محمدرضا طالقانی
پیشکسوت عرصه کشتی
از امروز شاهد برگزاری دومین دوره نمایشگاه مجازی کتاب در سراسر کشورمان هستیم؛ اتفاقی که از وقوع آن بسیار خوشحال هستم. برگزاری چنین رویدادهایی در دراز مدت زمینه‌ خوبی برای آشتی افراد بیشتری با کتاب و کتابخوانی فراهم می‌کند. ما هر چقدر به کتاب ارزش دهیم ارزش فرهنگ جامعه‌مان را افزایش داده‌ایم. خود من در سال‌های دور کودکی، به‌دلیل این که پدرم اهل علم بود کتاب‌های زیادی در خانه در دسترسم بود و همین شد که با کتابخوانی از سن کم انس و الفت پیدا کردم. آنقدر که شیفته کتابخوانی شدم که هر روز یک کتاب می‌خواندم. این علاقه‌مندی تحت تأثیر فرهنگ خانواده و شرایطی که بعدها پیش آمد جدی‌تر شد، آنچنان که از آن زمان تا به امروز تا جایی که شرایط اجازه بدهد به هر نمایشگاه کتابی که برگزار شود می‌روم و کتاب می‌خرم.
در جایگاه یک کتابخوان حرفه‌ای از پایین بودن سرانه مطالعه در کشورمان بسیار اندوهگین هستم، بویژه که به نقاط بسیاری از جهان سفر کرده‌ و دیده‌ام که در اغلب کشورها، مردم حتی  حین استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی هم در حال مطالعه کتاب هستند؛ اتفاقی که امیدوارم در کشور خودمان هم رشد قابل توجهی پیدا کند و در هر گوشه‌ای شاهد جوان یا کهنسالی باشیم که مشغول مطالعه است. هر چند که در کشور خودمان هم شاهد اتفاقات خوبی هستیم که باعث خوشحالی است و نمی‌توان منکر اثرگذاری‌شان شد، از جمله همین نمایشگاه مجازی کتاب تهران. حوزه کتاب از آن عرصه‌هایی است که در خصوص سرمایه‌گذاری در آن نباید هیچگونه نگرانی‌ای به دل راه داد. همان‌طور که در ابتدا هم اشاره شد، ما هر چقدر به کتاب ارزش دهیم ارزش فرهنگ جامعه‌مان را افزایش داده‌ایم. امروز افرادی را در جامعه می‌بینیم که نیاز به مطالعه کتاب دارند. اگر برای جامعه فردا، از امروز برنامه‌ریزی نکنیم به نظرم در آینده با مشکلات متعددی بویژه در زمینه فرهنگ  به سبب دوری از کتابخوانی مواجه خواهیم شد.
خود من مفتخر هستم بگویم که شاگرد مکتب فرهنگ، هنر و ورزش هستم. به اتکای همین شاگردی هم می‌خواهم خطاب به هموطنان و مردم بزرگوار کشورم بگویم که هر چه بیشتر بدانید، کم است. پس خواهش می‌کنم بیش از پیش به مطالعه کتاب روی بیاورید و از فرصت ایجاد شده توسط نمایشگاه مجازی کتاب تهران استفاده کنید. من همیشه گفته‌ام دو چیز در زندگی من همیشگی هستند؛ کتاب و گل و بجز اینها به چیزی وابستگی ندارم چرا که سهراب سپهری می‌گوید تا شقایق هست زندگی باید کرد. پس کتاب بخوانیم و با مطالعه از سختی‌ها عبور کنیم.

مریم سادات گوشه
روزنامه نگار
نمایشگاه «الگونما» که از 28 دی ماه در مجتمع فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی(سرچشمه) برگزار شد و تا 11 بهمن ماه ادامه دارد، محصولات ارزشمند فرهنگی، هنری ایرانی را به نمایش گذاشته است. ایده اولیه این نمایشگاه توسط سعید حسینی رئیس هیأت مدیره مجمع نوشت‌افزار ایرانی اسلامی مطرح و سپس به همت این مجمع و کمک شورای فرهنگ عمومی کشور و شورای عالی انقلاب اسلامی برگزار شد. اما هدف این نمایشگاه آن‌طور که برگزارکنندگانش می‌گویند این است که به مسئولان و تولید کنندگان آثار فرهنگی و هنری و نیز به مردم نشان دهند که چقدر محصولات فرهنگی و هنری خارجی بر کودکان و نوجوانان تأثیر می‌گذارد و آنها به جای اینکه با فرهنگ و هنر ایرانی عجین شوند و به رشد و بالندگی برسند، با هجمه‌ای از فیلم‌ها و انیمیشن‌ها و نیز نوشت‌افزارها و خوراکی‌های خارجی با همان شخصیت‌های داستانی جذابی که دوستشان دارند، زندگی می‌کنند و با همان چیزی که آنها می‌خواهند رشد می‌کنند.
کودک و نوجوان؛ مهم‌ترین مخاطب فرهنگی
سعید حسینی که دبیر این نمایشگاه است در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره ایده‌اش و هدفی که باعث شد نمایشگاه «الگو نما» برگزار شود، می‌گوید: «در بحث فرهنگ و تأثیرات محصولات فرهنگی روی افراد و شیوه و سبک زندگی، اصلی‌ترین مخاطب کودک و نوجوان است. یعنی مقطع سنی کودک و نوجوان دوره‌ای است که ارزش‌ها و مفاهیم جامعه به بچه‌ها انتقال پیدا می‌کند و در جهان‌بینی و آن مسیری که در طول زندگی می‌خواهند داشته باشند، تأثیر بسزایی می‌گذارد. با توجه به اهمیت این موضوع در دنیا آن مدلی که پیاده‌سازی می‌شود برای اینکه بتوانند آن مفاهیم و آنچه مدنظرشان هست که از نظر فرهنگی به بچه‌ها منتقل کنند تا شخصیت و سبک زندگی‌شان را هدف قرار دهند، از طریق زنجیره محصولات فرهنگی و هنری این کار را انجام می‌دهند تا همه ابعاد شخصیت کودک و نوجوان را تحت تأثیر قرار دهند. مثلاً شخصیتی در جهان هنر خلق می‌شود و با روایتی که دارد به‌ صورت کاملاً داستانی به گونه‌ای که بچه‌ها به آن علاقه داشته باشند، روایت می‌کنند و محتوای طراحی شده به بچه‌ها منتقل می‌شود. متأسفانه ما در کشورمان به این مسأله توجه نداریم و آنچه که به لحاظ فرهنگی انجام شده همه شخصیت‌های غیر بومی هستند که توسط بچه‌ها به‌عنوان الگو پنداشته می‌شود و مصرف محصولاتش در بیش از 30 حوزه خود را نمایان کرده است. از پوشاک و نوشت‌افزار و اسباب‌بازی و حتی مواد غذایی و نوشیدنی گرفته تا بازی‌های رایانه‌ای و انیمیشن و هر آنچه که بچه‌ها مصرف دارند توسعه‌یافته است.»
وی در ادامه درباره هدف این نمایشگاه توضیح می‌دهد:«هدف نمایشگاه این بوده تا این موضوع را گوشزد کند و با گفتمانی بگوید به کودک و نوجوان که مهم‌ترین مخاطب فرهنگی است، نشان دهیم برای این مخاطب چه اتفاقی می‌افتد؟ و اهمیت موضوع را مطرح کنیم. متأسفانه به این موضوع بخوبی پرداخته نشده است. می‌خواستیم نقش سازمان‌ها و نهادها و مردم را در این زمینه نشان دهیم که چقدر از کودکان و نوجوانان غافل ماندیم. این یک حوزه میان رشته‌ای است. یعنی محتوا از اندیشه و حوزه و دانشگاه شروع می‌شود و بعد در حوزه رسانه و هنر، محصولات رسانه‌ای و فرهنگی قرار می‌گیرد و بعد از آن به حوزه صنعت، تولید و تجارت و خدمات می‌رود. متأسفانه با توجه به میان رشته‌ای بودن این موضوع کسی متولی این امر نبوده است و در همه دستگاه‌ها با توجه به اینکه بخشی به موضوعات نگاه می‌کنند، این موضوع زمین مانده است.»
غنی‌‌ترین ادبیات
حسینی درباره ادبیات غنی ایران می‌گوید: «سال‌هاست که چندین پیمایش انجام دادیم. عمده شخصیت‌های محبوب بچه‌ها همه امریکایی هستند و این موضوع نشان‌دهنده این است که ما توجه کافی به این مسأله نداشتیم و کار بخصوصی نکردیم. خلق شخصیت نکردیم. در صورتی‌که ما از نظر موضوعی غنی‌ترین ادبیات را داریم. مثل شاهنامه فردوسی، اشعار مولوی و کلیله و دمنه. خیلی از موضوعات فیلم‌ها و انیمیشن‌های امریکایی تخیلی است و نشان از یک محتوای غنی ندارد، اما ما صاحب سبک هستیم. قرن‌ها پیش موضوعات بسیاری را با جزئیات، قهرمان‌سازی کردند و ما استفاده مطلوب نکردیم. این نمایشگاه می‌خواهد اهمیت این موضوع و این زنجیره را نشان دهد؛ اینکه در دنیا وضعیت به چه نحوی است و در ایران به چه نحو. نشان دهد که هر سازمان و حتی آدم مؤثری فراتر از سازمان یا نهاد در عمل چه کارهایی می‌تواند انجام دهد که مثمرثمر باشد. تا بتوانیم شاهد شکل‌گیری زنجیره تولید و محتوا باشیم. تا به دیگر محصولات ایرانی هم بتواند تسری پیدا کند و ما شاهد این مسأله در کشور باشیم.»
استمرار در موضوع، کیفیت در اثر
اگر به محصولات فرهنگی وهنری و صنعت خلاقانه اروپا و امریکا نگاه کنیم آنقدر جذاب و خلاقانه ساخته شده‌اند که هر بچه‌ای را مجذوب خود می‌کند. اکنون یک دهه است که صنعت انیمیشن در حوزه کودک و نوجوان در ایران به سمت و سوی خوبی حرکت کرده و تا حدودی توانسته برند‌سازی کند. حسینی در پاسخ به اینکه چه راهکاری در این نمایشگاه به صاحبان صنایع فرهنگی و هنری دادید تا بتوانند همپای دنیا حرکت کنند، توضیح می‌دهد: «قدرت جریان رسانه‌ای در حوزه کودک و نوجوان نشان داد که ما رشد خیلی خوبی در حوزه تولید و محتوای کار کودک و نوجوان داشتیم. چه به لحاظ قیمت تمام شده پایین، چه به لحاظ دانش و توان فنی و نیز تولید صنعتی خیلی اتفاق خوبی افتاده است. واقعاً نسبت به 10 سال گذشته جهش داشتیم. بعضی انیمیشن‌ها مثل ببعی و ببعو در کارهای بین‌المللی خیلی خوب خودی نشان داده و شانه به شانه کارهای دنیا حرکت کردند. حتماً مزیت قیمتی هم دارند. نکته این است که چون زنجیره‌ای ساخته نمی‌شوند و کل زنجیره طراحی نمی‌شود، این مشکل وجود دارد. یکی از ویژگی‌های کار این است که حتماً باید حجم کار بالا باشد تا در ذهن کودک و نوجوان جا بیفتد. بعضی شخصیت‌ها و انیمیشن‌هایی که در دنیا وجود دارد، بیش از 50 سال هر هفته مستمرپخش می‌شدند. اینها عدد بزرگی است و تأثیر بسیاری می‌گذارد. حتی تولیدات سینمایی کودک ونوجوان هم از یک آغاز می‌شود و به دو و سه و بالاتر می‌رسد. یکی از راهکارهایی که ما می‌دهیم بحث استمرار کار است که خیلی مهم است. نباید بخشی به موضوع نگاه کنیم. بعضی از انیمیشن‌های ایرانی خیلی خوب کار کرد و قطعاً در همان سبک هم می‌ماند. به شرط اینکه استمرار پیدا کند. به موضوع مستمر بودن بسیار تأکید داریم. اگر موضوع استمرار، کیفیت اثر و قیمت خوب با هم اتفاق بیفتد قطعاً با استقبال خوب مردم مواجه می‌شود.»
دبیر جشنواره الگو نما ادامه داد: «ما محتوای بسیاری در حوزه کودک ونوجوان داریم که هنوز بچه‌ها آنها را ندیده‌اند. مثل قهرمانان و اسطوره‌های شاهنامه. وقتی بچه‌ها این قهرمانان را در قالب فیلم و انیمیشن نبینند نمی‌توانند با آنها ارتباط برقرار کنند. برای همین با همان آثار خارجی ارتباط برقرار می‌کنند.»حسینی در ادامه با اشاره به اینکه در حوزه فرهنگ وهنر با بحث حقوق مالکیت معنوی، استاندارد‌سازی فروشگاه‌ها و شهربازی مواجهیم که هنوز این استانداردها فراهم نیست، توضیح می‌دهد: «ما در بخش نمایشگاهی سازمان به سازمان آسیب‌شناسی کردیم. طرح موضوع کردیم و پیشنهاد دادیم. اکنون بخش خصوصی و تولید کننده‌ها هم انگیزه و هم آمادگی این کار را دارند و سازمان‌ها و نهادهای دولتی هم باید پای کار بیایند و از آنها حمایت کنند. باید بستر کار را برای صاحبان اندیشه در این حوزه فراهم کنیم. این نمایشگاه مقدمه کار است و امیدوارم شاهد محصولات موفق در این حوزه باشیم.»

بـــــرش

حسینی درباره اتفاق خوب نمایشگاه می‌گوید: «البته اتفاقات خوبی در این نمایشگاه افتاد. در همین چند روز اول مسئولان آمدند و در نمایشگاه جلساتی برگزار و دغدغه‌ها مطرح شد. من از رسانه‌ها خواهش می‌کنم که مسئولان را به این نمایشگاه دعوت کنند. نکته حایز اهمیت این است که در این نمایشگاه نقطه کانونی و اصلی فعالان مردمی و بخش خصوصی هستند. در حقیقت کار باید توسط مردم انجام شود. باید بستر کار فراهم و خلأها شناسایی شود تا تولید کنندگان کار کنند. صنایع خلاق در دنیا رشد بالایی دارد و سطح اشتغال در حوزه فرهنگ و هنر بالاست. ما هم در حوزه فرهنگ وهنر استعدادها و تولیدکنندگان خلاقی داریم که امیدوارم با فراهم شدن بستر و کمک مسئولان، صنایع خلاق هم در کشور ما به رشد چشمگیری برسد.»