آلبرت بغزیان
اقتصاددان
آینده اقتصاد ایران تحت تأثیر دو دسته متغیر شامل متغیرهای داخلی و خارجی قرار دارد. از یک‌سو نحوه مدیریت اقتصاد، تصمیم‌گیری برای رفع مشکلات بخش تولید و رشد آن در ترسیم آینده اقتصادی نقش دارد و از سوی دیگر تحولات خارجی و ارتباط ایران با سایرکشورها و میزان محدودیت‌هایی که برکشور اعمال می‌شود، اثر قابل توجهی بر اقتصاد ایران دارد.
در این میان با توجه به اتفاقاتی که در داخل کشور رخ می‌دهد، باید گفت که به‌طور قطع اثر متغیرهای بیرونی بیش از داخلی است. باید از فرصتی که تغییر دولت در امریکا دراختیار ما گذاشته است، بهترین استفاده را بکنیم تا یک‌بار دیگر کشورهای عضو برجام با این توافق همراه شوند و از سوی دیگر با آغاز به کار بایدن رئیس جمهور جدید امریکا فشارها علیه اقتصاد ایران کاهش یابد.
هرچند همواره درایام برگزاری انتخابات ریاست جمهوری امیدواریم یک دولت قوی‌تر و کارآمدتر امور را در دست بگیرد، اما در این زمینه شرایطی که بر دولت‌ها تحمیل می‌شود نیز اهمیت زیادی دارد. به این معنا که دولت یازدهم و دوازدهم نیز از نظر حضور مدیران، دولت ضعیفی محسوب نمی‌شود، اما وقتی شرایط خاصی حاکم می‌شود، قدرت عمل دولت‌ها نیز کاسته می‌شود. بر همین اساس می‌توان گفت مهم‌ترین متغیر مؤثر بر آینده اقتصاد ایران عوامل خارجی است و در همین راستا باید ضمن لغو کاهش تحریم‌ها موضوعاتی مانند FATF را نیز برای استفاده حداکثری از شرایط جدید در داخل حل کنیم.
براساس گزارش‌های جدید اقتصاد ایران درنیمه نخست سال‌جاری با رشد مثبت مواجه شده است، این درحالی است که مهم‌ترین دلیل آن این است که به دلیل رشد منفی شدید اقتصادی، هرتغییری باعث بهبود می‌شود، اما راه طولانی تا جبران رشدهای منفی گذشته پیش‌رو داریم. بدین‌ترتیب نرخ رشد اقتصادی 3 تا 4 درصد درهمین شرایط نیز قابل درک است. به هر روی طی ماه‌های گذشته با افت نسبی نرخ ارز به عنوان یک متغیرکلیدی در تولید و بهای تمام شده آن، روبه‌رو هستیم به‌طوری که نرخ دلار از 32 به 25 هزار تومان رسیده است. دراین خصوص نکته مهم دیگر این است که این رشد در چه بخش‌هایی اتفاق افتاده است.
در این میان یکی از متغیرهای اساسی درشکل‌گیری آینده اقتصاد ایران و سمت و سوی آن، بحث نرخ تورم و سطح عمومی قیمت‌هاست که به خصوص در یک‌ساله اخیر به یکی از مشکلات اقتصادی کشور تبدیل شده است. تا زمانی که رشد قیمت‌ها متوقف و حرکت معکوس خود را آغاز نکند، نمی‌توان به اقتصادی شکوفا در آینده امیدوار بود. در این زمینه بانک مرکزی باید به عنوان متولی این حوزه تمام تلاش خود را برای کاهش نرخ ارز به زیر 20 هزار تومان انجام دهد تا به دنبال آن بسترهای رشد و رونق تولید فراهم شود. متأسفانه رشد نرخ ارز و تأثیر آن در تمام بازارها باعث شده است تا نقدینگی و سرمایه کشور از بخش تولید فاصله بگیرد و به سمت فعالیت‌های غیرمولد هدایت شود، چرا که بازدهی بیشتری برای صاحبان سرمایه به همراه دارد.
در مجموع باید گفت اگر شرایط داخلی و خارجی تغییری نکند، آینده اقتصاد ایران نیز به همین نحو خواهد بود. برای بهبود اقتصاد ایران از یک طرف باید درجهت متعادل شدن شاخص‌های اصلی تلاش شود و در این زمینه از بین بردن بستر فعالیت دلالان و سوداگران از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیریت اقتصادی برای رفع مشکلات داخلی به مراتب باید هوشمندتر باشد. برای مثال هنوز مشکلات ایجاد شده در بازار مرغ و تخم مرغ را حل نکرده‌ایم و با این شیوه مشکل سایربخش‌ها مانند صنعت خودرو و لوازم خانگی حل نخواهد شد. همانگونه که اشاره شد، روی دیگر سکه‌ای که آینده اقتصاد ایران را نشان می‌دهد، به تحولات آن سوی مرزها ارتباط دارد که هم‌اکنون فرصت مناسبی برای بهره‌مندی از این تحولات به وجود آمده است.‌

مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران گفت: با افزایش مصرف گاز بخش خانگی، گازرسانی به صنایع محدود می‌شود و باید سوخت جایگزین برای آن مصرف شود که همین موضوع می‌تواند سبب آلودگی‌های محیط زیستی باشد.
حسن منتظرتربتی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری گفت: فصل زمستان همیشه با افزایش مصرف گاز همراه است که یکی از دلایل این است که ما همچنان در حال توسعه شبکه گاز هستیم و توسعه‌های خوبی هم در بحث گازرسانی روستایی انجام شده است و هرسال حدود ۳ هزار روستا به شبکه گاز متصل شده‌اند؛ بنابراین بخشی از این افزایش مصرف ناشی از توسعه شبکه گاز است. وی ادامه داد: اما امسال شاهد شیوع ویروس کرونا بودیم تا جایی که حتی در تابستان مصرف گاز بیش از پیش افزایش یافت زیرا مصرف آب گرم و شست‌وشوی مردم بیشتر شد و طبق تحلیل کارشناسان بخشی از این افزایش مصرف هم به همین دلیل است.
مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران تصریح کرد: البته اتفاق سنتی در کشور ما وجود دارد و مصرف انرژی در بخش‌های مختلف در کشور ما بالاست و همین می‌تواند سبب افزایش بیشتر گاز و دیگر انرژی‌های کشور باشد تا جایی که در تابستان شاهد افزایش ۷ تا ۱۰ درصدی مصرف بودیم اما این مسأله در تابستان کمتر مشهود بود و اکنون در زمستان بیشتر قابل توجه است. تربتی همچنین اظهار کرد: هرچند به موازات افزایش مصرف بویژه در بخش خانگی، افزایش تولید هم اتفاق افتاده و تولید گاز از ابتدای امسال تاکنون ۱۰ میلیارد مترمکعب افزایش یافته که عمده آن در بخش خانگی مصرف شده است. به گفته تربتی، وضع کنونی، مرحله هشدار است تا به موازات افزایش تولید گاز و توسعه، موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی را هم در نظر گیریم زیرا هر سال شاهد افزایش مصرف خواهیم بود و محدودیت گازرسانی به صنایع رخ می‌دهد و شرایط هر سال بدتر خواهد شد. وی ادامه داد: مصرف روزانه گاز طبیعی نیروگاه‌ها در آذرماه امسال حدود ۹۰ میلیون مترمکعب بوده و بقیه از گازوئیل و سوخت مازوت تأمین شده است؛ سهم مازوت هم حدود ۱۵ میلیون مترمکعب بوده است. البته سوخت مازوت، سوخت نامناسبی برای نیروگاه‌ها نیست و در کشورهای دیگر همچون ترکیه و چین حتی از زغال سنگ استفاده می‌شود. تربتی همچنین درباره دورنمای صادرات گاز ایران به کشورهای همسایه، تصریح کرد: توسعه شبکه خطوط لوله گاز در کشور به نحوی است که امکان ترانزیت، سوآپ، واردات و صادرات گاز طبیعی وجود دارد و زیرساخت‌های لازم فراهم است اما چرا این اتفاق نمی‌افتد؟ واقعیت این است که یکی از راهبردهای ایران به عنوان دارنده گاز طبیعی، صادرات آن است و این موضوع فراموش‌شده‌ای نیست اما باید امکان تبادل و نقل و انتقال پول هم وجود داشته باشد. باید گفت که موضوع صادرات گاز در هیچ دولتی موضوع فراموش‌شده‌ای نبوده است./مهر‌

گروه اقتصادى/ رئیس کل بانک مرکزی طی یادداشتی به مردم کشور اطمینان داد که خرید و انتقال واکسن کرونا در اسرع وقت انجام خواهد شد. در این خصوص عبدالناصر همتی در صفحه شخصی اینستاگرام خود نوشت: «در یکی از پست‌های قبلی خود تأکید کردم تحریم امریکا و نیاز به اخذ موافقت اوفک، موجب شده است که مسأله خرید واکسن کرونا از کوواکس (covax) با مشکل و تأخیر رو‌به‌رو شود. در این خصوص چند نکته را برای اطلاع مردم عزیز اعلام می‌کنم: نخست آنکه، موافقت اولیه برای انتقال از حساب یک بانک (غیر از منابع بانک مرکزی در کره) بامداد پنجشنبه -4 دی ماه 1399- دریافت شد و دستور پرداخت وجه را صادر کردیم. پیگیری‌های لازم در این زمینه بی‌وقفه ادامه دارد. دوم آنکه، بانک مرکزی ایران برای خرید واکسن کرونا در این مرحله ۲۰۰ میلیون یورو تخصیص داده است. در صورت نیاز، منابع بیشتری نیز تأمین خواهیم کرد. سوم آنکه، هماهنگی لازم را با وزارت بهداشت در این خصوص داریم و مردم عزیز مطمئن باشند که خرید و انتقال واکسن کرونا در اسرع وقت انجام خواهد شد. و چهارم، در کنار اقدام برای تخصیص ارز خرید واکسن کرونا، حمایت و پشتیبانی لازم، برای تأمین ارز تجهیزات مورد نیاز خط تولید برای تولید داخلی واکسن را با اولویت خاص، پیگیر هستیم. به همه تلاشگران این عرصه خسته نباشید می‌گویم.»
محدودیت ارزی برای خرید واکسن نداریم
همچنین همتی با حضور در بخش خبری ۲۱ سیما از به نتیجه رسیدن تلاش وزارت بهداشت و بانک مرکزی برای عقد قرارداد با کارگزار سازمان بهداشت جهانی به منظور خرید ۱۶.۸ میلیون دز واکسن کرونا و تأمین مالی ۲۰۰ میلیون یورو برای این مرحله، طی چندماه اخیر خبر می‌دهد و می‌گوید: هیچ محدودیت ارزی در این زمینه نداریم و بانک مرکزی با همکاری وزارت بهداشت در جهت تأمین واکسن تلاش می‌کند. در عین حال، اولویت اول ما تأمین ارز قطعات خط تولید واکسن داخلی است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، رئیس کل بانک مرکزی درباره روند خرید واکسن و علت تأخیر پیش آماده در نهایی شدن این خرید توضیح داد: قبل‌تر مقرر شده بود که تهیه واکسن را از طریق منابع خود در کره جنوبی تأمین کنیم، ولی کره ای‌ها از ما تعهد پذیرش فرآیند انتقال پول را خواستند که ما قبول نکردیم. او افزود: بر‌اساس تجربه، دادگاه‌های امریکا احکامی را علیه اموال ما گرفتند و تاکنون ۲ میلیارد دلار از اموال بانک مرکزی را به ناحق برداشت کرده‌اند بنابراین انتقال پول همراه با ریسک بود و ممکن بود پول مردم ایران را برداشت کنند. همتی اذعان کرد: در ۱۰ روز گذشته مسیر دیگری را برای تهیه واکسن شروع کردیم که به نتیجه رسیده است و ما از طریق ۳ بانک ترکیه‌ای، اروپایی و یکی از شعب بانک‌های فعال کشور در امور بین‌المللی که توانست مجوز اوفک را دریافت کند اقدام کرده‌ایم. رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه بعضی‌ها نادانسته تلاش می‌کنند تا اقدامات غیر‌انسانی امریکا را تطهیر کنند گفت: با توجه به اینکه امریکا نفت، پتروشمی و فولاد ما را به‌صورت کامل تحریم  و پول‌های بانک مرکزی را در همه دنیا بلوکه کرده است و اجازه برداشت نمی‌دهد بنابراین منابع آن را چگونه باید برای خرید واکسن تهیه کنیم. او افزود: ما از ابتدای سال تاکنون به میزان 2.7 میلیارد دلار دارو خریداری کردیم البته از روش‌های خنثی کردن تحریم‌ها، تغییر سند و دور زدن تحریم‌ها استفاده کرده‌ایم و در این مورد خاص هم تحت فشار افکار عمومی دنیا پذیرفته‌اند. در همین حال، رویترز روز گذشته اعلام کرد: با موافقت دولت امریکا ایران توانسته است از طریق بانک سوئیس واکسن ضدکرونا بخرد. وزارت خزانه‌داری امریکا به بانک سوئیس اجازه پرداخت ۲۴۴ میلیون دلار را برای خرید واکسن ضدکرونا توسط ایران صادر کرده است.
کره بابت نگهداری پولمان از ما هزینه می‌گیرد
همتی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه خرید واکسن فقط از طریق مشخص شده سازمان جهانی بهداشت است یا منابع دیگر هم وجود دارد گفت: براساس قراردادی که وزارت بهداشت با سازمان جهانی بهداشت دارد واکسن را تهیه می‌کنیم.
او ادامه داد: در حال حاضر ۷ میلیارد دلار را در کشور کره به‌صورت سپرده داریم، ولی به این سپرده نه اجازه انتقال می‌دهند و نه به آن سود می‌دهند حتی درخواست هزینه برای نگهداری پول هم دارند که این اوج زشتی کار دولت کره است و حتی برای انتقال پول خودمان تضمین را از طریق ما می‌خواهند. رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه از روش‌های دیگر هم می‌توان واکسن را تهیه کرد، ادامه داد: اکنون وزارت بهداشت با چین در حال مذاکره است و پول آن هم در صورت توافق آماده است.
خرید واکسن نتیجه فشار افکار عمومی نبود
همتی با اشاره به شایعاتی مبنی بر اینکه فشار افکار عمومی دولت را مجبور به خرید واکسن کرد، گفت: بانک مرکزی افتخار می‌کند که جوابگوی افکار عمومی برای تأمین مبلغ تهیه واکسن کرونا باشد، ولی واقعیت این است که چندین ماه می‌شود که در این زمینه اقدام کردیم و مردم مطمئن باشند که لحظه‌ای غفلت نخواهیم کرد. رئیس کل بانک مرکزی درباره میزان ارز تخصیص یافته برای خرید واکسن کرونا و همچنین خرید تجهیزات و تولید واکسن داخلی افزود: اولویت اول ما تأمین ارز قطعات خط تولید واکسن داخلی است و هیچ محدودیت ارزی در این زمینه نداریم و در حال حاضر در این مرحله ۲۰۰ میلیون یورو برای خرید 8/16 میلیون دوز واکسن تخصیص داده‌ایم و محدودیتی برای تأمین ارز نداریم و مردم از این بابت نگرانی نداشته باشند.
پیشتر علی ربیعی سخنگوی دولت نیز در حساب توئیتری خود از صادر شدن مجوز خرید واکسن کرونا خبر داد و نوشت: بالاخره پیگیری دولت، بخصوص تلاش بی‌وقفه بانک مرکزی به ثمر نشست و یک بامداد پنجشنبه، مجوز انتقال پول برای خرید واکسن کرونا از طریق یک بانک صادر شد. او یادآور شد: در این مرحله دویست میلیون یورو اختصاص یافته و بانک مرکزی به هر میزان که لازم باشد، منابع ارزی برای خرید واکسن کرونا تأمین می‌کند.