجرایی‌ترین ایده پیشنهادی از سوی سازمان ثبت انجام شد که دفاتر اسناد را مکلف به مطرح کردن موضوع عندالاستطاعه بودن مهریه کرد تا در صورت توافق زوجین، مرد هر زمان استطاعت مالی پیدا کرد مهریه همسرش را بپردازد اما بنا به گفته مسئولان این سازمان، عدم اجرای مناسب این بخشنامه باعث شد که در چاپ دفترچه‌های نکاحیه این امر به‌صورت رسمی مورد توجه قرار گیرد.
مهریه عندالاستطاعه مغایرتی بر مهریه عندالمطالبه ندارد. به عبارتی، با توافق زوجین در قبل از عقد رسمی و زمان خواستگاری مانند مهریه عندالمطالبه؛ مهریه عندالاستطاعه مطرح و با نظر یکدیگر به این جمع‌بندی می‌رسند که بنا به استطاعت زوج و تا زمانی که توان مالی دارد مهریه را پرداخت کند که در زمان عقد نکاح که به‌صورت رسمی است این توافق ذکر می‌شود.