گروه اقتصادی / دریافت مالیات از مالکان خانه‌های گرانقیمت و خانه‌های خالی در قانون بودجه سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ آمده بود، اما دولت قبل، برای برای اخذ این مالیات و اجرای قانون اقدامی انجام نداد.
اخذ مالیات از خانه‌های لوکس و خانه‌های خالی در قانون بودجه سال 99 آمده بود، اما دولت دوازدهم ضوابط اجرایی آن را ابلاغ نکرد. در بودجه 1400 هم دوباره درآمد این نوع مالیات پیش‌بینی شده بود. در ابتدای امسال، رئیس سازمان مالیاتی اعلام کرده بود که اخذ مالیات از مسکن‌های لوکس و خالی از مردادماه اجرا می‌شود اما طبق آمارهای رسمی سازمان امور مالیاتی، درآمد ناشی از محل مالیات بر خانه‌های خالی تاکنون صفر و از خانه‌های لوکس هم حدود 800 هزار تومان بوده است.
زیرساخت‌ها آماده نشد
براساس اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم، اخذ مالیات از خانه‌های خالی در قانون گنجانده شد و وزارت راه و شهرسازی موظف شد سازوکار شناسایی این خانه‌ها را اجرا کند. اخذ مالیات از خانه‌های خالی نیز توسط مجلس و در سال 99 به این قانون اضافه شد. مهمترین پیش‌نیاز شناسایی واحدهای خالی از سکنه راه اندازه‌ای سامانه اسکان و املاک بود. مردم باید در این سامانه اطلاعات املاک خود را بارگذاری می‌کردند اما این سامانه ازسال 95 تا 98 راه‌اندازی نشد و بعد از وقفه‌ای 3 ساله و با تغییر وزیر راه و شهرسازی وقت، سامانه راه‌اندازی شد. اما ثبت‌نام در آن هم با یک سال تأخیر و از سال 99 شروع شد. بعد از راه‌اندازی، مشخص شد سامانه مشکلات و ایراداتی دارد و اطلاعاتی که برای دریافت مالیات از خانه‌های لوکس و خالی لازم بود از سوی وزارت راه و شهرسازی و سازمان امور مالیاتی دریافت نشد. این سامانه که به منظور جمع‌آوری اطلاعات بخش مسکن راه‌اندازی شده بود از زمان راه‌اندازی تا شهریور امسال 4بار به‌خاطر اختلال مسدود شد. بعد از مالکان خواسته شد اطلاعات خود را دوباره ثبت کنند.
اقبال شاکری، عضو کمیسیون عمران مجلس در خصوص مشکلات سامانه املاک و اسکان می‌گوید: «فرآیند ثبت اطلاعات سکونتی و مالکیتی بدون اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی کافی آغاز به کار کرد و به همین دلیل مورد استقبال مردم قرار نگرفت. همچنین دولت قبل اهتمام جدی برای به نتیجه رساندن این طرح نداشت.»
سامانه املاک و اسکان نخستین زیرساخت مهم برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به واحدهای مسکونی در کشور بود که چند سال مورد بی‌توجهی قرار گرفت و حتی بعد از راه‌اندازی هم، آگاه‌سازی مردم برای ثبت اطلاعات ملکی در این سامانه، آنقدر ضعیف بود که بسیاری از شهروندان از چگونگی ثبت اطلاعات ملکی در این سامانه بی‌خبر هستند.
اخذ مالیات در حد صفر
تعلل دو ساله در اجرای قانون باعث شده تا یکی از قوانین مهم در جهت ساماندهی بازار مسکن هیچ تأثیری در این بازار نداشته باشد. اخذ مالیات از خانه‌های خالی، یا دریافت مالیات از معاملات مکرر مسکن سال‌هاست در بیشتر کشورهای دنیا ابزاری برای کنترل قیمت و سوداگری در بازار مسکن است. با اینکه در کشور ما هم بعد از سال‌ها این ابزار مهم مالیاتی برای ساماندهی بازار مسکن مورد توجه قانونگذاران قرار گرفت اما تعلل دولت در اجرای قانون نشان می‌دهد اخذ مالیات از خانه‌های لوکس و خانه‌های خالی تقریباً برابر صفر است. اجرای مالیات‌های مستقیم در نیمه نخست سال 1400 نشان می‌دهد، در 2 سال فقط800 هزار تومان از محل خانه‌های لوکس مالیات گرفته شد درحالی که رقم مصوب در قانون 350 میلیارد تومان است. در همین مدت مالیات خانه‌های خالی برابر صفر است یعنی این بخش از قانون اصلاً اجرا نشده است.
قانون بعد از دو سال اجرا می‌شود
پس از دو سال از تصویب دریافت مالیات از خانه‌های لوکس و خالی، دولت سیزدهم در مهرماه آیین‌نامه‌های مربوط به آن را تصویب و در آذر از سوی سازمان مالیاتی ابلاغ شد.
داوود منظور، رئیس سازمان امور مالیاتی درباره اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی می‌گوید: «باید اطلاعات این خانه‌ها را از سامانه وزارت راه و شهرسازی دریافت کنیم که بر‌اساس آیین‌نامه مصوب دولت باید تا پایان آذر یعنی کمتر از 10 روز دیگر اطلاعات قطعی در اختیار ما قرار گیرد.»
وی درباره مالیات خانه‌های لوکس نیز اظهار می‌کند: در حال تکمیل بانک‌های اطلاعاتی هستیم و سامانه‌های لازم را ایجاد کرده‌ایم و مکاتبات لازم نیز با دستگاه‌های مختلف از جمله شهرداری‌ها برای دریافت اطلاعات انجام شده است و سعی می‌کنیم تا پایان بهمن قانون مالیات بر خانه‌های لوکس را اجرا کنیم.
مالیات ملک در بودجه 1401
دولت علاوه بر اینکه قصد دارد تا قبل از پایان سال، قانون معطل مانده مالیات خانه‌های گرانقیمت و خالی را اجرا کند، همچنین در بودجه سال آینده نیز به این نوع مالیات پرداخته است. طبق لایحه بودجه ۱۴۰۱ دولت از واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای بالای ۱۰ میلیارد تومان مالیات بر دارایی خواهد گرفت و درآمدی که از این محل برای خود پیش‌بینی کرده، ۷۰۰ میلیارد تومان است. همچنین بر اساس بودجه سال آینده، دریافت 2هزار میلیارد تومان مالیات از خانه های خالی پیش بینی شده است. بر این اساس از خانه‌های لوکسی که ارزش روز آنها بیش از 10 میلیارد تومان است مالیات اخذ می‌شود. البته واحدهای مسکونی لوکس در حال احداث و همچنین واحدهای گرانقیمت، در سال تملک، از این مالیات معاف هستند. مالکان این واحدها موظف به پرداخت مالیات تا پایان بهمن ۱۴۰۱ خواهند بود. برای الزام اجرای قانون، هر گونه نقل و انتقال ملک بدون پرداخت مالیات‌، ممنوع خواهد بود.
در بندی دیگر از قانون بودجه سال آینده، اولین نقل و انتقال قطعی ساختمان‌های نوساز که بیش از سه سال از تاریخ احداث آنها نگذشته باشد مشمول مالیات ۲.۵ درصدی خواهد شد.
بر‌اساس بند «خ» تبصره ۶ لایحه بودجه ۱۴۰۱ اولین نقل و انتقال قطعی ساختمان‌های نوساز اعم از مسکونی و غیر آن که بیش از ۳ سال از تاریخ احداث آنها نگذشته باشد مشمول مالیات ۲.۵ درصدی خواهند شد. مأخذ محاسبه این پایه مالیاتی، میانگین قیمت‌های روز منطقه‌ مبنای تعیین ارزش املاک که در ماده ۶۴ قانون مالیات‌های مستقیم آمده، در نظر گرفته شده است.
برنامه مالیاتی و افزایش ساخت و عرضه مسکن دو برنامه اصلی دولت در حوزه مسکن است تا اجرای این دو برنامه بتواند از یک طرف دلالی و سوداگری در مسکن را کاهش و از طرف دیگر با برقراری تعادل میان عرضه و تقاضا و همچنین حمایت از خانه دار شدن اقشار ضعیف، قیمتها را در بازار مسکن و اجاره کنترل کند.

کم‌کم به سفره چینی یلدایی نزدیک می‌شویم؛ سفره‌ای که در آن تنقلات حرف اول را می‌زند. در سال‌های دور یعنی زمانی که جیب خانوارها کفاف پرداخت انواع تنقلات را می‌داد، خیلی از مردم سفره رنگین می‌چیدند، اما حدود 8 سالی است که قیمت خوراکی‌ها سر به فلک کشیده است و کمتر می‌توان شاهد سفره‌های رنگین یلدایی بود.
طی سال‌های گذشته قیمت آجیل چندبرابر شد و انواع شیرینی‌ها به قیمت‌هایی رسید که برای خیلی‌ها باورپذیر نیست. با نزدیک شدن به آخرین روز پاییز، تخفیف کالایی و عرضه خوراکی‌هایی که از قدیم بر سر سفره یلدا گذاشته می‌شد، داغ شده است. معروف‌ترین تنقلاتی که خیلی از خانواده‌ها سعی می‌کنند در این روز خریداری کنند، آجیل مخلوط است. این آجیل هم می‌تواند لاکچری و هم می‌تواند قیمت‌اش اقتصادی باشد. آجیل مخلوط لاکچری هر کیلوی آن از 450 هزار تومان تا 900 هزار تومان است؛ این قیمت بستگی به مخلوط آن دارد، آجیل‌هایی که سهم بادام ایرانی، بادام هندی و پسته آن زیاد باشد و البته درجه کیفی بالا با قیمت‌های گرانتری عرضه می‌شوند.
اما قیمت هر کیلو آجیل مخلوط یلدا که شاید در وسع خیلی از خانواده‌ها باشد از112 هزار تومان تا 320 هزار تومان است. دولت سیزدهم سعی کرد طی این مدت کمترین رشد قیمت سراغ اقلام خوراکی بیاید؛ لذا بخش قابل توجهی از رشد قیمت که مردم شاهد آن هستند، قیمت مصوبی است که سال گذشته دولت روحانی برای سال 1400 تعیین کرده است.
طبق بررسی‌های صورت گرفته، اگر یک خانواده 4 نفره، از 8 قلم کالایی که برای شب یلدا خریداری می شود از هر کدام یک کیلو خرید انجام دهد، آن سفره 478 هزار تومان تمام می‌شود. این در حالی است که سال 90، این قیمت 64 هزار و 630 تومان برای یک خانواده 4 نفری بوده است. لذا این امر نشان می‌دهد که در دولت روحانی قیمت سفره یلدا بدون شام و سایر هزینه‌های جانبی بیش از 7 برابر شده است.
در گذشته یک جعبه باسلوق که قیمت آن 18 هزار تومان بود، اکنون با قیمت 69 هزار تومان به فروش می‌رسد، بادام زمینی که روز گذشته هر کیلو آن 112 هزار تومان بود، در سال 90و در گران‌ترین زمان ممکن مردم می‌توانستند با قیمت 3 هزار و 500 تومان خریداری کنند. پسته خوب نیز که در سال 90 در حدود قیمتی 7 هزار تومان در هر کیلو بود، روز گذشته از 270 هزار تومان تا 350 هزار تومان در هر کیلو به فروش می‌رسید؛ هر چند که پسته با کیفیت‌تر با قیمت‌های بالاتری در مراکز آجیل و خشکبار و شیرینی فروشی‌ها عرضه می‌شود.
محمدحسین سجادی از بازرسان سازمان حمایت در مورد وضعیت بازار یلدا به «ایران» گفت: «طی روزهای اخیر نظارت بر بازار آغاز شده است و از تمام واحدهای صنفی درگیر در این بخش خواسته شده که قیمت‌ها را بر اساس آنچه که مصوب شده به مشتریان عرضه کنند، بدین جهت به نظر می‌رسد که بازار آرام و بدون تنشی را سپری کنیم.»
علی بهره‌مند رئیس اتحادیه صنف دارندگان قنادی نیز درباره یلدا و عرضه شیرینی به «ایران» گفت: «قیمت‌ انواع شیرینی برای شب یلدا تغییری نخواهد کرد و مردم با قیمت مصوب می‌توانند شیرینی خریداری کنند؛ قیمت مصوب ما در شیرینی دانمارکی 65 هزار تومان و شیرینی‌تر 70 هزار تومان است؛ در این میان از تمام توان خود استفاده خواهیم کرد تا شاهد گرانفروشی در این حوزه نباشیم.»
مصطفی احمدی، رئیس اتحادیه آجیل‌فروشان نیز گفت: «قیمت آجیل برای شب یلدا هیچ تغییری نداشته، اما خشکسالی باعث شد که میزان تولید روند کاهشی به خود بگیرد به همین دلیل قیمت‌ها تا حدودی نسبت به گذشته افزایش داشته است؛ در این میان کشاورزان ترجیح می‌دهند محصول تولیدی خود را صادر کنند، چرا که می‌توانند به درآمد ارزی دست پیدا کنند اما با وجود تمام این گفته‌ها هیچ مشکلی در عرضه و تأمین آجیل و خشکبار وجود ندارد.»