فریبا خان‌احمدی
خبرنگار
 جهش لامبدا در پشت مرزها و در آستانه ورود به ایران است. این تازه‌ترین هشدار و زنگ خطری است که این روزها در نقطه اوج پیک پنجم کرونا از زبان برخی مسئولان و محققان به گوش می‌رسد. آن هم در چنین وضعیتی که شیوع کرونا به‌شدت در حال افزایش است و تعداد جانباختگان ویروس دلتا تنها در یک ماه یعنی از اول مرداد تاکنون نزدیک به سه و نیم برابر افزایش پیدا کرده است و از 210 فوتی در اول مرداد به 709 نفر در روز دوم شهریور و با کاهشی مجدد به 665 نفر در روز سوم شهریور رسید؛ آن هم در شرایطی که واکسیناسیون بسرعت در حال انجام است و در 24 ساعت منتهی به روز گذشته با تزریق ۷۶۴۱۸۵ دوز واکسن کرونا در کشور، رکورد واکسیناسیون روزانه دوباره شکسته شد. در عوض عادی انگاری‌ها ادامه دارد و عدد رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی زیر 36 درصد برآورد می‌شود. با این همه آمار شیوع نشان می‌دهد در یک هفته گذشته شمار بیماران بدحال بستری در بخش‌های آی‌سی‌یو کاهشی نداشته است؛ آماری که در روزهای بعد مرگ‌ها را افزایش می‌دهد. کارشناسان حوزه سلامت، وضعیت وخیمی را برای روزهای آینده پیش‌بینی کرده‌اند و دلیل آن قدرت بالای سرایت ویروس، اجرا نشدن کامل پروتکل‌های بهداشتی و ادامه روند سفر و عدم استفاده از ماسک و حضور در تجمعات است. در سومین روز شهریور به استناد آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت؛ ۳۹هزار و ۹۸۳ بیمار جدید مبتلا به کرونا شناسایی شدند و در کنار این تعداد ابتلا، بیمارانی هم هستند که با شرایط سخت در پشت درهای آی‌سی‌یو منتظر‌ند تا در روز بعد به آمار موارد فوتی اضافه شوند.
لامبدا غالب بر  واکسن‌ها
در حالی که همه استان‌های کشور گرفتار پیک پنجم کرونا هستند، این پیک هنوز هم مهار نشده است و بیمارستان‌ها پر از مریض‌های مبتلا به سویه دلتا است به‌تازگی خبرهایی هم درباره احتمال ورود واریانت جدید کرونا به نام لامبدا شنیده می‌شود. این واریانت به گفته ویروس‌شناس‌ها شدیدتر از دلتا است و می‌تواند بر اثر‌گذاری واکسن‌ها غلبه کند. شناسایی موارد ابتلا به سویه لامبدا در ترکیه حالا زنگ خطر ورود این جهش را در ایران به صدا درآورده است. این سویه واکسن‌گریزی بیشتری دارد و ابتلای کودکان و نوجوانان به جهش لامبدا بیش از دیگر انواع جهش‌های کرونا گزارش شده است. گرچه که دبیر کمیته علمی کشوری کووید19 به «ایران» می‌گوید هنوز هیچ مورد تأیید نشده‌ای از ورود واریانت لامبدا در ایران گزارش نشده است اما علیرضا ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی معتقد است با توجه به مشاهده چند مورد ابتلا به این واریانت در ترکیه، پاکستان و برخی از کشورهای همسایه احتمال ورود این واریانت لامبدا به ایران زیاد است. از طرفی نادر توکلی معاون درمان ستاد کرونای تهران هشدار داده است، در پیک پنجم اگر ورودی مرزها کنترل نشود، کرونای لامبدا به راحتی وارد کشور می‌شود. این موضوع البته در میانه پیک پنجم و در حالی که وضعیت بیماری ناشی از ویروس دلتا در کشور بحرانی است به مهم‌ترین نگرانی متخصصان حوزه سلامت بدل شده است که طبق گزارش‌های ستاد مقابله با کرونا در تهران این واریانت در آستانه ورود به کشور است و آنطور که نادر توکلی اعلام کرده کرونای لامبدا به‌راحتی وارد کشور می‌شود، در نتیجه شرایط بحرانی‌تری خواهیم داشت. به گفته او این سویه جدید، مرگ‌و‌میر زیادی را در بین دوره سنی ۱۰ تا ۲۰ ساله و در واقع بین نوجوانان خواهد داشت.
احتمال خیز جهش لامبدا در پاییز
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی درباره ویژگی‌های واریانت لامبدا به «ایران» می‌گوید: واریانت لامبدا اولین‌بار در آگوست 2020 در کشور پرو شناسایی شد و در حال حاضر طبق آخرین آمار در 42 کشور ژنوم ویروس سکانس و شناسایی شده است. مطمئناً تعداد کشورهایی که لامبدا را دارند بیشتر از این تعداد است. این رقم تنها مربوط به کشورهایی است که پایش ژنتیکی انجام می‌دهند.
علیرضا ناجی با بیان اینکه گسترش ویروس لامبدا یک هشدار است می‌افزاید: ویروس لامبدا در پرو کشتار زیادی در پی داشت البته این موضوع فقط مربوط به موضوع لامبدا نیست، پرو شرایط خاص خودش را دارد از جمله ضعف ساختارهای بهداشت و درمان، کمبود تخت و تست پی‌سی‌آر، ساختار بسیار ضعیف و عدم سرمایه‌گذاری و تراکم جمعیتی موجب شده این ویروس اکثریت جمعیت کرونا را در پرو تشکیل دهد و کشته‌های زیادی بر جای بگذارد.
وی می‌گوید: از 42 کشوری که به‌طور رسمی اعلام شده ژنوم ویروس لامبدا را شناسایی کرده‌اند سه کشور ترکیه ، قطر و هندوستان در همسایگی ما هستند و مطئناً کشورهای همجوار دیگر لامبدا را خواهند داشت. در ایران نیز با توجه به رفت‌و‌آمد با این کشورها احتمال اینکه لامبدا وارد کشور ما شده باشد زیاد است.
به گفته ناجی از خصوصیات ویروس لامبدا این است که ویروس دچار 7  موتاسیون نقطه‌ای شده است یعنی علاوه بر تغییر اسید آمینه همچنین حذف‌هایی در ناحیه اسپایک اتفاق افتاده است که برخی جهش‌ها هم اتصال ویروس را به سلول و رسپتور افزایش می‌دهند هم اینکه جهش‌های نقطه‌ای و حذف‌های ناحیه اسپایک در نواحی آنتی‌ژنیک است. به نظر می‌رسد این سویه از سیستم ایمنی هم گریز دارد. علاوه بر آن در ناحیه ژن پلیمر از ویروس حذف صورت گرفته که ممکن است در برخی روش‌هایی که بین سویه‌های آلفا و بتا فرق می‌گذاریم اشکالی به‌وجود بیاورد که البته اینها اصلاح شده و از نظر تشخیصی مشکلی نداریم.
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می‌گوید: «در هر صورت با توجه به این خصوصیات ویروسی، ما با یک سویه‌ای در ارتباط هستیم که هم گذردهی بالایی دارد و هم گریز از سیستم ایمنی‌اش بالا است. مطالعات اولیه در کشورهایی که با شیوع بالایی از لامبدا مواجه هستند؛ نشان می‌دهد ویروس لامبدا می‌تواند بیماری شدیدتری را به‌وجود بیاورد حتی در گروه‌های سنی جوان نیز لامبدا منجر به بیماری‌زایی شدیدتر می‌شود. همچنین در مطالعه‌ای که درباره گریز از سیستم ایمنی و واکسن روی دو واکسن فایزر و مدرنا انجام شده مشاهده کردند 2.3 و 3.3  برابر کاهش اثر بخشی روی سویه لامبدا دارند. با این حال سازمان بهداشت جهانی لامبدا را به عنوان واریانت غالب یعنی آلفا و بتا و گاما طبقه‌بندی نکرده است اما با توجه به موارد جدید شناسایی شده به‌نظر می‌رسد جهش لامبدا کاندیدای بسیار جدی‌ای است.»
او می‌گوید: برای اینکه بتوانیم استنتاج مناسبی از کاهش قدرت واکسن‌ها از واریانت لامبدا و شدت بیماری‌زایی آن داشته باشیم حتماً باید تصویر‌سازی مناسبی که حاصل مطالعات بالینی و آزمایشگاهی است ایجاد کنیم. در کل به نظر می‌رسد واریانت لامبدا چنین خصوصیاتی را دارد و باید به عنوان عامل خطر تلقی شود. گزارش‌های دیگری نیز درباره اینکه این سویه یا واریانت نتوانسته هنوز واریانت دلتا را شکست دهد و همچنان دلتا به عنوان واریانت مهم اکثریت جامعه کووید را تشکیل می‌دهد، وجود دارد. بنابراین نباید خیلی زود در این زمینه پیش‌بینی و پیشداوری کنیم.
ناجی در پاسخ به این سؤال که با توجه به اینکه شناسایی واریانت‌های کرونا در ایران بموقع انجام نمی‌گیرد آیا احتمال ورود این جهش در ایران حتمی است؟ عنوان می‌کند: ما در ایران پایش ژنتیکی مناسب و مدونی را در خصوص کووید نداریم احتمالاً اطلاعاتمان کم است ولی این احتمال وجود دارد که لامبدا به کشور ما هم وارد شود. با توجه به اینکه مردم ما با کشورهایی مثل هندوستان و پاکستان بیشتر رفت‌و‌آمد دارند ممکن است اتفاقی که در مورد دلتا افتاد در مورد واریانت لامبدا هم بیفتد.
وی تأکید می‌کند: اینکه ما در پاییز خیزی از لامبدا را خواهیم داشت بسیار محتمل است، این یک حدس علمی است ولی ما اگر اصول کنترل کووید را اجرا کنیم جدا از اینکه هر سویه‌ای ممکن است وارد کشور شود می‌توان از شیوع واریانت‌ها جلوگیری کرد اگر به سناریوی پیک چهارم و پنجم توجه کنیم می‌بینیم وارد شدن این دو واریانت آلفا و دلتا به‌خاطر اهمال و سهل‌انگاری ما صورت گرفت. وزارت بهداشت باید پایش ژنتیکی بهتر و بالاتری را در مورد جمعیت کووید داشته باشد. اگر گزارش از ورود لامبدا را داشته باشیم می‌توانیم تدابیر سفت و سخت‌تری را برای کنترل آن ایجاد کنیم. تأکید می‌کنم باید مداخلات غیردرمانی را بسیار قوی کنیم تا ویروس را از گردش بیندازیم. در حال حاضر همچنان روزانه تعداد موارد بسیار بالایی از بیماری را شاهد هستیم و گردش بالایی از ویروس در کشور صورت می‌گیرد. اینکه هر واریانتی وارد کشور شود و بتواند پخش شود خیلی چیز عجیب و غریبی نیست و بسیار محتمل است.
به گفته ناجی اساس و اصول اصلی شناسایی واریانت‌ها سکانس کردن ژنوم ویروس است. بر‌اساس دیتاها و اطلاعات اپیدمیولوژیک جمعیت، باید جمعیت مشخصی به‌طور مداوم و مستمر پایش ژنتیکی انجام دهند تا چنانچه واریانت‌ها وارد کشور شود بتوانیم اقدامات سفت و سخت‌تری را انجام دهیم؛ چیزی که در معیارهای رنگ‌بندی ما خیلی دخیل نبوده و نتوانستیم از این روش حیاتی برای کنترل کووید استفاده کنیم.

ارسال محموله جدید واکسن به ایران از طریق کوواکس؛ بزودی

نماینده سازمان بهداشت جهانی در کشورمان از ارسال محموله جدید واکسن کرونا از طریق ساز‌و‌کار کوواکس به ایران در آینده‌ای نزدیک، خبر داد.
به گزارش ایسنا، دکتر جعفر حسین، با بیان اینکه ایران تمام هزینه سهم کوواکس را پرداخت کرده است، ضمن اشاره به نیاز تمام کشورها به واکسن و علل تأخیر در تحویل واکسن‌ها از سوی سازوکار کوواکس به کشورمان، گفت: امیدواریم در سایر مذاکراتی که انجام می‌شود بتوانیم بزودی از کشورهای دیگر واکسن‌های اهدایی دیگر داشته باشیم، به عنوان مثال قرار است واکسن‌هایی از کره داشته باشیم و همینطور خریدهایی از کشورهای ثالث خواهیم داشت. وی افزود: کوواکس هم بزودی محوله‌های جدیدی به ایران ارسال خواهد کرد.
بنا بر اعلام کانال خبری وبدا، وی گفت: جمهوری اسلامی ایران در داخل کشور در حال تولید چندین واکسن است که ۲ عدد از آنها به مرحله استفاده رسیده است و ما به عنوان سازمان جهانی بهداشت به همراه وزارت بهداشت درصدد هستیم مدارک و مستندات این واکسن‌ها برای گرفتن مجوز مصرف اضطراری از سازمان بهداشت جهانی تکمیل شود.

کاهش ۲۷ درصدی تولدها در ۴ سال اخیر

بر اساس آمار منتشره از سوی مرکز آمار ایران، تعداد ولادت‌های ثبت شده در کشور طی سال ۹۹ در قیاس با همین آمار در سال ۹۵ با کاهش ۲۷ درصدی مواجه بوده است. به‌گزارش ایسنا، مطابق با آمار منتشره از سوی مرکز آمار ایران مجموع تعداد ولادت‌های ثبت شده در بهار، تابستان، پاییز و زمستان ۹۹ بیانگر تولد یک میلیون و ۱۱۴ هزار و ۱۵۵ نوزاد طی سال گذشته است. آمار ولادت‌های ثبت شده طی سال گذشته در قیاس با همین آمار در سال ۹۸ (تعداد یک میلیون و ۱۹۶ هزار و ۱۳۲ ولادت) نشان از کاهش ۶.۸ درصدی زاد و ولد در سال ۹۹ دارد.  بیش از نیمی از متولدان سال ۹۹ را پسران تشکیل می‌دهند. در واقع تعداد ولادت‌های ثبت شده برای پسران طی سال گذشته ۵۷۵ هزار و ۱۹۳ مورد و تعداد ولادت‌های ثبت شده برای دختران در همان سال، ۵۳۸ هزار و ۹۶۲ مورد بوده است و لذا ۵۱.۶ درصد از تعداد کل متولدان سال گذشته پسر هستند.